Κατέ Καζάντη

“…Οι πύραυλοι που κρέμονται από μια τρίχα, τα αεροπλάνα που περιπολούν κουβαλώντας υδρογονικές βόμβες, τα…

Είναι από μόνη της δυστυχία η ακρίβεια. Τα παγωμένα σπίτια απ’ τις αυξήσεις στο ρεύμα και τους φυσικούς πόρους, η καταδίκη να ’σαι εκτός παραγωγής, άνεργη/ος, ή δίχως πόρους, άφραγκος, πένης, σ’ ένα περιβάλλον αφθονίας για τους λίγους. Είναι από μόνη της και εξ αρχής δυστοπία η ζωή για κείνους που γεννήθηκαν σε λάθος τάξη, με αλυσίδες στα πόδια, γρανάζι ενός κόσμου που αναπαράγει ανισότητα και ανελευθερία. Και είναι από μόνη της η επιτομή της ξεφτίλας και της απανθρωπιάς να στέκεις στα ψηλά και να κλωτσάς, να πέσουν κι άλλο κάτω, οι αδικημένοι και οι αναξιοπαθούντες. Ο “Ιανός”, το σούπερ μάρκετ που εμπορεύεται, σα να ΄ναι κάρβουνο, βιβλία, εκεί όπου συνωστίζονται οι εμπνεόμενοι από μια τάχατε ανώτερη κουλτούρα, κατάβρεξε τον έξω χώρο, με τις μοκέτες, μην βρίσκουν άσυλο οι άστεγοι, μην και λερώσουν το ιλουστρέ. Και το άλλο, της γνωστής αλυσίδας με γνωστά τα τρόφιμα, το Lidl, μήνυσε φτωχιά γυναίκα, κλέφτρα ναι, κλέφτρα του επιούσιου, κλέφτρα μιας ζωής που της στέρησαν, και επιμένει στη μήνυση αγνοώντας την κατακραυγή. Ο ηθικός εκμαυλισμός, ή μάλλον ο αμοραλισμός, στον οποίο καταδικάζονται οι θιασώτες του καπιταλισμού είναι στην πραγματικότητα νόσος: αν πρυτανεύει παντού και πάντοτε η ζωώδης και ανταγωνιστική πλευρά της ανθρώπινης φύσης, παραμερίζοντας τη διανοητική, η διαστροφή είναι προφανής. Αυτή η διαστροφή αποτελεί την αιτία που η υπεύθυνη του Ιανού θεωρεί καθήκον της να εκδιώκει, αντί να περιθάλπει, τους άστεγους, αυτή επιβάλλει στους υπεύθυνους του σούπερ μάρκετ να μην κάνουν τα στραβά μάτια στους σύγχρονους Αγιάννηδες. Η αθλιότητα των από πάνω, εκείνων που, τις περισσότερες φορές, έχουν εκ γενετής τη δυνατότητα να τα “καταφέρνουν”, είναι κληρονομική και διεθνική. Είναι μια ιδιότητα, ένστικτο τρόπον τινά επιβίωσης. Διότι για να επιβληθεί ως τέτοια, και με τέτοια υπερκέρδη, μια εγχώρια ή εξωχώρια πολυεθνική εταιρεία, οφείλει να ποδοπατά. Οφείλει, επίσης, να αλλοτριώνει, οφείλει να κάνει τον εργάτη/τρια – υπεύθυνο/η συνένοχο. Η αθλιότητα γίνεται έτσι συστημική, διαπερνώντας όλες τις κοινωνικές τάξεις. Η διανοητική κυριαρχία του καπιταλισμού έγκειται στην κυριαρχία των εμπορευματικών σχέσεων, οι οποίες και αποτελούν πρότυπο όλων των μορφών σχέσεων στην αστική κοινωνία. Οι απλουστεύσεις κλέβεις-πας-φυλακή, είσαι-άστεγος-λερώνεις αποτελούν κυρίαρχα σχήματα στην ηθική και του κόσμου της εργασίας Λησμονώντας πως ηθική του εργάτη είναι η ταξική του συνείδηση, η συνειδητοποίηση δηλαδή του υπάρχοντος κόσμου ως κόσμου εκμετάλλευσης, οι από κάτω ενδίδουν. Η ενεργοποίηση των αντανακλαστικών του άγριου, ενίοτε αμυνόμενου, ζώου αντί του αλληλέγγυου έλλογου όντος, που ενίσταται στην αδικία, είναι η κατεξοχήν ιδεολογική δουλειά του κεφαλαίου και των πολιτικών του εκπροσώπων. Στις δυο άθλιες πράξεις των τελευταίων ημερών συνοψίζεται επί της ουσίας όλη η αθλιότητα του καπιταλισμού: γεννά τις σχέσεις εκμετάλλευσης, πραγμοποιεί τον άνθρωπο ως μηχανικό εξάρτημα, τον χρησιμοποιεί και τον εκβράζει. Τον διαμορφώνει ως υποτακτικό και τον ανακυκλώνει ως απόρριμμα. Απέναντι σε όλα τούτα ο πόλεμος είναι διαρκής και αδυσώπητος. Ένας πόλεμος διιστορικά ιδεολογικός, απέναντι σε κάθε επιχείρηση αλλοτρίωσης των συνειδήσεων, σε κάθε επιχείρηση απανθρωποποίησης, σε κάθε επιχείρηση επιβολής της αγοραίας ηθικής. Απέναντι εν τέλει στη συστημική αθλιότητα.

