Μιχάλης Σπουρδαλάκης

Το σύντομο αυτό σημείωμα θα περιοριστεί απλώς σε μερικές γενικές και, κυρίως, κριτικές παρατηρήσεις για…

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της μετάβασης από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό αποτελεί η ουσιαστική…

Κάθε εκλογικό αποτέλεσμα διαμορφώνεται πολύ πριν την προεκλογική περίοδο. Τακτικές και πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια…

«Οταν έχεις 300-350 μαθητές σε ένα αμφιθέατρο χωρίς καμία βοήθεια, δεν μπορείς να σκύψεις πάνω από τα προβλήματα των φοιτητών, να τους βοηθήσεις και να τους επιβλέπεις, ούτε καν για να γράψουν μια εργασία» Ο κοσμήτορας του ΕΚΠΑ Μιχάλης Σπουρδαλάκης, ως πανεπιστημιακός καθηγητής, γνωρίζει το φαινόμενο της βιομηχανίας των επί πληρωμή ακαδημαϊκών εργασιών. «Oι συνθήκες επιτρέπουν την παραβατικότητα στην εξέταση και αυτό δεν αφορά μόνο τη συνθήκη της τηλεκπαίδευσης. Οι φοιτητές ανέκαθεν προσφεύγουν σε πρόσθετη βοήθεια γιατί δυστυχώς όλο το εκπαιδευτικό σύστημα έχει φροντιστηριακή κουλτούρα». Υπάρχει, μας λέει, μια παράλληλη «αφανής» παιδεία για πολλούς λόγους: είτε για υποστήριξη των φοιτητών είτε γιατί το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα δεν στηρίζει επαρκώς τους καθηγητές. «Ο φοιτητής περνά από το σχολείο στο πανεπιστήμιο, με τις εξετάσεις να είναι εντελώς διαφορετικές. Η εκπαιδευτική διαδικασία στο πανεπιστήμιο στηρίζεται στην απόκτηση γνώσης, διαλόγου και αυτενέργειας και ώς τότε, με τη σχολική κουλτούρα να είναι εντελώς διαφορετική, οι φοιτητές βρίσκονται ενεοί, όσο επιτυχημένοι κι αν ήταν στις πανελλαδικές». Κι ενώ το πανεπιστήμιο οφείλει να βοηθά στη διαδικασία της μετάβασης, οι φοιτητές το βρίσκουν υποστελεχωμένο: «Δεν έχει καν προσωπικό για να βοηθήσει τους φοιτητές και κατά παράδοση προστρέχουν σε πανεπιστημιακά φροντιστήρια. Γι' αυτό στους δρόμους των σχολών υπάρχουν κολλημένες δεκάδες διαφημίσεις. Στη Βόρεια Αμερική ένα μάθημα με 35-40 φοιτητές δικαιολογεί δύο ακαδημαϊκούς βοηθούς σε έναν καθηγητή. Οταν έχεις 300-350 μαθητές σε ένα αμφιθέατρο χωρίς καμία βοήθεια, δεν μπορείς να σκύψεις πάνω από τα προβλήματα των φοιτητών, να τους βοηθήσεις και να τους επιβλέπεις, ούτε καν για να γράψουν μια εργασία», μας εξηγεί. Η υποστελέχωση του πανεπιστημίου -και ό,τι αυτή συνεπάγεται- είναι μια χαίνουσα πληγή χρόνων για την οποία η πολιτεία γνωρίζει. «Ούτε καθηγητές έχεις ούτε ειδικό διδακτικό προσωπικό. Υπάρχει μεγάλη υποαπασχόληση και άρα αναζήτηση εργασίας και εισοδήματος από πολλούς και εξαιρετικούς πτυχιούχους που ανταποκρίνονται σε αυτή τη ζήτηση των ιδιωτικών φροντιστηριακών ομίλων και εκπαιδευτηρίων. Με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά το πανεπιστήμιο ιδιωτικοποιείται εκ των έσω, από τις ίδιες τις λειτουργίες του συστήματος. Ανοιξαν περίπου χίλιες θέσεις εργασίας για να βοηθήσουν στην εξ αποστάσεως μαθησιακή διαδικασία για το ακαδημαϊκό έτος 2021 μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο. Μετά από 12 χρόνια που ζητάμε να επιλυθεί το πρόβλημα, δώρον άδωρον».

