Ευκλείδης Τσακαλώτος

Η ΕΚΤ βοηθάει όλες τις χώρες. Αυτό που μας δίνει αέρα είναι το μαξιλάρι που ο κ. Μητσοτάκης αποσιωπά. Αν είχαμε πάει στην προληπτική γραμμή που έλεγαν κάποιοι "σοφοί", με την αναστάτωση (και) των αγορών θα παριστάναμε τον Θησέα με το μαύρο πανί. Σε κάθε περίπτωση είναι θετικό το γεγονός ότι ο κ. Μητσοτάκης άκουσε έστω και μερικώς τα όσα του λέγαμε. Επικροτούμε την αλλαγή πορείας για το δώρο του Πάσχα. Όμως οι εργαζόμενοι, οι επιχειρήσεις και η οικονομία χρειάζονται πολύ περισσότερα. Καλούμε ξανά την κυβέρνηση να ακυρώσει ως παράνομες τις δεκάδες χιλιάδες απολύσεις που έγιναν, αντί να περιοριστεί στην καταβολή επιδόματος στις χιλιάδες των ανθρώπων που απολύθηκαν. Να προχωρήσει σε πλήρη καταβολή των μισθών των εργαζομένων. Να απαγορεύσει την δυσμενή μεταβολή των συμβάσεων εργασίας. Να καταβάλει έκτακτο επίδομα στα χαμηλά εισοδήματα. Να αναστείλει τους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας, να παρέμβει προκειμένου οι τράπεζες να παγώσουν την καταβολή δόσεων κεφαλαίου (χρεωλύσια) και για τα φυσικά πρόσωπα που μέχρι πριν την κρίση ήταν συνεπείς.

Δυο μέρες μετά την ήττα του Bernie Sanders στις προκριματικές εκλογές του Super Tuesday, μου στέλνουν βίντεο του Tucker Carlson, του Fox News, όπου ξεδιπλώνει με λαϊκίστικο τρόπο μεν, έντεχνο δε, όλο το αφήγημα του Τραμπ και της νέας δεξιάς της Αμερικής. Ο Biden κέρδισε, μας λέει, γιατί αποτελεί αχυράνθρωπο του Δημοκρατικού κατεστημένου, και των συμφερόντων που το υποστηρίζουν. Σε αυτά τα συμφέροντα συμπεριλαμβάνει τις τράπεζες, και ιδιαίτερα τις εταιρίες πιστωτικών καρτών, τα ΜΜΕ, τη γραφειοκρατία του ομοσπονδιακού κράτους, τις μυστικές υπηρεσίες και το Πεντάγωνο! Και αυτό εξηγεί γιατί ο Bloomberg, και οι άλλοι κεντρώοι, έσπευσαν αμέσως μετά την νίκη του Biden να τον υποστηρίξουν. (...) Το αφήγημα το βρίσκω ενδιαφέρον. Γιατί, σε λίγο πιο εκλεπτυσμένη μορφή, έχει μεταπηδήσει και στη δίκη μας πλευρά του Ατλαντικού. Και γιατί όντως και τα κόμματα της κεντροαριστεράς, και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, ήταν δέσμια, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, σε μεγάλα συμφέροντα, είχαν μια εξάρτηση από το κράτος (τα κόμματα καρτέλ όπως λέγεται) και είχαν αποκοπεί από την παραδοσιακή τους κοινωνική βάση. Η επιμονή σε κεντρώες λύσεις - έχω γράψει πολλές φορές - δεν απαντά στις μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις της εποχής. Αλλά συγχρόνως σε αφήνει ευάλωτο στην κριτική ότι και εσύ έχεις, στην καλύτερη εκδοχή, συμβιβαστεί με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, και, στη χειρότερη, ότι τα έχεις κάνει πλακάκια με ένα μπλοκ εξουσίας το οποίο βάζει φραγμό στις προσδοκίες των παραδοσιακών σου κοινωνικών αναφορών. (...) Βγήκαν τα Στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την ανάπτυξη. Η ΝΔ παρέλαβε 2.8%, υποσχέθηκε να την απογειώσει σταδιακά στο 4% και το τελευταίο τρίμηνο του 2019 κατάφερε, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία, να την προσγειώσει – με χαρακτηριστική άνεση -  στο 1%. Το δόγμα Γεωργιάδη, ότι είτε πάει καλά η