Η περίπτωση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων είναι ενδεικτική των καιρών μας. Υπηρετεί το σύστημα από δυο μεριές, του διαρκώς δημοσιολογούντος, αγαπητού των καναλαρχών, και του εκλεγμένου εκπροσώπου της μερίδας του λαού που ψηφίζει δεξιά. Από αυτές τις θέσεις κόβει, ράβει, κρίνει, ορίζει, καθορίζει, επανακαθορίζει. Δικαίωμά του; Προφανώς. Αλλά και δικαίωμα στην αντιφρονούσα δημοσιογράφο, Ελένη Καλογεροπούλου, να θέτει ερωτήματα. Έλα, όμως, που η ηγεμονική του αντίληψη δεν του επιτρέπει να ανέχεται πολλά πολλά και, εξαιτίας μιας γυναίκας μάλιστα, ξεπέρασε τα προσωπικά του όρια. Είναι, λοιπόν, “κλάψα” όσα λέει και είναι και ΣΥΡΙΖΑ, οπότε δεν δικαιούται να ομιλεί. Το mansplaining είναι εδώ, μαζί με την αντιαριστερή εμμονική ιδεοληψία. Στην αστική αντίληψη, μοναχά οι λευκοί άντρες δεξιοί, άντε και οι δεξιές, μπορούν να δημοσιογραφούν, μοναχά αυτοί κατέχουν την κριτική ικανότητα της αντικειμενικότητας, μοναχά αυτοί διαθέτουν αναλυτική ουδετερότητα. Ο σπερματικός λόγος του φασισμού, η απροσχημάτιστη συστημική ξετσιπωσιά με την οποία διατάσσεται να “βγάζει το σκασμό” όποια τολμά να αντιμιλά, ο, κυριλέ ή και όχι, αυταρχισμός αποτελούν μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου προσώπου της Ν.Δ. Μαζί με την περιφρόνηση στους από κάτω -βλέπε δηλώσεις Σκυλακάκη-, ένας κόσμος απ’ τα παλιά αναδύεται με όλα τα σκοτάδια του. “...Η άρνησις του αντικομμουνισμού σημαίνει ουσιαστικώς άρνησιν αντιστάσεως εις την πολύπλευρον και πολύμορφον κομμουνιστικήν επίθεσιν. Σημαίνει εγκατάλειψιν του μετώπου, συνθηκολόγησιν με τον εχθρόν…”, έγραφε ο Γεώργιος Κ. Γεωργαλάς. (H ιδεολογία του Αντικομμουνισμού, 1970) Το μίσος αυτό που έως σήμερα επιβιώνει θα έπρεπε να απασχολεί τη δημόσια ζωή. Πρώτιστα δε, τους δημοσιογράφους, που ξεφτιλίζονται στο βαθμό που παρακολουθούν ατάραχοι, και το σωματείο τους, που, μένοντας δίχως να λάβει θέση, ντροπιάζεται.

