Χαράλαμπος Γεωργούλας

Με τόσα και τέτοια προβλήματα ανοιχτά και ερωτήματα αναπάντητα, δεν το λες και μήνα του μέλιτος αυτό το πρώτο εξάμηνο της κυβέρνησης της ΝΔ. Ωστόσο, καμία κυβέρνηση δεν κινδύνεψε και δεν έπεσε αποκλειστικά από τα δικά της λάθη, κενά ή αδυναμίες. Οι κυβερνήσεις συνήθως απειλούνται σοβαρά, όταν ο πολιτικός αντίπαλός τους ή αντίπαλοί τους είναι σε θέση να διατυπώσουν τις δικές τους πειστικές και αποδεκτές από την πλειονότητα απαντήσεις για τα νέα προβλήματα, που προκύπτουν καθημερινά και ζητούν λύσεις. Προβλήματα που αφορούν κυρίως κοινωνικές ομάδες, για τις οποίες η προσδοκία μιας ανθρώπινης ζωής βρίσκεται στον αντίποδα της ζωής που τους ετοιμάζουν οι κυρίαρχοι του παρόντος τους και υποθηκευτές του μέλλοντός τους. Οι λέξεις-κλειδί είναι ακριβώς αυτές: η προδιαγραφή του μέλλοντός μας. Σ΄ αυτό το πεδίο κρίνεται η μάχη, ιδίως όσον αφορά τις ηλικίες που θα βιώσουν το μέλλον. Το γεγονός ότι στον ΣΥΡΙΖΑ δεν ασχολούνται ακριβώς με αυτά, δεν πρέπει να καθησυχάζει την ηγεσία της ΝΔ. Πολύ περισσότερο την ηγεσία του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ, που με δική της επιλογή, την επομένη μιας εκλογικής ήττας με πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, ασχολείται – ακολουθώντας ένα πρωθύστερο σχήμα– με τη διεύρυνσή του, έχοντας στραμμένο το βλέμμα στο παρελθόν, σε πρόσωπα και πράγματα που το σηματοδοτούν. Και όχι με τη διερεύνηση της πολιτικής του μέλλοντός μας. Ο λόγος του ακόμα διατυπώνεται στον υπερσυντέλικο και τον τετελεσμένο μέλλοντα -τι δεν πρόλαβε να κάνει, τι είχε υποσχεθεί και δεν μπόρεσε να πράξει, τι θα είχε κάνει αν δεν είχε κερδίσει τις εκλογές η ΝΔ… Δεν έχει πεισθεί ακόμα ότι η ορθή χρήση του μέλλοντα δίνει τη δυναμική της νίκης. Γιατί αυτή ενισχύει την ελπίδα και καταστέλλει το φόβο εκείνων, που δυσπιστούν αντικρίζοντας τον κόσμο που οι άλλοι τους ετοιμάζουν.

Η λογική των άστοχων δογμάτων στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας μπορεί να έχει δεχτεί πλήγματα με τη συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και με τα εμφανή πια αρνητικά αποτελέσματα που είχε στην πράξη, έχει αφήσει ωστόσο τα σημάδια της στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Ένα νέο δόγμα μοιάζει να καλλιεργείται: το δόγμα της διατήρησης των διαύλων επικοινωνίας με την Τουρκία στη βάση της συμφωνίας ότι διαφωνούμε. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει βολικό για όλους, αλλά στην πραγματικότητα εκβάλλει στο ίδιο αδιέξοδο: η ελληνική και η κυπριακή πλευρά μένουν με την εντύπωση ότι έτσι αποφεύγουν τις χειρότερες λύσεις ή τις μη επιθυμητές, ενώ στην πράξη η Τουρκία επωφελείται από την ουσιαστική απραξία τους και προβαίνει στις δικές της κινήσεις, που προωθούν τους δικούς της σχεδιασμούς και τονίζουν ακόμα περισσότερο την έλλειψη πολιτικού σχεδίου από την άλλη μεριά.