παγκόσμια οικονομία είτε δεν πάει, οι επενδύσεις στην Ελλάδα θα συνεχίσουν ακάθεκτες, δεν επιβεβαιώθηκε από ότι φαίνεται. Είχα μια απολαυστική ευθεία και ειλικρινή ανταλλαγή απόψεων για τα στοιχεία αυτά με τον κ. Σταϊκούρα. Εκείνος επέμεινε, ότι αν εξετάσουμε προσεκτικά τα στοιχεία, τα νέα είναι θετικά. Εγώ δυσκολεύομαι ακόμα να καταλάβω πως το 1% είναι μεγαλύτερο του 2.8%. Από την άλλη τι να πω, οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι είχαν πάντα ταλέντο στο να εξηγούν γιατί οι ίδιοι έχουν δίκιο και οι άλλοι άδικο, ακόμα και όταν διέλυαν οικονομίες και κοινωνίες. (...) Το βράδυ είδα το δελτίο του ΣΚΑΙ που εξηγούσε απλά και κατανοητά πως ο κορονοϊός, του οποίου το πρώτο κρούσμα ανακοινώθηκε 31/12, επηρέασε την ανάπτυξη για τους μήνες Οκτώβρη, Νοέμβρη Δεκέμβρη. Νοιώθω πιο ήσυχος για την ποιότητα της ενημέρωσης στην χώρα. (...) Ο Νέρωνας έπαιζε τη λύρα του, καθώς η Ρώμη καιγόταν. Σήμερα απλώς τουιτάρουν. Όπως η ΕΚΤ για τη δήλωση της Λαγκάρντ ότι δεν θα αντιμετωπίσουν τα spread, και ότι υπάρχουν άλλα εργαλεία για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα. Το tweet ήταν απελπιστικό, και είχε άμεσα αποτελέσματα στα ιταλικά ομόλογα, γιατί άφησε να εννοηθεί ότι, αντιθέτως με τη διάσημη φράση του Ντράγκι ότι θα κάνει ό,τι χρειαστεί, τώρα δεν είναι η δουλειά της ΕΚΤ να σώσει την ευρωζώνη. Και έδωσε την εντύπωση ότι υπάρχει σε κάποιους κύκλους της ΕΚΤ ουσιαστικό έλλειμα στην κατανόηση των οικονομικών της ευρωζώνης. Στην πραγματικότητα έχουμε την κατάρρευση του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Συνεπώς, εφόσον αυτός ο μηχανισμός έχει καταρρεύσει, μια μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα δεν επηρεάζει όλες τις οικονομίες το ίδιο. Για αυτό τα spread είναι υπόθεση της ΕΚΤ. Γι’ αυτό η επιλογή της ΕΚΤ είναι φοβερά ανησυχητική, ιδιαίτερα αν υπονοεί ότι η Κεντρική Τράπεζα δεν θα βοηθήσει την Ιταλία. (...) Έχω μια θεωρία ότι λίγο πριν από την πτώση της χούντας, και ενώ διαφαινόταν η πτώση της, το ΚΚΕ έδωσε εντολή σε ένα κλιμάκιο να ασχοληθούν αποκλειστικά με τη θεολογία και να παραμείνουν αφανείς δουλεύοντας σιωπηλά πίσω από τα χαρακώματα. Ο στόχος τους ήταν να ανελιχθούν και να μπορέσουν να έχουν θέσεις ευθύνης στη συγγραφή σχολικών βιβλίων για τα θρησκευτικά. Πως αλλιώς να εξηγήσουμε ότι τα βιβλία θρησκευτικών είναι γραμμένα λες και ο στόχος είναι να γίνει εντελώς απεχθής η θρησκεία στους μαθητές; Όποιος έχει παιδιά και έχει ρίξει μια ματιά σε αυτά τα βιβλία θα ξέρει ότι ο στόχος επετεύχθη στο ακέραιο. (...) Διαβάζω ότι ο Τόνυ Μπλερ προειδοποιεί τους Δημοκρατικούς στην Αμερική ότι η επιλογή ως υποψήφιου του Μπέρνι Σάντερς θα αποτελούσε ένα «ρίσκο τεραστίων διαστάσεων» που θα μπορούσε να επιφέρει μια ήττα ανάλογη αυτής του Κόρμπυν στη Μεγάλη Βρετανία. Τελευταία ευκαιρία ίσως για τη βάση των Δημοκρατικών να εμπνευστούν από τα λόγια το Τόνυ Μπλερ υπέρ του Σάντερς. Γιατί αν φτιάχναμε μια λίστα από αυτούς στην κεντροαριστερά που υποστήριζαν και υποστηρίζουν όλα τα συμφέροντα που μας λέει ο Κάρλσον, ο Μπλερ σίγουρα θα ήταν πρώτος σε αυτή και με διαφορά.

