Κατέ Καζάντη

Το περιβόητο σχέδιο Πισσαρίδη είναι αντίγραφο όλων εκείνων που έχουν συντελεστεί στη Βρετανία ήδη από τη δεκαετία του ‘80, αλλά και αλλού, προκαλώντας όχι φυσικά ευδαιμονία στους από κάτω αλλά φτώχεια και δυστυχία, αφού ο παραγόμενος πλούτος δεν διαμοιράστηκε ποτέ. Ο ελληνική κυβέρνηση του σήμερα, δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις βρετανικές, και της Θάτσερ τότε και του Τζόνσον τώρα. Ούτε σε σκληρότητα ούτε σε γελοιότητα. Ένα πολιτικοοικονομικό μοντέλο ενός ακόμα “άριστου” νομπελίστα, βραβευμένου από τους άλλους “άριστους” του καπιταλισμού, παρουσιάζεται ως σωτηριώδες, την ώρα που ο αυταρχισμός περισσεύει. Το ολοκληρωτικό κράτος, στην πιο εκχυδαϊσμένη εκδοχή του, άπονο κι εκδικητικό, αφήνει τον Δημήτρη Κουφοντίνα να αργοπεθαίνει, διεκδικώντας όχι αποφυλάκιση, ούτε καν άδειες, αλλά το δικαίωμα να επιστρέψει στον Κορυδαλλό, στην ειδική πτέρυγα που έφτιαξε ο τότε αλλά και νυν αρμόδιος υπουργός, ο Μ. Χρυσοχοϊδης, για τους καταδικασμένους της 17Ν. Το υποτιθέμενο, κράτος δικαίου, ποδοπατιέται, με την αλαζονεία του νικητή επί των ηττημένων. Δεν είναι, προφανώς, μοναχά η περίπτωση Κουφοντίνα. Είναι και οι ξυλοδαρμοί των φοιτητών, η εισχώρηση της αστυνόμευσης στη δημόσια σφαίρα, ο τρόπος διαχείρισης της υπόθεσης Λιγνάδη και των συν αυτώ, ακόμα και ο τρόπος διαχείρισης της πανδημίας. Είναι μια μεγάλη, ξεκάθαρα πολιτική, φορτισμένη ιδεολογικά, ατζέντα. Αυτή με την οποία θα συνεχίσουν να κάνουν κουμάντο, ακόμα και πάνω σε πτώματα. Το έκανε η Θάτσερ, γιατί όχι και οι εγχώριοι δεξιοί μιμητές; Πώς νοηματοδοτείς εν τέλει τη δημοκρατία σε μια κοινωνία δομημένη στην ανισότητα, χωρά πολλή κουβέντα. Και αν θεωρείς το κράτος τσιφλίκι σου και δίκιο το δίκιο της τάξης σου, τότε μπορείς να μετράς νίκες προσωρινές, κινδυνεύεις όμως να χορεύουν στον τάφο σου. Όπως σ΄ εκείνον της Θάτσερ.

Περσόνες τύπου Πισσαρίδη γεννά διαρκώς ο καπιταλισμός, σε όλα τα επίπεδα. Ένας εσμός “ανεξάρτητων” κι “αδέκαστων” ειδικών, περιφέρονται στην παγκόσμια σφαίρα, από χωρίου εις χωρίον, και συμμορφώνουν. Συμβάλλοντας επίσης στην απρόσκοπτη αύξηση του κεφαλαίου, δίχως να αμφισβητούν τους όντως εργοδότες τους, ούτε να αναρωτιούνται για την τύχη των από κάτω. Από κοντά και οι “ανεξάρτητες αρχές”, εξαφανίζουν τις ιδέες από τη δημόσια συζήτηση, επιβάλλοντας, στα μουλωχτά, τη μία και μοναδική άποψη, αυτή που αναπαράγει διαρκώς τον καπιταλισμό. Αλλά ο/η επιστήμων/ισσα που δεν ενδιαφέρεται για τις κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις των λόγων και των έργων του, είναι, μάλλον, άνθρωπος λειψός. Διότι αυτοί που οι γνωμοδοτήσεις τους ουδέποτε ωφέλησαν τους λαούς -όπως ο Φρίντμαν στη Χιλή- δεν μπορεί, το ξέρουν. Ξέρουν ότι οι υλικές συνθήκες της ύπαρξης των ανθρώπων, αυτές που καθορίζουν τη ζωή και την ψυχή τους, χειροτερεύουν με τις πολιτικές τους, αλλά τις επιβάλλουν. Όσο δε για την πολυδιαφημιζόμενη ανεξαρτησία τους, δεν είναι παρά προκάλυμμα της ταξικής, και τοξικής, μεροληψίας τους.

