Συνεντεύξεις

Στηρίζουμε τις διερευνητικές επαφές, στηρίζουμε το διάλογο, με σκοπό μια έντιμη συμφωνία. Η ανησυχία μας προκύπτει από την έλλειψη μιας συνολικής στρατηγικής της ΝΔ αναφορικά με την εξωτερική πολιτική. Όλη τη δύσκολη προηγούμενη περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η ΝΔ πορεύτηκε χωρίς πυξίδα, με αντιφάσεις και αλληλοσυγκρουόμενες κινήσεις. Καταλαβαίνουμε ότι ένας βασικός λόγος αυτής της στάσης της κυβέρνησης πρέπει να αναζητηθεί στο εσωτερικό της ΝΔ. Δυστυχώς, ο κ. Μητσοτάκης βρίσκεται σε πολιτική ομηρία, μάλιστα έχει υποκύψει στον εκβιασμό του κ. Σαμαρά και για αυτόν το λόγο δεν έχει φέρει προς ψήφιση στη Βουλή τις συμφωνίες με τη Βόρεια Μακεδονία. Όλα τα παραπάνω, κάθε άλλο παρά αποτελούν εγγύηση ότι η ΝΔ είναι ικανή να προχωρήσει ένα βιώσιμο διάλογο με την Τουρκία. Μέχρι τώρα, είναι σαφές ότι δεν υπάρχει ενημέρωση, ούτε για την ατζέντα του διαλόγου, ούτε για τους στόχους ή την τακτική που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση της ΝΔ. Τα όσα ανέφερα δεν μπορούν να συνεχιστούν, είναι επιτακτική η χάραξη μιας συνολικής και συνεκτικής στρατηγικής.

Η κοινή γνώμη έχει πολύ περιορισμένη εικόνα της πραγματικότητας, αφού οι πολιτικοί και οι αναλυτές δεν ενημερώνουν τον κόσμο, θα έλεγα δεν τολμούν (με ελάχιστες εξαιρέσεις), είτε αποσιωπούν τα δεδομένα, είτε τα ωραιοποιούν, εμφανίζοντας την Ελλάδα να έχει το δίκιο με το μέρος της και την Τουρκία να έχει άδικο και σαθρά νομικά και πολιτικά επιχειρήματα, ενώ όπως είπα αυτό δεν ισχύει. Δηλαδή λόγο του φόβου του πολιτικού κόστους, παραπλανώντας, ηθελημένα ή όχι, το ελληνικό κοινό, η ηγεσία, σήμερα αλλά και χθες (αν και ευτυχώς όχι πάντοτε) δένει τα χέρια της και αυτοπαγιδεύεται. Έτσι οι αμοιβαία συμφέρουσες λύσεις, που βέβαια προϋποθέτουν αμοιβαίο συμβιβασμό, γίνονται απείρως δυσκολότερες στην πραγματοποίηση τους, ενώ είναι ολοφάνερες και ρεαλιστικές και στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο.

Τα έσοδα του κράτους και άρα τα ταμεία εξαρτώνται από την ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, αν σε μια βαθιά ύφεση περιορίσεις τις δαπάνες τότε δεν περιορίζεις το βάθος της ύφεσης και αυτό έχει συνέπειες για τα έσοδα και τα ταμεία. Το μαξιλάρι, μαζί με την αλλαγή στάσης της ΕΚΤ και της ΕΕ ως προς τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, αποτέλεσε μια σημαντική ευκαιρία για την κυβέρνηση να ενισχύσει τον κόσμο περιορίζοντας ταυτόχρονα την ύφεση. Προφανώς έχει άλλες προτεραιότητες, βαθύτατα ταξικές, που δεν συμπεριλαμβάνουν το μεγάλο κορμό των μεσαίων τάξεων σε αντίθεση με το τι είχε υποσχεθεί πριν τις εκλογές. (...) Mια οικογένεια της μεσαίας τάξης, όποιον ορισμό και αν διαλέξει κανείς, από το 2010 έως το 2014 είδε μια μείωση του εισοδήματός της κατά περίπου 5.000 ευρώ τον χρόνο. Είναι τεράστιο ποσό. Τα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ είχε αύξηση. Να δεχτώ ότι η αύξηση ήταν μικρή, να δεχθώ ότι έπρεπε να προσπαθήσουμε ακόμη περισσότερο, αλλά να δεχθείτε και εσείς ότι είχαμε να αντιμετωπίσουμε μια ανθρωπιστική κρίση και μια χρεοκοπημένη χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, καταφέραμε να μειώσουμε τις ανισότητες, να ενισχύσουμε την δημόσια υγεία, να βελτιώσουμε τις εργασιακές σχέσεις, να ενισχύσουμε τα εισοδήματα των μικρών και των μεσαίων. Και αυτό ο κόσμος της μεσαίας τάξης αρχίζει να το αντιλαμβάνεται.