Είναι σημαντικό να μην υποτιμούμε το βάθος των δεσμών  που ο συντηρητικός χώρος προσπαθεί χρόνια να στήσει με τα μεσαία στρώματα. Δεσμούς που χτίζονται πάνω στην υπόσχεση για ατομική ανέλιξη των «καλύτερων» αποσιωπώντας ότι τα μεσαία στρώματα χρειάζονται εξίσου το δίχτυ ασφαλείας του κοινωνικού κράτους. Χρειάζεται πολύ πολιτική και ιδεολογική δουλειά και πρέπει να δουν το πρόσωπο τους στον προγραμματικό μας λόγο, αν είναι να αλλάξει αυτή η πραγματικότητα. (...) Κρατάω όμως μια ενδιαφέρουσα διάκριση για την έννοια της αλληλεγγύης - ανάμεσα στην εξωτερική και στην εσωτερική αλληλεγγύη. Το εργατικό κίνημα, για παράδειγμα, μπορεί να εκφράσει την αλληλεγγύη του στις γυναίκες που αντιμετωπίζουν την ανδρική βία ή στους πρόσφυγες, αλλά αν μείνουν σε αυτό έχουμε να κάνουμε με εξωτερική αλληλεγγύη. Η εσωτερική αλληλεγγύη απαιτεί μια επανεξέταση, μια ενσωμάτωση των αγωνιών και προτεραιοτήτων άλλων κινημάτων στη δική σου ιστορία, στη δική σου αφήγηση. Σκέφτομαι την αλληλεγγύη στην Ελλάδα την εποχή των μνημονίων. Δεν υποτιμώ το μέγεθος της εξωτερικής αλληλεγγύης. Από την άλλη, δεν υπήρχαν κινήματα, πόσο μάλλον αριστερά κόμματα, που να ενσωμάτωσαν την ελληνική περίπτωση στο δικό τους αφήγημα για τη μάχη ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό, για μια άλλη Ευρώπη με άλλη αντιμετώπιση των λαών, που αναλογιστήκαν το πρόβλημα των συσχετισμών δυνάμεων και πως αντιμετωπίζονται. Συγχρόνως σκέφτομαι το δικό μας κόμμα ενώπιον του συνεδρίου. Έχουμε νομίζω παράδοση, για να πάρω τα ίδια παραδείγματα με τα παραπάνω, αλληλεγγύης στο φεμινιστικό κίνημα ή στους πρόσφυγες. Αλλά ούτε εμείς έχουμε ενσωματώσει τις δικές τους ανησυχίες, προβληματισμούς, προτεραιότητες στο δικό μας αφήγημα. Δεν βλέπουμε, δηλαδή, τη δίκη τους ιστορία ως μέρος της δικής μας, την συνύπαρξη πολλές φορές των ιδιοτήτων  των εργαζόμενων, των γυναικών, των προσφύγων. Και αυτό θέλει σκέψη αλλά νομίζω ότι, η ιδέα της εσωτερικής αλληλεγγύης αξίζει να δουλευτεί. (...) Μετά από τρεις μέρες συζήτησης στην ολομέλεια ψηφίζεται το ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Την ίδια ματαιότητα σε σχέση με την κοινοβουλευτική διαδικασία που έχω αναφέρει και άλλες φορές. Οι υπουργοί και βουλευτές της συμπολίτευσης δεν αισθάνονται καμία υποχρέωση να εμπλακούν με τα επιχειρήματα της αντιπολίτευσης. Συγχρόνως καμία υποχρέωση δεν επέδειξαν οι αρμόδιοι υπουργοί, να έρθουν στη Βουλή να δικαιολογήσουν τις αγριότητες στη Λέσβο που κορυφώθηκαν χθες και σήμερα. Το επιτελικό κράτος σε όλο το μεγαλείο του, και μια αστυνομία που φαίνεται να οδηγείται, όπως στις παλιές καλές εποχές, από κάποιο παρακράτος. Τα επιχειρήματα περισσεύουν όταν ο  κ. Γεραπετρίτης εξηγεί ότι τα ΜΑΤ, αφού γέμισαν το νησί με δακρυγόνα, και στόλισαν τους ντόπιους με βρισιές (τουρκόσποροι, γκασμάδες κλπ), δεν αποσύρθηκαν αλλά απλώς αποχώρησαν μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση του έργου