Και η αριστερά; Από το ευρωπαϊκό πλαίσιο μοιάζει περίπου απούσα. Οι αναγνώσεις των διανοητών της, για το μάλλον ζοφερό μέλλον, δεν φτάνουν στη “βάση”, η οποία φαίνεται ευεπίφορη ακόμα σε αντιευρωπαϊκά, εθνικιστικά αφηγήματα. Το συμβάν του θανάτου μπορεί να εκληφθεί, μαζί με τις μειώσεις των ΑΕΠ, ως μια ακόμα ευκαιρία “δημιουργικής καταστροφής”, η δε αισιοδοξία για διαφαινόμενες αλλαγές ενδέχεται να καταλήξει σκέτος βολονταρισμός, αφού δεν συνοδεύεται, μέχρι στιγμής, από καμιά σπουδαία θεσμοθετημένη πολιτική πράξη. Κι επειδή μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, ας αρχίσουμε, τουλάχιστον, να μιλάμε ξανά για την Ευρώπη και τις πολιτικές της. Διότι και η ελληνική κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, με όλες τις γραφικότητές της, επί της ουσίας τούτο το ένα και μοναδικό μοντέλο υπηρετεί. Όσοι απομονώνουν το ελληνικό παράδειγμα και δεν το εντάσσουν στον ευρωπαϊκό μέσο όρο της ευρωπαϊκής πολιτικής δυστοπίας, ουσιαστικά ενδυναμώνουν τις πολιτικές που αντιμάχονται, αφού παύουν να μιλούν συνολικά γι’ αυτές. Η Ευρώπη της αλληλεγγύης, η Ευρώπη των λαών, μοιάζει σήμερα τόσο μακρινή όσο υπήρξε και στα χρόνια της μεγάλης κρίσης. Το μεγαλύτερο κόμμα της ευρωπαϊκής αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως όφειλε, δια του σ. Αλέξη Τσίπρα, φαίνεται να ξαναρχίζει την κουβέντα. Κρίνεται απαραίτητο, κυρίως για να αποφευχθούν στο, εγγύς ίσως, μέλλον οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στις φάρσες που, συχνά, στήνει η ιστορία.