Παρακάμπτοντας το κίνδυνο υπεραπλούστευσης θα έλεγα ότι όλο το έργο του Πάνιτς αποκαλύπτει ένα ερευνητικό σχέδιο που επιχειρεί συστηματικά να κατανοήσει και να αντιπαρατεθεί ταυτόχρονα με τις αντιφάσεις ανάμεσα στην τυπική ισότητα της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων και τις βαθιές και συνεχώς επεκτεινόμενες ανισότητες που παράγει ο καπιταλισμός σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή η ερευνητική του έγνοια τον οδήγησε στη δημιουργική υιοθέτηση των μεθοδολογικών προταγμάτων της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας στη μελέτη των αντιφάσεων του κορπορατισμού. Ωστόσο, όταν ο παγκόσμιος καπιταλισμός μπήκε για τα καλά στη νεοφιλελεύθερη φάση του, ο Πάνιτς εστίασε στη μελέτη του κράτους και της σχέσης του με τα πολιτικά υποκείμενα και τις εργατικές οργανώσεις. Οι διαδικασίες καπιταλιστικής ολοκλήρωσης, η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, μετέφερε το ενδιαφέρον του στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, όπου και άνοιξε δρόμους κατανόησης για τη φύση της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αυτοκρατορίας. Ο Πάνιτς διακηρύσσει με παρρησία, με σαφήνεια και στέρεη τεκμηρίωση την άποψη ότι το κράτος είναι ο κύριος «συγγραφέας της παγκοσμιοποίησης», καθώς οι πρωτοβουλίες του ενδυνάμωσαν την κινητικότητα του κεφαλαίου και οδήγησαν τις αγορές εργασίας σε ακραία ευέλικτες δομές. Αντίθετες απόψεις του δεσπόζοντος ρεύματος, και δυστυχώς όχι μόνο, οδηγούν σε απομείωση της σημασίας της δημοκρατικής συμμετοχής και αντίστασης και συμβάλλουν σε φαινόμενα αποπολιτικοποίησης. Η αντίληψη και η πεποίθηση ότι κράτος έθνος «έχει τελειώσει» οδηγεί στην παθητικότητα των πολιτών, στη διάχυση συνωμοσιολογικών απόψεων, στην αποστράτευση και τον κυνισμό, αλλά και την απερίσκεπτη κριτική ή μάλλον μη κριτική για τα λάθη και παραλήψεις κυβερνήσεων. Ο Πάνιτς στέκεται σταθερά απέναντι σε αντιλήψεις και εύκολες αναλύσεις τέτοιου τύπου που όχι μόνο ακυρώνουν την κοινωνική/ταξική πάλη, αλλά μας πάνε πίσω πριν τη συνεισφορά του Τζιανμπατίστα Βίκο.