τους! Τα ενστικτώδη γέλια σε όλη την αίθουσα ήταν νομίζω, η μόνη απάντηση που χρειαζόταν. (...) Διαβάζω ότι χθες ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε τις απαράδεκτες δηλώσεις του κ. Πέτσα ότι τα κλειστά κέντρα είναι ακόμα πιο αναγκαία από παλιά, λόγω του κορονοϊού. Όπως έγραψε ο Γιάννης Αλμπάνης «…η σύνδεση του "ξένου" με την "επιδημία" παραπέμπει στις πιο σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας». Βάζω, πριν φύγω από το σπίτι, στη διαπασών, ένα από τα καλύτερα τραγούδια των Clash, το White Man, που συμπεριλαμβάνει τις ακόλουθους στίχους: If Adolf Hitler flew in today They'd send a limousine anyway (...) Στην Ορθοδοξία υπάρχει η έννοια της κρίσης κατ’ οικονομία, όπου εφαρμόζονται οι κανόνες αλλά χωρίς την αυστηρότητα των Διαμαρτυρόμενων. Είναι από τα καλά της Ορθοδοξίας, μαζί με το γεγονός ότι, το προπατορικό αμάρτημα δεν παίζει τόσο ρόλο όπως στη σκέψη του Άγιου Αυγουστίνου και γενικά στις εκκλησίες της Δύσης. Μετά από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, τις εικόνες στη Θερμή και τις απαράδεκτες παρεμβάσεις της κυβέρνησης και της αστυνομίας σε σχέση με το προσφυγικό, σκέφτομαι ότι η κρίση μας θα έπρεπε να έχει λιγότερη Ορθόδοξη επιείκεια και περισσότερο από την αυστηρότητα των Διαμαρτυρόμενων (Προτεσταντών). Στη συγκεκριμένη συγκυρία, θα είχε χρησιμότητα το αίσθημα μιας κάποιας ενοχής, η συνειδητοποίηση του λάθους για το οποίο φταίμε όλοι, στάση ζωής που είναι συνυφασμένη με το δόγμα των Προτεσταντών και έχει τη ρίζα της στο προπατορικό αμάρτημα.  Το προπατορικό αμάρτημα της ΝΔ είναι ότι έπαιξε σφόδρα με την ξενοφοβία και το ρατσισμό και σε σχέση με τις Πρέσπες και σε σχέση με το προσφυγικό. Και αυτό θα πρέπει να το πληρώσει η ίδια αλλά φοβάμαι ότι, αν δεν αντιδράσουμε, θα το πληρώσουμε όλοι μας.

Μια αγορά εργασίας που χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια, από μερική εργασία, από πολλούς εργαζόμενους που ο εργασιακός τους βίος εναλλάσσεται μεταξύ περιόδων με χαμηλές αποδοχές και περιόδων χωρίς καθόλου αποδοχές, δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για ένα υγιές ασφαλιστικό σύστημα. Επιπλέον δημιουργεί και συνθήκες για ένα συνταξιοδοτικό σύστημα όπου υπάρχουν έμφυλες διακρίσεις, καθώς τα προβλήματα στην αγορά εργασίας, που μεταφέρονται στο συνταξιοδοτικό σύστημα, επηρεάζουν περισσότερο τις γυναίκες. Τα προβλήματα αυτά είναι πιο έντονα στην Ελλάδα που βγαίνει από μια δεκαετή κρίση, και θα ενταθούν καθώς το ασφαλιστικό που σχεδιάζεται πάνω σε αυτές τις επιπτώσεις τις κρίσης ενισχύει όλα τα παραπάνω. Βασικό συστατικό είναι η πόρτα που ανοίγει η ΝΔ στην ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος. Έτσι λοιπόν η ελεύθερη επιλογή κλάσεων των ελεύθερων επαγγελματιών, αλλά και η δυνατότητα εξόδου από το σύστημα, θα οδηγήσουν σε μείωση των εσόδων για τα ασφαλιστικά ταμεία και έτσι θα αποδυναμώσει ολόκληρο το ασφαλιστικό σύστημα.

