Μιχάλης Σπουρδαλάκης

Οι μετασχηματιστικές πολιτικές είναι συνήθως το αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, που οργανώνει, εκτελεί και θεσμοθετεί εναλλακτικές των υπαρχουσών κοινωνικοπολιτικών και διοικητικών δομών και σχέσεων. Οι διαδικασίες αυτές προϋποθέτουν τον εντοπισμό και την ιεράρχηση των πεδίων μετασχηματισμού καθώς και την ανάλυση των δυσκολιών και της αναμενόμενης θεσμικής και κοινωνικής αδράνειας ή/και αντίστασης. Φυσικά η συγκρότηση ενός μετασχηματιστικού ρεύματος, για την Αριστερά, δεν μπορεί παρά να απαιτεί κυρίως τη διατύπωση ενός κανονιστικού / αξιακού πλαισίου και οράματος. Ενός οράματος που θα λειτουργεί ως το οραματικό στοιχείο έμπνευσης και κινητοποίησης, της κοινωνικής και πολιτικής συμμαχίας στην οποία στηρίζεται ο πολιτικός φορέας, που, ως επισπεύδων, συντονίζει τις μετασχηματιστικές διαδικασίες. Ο πολιτικός φορέας, η πολιτική συλλογικότητα, το κόμμα αποτελούν την εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τη ρεαλιστική αντιμετώπιση της κρίσης των «μετασχηματιστικών πολιτικών». Αρκεί φυσικά να μπορεί να υπηρετεί έμπρακτα τη στρατηγική μετασχηματισμών και να ανθίσταται στις σειρήνες και αδράνειες των κατεστημένων μεταδημοκρατικών δομών και σχέσεων που καρτελοποιούν ή, καλύτερα, κρατικοποιούν τα πολιτικά κόμματα. Αυτό, ωστόσο, δεν μπορεί να διασφαλιστεί με ποσοτικά εγχειρήματα εκλογικής (;) διεύρυνσης χωρίς την αποσαφήνιση της μετασχηματιστικής στρατηγικής. Και μια και όλη αυτή η συζήτηση έχει ως αφετηρία τον προβληματισμό για το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ, δεν μπορεί παρά να εξετάσει και να αξιοποιήσει κριτικά την εμπειρία του. Στο κάτω κάτω, πέρα από την όποια αξιολόγηση κάνει κανείς για την πορεία του, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κόμμα της ελληνικής ριζοσπαστικής Αριστεράς αποτελεί την πρώτη και μέχρι σήμερα τη μόνη δημοκρατική και αποτελεσματική κυβερνητική απάντηση στην κρίση, σε παγκόσμια κλίμακα τον 21ο αι. Απάντηση, μάλιστα, σε πρωτόγνωρες σε διάρκεια και ένταση συνθήκες οικονομικής κρίσης. Τέλος, η συζήτηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει μια ευρηματική, πρακτική και αποτελεσματική οργανωτική πρόταση για τη μετάβαση και την ανάπτυξη του κόμματος στις νέες συνθήκες. Πρόταση που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση τόσο της κρίσης πολιτικής όσο και των μετασχηματιστικών πολιτικών που τη συνοδεύουν. Αλλά γι’ αυτά θα επανέλθω.

η εκλογική και πολιτική κατάρρευση των κομμάτων της σοσιαλιστικής οικογένειας δεν είναι απλά το αποτέλεσμα των επιλογών τους κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, αλλά η συνέπεια συγκεκριμένων μετασχηματισμών που χαρακτήρισαν την οργανωτική τους δομή, την ιδεολογία τους και τις κοινωνικές τους αναφορές ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Το κόμμα φαίνεται να υποβαθμίζεται σημαντικά στη διαδικασία παραγωγής και αναπαραγωγής του πολιτικού προσωπικού, όπου και του προγράμματός του. Ολα αυτά εκχωρούνται σε φορείς εξουσίας χωρίς πολιτική νομιμοποίηση και λογοδοσία (ΜΜΕ και τεχνοκράτες). Ομοίως, στα καθ’ ημάς, ας μην ξεχνάμε ότι η υιοθέτηση του ιδεολογικού προτάγματος του «εκσυγχρονισμού» ή της «επανίδρυσης του κράτους» εμμέσως αποδεχόταν ή απλώς νομιμοποιούσε την άποψη πως «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση». Τέλος, οι κοινωνικές τους αναφορές περιορίζονταν μόνο στα δυναμικά στρώματα της μεσαίας και ανώτερης επιχειρηματικής τάξης και με έμφαση στο άτομο, ενώ οι εργαζόμενοι και οι συλλογικοί τους φορείς έρχονταν σε δεύτερη μοίρα, αν δεν τους ήταν τελείως αδιάφοροι. Γι’ αυτό και όταν η διεθνής κρίση χτύπησε και τις ευρωπαϊκές οικονομίες, τα κόμματα της σοσιαλιστικής οικογένειας είχαν ως βασικό μέλημα τις κρατικές και επιχειρηματικές αναγκαιότητες και όχι τις ανάγκες της κοινωνίας. Αυτές οι επιλογές ήταν που οδήγησαν και στην πολιτική και εκλογική τους κατάρρευση.

Η λογική της αλλαγής του γ.γ. της Κ.Ε. ρητά, όπως φάνηκε και στην ομιλία του προέδρου και πρωθυπουργού, επιχειρεί, κατά τη γνώμη μου, την αποκατάσταση της σχέσης κόμματος – κυβέρνησης. Αποκατάσταση που θα περιορίζει τις «μεταδημοκρατικές» πρακτικές που μετατρέπουν την πολιτική σε κυβερνητισμό και κρατικοποιούν τα πολιτικά κόμματα. Πρόκειται για μείζον δημοκρατικό ζητούμενο, την κύρια ευθύνη του οποίου φέρει και πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ, αν λάβει κανείς υπόψη του τη ρητορική και την πρακτική του συνόλου της αντιπολίτευσης (εντός και εκτός Βουλής). Ομως η επιτυχία του εγχειρήματος, παρά τη βούληση της ηγεσίας και των μελών του κόμματος, δεν είναι αυτονόητη. Και τούτο γιατί ο «πήχης που είναι ψηλά» δεν περιορίζει το εγχείρημα στην εκλογική αποτελεσματικότητα της κομματικής μηχανής, αφού κύρια επιδίωξη αποτελεί η έμπρακτη υπονόμευση των δομών αναπαραγωγής της χρόνιας κρίσης εκπροσώπησης. Κάτι που αδιαμφισβήτητα αποτελεί και το «γενετικό μοντέλο» του ΣΥΡΙΖΑ.