“Ολάντ, Βαλς, Ελ Χορμί, Χιρς, Σαρκοζί, Μακρόν, Μπέρτραν, Σιράκ. Η ιστορία του πόνου σου έχει ονόματα. Η ιστορία της ζωής σου είναι η ιστορία αυτών των ανθρώπων που διαδέχονταν ο ένας τον άλλον για να σε ρίξουν κάτω. Η ιστορία του σώματός σου είναι η ιστορία αυτών των ονομάτων που διαδέχθηκαν το ένα το άλλον για να σε τσακίσουν. Η ιστορία του σώματός σου κατηγορεί την πολιτική ιστορία”. “...Για τους κυρίαρχους, η πολιτική είναι, συνήθως, ζήτημα αισθητικής: ένας τρόπος να σκέφτονται τον εαυτό τους, ένας τρόπος να βλέπουν τον κόσμο, να συγκροτούν το πρόσωπό τους. Για μας, ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου...”: τούτος ο αργός θάνατος, καθότι στον μεταδημοκρατικό καπιταλισμό οι προλετάριοι μοιάζει να μην έχουνε ζωή, δεν αφορά τις ανώτερες τάξεις. Στην πολιτική πάππου προς πάππου, με φράγκα πάππου προς πάππου, σ΄ έναν κόσμο όλον δικό τους, αδιαφορούν για τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων διότι πάντα θα ‘χουν να πληρώνουν. Η δε φτωχολογιά, καθώς διαλαλούν, δεν έχει αυτοκίνητο και τρώει ρεβίθια και φασόλια που δεν επηρεάζονται απ’ αυτές.

Και διερωτάται καμιά/νεις: είναι στα καλά τους; Τα πιστεύουν τω όντι; Ή μήπως ξεπλένουν γραμμάτια…

Ένα διόλου, μα διόλου πρωτοπόρο ζήτημα τακτικής, το οποίο χρησιμοποιείται από τα περισσότερα αστικά κόμματα, πρωτοεμφανιζόμενο εν Ελλάδι από τον Γ.Α. Παπανδρέου με τις γνωστές παράτες περί “συμμετοχικής Δημοκρατίας”, που όμως ουδόλως τον ωφέλησε, παρουσιάζεται ως “προοδευτικό”, ως “άνοιγμα στην κοινωνία”. Αν παρακαμφθεί το γεγονός ότι η αντιγραφή της βιομηχανίας του θεάματος από την πολιτική ουδόλως ωφέλησε τις κοινωνίες, αφού σε τέτοιες διαδικασίες επικρατούν οι “περσόνες”, το ζήτημα της εκλογής του προέδρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα τεχνικό, διαδικαστικό ζήτημα. Αλλά, όπως οι παροικούντες την Αριστερά γνωρίζουν, το διαδικαστικό είναι, συνήθως, βαθιά πολιτικό-ιδεολογικό. Ό,τι θέλει να καταδείξει η πρόταση είναι ότι η μετατόπιση προς ένα άλλο μοντέλο οργάνωσης, αυτό της πεπατημένης, το αστικό και αρχηγικό των τάχα πεφωτισμένων, είναι γεγονός μάλλον αναπόφευκτο. Και πως όσοι δεν συνομολογούν παρακάμπτονται. Αλλά να μεταβάλλεσαι σε ό,τι λοιδωρούσες δεν ωφελεί. Να καταφάσκεις σε έναν υποτιθέμενο μοντερνισμό για επικοινωνιακή κατανάλωση -το αυτό συμβαίνει σε όλα τα κόμματα-, να ακολουθείς ασθμαίνοντας ένα δήθεν κοινωνικό αίσθημα όταν η ίδια η κοινωνία το έχει προ πολλού ξεπεράσει είναι ιδεολογική και πολιτική ήττα. Να καταλήγεις αντιγραφέας, αντί να προτείνεις το όντως καινόν, είναι μια σκέτη οπισθοδρόμηση, γνωστή σε όλους μας και από την πικρή ιστορία της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας των τελευταίων δεκαετιών. Η Αριστερά, όμως, σε όλη την ιστορία της, αποτελούσε δύναμη έμπνευσης. Και είναι στο χέρι της να επανευφεύρει τον δυναμικό εαυτό της.