Παρά την περιορισμένη επιρροή του, το Πολυτεχνείο έχει συμβάλει αποφασιστικά στο δημοκρατικό, φιλελεύθερο και κοινωνικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης. Και είναι αυτά τα κεκτημένα τα οποία θέλει να ακυρώσει η, από μια άποψη, ανίερη συμμαχία ανάμεσα στις δυνάμεις ενός μεταμοντέρνου εθνικισμού, του νεοφιλελευθερισμού, της Ακροδεξιάς και του εκσυγχρονιστικού (;) ακραίου Κέντρου. Το «ποτέ ξανά» του κ. Σαμαρά από βήματος Βουλής το συνόψισε με τον καλύτερο τρόπο. Οι αντιμετώπιση της κρίσης ως ευκαιρίας που με βίαιο τρόπο εισάγουν σειρά αντιδημοκρατικών και αντικοινωνικών μέτρων απλώς το επιβεβαιώνουν. Κατά συνέπεια, ίσως περισσότερο από ποτέ οφείλουμε να γιορτάσουμε το Πολυτεχνείο.  Όχι μόνο ως γεγονός μνήμης, αλλά ως πράξη που επιβάλλει η συγκυρία. Ωστόσο, βλέποντας ότι η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζει την πανδημία μέσα από τις απαιτούμενες κοινωνικές πολιτικές, αλλά μέσα από την ένταση των κατασταλτικών μηχανισμών, ίσως θα ήταν σκοπιμότερο να αποφύγουμε την τελετουργία της πορείας και διεκδικήσουμε και πάλι τις πλατείες και κάθε ανοικτό χώρο σε κάθε γειτονιά που έχει απαγορευτεί σε όλους τους νέους κάθε ηλικίας.

Σε ό,τι αφορά στην ανάλυση της συγκυρίας, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει: α) να αποφεύγει να διαβάζει τη συγκυρία μόνο ως κρίση εκπροσώπησης και μάλιστα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων (λχ. «μικρομεσαίοι») και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κρίσης των μετασχηματιστικών πολιτικών. Η επιλογή αυτή θα συμβάλει στην απομάκρυνση του πολιτικού του λόγου από επί μέρους μικρο-ζητήματα, που τον εγκλωβίζουν στις κυρίαρχες έξεις της πολιτικής αντιπαράθεσης. β) να διαμορφώσει εκείνο το πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει σειρά «μη-μεταρρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων», οποίες εκτός του άλλων θα σηματοδοτήσουν ένα εναλλακτικό οραματικό και αντισυστημικό λόγο, που θα εμπνέει και θα κινητοποιεί. γ) να κατανοήσει και φυσικά να επικαιροποιήσει την επιτυχή στρατηγική που τον έφερε στην κυβέρνηση. Στρατηγική που εμπεριέχει την ενεργή κοινωνική παρουσία, τη σοβαρή παρουσία του στη Βουλή, την ενότητα του όλου της Αριστεράς (χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς), τη διαμόρφωση προγράμματος που στηρίζεται στην αξιοποίηση αυτών των τριών αξόνων, και τέλος τη διαρκή δέσμευση για ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών. δ) να συνειδητοποιήσει ότι η αντιπολίτευση απέναντι στην ίσως πιο κοινωνικά αντιλαϊκή και πολιτικο-ιδεολογικά αντιδραστική κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης δεν μπορεί να είναι ποτέ αποτελεσματική, όταν αναζητάς συμμάχους στα θολά νερά ενός φαντασιακού «κέντρου». Όταν «χάνουμε από τα δεξιά πάμε αριστερά» και όχι το αντίθετο. ε) να συνειδητοποιήσει το κόμμα ότι όλα τα παραπάνω απαιτούν τη ριζική οργανωτική αναδιοργάνωση, πολύ πέρα από τις εκκλήσεις για τήρηση του καταστατικού. Αναδιοργάνωση που να οδηγεί στην αντιστοίχισή του με το σημερινό κοινωνικό καταμερισμό εργασίας και τις θεσμικές και διοικητικές εξελίξεις και με πλήρη και δημιουργική αξιοποίηση των μέσων πολιτικής επικοινωνίας και ενημέρωσης. Μέσα που έχουν προκύψει τόσο από γνώση που έχει παραχθεί κοινωνικά τα τελευταία είκοσι χρόνια κινητοποιήσεων όσο και από τις καινοτομίες της πληροφορικής. (...) Το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ διασφαλίζεται μόνο με την ριζοσπαστική προγραμματική του ανασυγκρότηση, τον οργανωτικό του εκδημοκρατισμό, και την ουσιαστική συμμετοχική διεύρυνσή του. Με άλλα λόγια, όπως θα λέγαμε παλαιότερα, συγκλίνουν στην ανανέωση της «αριστερής στροφής», που δεν είναι ιδεολογική εμμονή ή πολιτικό καπρίτσιο. Αντίθετα, εκτός των άλλων, αποτελούν προϋποθέσεις αντιμετώπισης της πλέον επικίνδυνης για την δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή κυβέρνησης. Μιας κυβέρνησης που μέσα από πολώσεις και ρεβανσιστικές πρακτικές επιδιώκει να αποκαταστήσει πλήρως τη χειρότερη εκδοχή του παλαιού δικομματισμού, που φάνηκε να ανατρέπει η μεγάλη επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ ήδη από το 2012. Το διακύβευμα είναι ζωτικής σημασίας και η αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, η αποτυχία της ριζοσπαστικής μη-συστημικής Αριστεράς, μπορεί να δημιουργήσει χώρο για να ανθίσουν τα άνθη του κακού. Αν η Βραζιλία είναι μακριά μας, η Ιταλία είναι ένα τσιγάρο δρόμος.

