Macro

Υπήρξε εποχή που η (αριστερή) πολιτική δεν ήταν σέλφις στα κοινοβουλευτικά έδρανα. Υπήρξε εποχή που οι αγωνιστές της Αριστεράς δεν θεωρούσαν ότι η Αριστερά τούς χρωστάει, αλλά της χρωστάνε. Υπηρξε εποχή που ηγέτες τεράστιας εμβέλειας μειοψηφούσαν σε κομματικές ψηφοφορίες κι αυτό δεν αποτελούσε ταμπού και έγκλημα καθοσιώσεως κατά του ηγέτη. Υπήρξε εποχή που ο κανόνας ήταν η συλλογικότητα και όχι η αλαζονεία και οι πριμαντόνες. Υπήρξε μια εποχή που ο αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο ανταμειβόταν μόνο με ρίσκο και θυσία. Μια τέτοια εποχή μάς θυμίζει ξανά ο Τάκης Μαστρογιαννόπουλος με τον δεύτερο τόμο του έργου του για τις εργατικές Διεθνείς, που είναι αφιερωμένος στη 2η Διεθνή «η οποία εμφανίστηκε τον μακρινό Ιούλιο του 1889 και έληξε άδοξα τον Αύγουστο του 1914», καθώς ξεσπούσαν οι φλόγες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν «παρά τα μεγάλα λόγια το σοβινιστικό καρκίνωμα κατάτρωγε τη Διεθνή».

Η Χιλή και ο Πινιέρα έχουν μετατραπεί στον εφιάλτη του νεοφιλελευθερισμού στη Λατινική και Κεντρική Αμερική, γιατί, πέρα από τα στοιχεία μιας αυθόρμητης και βίαιης εξέγερσης, αρχίζει να φαίνεται ξεκάθαρα ότι, εκτός από τις λεηλασίες και τις καταστροφές, υπάρχει ένα τεράστιο οργανωμένο δημοκρατικό και κοινωνικό κίνημα που θέλει να αλλάξει το σύνταγμα του Πινοσέτ, τη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα που κατάργησε το δημόσιο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα και στην πράξη τη δημόσια Υγεία και Παιδεία, προσφέροντας μισθούς πείνας με μεγάλα ωράρια εργασίας. Αυτές τις ημέρες ο λαός της Χιλής έγραψε μια νέα εποποιία κοινωνικών αγώνων με 20 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και χιλιάδες φυλακισμένους. Σε μια χώρα όπου το 1% του πληθυσμού κατέχει το 26,5% του πλούτου και το 50% του πληθυσμού το 2,1% του πλούτου, τα συνδικάτα και οι κοινωνικές και λαϊκές οργανώσεις έδειξαν ότι έχουν τη θέληση να αποτελέσουν άξονα αλλαγών γυρίζοντας την πλάτη στο πακέτο των 1,2 δισ. δολαρίων και στην Κοινωνική Συμφωνία του Πινιέρα. Μόνο που θα πρέπει να βρουν και μια... πολιτική λύση. Tα προοδευτικά και αριστερά κόμματα θα πρέπει να προωθήσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις μετά την απομάκρυνση του Πινιέρα και τη διεξαγωγή νέων προεδρικών εκλογών. Το «Πλατύ Μέτωπο», το Κ.Κ. της Χιλής και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, θα κριθούν με αυτές τις παραμέτρους. Η Αριστερά θα πρέπει να αποδείξει εδώ και τώρα ότι είναι χρήσιμη στο Σαντιάγκο και στα σχεδόν πέντε χιλιάδες χιλιόμετρα που επεκτείνεται η Χιλή στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Κάποιοι πιστεύουν ότι ούτε το φεγγάρι ούτε οι ειδικά σχεδιασμένες αποικίες θα είναι ποτέ τόσο μεγάλες ώστε να φιλοξενήσουν την ανθρωπότητα σε περίπτωση που τελειώσουν οι πόροι της Γης. Ο Έλον Μασκ θα μπορούσε να το αντισταθμίσει αυτό με το σχέδιό του να μεταφέρει ανθρώπους στον Άρη μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια ως πρώτο βήμα για τον σταδιακό εποικισμό του πλανήτη. Λέει ότι μπορεί να υπερβεί τις συνθήκες ψύχους του Άρη πυροδοτώντας πυρηνικές εκρήξεις στην ατμόσφαιρά του -ένα σχέδιο που έχει ονομάσει «Ρίξτε πυρηνικά στον Άρη». Οι επικριτές λένε ότι τα σχέδια αυτά είναι οι μάταιες φαντασιώσεις μεσόκοπων ανδρών, που όμως απειλούν να αποσπάσουν την προσοχή από τις προσπάθειες να επιλυθεί το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής στη Γη. Η Έμιλι Κάνιγχαμ, εργαζόμενη στην Amazon, είπε στον Μπέζος στην ετήσια συνέλευση μετόχων της εταιρείας φέτος: «Αυτή που χρειάζεται απεγνωσμένα μια θαρραλέα ηγεσία είναι η Γη, ο πλανήτης όπου ζούμε, και όχι μακρινά μέρη στο διάστημα».