Η φιλοσοφία του κτήνους, η φιλοσοφία που αποδέχεται πως ο άνθρωπος δύναται να έχει αξιακές διαφορές από τον συνάνθρωπο, η φιλοσοφία που πριμοδοτεί την υπεροχή, και την κυριαρχία άρα, των “αρίστων” απέναντι σε λιγότερο άριστους και διαχωρίζει με όρους βιοπολιτικής τους ζώντες, είναι προορισμένη να γεννά συμφορές.  Το πρότυπο ενός αποϊδεολογικοποιημένου, νομοταγούς πολίτη, που κοιτά την υγειά του και τη δουλειά του, δίχως να συνωστίζεται σε δρόμους και πλατείες διαμαρτυρόμενος, είναι εκείνο ακριβώς το ευεπίφορο πρότυπο σε κάθε λογής ολοκληρωτισμούς. Οι οποίοι περνούν κάθε φορά μέσα από την υποτίμηση, την υπαγωγή του Άλλου σε κατώτερη αξιακή βαθμίδα από την όντως ανθρώπινη.΄Ετσι, ο δρομολογούμενος, στις μέρες μας, διαχωρισμός σε άμυαλους, στους χωρίς ατομική ευθύνη, και στους άλλους, τους σώφρονες, είναι χαρακτηριστικός: το μίσος προς τους Εβραίους, που μαγάριζαν την Άρια φυλή, προσομοιάζει αυτό προς εκείνους που δήθεν μας αρρωσταίνουν. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τον καπιταλισμό: η 27η Ιανουαρίου, η μέρα που ο κόκκινος στρατός απελευθέρωσε το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου στην Πολωνία, καθιερώθηκε ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Αλλά να θυμόμαστε δεν φτάνει. Εκείνο που χρειάζεται είναι αναστοχασμός. Και, πρωτίστως, κριτική απέναντι στο κυρίαρχο διανοητικό κατασκεύασμα που επιβάλλει διαχωρισμούς ακόμα και μπροστά στο θάνατο. Που, ευκαιρίας δοθείσης, κατακρεουργεί δικαιώματα κι ελευθερίες. Που δεν θέλει, ίσως, και πολύ για να ξαναχτίσει στρατόπεδα για τους λαούς που περισσεύουν ή για κείνους που δεν συμμορφώνονται.  Μέρες που είναι, ας μιλήσουμε για το σύστημα που, δυστυχέστατα, ηγεμονεύει δίχως αντίπαλον δέος.

Η μορφή της πατριαρχίας, καταγεγραμμένη και μέσα από την ψυχανάλυση (Φρόιντ, Λακάν κ.ο.κ.), στο βαθμό που ετεροπροσδιορίζει τη Γυναίκα, προσυπογράφει τη βία που υποκρύπτεται στην προτεραιότητα της περιγραφής του αρσενικού. Αλλά κι αν στην ακροφιλελεύθερη δεξιά η υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων αποτελεί την ιδεολογική της πεμπτουσία, άρα τα πάντα μοιάζουν κανονικοποιημένα και τακτικά, στην αριστερά τα πράγματα δεν είναι ιδανικά. Στον πόλεμο θέσεων που διεξάγεται εντός της, παραμένει ηγεμονική -ακόμη κι όταν δεν εκφράζεται ανοιχτά- η άποψη πως τα ζητήματα του φύλου και ο συμπεριληπτικός φεμινισμός κατατάσσονται στις λεγόμενες “δευτερεύουσες αντιθέσεις”. Τις οποίες αντιθέσεις, χοντρικά και κατά τις ορθόδοξες πεποιθήσεις, ο ταξικός αντίπαλος ενίοτε οξύνει, ούτως ώστε να αποκρύψει την κυρίαρχη αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Οι δευτερεύουσες αντιθέσεις, όμως, αποκυήματα συχνά της κύριας αντίθεσης, αποτελούν ιδιοσυστατικά του συστήματος, τα οποία γεννούν εκμεταλλευτικές σχέσεις εξίσου ισχυρές με εκείνες που γεννά η πρωτεύουσα αντίθεση. Να τις επιλύσει η, οψέποτε ερχόμενη, επανάσταση είναι μια απάντηση που εντάσσεται στη μεταφυσική της ιστορίας. Να δουλευτούν παράλληλα είναι μια άλλη, πρακτικότερη της πρώτης, που, όμως εάν ακολουθηθεί, ως ορθότερη, βγάζει από τη βολή της αιώνιας κυριαρχίας τους όλα τα αρσενικά. Όπερ σημαίνει ότι θα κληθούν να εγκαταλείψουν τις πολυθρόνες της εξουσίας, παραχωρώντας τες σε “αναξιότερες”, αφού θα υποστούν τις -κατασυκοφαντημένες- ποσοστώσεις φύλου. Ότι θα αλλάξει ο τρόπος της καταγραφής της εμπειρίας και ότι ο κόσμος πια θα αναλύεται (και) απ’ τη μεριά της πολλαπλώς καταπιεζόμενης γυναίκας. Ότι, επίσης, οι αυτονόητοι οικιακοί ρόλοι θα μετασχηματιστούν, αλλάζοντας τον εμπράγματο βίο και τις παροντικές σχέσεις αντρών και γυναικών. Τα πράγματα, όπως καταγράφονται στο σύνολο των κομμάτων, κοινοβουλευτικών και μη, της Αριστεράς, δείχνουν πως η έμφυλη ισότητα είναι μια υπόθεση που μένει ανοιχτή. Η αντρική πλειοψηφία είναι ορατή παντού: στους πρωτοκλασάτους, στους διανοούμενους, στους εργάτες βάσης, στους συσχετισμούς στα όργανα και τα κυβερνητικά σχήματα. Κι όσο οι κοινωνίες θα υποκύπτουν στη γοητεία των στερεοτύπων της alt right δεξιάς, οι αγώνες, και στο εσωτερικό μέτωπο, θα παραμένουν πρόταγμα. Και όχι μοναχά για τις γυναίκες.