Ο Θανάσης Καλαφάτης, στο καινούργιο του βιβλίο [προσφέρει] ψηφίδες από την προσωπική του εμπειρία, τα χρόνια του εγκλεισμού, οι οποίες συμπληρώνουν ή καλύτερα δίνουν ουσιαστικό περιεχόμενο, σε αναλύσεις για τον αυταρχικό χαρακτήρα της δικτατορίας, του κατά Γ. Κάτρη, «του φαινομένου της νεοφασισμού στην Ελλάδα», ή ακόμη της καθοδηγούμενης και περιοριστικής δημοκρατίας ή της καχεκτικής, κατά Νικολακόπουλο, δημοκρατίας που είχε προηγηθεί. Πιο συγκεκριμένα ο συγγραφέας μας προσφέρει μέσα από τις 64 σύντομες ιστορίες/ περιστατικά σημαντικές ψηφίδες του μωσαϊκού, που συγκρότησε τη κοινωνική και θεσμική διευθέτηση της εποχής, όπου οι όποιες μελέτες για τις αιτίες, τη λειτουργία, τη φύση και τέλος την πτώση του καθεστώτος δεν μπορούν πλήρως να φωτίσουν. Όλα αυτά ο Θανάσης Καλαφάτης τα καταφέρνει με την πασίγνωστη, υποδειγματική και εμπνέουσα σεμνότητά του. Αν και γράφει για την προσωπική του εμπειρία αυτά τα δύσκολα, για τον ίδιο, για την κοινωνία και τη δημοκρατία χρόνια, δεν είναι αυτοαναφορικός. Η ψύχραιμη, η αφοπλιστική ειλικρίνεια, συχνά με χιούμορ και ποτέ με μνησικακία, αφήγηση δείχνουν ότι δεν αναφέρεται στις απίστευτες εμπειρίες του ως κάτι το ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Κάτι που θα του δώσει το φωτοστέφανο της πιθανής ανταμοιβής και αναγνώρισης. Αφηγείται ως «Ένας από τους πολλούς της ελληνικής αριστεράς», όπως μας δήλωνε ο αξέχαστος Στέφανος Στεφάνου. Είναι ακριβώς σε αυτή την παράδοση της αριστεράς δηλ. στην παράδοση που εξακολουθεί να σέβεται τις καταστατικές αρχές και αξίες και δεν δικαιολογεί ατομικές συμπεριφορές και στρατηγικές ως αποτέλεσμα «λογικής προσωπικής φιλοδοξίας». Είναι ακριβώς αυτό που δίνει την δυνατότητα στον Καλαφάτη να καταγράφει, όπως εύστοχα έγραψε η Νόρα Ράλλη στην ΕφΣυν (9/12/19), «την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδα μέσα από την προσωπική του διαδρομή» και όχι το αντίστροφο.