Διαβάζουμε για τις διαδηλώσεις σχεδόν παντού στο κόσμο, από το Ιράκ και το Λίβανο μέχρι τη Χιλή, και από το Χονγκ Κονγκ μέχρι την Καταλονία. Δεν έχουν,  βέβαια,  τα ίδια τα αιτήματα παντού, αλλά έχει ενδιαφέρον πώς μια φαινομενικά μικρή αιτία, για παράδειγμα η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου κάποιου μεταφορικού μέσου, μπορεί να αποτελέσει αφορμή για έκρηξη. Ένα κοινό στοιχείο είναι η έντονη παρουσία της νεολαίας. Αν κάτι μας προϊδεάζει για την μη επιστροφή στην προ κρίσης εποχή είναι αυτό: νέοι και νέες που ξέρουν ότι το μέλλον τους θα έχει χειρότερες συνθήκες - σε μισθούς, σε ποιότητα θέσεων εργασίας, σε πρόσβαση σε κοινωνικά αγαθά, σε συντάξεις - από αυτές των γονιών τους. Η ριζοσπαστικότητα του φαινομένου είναι αποτέλεσμα και της ανυπαρξίας κεντρώων λύσεων. Δεν φαίνεται το σύστημα να μπορεί να βασιστεί σε κεντρώες εφεδρείες. Η καταστολή, σε αυτές τις συνθήκες, αποτελεί μονόδρομο. Αναρωτιέμαι αν το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να πιάσει αυτό το ρεύμα, να το μετατρέψει σε ένα αφήγημα και συγχρόνως σε ρεαλιστικές προτάσεις; Αυτό θα είναι το μεγάλο στοίχημα της επόμενης περιόδου.

Η έκταση που έχει πάρει το φαινόμενο των fake news απασχόλησε πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center. Το κέντρο διαπίστωσε ότι επτά στους δέκα Αμερικανούς δηλώνουν πια ότι οι κατασκευασμένες ειδήσεις και πληροφορίες έχουν κλονίσει σοβαρά την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα όμως ήταν πως σχεδόν οι μισοί (54%) υποστήριζαν πως η παραπληροφόρηση επηρεάζει ακόμη και την εμπιστοσύνη στον διπλανό τους. Σε έναν τέτοιο κόσμο γενικευμένης παράνοιας κατανοεί κανείς ότι η πιο επικίνδυνη διάσταση της υπόθεσης δεν είναι η παραπληροφόρηση ούτε οι εξελιγμένες «μονταζιέρες». Μια εικόνα παύει να αξίζει όσο χίλιες λέξεις. Το ψέμα επιβεβαιώνεται με αποδείξεις και η αλήθεια που συλλαμβάνεται από τον φακό γίνεται πια δεκτή με δυσπιστία. Ο ερευνητής Αβίβ Οβάντια προειδοποιεί για την «απάθεια απέναντι στην πραγματικότητα». Η διαρκής παραπληροφόρηση αναγκάζει τους ανθρώπους να αμφιβάλλουν για τα πάντα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι τελικά η χειραγώγηση και η πιθανότητα επηρεασμού εκλογικών αποτελεσμάτων μέσω πλαστών βίντεο, αλλά η εδραίωση της αντίληψης ότι όλα είναι ψέματα και όλοι είναι ψεύτες. Μιας αντίληψης που με τη σειρά της παράγει περισσότερη απάθεια, περισσότερα εντυπωσιακά, εύπεπτα fake news και, αναπόφευκτα, περισσότερους Τραμπ.