Είναι, λοιπόν, ο καπιταλισμός: η υποτιθέμενη κακία της φύσης δεν είναι παρά η αντανάκλαση της απανθρωπιάς. Οι δήθεν θεομηνίες, ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αναδεικνύουν τις δομικές ανεπάρκειες του συστήματος. Οι ιθύνοντες της Αττικής Οδού Α.Ε. δεν διαθέτουν το στοιχειώδες αντανακλαστικό της αλληλεγγύης, να απλώνεις δηλαδή ενστικτωδώς το χέρι για να βαστήξεις εκείνον που πέφτει. Το ίδιο και οι πολιτικοί εκπρόσωποί τους: αποποιούνται την ευθύνη και ξεμπερδεύουν με τον συνήθη τρόπο, πληρώνοντας. Με το δεδομένο μιας πολιτικά οικογενειακής σχέσης, λύνουν από κοινού την υπόθεση, με 2 χιλιάρικα το κεφάλι. Αυτό ξέρουν, αυτό κάνουν. Αλλά και οι ταπεινωμένοι της Αττικής Οδού, μαζί με τους ταπεινωμένους στη Μεσογείων, στην Κατεχάκη ή όπου αλλού, μπορούν να αντεπιτεθούν: αντί να αρκεστούν στα τριάκοντα αργύρια που τους τάζει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, να τα αρνηθούν και να προσφύγουν μαζικά σε αγωγές απαιτώντας διπλά και τρίδιπλα.

Μπορεί, λοιπόν, καμιά/νεις να δηλώνει φεμινιστ@ και να είναι ταυτοχρόνως να συνδιαμορφώνει τα πλέον αντιδραστικά στερεότυπα (πρωινάδικα κ.ο.κ.); Μπορεί να είναι υπέρμαχ@ μιας αντιεργατικής και απεργοκτόνας πολιτικής, όπως λ.χ. αυτής του νόμου Χατζηδάκη ή του διαβόητου για τη συνεπιμέλεια; Μπορεί, επίσης, να υπερασπίζεται τον Κυριάκο Μητσοτάκη με τις αλήστου μνήμης δηλώσεις όπως “οι βασικές δουλειές στο σπίτι γίνονται από τη νοικοκυρά» ή τη φυσικοποίηση των ανισοτήτων; Διότι όταν το κοινωνικό φύλο διαμορφώνεται μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, σε συγκεκριμένα πολιτικά και πολιτισμικά όρια, να αναπαράγεις τούτες ακριβώς τις αντιδραστικές συνθήκες -καπιταλισμός – νεοφιλελευθερισμός- και να αυτοορίζεσαι ταυτοχρόνως “φεμινιστ@” είναι αντινομία. Η πρόκληση να απαντήσει συντεταγμένα το φεμινιστικό κίνημα είναι ανοιχτή. Διότι, με όλες τις αμηχανίες και τις αντιφάσεις του, οφείλει και συμπεριληπτικό να είναι και να εκμεταλλεύεται τις συστημικές ρωγμές. Οφείλει όμως και να αναγνωρίζει τους κινδύνους, καταδεικνύοντας τις πανουργίες όλων εκείνων, όλων των φύλων, που υποβοηθούν την έκπτωση, την ενσωμάτωση και εν τέλει υπαγωγή στην κυρίαρχη ιδεολογία των αγώνων των φεμινιστριών, αγώνων όλως διόλου ανατρεπτικών και αντισυστημικών.

Στον κόσμο του σκιτσογράφου Αρκά, τα πράγματα είναι, και παραμένουν, χονδροειδώς ξεκάθαρα: αγωνίστριες φεμινίστριες σαν τη Ρόζα, που τίθενται απέναντι στον υπάρχοντα κόσμο και προσπαθούν να τον αλλάξουν, καταγγέλλοντάς τον διαρκώς, είναι κάτι τύπισσες γραφικές και συνήθως βίαιες -όπως δείχνει σε άλλα σκίτσα. Είναι γυναίκες όχι μοναχά εκτός κανονικότητας, αλλά γυναίκες εξαμβλώματα, στο περιθώριο της ζωής των άλλων, που διασκεδάζουν, όταν δεν παρενοχλούν, τους “φυσιολογικούς” ανθρώπους. Η Ρόζα -από τη Λούξεμπουργκ, άραγε;-, είναι η φιγούρα μέσω της οποίας αναπαράγονται όλα τα στερεότυπα που επί δεκαετίες χρησιμοποιούνται για να λοιδορηθεί όποια αρθρώνει έναν αντισυμβατικό λόγο, όποια ενοχλείται και αντιτίθεται στη διαδικασία της διαρκούς εμπέδωσης της πατριαρχικής κουλτούρας. Για τον Αρκά, ακόμα και το συστημικό metoo, που τόσο στηρίχτηκε από την τηλοψία, είναι περίπου σαν να μην υπήρξε. Ούτε κουβέντα για τη μάτσο αρρενωπότητα, η δε μόνη κουβέντα για τις γυναικοκτονίες ήταν το φρικαλέο με την Ασημίνα και το βιβλίο “η συζυγοκτόνος”. Όπως, επίσης, ούτε κουβέντα για την πολιτική κατάσταση στη χώρα, κι ας υπήρξε λαλίστατος κατά τα προηγούμενα χρόνια. Διότι ο Αρκάς είναι ένας από τους συνεπέστερους οργανικούς διανοούμενους του συστήματος. Ξέρει πότε να σωπαίνει, ξέρει πότε και πώς να ομιλεί, πότε και πώς να χρησιμοποιεί την καλλιτεχνική και ποιητική του άδεια. Ξέρει ποιες και ποιους να αμαυρώνει, ξέρει ποιες και ποιους να αθωώνει. Και χρησιμοποιεί το πνεύμα και την οξύνοιά του για την υπεράσπιση των πολιτικών του ιδεών, αυτών της κλασικής, αλλά και της μοντέρνας, δεξιάς.