Η φρίκη της βιοεξουσίας είναι εδώ: σ’ αυτό το σύστημα που αυτάρεσκα ορκίζεται στη δύναμη των “καλύτερων”, δίχως να αναγνωρίζει διαφορετικότητες στην αφετηρία ή δικαιώματα στην παρέκκλιση, κάποιοι, πολλοί, αν επιμένουν να ζουν, τουλάχιστον ας μην ενοχλούν. Η καταθλιπτική να κάτσει στη γωνιά της, να μην διεκδικεί ορατότητα από τους κανονικούς, ο δε ευπαθής να μη μιλά, κι άμα μιλά, να προσέχει, μην τυχόν κι ανησυχήσει ο υγιής. Αλλά βαρβαρότητα είναι τούτο ακριβώς, η τυραννία του, με συστημικούς όρους, αδύναμου και η νομιμοποίηση αυτής της τυραννίας, βασισμένης στην έλλειψη αναγνώρισης κάθε άλλης προσφοράς πλην του υλικού κέρδους. Ο αμοραλισμός αντικαθιστά την αλληλεγγύη στον πάσχοντα, σε μια κοινωνία όπου οι αντιθέσεις της φυσικοποιούνται. Έτσι, η θέση ο καθείς ανάλογα με τις δυνάμεις του, στον καθένα αναλόγως των αναγκών του, φαντάζει γελοία: στερείς από τους άξιους, για να ταΐσεις τη φύρα, χάνει ο άριστος για να κερδίσει ο χείριστος. Σ’ αυτό το πνεύμα του καπιταλισμού, λοιπόν, να απολαμβάνουν εκείνοι που ξεχώρισαν από το πλήθος, είναι η λογική συνέπεια. Να χαίρεται ποδηλατάδες στο βουνό ο πρωθυπουργός ή να μετακινείται από χωρίου εις χωρίον η σύζυγός του, για τις ανάγκες των προϊόντων και των συναφών φετιχισμών, είναι κανονικό. Κανονικό επίσης και να στοιβάζονται χιλιάδες κρατούμενοι στις φυλακές της χώρας και, εννοείται, να νοσούν από κορωνοϊό. Αυτό, εξάλλου, τους αξίζει. Η διαβάθμιση στην ανθρωπινότητα, η διατίμηση και η διαλογή σε ελαττωματικές και μη οντότητες και οι εξ αυτών εκπορευόμενες, ρατσιστικού τύπου, ασχημοσύνες είναι μια υπόθεση με σαφές πολιτικό πρόσημο. Και σηματοδοτεί τα αυτονόητα, όπως αυτά καταγράφονται στο ασυνείδητο των πολιτών, αναλόγως του συστήματος που υπερασπίζονται: όποιος ομνύει στη ρώμη -του μυαλού, του χρήματος κ.ο.κ.- εύκολα ξεφεύγει. Να λοιδορείς συνάνθρωπο εάν δεν φορεί κουστούμι στα μέτρα τα δικά σου, είναι, εν τέλει, δεξιά υπόθεση.