Στις μέρες μας μόλις τα τελευταία χρόνια καθιερώνεται σιγά - σιγά να γίνονται εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας, οι οποίες βέβαια δεν υποκαθιστούν τον επίσημο εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Εύλογα η 28η Οκτωβρίου κατέχει κεντρική θέση στην εθνική αφήγηση και μνήμη, ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τούτο: η μνήμη των χρόνων 1940-1944 (του ελληνοιταλικού πολέμου, της Κατοχής και της Αντίστασης) καθορίστηκε από τις μετέπειτα εξελίξεις. Με άλλα λόγια, ο Εμφύλιος πόλεμος αποτέλεσε το «φίλτρο» μέσα από το οποίο διαμορφώθηκε η μνήμη τόσο του πολέμου όσο και της Κατοχής. Εάν δεν είχε μεσολαβήσει ο Εμφύλιος, ίσως να είχαν εγγραφεί στην εθνική αφήγηση και μνήμη και άλλες ημερομηνίες - γεγονότα των χρόνων 1940-1944 ως εξίσου σημαντικά με την 28η Οκτωβρίου.

“Όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλάει και για τον φασισμό”, η Κεραμέως, ακολουθώντας, προφανώς εν αγνοία της, τη ρήση του Μαξ Χορκχχάιμερ παρακάμπτει το αντιφασιστικό μήνυμα της 28ης Οκτωβρίου. Αν παραδεχτούμε πως “ολοκληρωτικό καθεστώς δεν είναι παρά το προηγούμενο αστικό χωρίς τις αναστολές του” και αν συνυπολογίσουμε πως στη σύγχρονή μας δεξιά ενσωματώνεται κομμάτι της “σοβαρής” Χρυσής Αυγής, το μήνυμα της υπ. Παιδείας γίνεται περισσότερο κατανοητό. Το κοινό της μεγαλωμένης παράταξης τέτοια θέλει να ακούει. Λόγια στρογγυλεμένα και πετσοκομμένα, με συγκεκριμένο ιδεολογικό φορτίο, εκείνο του ιστορικού αναθεωρητισμού. Από κοντά οι οργανικοί -ο θεός να τους κάνει- διανοούμενοι του συστήματος: Θεοδωρόπουλος, Μουμτζής και άλλοι διάφοροι, διαφορετικών ποιοτικών διαβαθμίσεων, καλλιεργούν τον σπερματικό λόγο μιας νέας ορθοδοξίας που επιτρέπει, αν δεν προτρέπει, σε όλα τα λουλούδια της ακροδεξιάς να ανθίσουν, έστω παρασιτικά.  Εδώ, στη διάχυση του ιδεολογικού δηλητηρίου, βρίσκεται στο μείζον πρόβλημα της εποχής: πάνω, ίσως, και από τα αντιδραστικά νομοσχέδια που περνούν από τη Βουλή, πάνω και από τις αντεργατικές ρυθμίσεις, πάνω και από τις ενισχύσεις στις “ιδιωτικές πρωτοβουλίες”, βρίσκεται η προσπάθεια να διασυρθεί η κοινωνία προς τη χειρότερη, μεταπολιτευτικά, συντηρητικοποίηση. Διότι οι νόμοι και οι ρυθμίσεις αλλάζουν. Η μαυρίλα όμως της λησμονιάς, η απανθρωποποίηση που επιφέρει η, τάχατε τεχνική, παράλειψη της ναζιστικής θηριωδίας είναι η νέα πολιτική ορθότητα, μια νέα κανονικότητα, στην οποία ο λαός οφείλει να εθιστεί. Ο δυτικός κόσμος αλλάζει επί τα χείρω. Οι ‘Ελληνες της “αριστείας” είναι ένα τυπικό δείγμα ενός νέου πολιτικού προτύπου που απέναντι του οφείλει να σταθεί, με κάθε τρόπο, η αριστερά. Για χάρη της ελπίδας εκείνων που δεν ελπίζουν πια, για χάρη της ελπίδας των ηττημένων.