Ιδού η σχετική διάταξη που ψηφίστηκε στις 15/05/2019 όχι μόνο από το ΣΥΡΙΖΑ αλλά και από τη ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ:   «Στους δικαιούχους κύριας σύνταξης λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου, στους δικαιούχους προσυνταξιοδοτικής παροχής και στους δικαιούχους επιδομάτων σύνταξης με αιτία την αναπηρία χορηγείται, από το έτος 2019 και για κάθε επόμενο έτος, δέκατη τρίτη (13η) σύνταξη. Τη 13η σύνταξη δικαιούνται όσοι λαμβάνουν σύνταξη ή προσυνταξιοδοτική παροχή την 1η Μαΐου του έτους χορήγησής της, καθώς και όσοι δικαιώνονται την καταβολή κύριας σύνταξης ή προσυνταξιοδοτικής παροχής εφόσον το συνταξιοδοτικό τους δικαίωμα ανατρέχει στην ίδια ημερομηνία.» (Άρθρο 120 ν.4611/2019) (...) Πριν την εκδήλωση σε μια βόλτα στην αγορά με συντρόφους και συντρόφισσες της Κορίνθου, παράπονα για την πτώση του εμπορικού τζίρου στην περίοδο των γιορτών. Άλλοι την αποδίδουν στο μειωμένο κοινωνικό μέρισμα, άλλοι για τις καθυστερήσεις σε επενδυτικές δραστηριότητες τύπου ΕΣΠΑ. Είναι σημαντικό να μιλάμε με αυτά τα στρώματα, για να πειστούν ότι τα συμφέροντα τους δύσκολα θα ευθυγραμμιστούν με τις νεοφιλελεύθερες προτεραιότητες της κυβέρνησης. Δεν είναι μόνο θέμα μερισμάτων και επιδομάτων, είναι και η υπαναχώρηση της κυβέρνησης σε σχέση με την υποσχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού (διπλάσια του ρυθμού ανάπτυξης υποτίθεται) – πόσο κατανοητό είναι ότι για μια μικρή επιχείρηση μια τέτοια αύξηση μπορεί να είναι κόστος, αλλά η αύξηση των μισθών όλων των άλλων επιχειρήσεων οδηγεί στην αύξηση του τζίρου της; (...) βγαίνει για πρώτη φορά, από ό,τι γνωρίζω τουλάχιστον, η φαεινή ιδέα για πλωτά φράγματα για την αποτροπή των προσφυγικών ροών. Θυμάμαι στο δεύτερο έτος του πανεπιστημίου, την εποχή των απεργιών πείνας του Bobby Sands και των συντρόφων του, εγώ κι ένας άλλος αριστερός φίλος μου, ο Jonathan, πήγαμε σε συζήτηση του Monday Club για το Ιρλανδικό ζήτημα. Το Monday Club ήταν τότε ένα ακροδεξιό πολιτικό μόρφωμα στις παρυφές του Συντηρητικού Κόμματος. Εκεί έπεσε η πρόταση ότι το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί «με το μαχαίρι» με τη δημιουργία ενός τείχους κατά μήκος των 499 χμ. συνόρων με την Ιρλανδία. Βάζουμε τα γέλια ότι ένα τόσο πολύπλοκο πολιτικό ζήτημα, που κρατάει, και ταλαιπωρεί, για πάνω από εκατό χρόνια, θα μπορούσε να λυθεί με μια τόσο απλοϊκή λύση. Την άλλη μέρα το Monday Club μας κατήγγειλε για την απρέπειά μας στη φοιτητική εφημερίδα. Πολλά χρόνια αργότερα ο Τραμπ δεν προτείνει απλά, αλλά εφαρμόζει κιόλας, μια παρόμοια «λύση» στα σύνορα με το Μεξικό.  Στα νιάτα μου δε σταμάτησε ποτέ να με εκπλήσσει το μέγεθος της ανθρώπινης βλακείας. Τώρα πια, είμαι πιο κυνικός απέναντι στον κυνισμό των αντιπάλων μας. Οι παρεμβάσεις αυτές δεν αποσκοπούν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος· στόχος τους  είναι να συμφιλιωθεί η κοινωνία με την ιδέα ενός  μόνιμου αυταρχισμού, να δημιουργηθεί μια αυταρχική ταυτότητα. (...) Με ρωτάει ένας σύντροφος γιατί φοβάμαι τόσο να μη χαθεί η αριστερή μας ταυτότητα.   