Για να κυβερνήσει η Αριστερά χρειάζεται πρόγραμμα βασισμένο σε αξίες, δηλαδή ένα μήνυμα για την αλλαγή του κόσμου. Είναι αναγκαίο να κυβερνήσει η ριζοσπαστική Αριστερή, το ζητάει η κοινωνία, ως απάντηση στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα. Και τώρα χωρίς τους καταναγκασμούς του μνημονίου, με δεδομένο όμως το διεθνή συσχετισμό, καλούμαστε να επανασυστηθούμε στην κοινωνία ως ένα κόμμα διακυβέρνησης και αγώνα. Έτσι καταλαβαίνουμε την κυβερνώσα ριζοσπαστική Αριστερά, μακριά από σεχταρισμούς αλλά και μακριά από τον κυβερνητισμό της συνδιαχείρισης. Μια Αριστερά που δεν αποφεύγει να μιλήσει για το σοσιαλισμό, όχι μόνο από τη σκοπιά της ηθικής, αλλά και ως έμπνευση για εναλλακτικές πολιτικές που θα αντιμετωπίζουν την έκρηξη των ανισοτήτων και θα αλλάζουν τον κόσμο. Αυτό άλλωστε επισημαίνεται και στη διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ που ομόφωνα ψηφίσαμε αμέσως μετά τις εκλογές. Πρόκειται για μια κατεύθυνση που προσδιορίζει τη φυσιογνωμία του κόμματος, το οποίο οφείλει να διαμορφώνει συνειδήσεις και όχι να υποτάσσεται σε δημοσκοπικά ευρήματα. Άλλωστε η εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ από το 3% στο 36% έγινε με ριζοσπαστικές επιλογές που διαμόρφωσαν μια νέα σύνθεση και όχι με προσαρμογή του 3% στο 36%! 

Εάν ξοδέψεις περισσότερο αυτό θα χειροτερέψει το χρέος και θα έχεις περισσότερα δημοσιονομικά προβλήματα στο μέλλον. Είναι κάτι που το έχει πει ο κ. Σταϊκούρας, ο κ. Σκυλακάκης και ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Ξεχνούν όλη την εμπειρία της οικονομικής ιστορίας τα τελευταία εκατό χρόνια: Όταν ο ιδιωτικός τομέας βυθίζεται, τότε αν δεν έχει πολλή ενεργητική πολιτική το κράτος, χειροτερεύει ακόμη περισσότερο η ανάπτυξη και άρα το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνεται γιατί μειώνεται ραγδαία η ανάπτυξη. Άρα το πρώτο "μάθημα” είναι ότι σε μια μεγάλη ύφεση εάν δεν ξοδέψει το Κράτος, αφού δεν μπορεί να ξοδέψει ο ιδιωτικός τομέας, τότε τα δημοσιονομικά χειροτερεύουν. Δεν καλυτερεύουν. Και σας θυμίζω και στη δική μας εμπειρία 2010-2015 ότι το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκε, δεν μειώθηκε. Και λέω λοιπόν, γιατί παρουσιάσαμε το "Μένουμε Όρθιοι Ι", γιατί παρουσιάσαμε το "Μένουμε Όρθιοι ΙΙ"; Γιατί έχουμε μάθει από αυτή την εμπειρία. Είχαμε ευνοϊκές συνθήκες λόγω της δράσης της ΕΚΤ, της ΕΕ, του μαξιλαριού. Θα μπορούσαν να κάνουν μεγαλύτερη στήριξη των μισθών των εργαζομένων, μεγαλύτερη υποστήριξη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν είναι απάντηση "να δίνουμε δάνεια” ή αναστολές πληρωμών και να ξέρουν αυτές οι επιχειρήσεις πως όταν θα γυρίσουν στην κανονικότητα θα τρέχουν και οι νέες υποχρεώσεις και οι παλιές. Νομίζω ότι θα μπορούσε να κάνει περισσότερα η κυβέρνηση. Κανείς δεν λέει να ξοδέψει όλο το μαξιλάρι. Ανάμεσα σε αυτό που κάνει η κυβέρνηση και κρατώντας κάποια καβάντζα, υπήρχε αρκετός δημοσιονομικός χώρος για να κάνει περισσότερα. Και το πιο σημαντικό: Πραγματικά έχει κάνει αρκετά για τη στήριξη της δημόσιας υγείας μέσα σε αυτή την κρίση; Δηλαδή μπορούμε να πούμε ότι (σ.σ. η κυβέρνηση) ακόμη και σε αυτή την πανδημία έχει καταλάβει  πόσο σημαντικός είναι ο δημόσιος τομέας και η δημόσια υγεία; Και ότι τα ιδεολογικά τους κολλήματα τους επιτρέπουν να ξοδέψουν περισσότερα γιατί πάλι όταν θα έρθουν οι καλοί καιροί, όλα αυτά δεν πρέπει να πάνε στον ιδιωτικό τομέα; Δεν νομίζω. Νομίζω ότι η στρατηγική μας που έλεγε: ξοδέψτε πολλά αρκετά γρήγορα, θα μείωνε το πόσο θα έπεφτε η ανάπτυξη. Αυτό θα δημιουργούσε λιγότερα δημοσιονομικά προβλήματα στο μέλλον.