[Αναφορικά με το "αναπτυξιακό" νομοσχέδιο] είναι μοναδική η βοήθεια των ΜΜΕ για να «περάσουν» όλα σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Αυτή η εικόνα του Τύπου δεν έχει προηγούμενο. Παρά τις προκλητικές του διατάξεις δεν γράφεται σχεδόν τίποτε. Ακόμη και για μία μόνο τέτοια διάταξη, επί ΣΥΡΙΖΑ θα ξεσηκώνονταν οι πάντες. Ωστόσο, η υπερ-δόση στα ζητήματα προπαγάνδας τις πιο πολλές φορές δρα αντίστροφα. Ανεξάρτητα, όμως, απ’ αυτό οι πολιτικές συνέπειες αυτού του νομοσχεδίου ίσως αποδειχθούν καθοριστικές για την κυβέρνηση, τις σχέσεις της με την αντιπολίτευση και τις κοινωνικές οργανώσεις. Το επισήμανε αυτό ο Αλέξης Τσίπρας στην παρέμβασή του αξιολογώντας ταυτόχρονα ότι, ιδιαίτερα στα εργασιακά, η αντιπολίτευση από το ΚΙΝΑΛ και προς τ’ αριστερά συνέπεσαν στην κριτική τους στους νοσταλγούς του ΔΝΤ, όπως είπε. Το, άμεσο, μέλλον θα δείξει αν η κυβέρνηση της δεξιάς υπερέβη το όριο αντοχής της κοινωνίας μ’ αυτό το νομοσχέδιο. Αν αποδειχθεί σημείο πολιτικής καμπής. «Το νομοσχέδιο αυτό θα μείνει στην ιστορία και για έναν ακόμη λόγο διότι είναι το σημείο τομής, το σημείο όπου κλείνει ο κύκλος της περιόδου χάριτος για την κυβέρνησή σας. Τόσο στον λαό όσο, πιστεύω, και στις πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Από μας τουλάχιστον τέλειωσαν οι ευγένειες» σημείωσε. Συγχρόνως, δεσμεύθηκε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι κοντά στους πολίτες για να στηρίζει την προσπάθεια «ώστε σύντομα ο τόπος να βγει απ’ αυτό τον εφιάλτη».

Παράδειγμα, η άρση της ισχύος της συλλογικής σύμβασης σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες. Τόσο γενικά και αόριστα και τόσο στην κρίση του υπουργού Εργοδοσίας, που η κατάργηση ουσιαστικά των συλλογικών συμβάσεων είναι το επόμενο βήμα. Αυτό, βέβαια, θα εξαρτάται από τη γνώμη των… εργαζομένων. Αλλά τι άλλο θα έχει να επιλέξει ένας εργαζόμενος που έχει να διαλέξει ανάμεσα στην ανεργία και τη μείωση της αμοιβής του; Τίποτε περισσότερο από το να βοηθήσει την επιχείρηση και να άρει το εμπόδιο της «πλεονεξίας» του, που μπορεί να τον κάνει να ζητάει για αμοιβή όσα του χρειάζονται για να επιβιώσει. Κι αφού το κάνουν κι αυτό για χάρη του εργαζόμενου, γιατί δεν σκέφτηκαν το πολύ απλό και δίκαιο: να μετέχουν στη διεύθυνση οι εργαζόμενοι και, όταν με το καλό ξεπεραστούν οι «οικονομικές δυσχέρειες» και επιστρέψουν τα κέρδη, να έχουν ισότιμο μερίδιο σ’ αυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους μέτρα υπήρχαν στον πυρήνα των μνημονίων με στόχο την εσωτερική υποτίμηση. Αλλά και χωρίς τα μνημόνια η ΝΔ επιμένει. Δεν τους είχε ξεφύγει, όταν έλεγαν ότι τα μνημόνια θα έπρεπε να τα είχαμε επινοήσει εμείς, αν δεν μας είχαν επιβληθεί. Τα επανεφευρίσκουν.

Η συντήρηση των εθνικών μύθων και ταμπού, η άρνηση να αντιμετωπίσει κανείς με ειλικρίνεια τη σκοτεινή πλευρά της δικής του ιστορίας στο όνομα της «εθνικής συνοχής» και της «επούλωσης των πληγών» επιτείνουν τον ιστορικό αναλφαβητισμό ιδιαίτερα της νέας γενιάς. Η Ξένια Ελευθερίου γράφει χαρακτηριστικά: «Η κοινωνία μας χαρακτηρίζεται από ποικίλες αντιφάσεις συγκρούσεις και προβλήματα, γι’ αυτό το λόγο διεθνείς οργανισμοί και ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη να αλλάξει η διδασκαλία της Ιστορίας, έτσι ώστε να μπορούν οι μαθητές-τριες να διαχειρίζονται θέματα συγκρουσιακά, τραυματικά και επίμαχα. Τα συγκρουσιακά θέματα πρέπει να συμπεριληφθούν στη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας, λόγω της χρησιμότητάς τους στη διαμόρφωση των μελλοντικών πολιτών που καλούνται να ζήσουν σε έναν πολύπλοκο κόσμο. Η διδασκαλία της Ιστορίας στην Ελλάδα πρέπει, λοιπόν, να σταματήσει να χαρακτηρίζεται από εθνοκεντρικά και μονολιθικά στοιχεία που υπηρετούν την κυρίαρχη ιδεολογία και αποσκοπούν στη λεγόμενη εθνοπολιτισμική ομοιογένεια και να συνδεθεί με τη δημοκρατική εκπαίδευση και την πολιτική αγωγή.»