Η παρούσα κυβέρνηση, με το νομοσχέδιο Πέτσα για τα ΜΜΕ, καταργεί την προηγούμενη νομοθετική πρόβλεψη σε κάθε κανάλι οι 400 εργαζόμενοι να είναι μισθωτοί, δίνοντας τη δυνατότητα το 30% από αυτούς να είναι εργαζόμενοι άλλων εταιρειών. Και ταυτόχρονα, στα δημόσια ΜΜΕ, απελευθερώνει τις αμοιβές για τα μεγαλοστελέχη στην ΕΡΤ και στο ΑΠΕ. Το ζητούμενο σε τούτα δεν είναι μοναχά μία από τα πάνω αντίδραση των συνδικάτων. Είναι κυρίως η αφύπνιση όλως εκείνων των εργατών της φαντασιακής πραγματικότητας, που αντιλαμβάνονται τις αλυσίδες τους ωσάν μεταξωτές κορδέλες, στρεφόμενοι εναντίον του εαυτού τους και, εκ της θέσεώς τους, εναντίον της κοινωνίας. Το πρόβλημα με το ν/σ Πέτσα δεν είναι, φυσικά, μια “κατάσταση εξαίρεσης” (Αγκάμπεν). Ακόμα κι αν δεν ισχύσει ως έχει, θα το βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας, μέχρι οι είλωτες της δημοσιογραφίας ν’ αποφασίσουν να διαχωρίσουν τη θέση τους από τη θέση των εκδοτών–αφεντικών. Που, όμως, είναι μια πολυσύνθετη και μάλλον μακρόχρονη διαδικασία, υπόθεση όλων των προλετάριων.

Στη νέα, υπό διαμόρφωση, πραγματικότητα, αν η γυναίκα παραιτηθεί από τη μάχη της ορατότητας, αν αποδεχτεί ηθικά την «αντικειμενικότητα» και την «αξιοκρατία», αν αποδεχτεί δηλαδή πως κόβεται επειδή κερδίζει ο «καλύτερος» –πάντα σε -ος η κατάληξη–, σημαίνει πως αποδέχεται την ετυμηγορία που της επιβάλλει η πατριαρχία, δικαιώνοντας την αντικειμενική αδικία που υφίσταται. Η διεκδίκηση των ποσοστώσεων είναι μια λύση, προς ώρας η καλύτερη.

Aν γι’ αυτούς η μεταθανάτιος ζωή αποτελεί συνέχεια της επίγειας, για τους άλλους, που πιστεύουν πως απλώς θα καταλήξουν στάχτη ή τροφή για τα σκουλήκια, η μετοχή στον κοινό πόνο δεν είναι «δώρο του Θεού» (Αναστάσιος). Είναι αυτό που τους επιφύλαξε όχι φυσικά ο θεός του Ιώβ που τους μισεί, ούτε το στραβό το ριζικό τους, αλλά το σύνολο των πολιτικών εκείνων που αναπαράγουν τις ανισότητες μέχρι τα στερνά, μέχρι την αρρώστια και το θάνατο. Διότι -ποιος δεν το σκέφτεται άραγε;- η θέση που καταλαμβάνεις στην κοινωνική διαστρωμάτωση είναι ευθέως ανάλογη της προσοχής που θα λάβεις την ώρα του «κοινού πόνου». Κοινώς, οι έρμοι οι προλετάριοι, που ούτε τα τεστ της διάγνωσης μπορούνε να πληρώσουν, πάντα, μα πάντα, πίσω από τους ιεράρχες θα ‘ρχονται. Η επίγεια εξουσία, στα δεξιά του Κυρίου και του πολιτικού φάσματος, θα δίνει στο ιερατείο την πρωτοκαθεδρία.