Όσο κρατά ο 61ος γύρος διαπραγματεύσεων δεν περιμένουμε προκλητικές ενέργειες, τουλάχιστον στη ρητορική ή στη μετακίνηση πλοίων στο Αιγαίο ή την Αν. Μεσόγειο. Φαίνεται να έχει διασφαλιστεί. Δεύτερον, δεν ξεκινούν οι συνομιλίες από το μηδέν. Εμείς λέμε ότι μόνο θέμα είναι η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών. Και καλώς το λέμε. Όμως, μπορεί να γίνει οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας χωρίς η Ελλάδα να αποφασίσει σε ποιο εύρος και πού θα κάνει χρήση του δικαιώματος της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης; Είναι δυνατό, όμως, να γίνει αυτό χωρίς να πάψει η Ελλάδα να είναι η μοναδική χώρα του κόσμου που το εύρος του εναερίου της χώρου είναι διαφορετικό από των χωρικών υδάτων; Είναι άλλο να απορρίπτεις τις εξωφρενικές αιτιάσεις της Τουρκίας ότι πρέπει όλα τα νησιά του Αιγαίου να είναι αφοπλισμένα γιατί απειλούν την ασφάλειά της και άλλο να το θέτει σαν διαπραγματευτικό χαρτί για να βαρυφορτώσει στην αρχική φάση την ατζέντα και άλλο να λες ότι μπορεί οριοθετηθεί η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα ανεξάρτητα από το αν θα κάνουμε χρήση του δικαιώματος να επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα. Αν φθάσουμε σε συνυποσχετικό, πρέπει να ξέρουμε πώς λειτουργεί στη Χάγη: όχι σαν βιβλίο για το δίκαιο της θάλασσας που το ανοίγουν οι δικαστές και κοιτούν ποια χώρα βρίσκεται πιο κοντά στην ερμηνεία ή παρερμηνεία του. Λειτουργούν πολιτικά. Το συνυποσχετικό είναι το σημαντικότερο βήμα διότι συμφωνείς με την άλλη πλευρά ποια είναι η διαφορά. Από το πώς διατυπώνεις τον ορισμό των διαφορών που ζητάς να σου λύσει το Δικαστήριο στην ουσία, έμμεσα, του ζητάς να “αμπαλάρει” πολιτικά έναν επώδυνο, για τους εσωτερικούς πολιτικούς συσχετισμούς, συμβιβασμό και για τις δυο πλευρές. Δεν υπάρχει διαφορετικός συμβιβασμός.