Εύλογο ερώτημα. Θεωρώ ότι όλοι οι αριστεροί πρέπει να έχουν αυτό το φόβο σε κάποιο βαθμό. Το σύστημα έχει ποικίλους τρόπους να ενσωματώνει όχι μόνο πρόσωπα, αλλά και ολόκληρες ομάδες και κόμματα. Η αίγλη της εξουσίας είναι πάντα παρούσα. Ως Υπουργός Οικονομικών το αισθανόμουν συνεχώς. Δεν είναι μόνο ο τίτλος του Υπουργού, οι συνεργάτες, η αστυνομική ακολουθία, οι προσκλήσεις για δημόσιες ομιλίες σε ακριβά ξενοδοχεία, συνέδρια σε εξωτικά μέρη κλπ. Είναι και η αίσθηση του πεφωτισμένου καθοδηγητικού κλαμπ που καλλιεργείται στο Eurogroup ή η συναναστροφή με επενδυτές που θέλουν να σου υποδείξουν το δρόμο της μετριοπάθειας στην οικονομική πολιτική – πόσες φορές άκουσα το επιχείρημα από τους επενδυτές ότι «όλοι μαζί πρέπει να δουλέψουμε μαζί για το καλό της ελληνικής οικονομίας»;   Νομίζω το έπιασε καλά ο Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία του, πριν λίγες εβδομάδες, στην πρώτη συνάντηση της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης – «δε θέλουμε να γίνουμε κόμμα της συστημικής εναλλαγής». Το θέμα βέβαια είναι να λάβουμε και τα απαιτούμενα μέτρα για αυτό.  Άρα ευλόγως υπάρχει ο φόβος, φτάνει βέβαια να μη δημιουργεί φοβικά σύνδρομα.

Με την εθνική συνείδηση ως οδηγό, θα μάθουνε τα παιδιά μας για το μεγάλο πολιτισμό του Ισλάμ; Θα μάθουνε ότι πολλά από τα αρχαία κείμενά μας, από τον Αριστοτέλη μέχρι τις αρχαίες τραγωδίες, διασώθηκαν χάρη στις μεταφράσεις των επιστημόνων και λογίων του Ισλάμ; Ότι το πρώτο πανεπιστήμιο, με τη σύγχρονη έννοια, δεν ήταν ούτε της Μπολόνια ούτε της Οξφόρδης, αλλά του Αλ Αζαρ; Θα μάθουνε για την αρχιτεκτονική ή την ποίηση αυτού του πολιτισμού; Η άγνοια προσφέρει το πιο γόνιμο έδαφος για το μίσος που δημιουργεί ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. (...) Νομίζω ότι είναι πιο πιθανό η Ορθόδοξη εκκλησία, ή έστω η Καθολική που είναι πιο large σε αυτά τα θέματα, να ανακηρύξει τον Βασιλιά Ηρώδη άγιο και προστάτη των πρωτότοκων, παρά ο Κυριάκος Μητσοτάκης να καταγραφεί στην ιστορία ως ο πολιτικός αυτός, που αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει την εξωτερική πολιτική για εσωτερική κατανάλωση. (...) Από όλους τους ψηφοφόρους των Εργατικών, η πλειοψηφία ήταν, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, υπέρ του Remain. Αλλά στις περιφέρειες που ήταν έδρες του Εργατικού Κόμματος, η πλειοψηφία των ψηφοφόρων των εργατικών ήταν υπέρ του Brexit – και οι πιο πολλές από τις περίπου 50 έδρες που έχασε στις χθεσινές εκλογές, ήταν τέτοιες περιπτώσεις. Αυτό συνέβη κυρίως σε μικρότερες πόλεις (στις μεγάλες πόλεις πήγαν καλά οι Εργατικοί) όπου η κρίση, η μετέπειτα λιτότητα των συντηρητικών κυβερνήσεων, και η αποβιομηχανοποίηση έχουν ρημάξει τον κοινωνικό ιστό. Τώρα βέβαια αυτές οι περιοχές θα δουν ακόμα χειρότερες μέρες, γιατί οι οικονομικές πολιτικές των συντηρητικών δύσκολα θα τερματίσουν τη λιτότητα, ειδικά αν σκεφθεί κανείς το κόστος του Brexit, και είναι απίθανο να αντιστρέψουν την αποβιομηχανοποίηση. (...) Αντικειμενικά ο ατομικισμός, και η υλική βάση που τον στηρίζει, είναι πρόβλημα για την Αριστερά. Μπορεί αυτό το αφήγημα να