Ας το παραδεχτούμε: η Εκκλησία της Ελλάδος δεν ακολουθεί καμία από τις βασικές χριστιανικές αρχές και οι περισσότεροι των ρασοφόρων δεν διαθέτουν κανένα από τα βασικά γνωρίσματα του χριστιανού. Συνταυτιζόμενοι με τη Δεξιά ή την ακροδεξιά του Κυρίου, συνταυτιζόμενοι εν πολλοίς με την υπερσυσσώρευση και τον χυδαίο πλούτο, συνταυτίζονται με την εκμεταλλεύτρια τάξη. Και πορεύονται κατά τα συμφέροντά της, χέρι χέρι με τους πολιτικούς της εκπροσώπους, εναντίον του αδελφού του ελάχιστου, εκείνου που ο Ναζωραίος τοποθέτησε στην καρδιά του κηρύγματός του. Κι αν όντως “ευκολώτερόν εστι κάμηλον διὰ τρυμαλιάς ραφίδος διελθείν ή πλούσιον εις την βασιλείαν του Θεού εισελθείν”, τούτοι δεν έχουν καμιά ελπίδα παραδείσου, αφού το βλέμμα τους είναι πάντα στραμμένο στα χρυσοποίκιλτα και στο παγκάρι. Κι αν όντως “ουκ ένι Ιουδαίος ουδὲ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδὲ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού”, η βροντερή απουσία της Εκκλησίας από τις δράσεις για τους πρόσφυγες, η κραυγαλέα σιωπή της για τους πνιγμένους του Αιγαίου, η κατάφωρη τοποθέτησή της στο πλευρό εθνικιστικών κύκλων, τους κάνει κύμβαλα αλαλάζοντα και όχι εκπροσώπους του ταπεινού Ιησού της Ναζαρέτ.Η δε στοχοποίηση των αλλόθρησκων, που δήθεν θα αλλοιώσουν το “γένος εκλεκτόν, έθνος άγιον”, κάνουν το “βασίλειον ιεράτευμα” να μοιάζει με μια δράκα αμαρτωλών φανατικών που μετά μανίας υπερασπίζονται την εξουσία τους και τα υλικά τους συμφέροντα. Ο εναγκαλισμός τους με την δεξιά είναι, έτσι, φυσικό επόμενο. Πέρα και μακριά από τα προτάγματα της αλληλεγγύης, της αγάπης και των κηρυγμάτων του ιστορικού, εάν υπήρξε, Ιησού, κηρύγματα ιδεολογικής αντίθεσης στον πλουτισμό, σφιχταγκαλιάζονται μ’ εκείνους που θα ‘πρεπε να τους κάνουν να βγάζουν ξανά το φραγγέλιο. Έτσι, αν ένα πρόβλημα είναι η δεικτική ανακοίνωση της ΔΙΣ εναντίον του Μόσιαλου, το άλλο, το μεγαλύτερο, είναι ο σχολιασμός της Κεραμέως. Την ώρα που η υπ. Παιδείας θεωρεί “λυπηρή” την ανάρτηση με το σκίτσο της Παναγιάς και υπερασπίζεται ανοιχτά τη ΔΙΣ, κατακυρώνει την κυριότητα της Εκκλησίας. Και επικυρώνει το ομοούσιο και αδιαίρετο του πλούτου, από όπου κι αν προέρχεται. Είναι μεγάλα τα συμφέροντα, πολλά τα λεφτά και η εξουσία ο πιο προκλητικός παράδεισος.