Η κάθε εταιρεία, η οποία έχει βγάλει την αντίστοιχη πατέντα, η Pfizer ή οποιαδήποτε άλλη, χρηματοδοτήθηκαν κατά 80 – 90% με δημόσιο χρήμα για να πετύχουν αυτό που πέτυχαν. Σας ρωτώ, ποιος έχει το ηθικό και πολιτικό δικαίωμα να ισχυρίζεται ότι η πατέντα, ως αποτέλεσμα μιας έρευνας που κατέληξε στην παραγωγή του συγκεκριμένου εμβολίου, είναι πάνω  από το δικαίωμα του κόσμου στην ίδια τη ζωή; Ποιος μπορεί να πει ότι αναγνωρίζουμε ιδιοκτησιακά δικαιώματα σε μια εταιρεία που θα αποφασίσει αυτή κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα δώσει το ελεύθερο να παράγεται αυτό το εμβόλιο για να σωθούν χιλιάδες ζωές σ’ αυτό τον πλανήτη; Αυτό είναι κομβικό θέμα». «Βγήκε ο πρωθυπουργός να χαριτολογήσει και να πει “μας προτείνετε να κρατικοποιήσουμε την Pfizer;”. Όχι βέβαια! Αλλά σε κάποια τέτοια κορυφαία ζητήματα, οφείλουν οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου -και σ’ αυτό έχει ευθύνη η ελληνική κυβέρνηση, που θα έπρεπε να πρωτοστατήσει σε μια τέτοια προσπάθεια- να προσπαθήσουν να άρουν τα εμπόδια και να παραδοθεί η πατέντα σε άλλες ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες για να έχουμε σύντομα μαζικά εμβόλια για όλο τον κόσμο». «Με κατάλληλες συνέργειες, θα μπορούσαν, μία, δύο, τρεις ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες, που τώρα δεν μπορούν να το κάνουν με βάση το υφιστάμενο πλαίσιο, να τους δοθεί η πατέντα και να έχουμε μια μαζική παραγωγή των φαρμάκων. Αυτό δεν είναι ρεαλιστικό; Είναι ρεαλιστικότατο, βαθιά ανθρώπινο και αξιακό. Αλλά όταν πιστεύουμε ότι τα κέρδη θα πρέπει να είναι πάνω από την ανθρώπινη ζωή, τότε θα χαμογελάμε αμήχανα και θα λέμε “τι να κάνουμε”; «θα ήθελα ο Έλληνας πρωθυπουργός, όποιος κι αν ήταν αυτός, να στείλει μια επιστολή στους ομολόγους του, να μιλήσει σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς, να πάει εκπρόσωπός μας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και να βάλει το θέμα, να υπάρξει ένα κίνημα υπέρ της ανθρώπινης ζωής και του εμβολιασμού. Δεν είναι ουτοπία αυτό. Δυστοπία είναι αυτό που ζούμε τώρα».

Θεωρώ ότι στην Κολομβία –όπως συνέβη και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής– έχουν αρχίσει και δημιουργούνται οι συνθήκες να νικήσει μια κυβέρνηση, και προπαντός μια πρόταση, δημοκρατικού και προοδευτικού χαρακτήρα. Το ζήτημα της ειρήνης είναι ζήτημα-κλειδί. Όπως σας είπα και παραπάνω, είναι ένα κεντρικό θέμα, υπάρχουν ωστόσο και άλλα πάνω στα οποία μπορεί να υπάρξει προγραμματική συμφωνία. Για παράδειγμα: - Η αλλαγή του ενεργειακού προτύπου για την οικονομική παραγωγικότητα, σύμφωνα με τις σημερινές επιταγές της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της. - Η προστασία του πλούτου της χλωρίδας και της πανίδας, της βιοποικιλότητας. - Η απόλυτη ανάγκη ολοκληρωτικής αγροτικής μεταρρύθμισης, όπως αυτή που προτείνει η συμφωνία ειρήνης. - Η ανάγκη πολιτικής μεταρρύθμισης που θα μας μεταμορφώσει αληθινά σε μια δημοκρατική χώρα, και όχι απλά μια τυπική δημοκρατία – στρατιωτικοποιημένη μάλιστα, όπως επιβάλλεται σήμερα στην Κολομβία. - Η διαμόρφωση σήμερα στην ήπειρο κάποιων σχέσεων που να έχουν ταυτόχρονα ως αίτημα την εθνική κυριαρχία και το σεβασμό της, την οικοδόμηση θεσμών και την ολοκλήρωσή τους, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την κοινωνική ισότητα. Υπάρχουν, κατά συνέπεια, κάποια βασικά προγραμματικά σημεία πάνω στα οποία μπορούμε να χτίσουμε μια εναλλακτική πρόταση εξουσίας, όχι μόνο η Αριστερά και οι αριστερές δυνάμεις αλλά όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις, προκειμένου να οδηγηθούμε σε μια Κολομβία, που θα ήταν το αποτέλεσμα μιας τέτοιας διαδικασίας μετασχηματισμού.