έχει βρει μεγάλες δυσκολίες παντού στον κόσμο μετά την κρίση, με συνέπεια σοβαρές πολιτικές ανακατατάξεις, αλλά η αποδόμησή του χρειάζεται όχι μόνο προγραμματική εμβάθυνση, αλλά και ένα πολιτικό λόγο που δίνει ελπίδα για μια άλλη πιο συλλογική προοπτική. Με λίγα λόγια, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι σπουδαία υπόθεση και μια καλή ευκαιρία για να γίνει πειστικός ο δικός μας πολιτικός λόγος. (...) Από τότε που ήρθα στην Ελλάδα, τη δεκαετία του ενενήντα, μάλλον υπάρχει τάση επιδείνωσης στις δημόσιες εκφάνσεις σεξισμού. Τα ΜΜΕ έχουν μεγάλη ευθύνη για αυτή την τάση. Ρόλοι «γλάστρες» σε διάφορες εκπομπές, «αστειάκια» ακόμα και για φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης, και άλλα πολλά. Δεν είναι μόνο θέμα τηλεόρασης, αλλά και του έντυπου τύπου. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και δημοσιογράφοι, όπως ο Θέμος Αναστασιάδης, που απενοχοποίησαν το σεξισμό σε ευρύτερους επαγγελματικούς και τεχνοκρατικούς κύκλους. Συγχρόνως παρατηρώ, και ελπίζω να μην αδικώ, σε νεότερες αριστερές συντρόφισσες το εξής φαινόμενο: ενώ είναι εντελώς φεμινίστριες στην προσωπική τους ζωή και στις παρέες τους –ακόμα και στις πολιτικές παρέες τους- αποφεύγουν τις περισσότερες φορές τουλάχιστον, να σηκώσουν το γυναικείο ζήτημα στις δημόσιες τους παρεμβάσεις. Και πιστεύω ότι όλη η Αριστερά είναι φτωχότερη από αυτή τη δυστοκία, γιατί η κρίση, και η στασιμότητα που ακολούθησε, έχει ριζοσπαστικοποιήσει τις γυναίκες παγκοσμίως. Δουλειές με χαμηλούς μισθούς και χωρίς προοπτική, συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, υποβαθμισμένες περιοχές και γειτονιές, και πολλά άλλα φαινόμενα έχουν επιβαρύνει δυσανάλογα την καθημερινότητα της πλειοψηφίας των γυναικών σχεδόν παντού. Και ο λόγος της Αριστεράς σπανίως αναφέρεται ρητά στα παραπάνω τα τελευταία χρόνια,  πόσο μάλλον τα εντάσσει σε ένα συνολικό πολιτικό σχέδιο. Η καλύτερη ευχή, λοιπόν, για το 2020 είναι να συνεχίσει η αναζωπύρωση του φεμινιστικού κινήματος και στην Ελλάδα, και αυτό να επηρεάζει τις πρακτικές, τις παρεμβάσεις και τον προγραμματικό λόγο όλης της Αριστεράς.

Το σκεπτικό πίσω από το ύψος των δημοσιονομικών στόχων ήταν η συμμετοχή μας στην αποπληρωμή χρέους. Αν αυτή μπορεί να εξασφαλιστεί από το ταμειακό μαξιλάρι, τότε ανοίγει ο δρόμος για τη μείωση των πλεονασμάτων, γεγονός που δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο. Έμμεσα, δηλαδή μέσω της μείωσης των στόχων, το ταμειακό μαξιλάρι δημιουργεί χώρο για άσκηση πολιτικής. Και αυτό το είχε δρομολογήσει ο ΣΥΡΙΖΑ: Με τη δημιουργία ταμειακού αποθέματος με τους τρόπους που προαναφέρθηκαν, είχε ανοίξει τον δρόμο για τη μείωση των στόχων τα επόμενα χρόνια, ανεξαρτήτως από το ποιο κόμμα θα είναι στην κυβέρνηση, χαράσσοντας μια εθνική οικονομική στρατηγική. Η Ν.Δ. τι έκανε; Δεν χρησιμοποίησε το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ για μείωση των πλεονασμάτων - αντί αυτού, προσπαθεί να κατευθύνει τον δημόσιο διάλογο στην ικανότητα των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ ταμειακού και δημοσιονομικού αποτελέσματος(!).