Πρέπει να απορρίψουμε την ιδέα σύμφωνα με την οποία, φαινόμενα όπως μια επιδημία ανοίγουν τον δρόμο αυτόματα σε πολιτικό νεωτερισμό και επιθυμητό κοινωνικό μετασχηματισμό. Στη νέα περίοδο θα διατηρήσουν την πολιτική τους δύναμη μόνον οι νέες διακηρύξεις και οι πεποιθήσεις που αφορούν τα νοσοκομεία και τη δημόσια υγεία, τα σχολεία και την ισότητα στην παιδεία, την περίθαλψη των ηλικιωμένων, την ευάλωτη θέση των γυναικών. Είναι τα ζητήματα στα οποία πρέπει να αρθρώσουμε λόγο, για τους νέους κινδύνους που ανέδειξε η επιδημία, κατανοώντας ταυτόχρονα τις νέες και παλιότερες απειλές. Ο δικός μας πολιτικός λόγος πρέπει να συνέχει τις ανισότητες, με τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, την οικολογική κρίση και τις επιπτώσεις του ψηφιακού καπιταλισμού. Δεν γίνεται να ξεχνιέται στην ανάλυση μας και κυρίως στο Πρόγραμμα μας ότι ένας νέος ψηφιακός καπιταλισμός ξημερώνει. Νέες ανισότητες επιβάλλονται με εργαλεία την ψηφιοποίηση της οικονομίας και τις πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου. Η «αμαζονοποίηση» του λιανικού εμπορίου κερδίζει συνεχώς έδαφος, εξορίζοντας τις μικρές επιχειρήσεις του κλάδου σε περιοχές όπου η ψηφιοποίηση δεν έχει πρόσβαση. Την ίδια στιγμή, ο κόσμος της εργασίας γίνεται περισσότερο ευάλωτος, περισσότερο ανασφαλής από ποτέ, και οι κοινωνίες απειλούνται από ένα καθεστώς επιτήρησης, από τον αόρατο «μεγάλο αδελφό». Έμφαση πρέπει να δίνουμε στα ζητήματα της κλιματικής κρίσης, στα ζητήματα της Δίκαιης Μετάβασης, από την οικονομία των εξορύξεων και των ορυκτών καυσίμων στις ανανεώσιμες πηγές. Στο δικό μας συντακτικό η μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη, δηλαδή να δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο και να μεριμνά για τις περιφέρειες, τους κλάδους και τους εργαζομένους που θα έρθουν αντιμέτωποι με τις μεγάλες προκλήσεις. Το νόημα της δικαιοσύνης είναι ευρύτερο και εκτείνεται σε ζητήματα περιβαλλοντικής και κλιματικής δικαιοσύνης, καθώς και σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συμμετοχικών διαδικασιών που επιτρέπουν σε όλους τους ενδιαφερόμενους να εμπλακούν όχι μόνο στην εφαρμογή αλλά και στον σχεδιασμό των πολιτικών μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Οι αντιστάσεις, οι μετασχηματισμοί απαιτούν συμμαχίες, κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, με αυτή την έννοια η πρόσκληση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ απευθύνεται σε πολλούς: Όσους δηλαδή επιλέγουν ως πεδία πολιτικής αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη το κοινωνικό ζήτημα, δηλαδή τη νέα φτώχεια, την ανεργία, την υπεράσπιση της δημόσιας υγείας και της δημόσιας παιδείας, την προστασία της εργασίας απέναντι στις ευελιξίες και τους περιπλανώμενους εργαζόμενους. Όσους μεριμνούν και συμπάσχουν για τους ανθρώπους του πολιτισμού, την καλλιτεχνική δημιουργία, που υπερασπίζονται το περιβάλλον και τη βιώσιμη πόλη για όλους, όχι μόνο για τους επισκέπτες και τη βιομηχανία της διασκέδασης Όσους ανησυχούν για την κλιματική κρίση και το νέο «κατασκοπευτικό» καπιταλισμό. Όσους αντιδρούν απέναντι στο δόγμα του Νόμου και της Τάξης Η πρόσκληση για συνεργασία πρέπει να είναι ανοικτή, χωρίς ημερομηνία λήξης, βλέπετε, άλλες φορές η Ιστορία φαίνεται καθηλωμένη και άλλοτε τρέχει. Συνήθως αναπάντεχα.