Στηριγμένη στην εκφρασμένη, μέχρι στιγμής, διάθεση της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ να συναινέσει σε ένα καλπονοθευτικό εκλογικό νόμο στο όνομα της αποφυγής της «ακυβερνησίας», η ΝΔ επιχειρεί να βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό της παίζοντας το προκλητικό χαρτί μιας εκλογής μόνο και μόνο για να καεί η απλή αναλογική. Θα βρει, άραγε, την ίδια ανταπόκριση από το ΚΙΝΑΛ; Τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών δεν έχουν, άραγε, οδηγήσει τα στελέχη του στο συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους επιλογές, που ενδεχομένως είχαν βάση υπό τη μεγάλη προσδοκία ενός ανταγωνιστικού προς τον ΣΥΡΙΖΑ ποσοστού, το μόνο που καταφέρνουν είναι να ωθούν το ΚΙΝΑΛ προς τα δεξιά και να το αποκόβουν ακόμα και από παραδοσιακά τοποθετημένα στο κέντρο τμήματα του εκλογικού σώματος; Σε κάθε περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ μπροστά σε ένα τέτοιο σχέδιο μία μόνο επιλογή έχει συμβατή με τη σταθερή θέση του υπέρ της απλής αναλογικής: να αναπτύξει επιτέλους το λογικό και πολιτικό εξ ορισμού απαραίτητο συμπλήρωμά της, δηλαδή τη δική του πολιτική συμμαχιών. Ήδη στη Βουλή υπάρχουν κόμματα (ΚΚΕ, ΜΕΡΑ…) που έχουν στο πρόγραμμά τους την απλή αναλογική. Η άρνηση της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ σε μια πρόσκληση συνεργασίας με αυτό το περιεχόμενο δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Η συμπαράταξή της με τη ΝΔ σ΄ ένα παιχνίδι διπλών εκλογών μπορεί να προσληφθεί από το εκλογικό παρατηρητήριο του σαν παράδοση άνευ όρων στη στρατηγική της δεξιάς. Ενώ, αντίθετα, η προσέγγιση με τις άλλες κοινοβουλευτικές δυνάμεις στα αριστερά του, αφενός, του δίνει έναν σημαντικό αυτοτελή ρόλο στις μετεκλογικές συνθήκες, αφετέρου, αποτελεί μια έμπρακτη πρώτη απάντηση στην κινδυνολογία της ΝΔ περί «ακυβερνησίας» με απλή αναλογική.

Όποιος αντιδρά στο κλείσιμο της ΑΣΟΕΕ, αντιδρά στην έξωση των «μπαχαλάκηδων», γιατί μοιράζεται μ’ εκείνους τους ίδιους σκοπούς, τα ίδια μέσα. Ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει, θα πείτε. Κι όμως, όσο αβάσιμο κι αν φαίνεται το εγχείρημα, με την αμέριστη βοήθεια των συστημικών μέσων, μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα στο επικοινωνιακό πεδίο τουλάχιστο. Οι βουλευτές και οι παντός είδους εκπρόσωποι της ΝΔ και της κυβέρνησης αυτές τις μέρες εκπληρώνουν το κατά δύναμιν αυτό το καθήκον, όπου σταθούν κι όπου βρεθούν. Συνδυάζοντάς το με βολές κατά του ΣΥΡΙΖΑ, που στάθηκε, όπως είχε υποχρέωση, στο πλευρό των φοιτητών. Και προσπαθούν να μας πείσουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως όποιος αντιδρά στα μέτρα της κυβέρνησης στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είναι αυτονόητα παράγοντας διάλυσης των πανεπιστημίων. Δεν κάνουν καν τον κόπο να μιλήσουν για φοιτητές και φοιτητικό κίνημα. Γι’ αυτούς καλός φοιτητής είναι όποιος κοιτάει τα μαθήματά του και κλείνει τα μάτια του σε όσα συμβαίνουν γύρω του. Και κακός, κάκιστος, όποιος σηκώνει τα μάτια του από το βιβλίο και αντιδρά, όταν βλέπει να συμβαίνουν γύρω του γεγονότα που αντιβαίνουν στον πρώτο και κύριο σκοπό της παιδείας, τη διαμόρφωση ελεύθερων και δημοκρατικών πολιτών, με πλήρη συνείδηση της υποχρέωσής τους να μην είναι «ιδιώτες», αλλά να μετέχουν των κοινών. Όπως έκαναν πάντοτε, αμφισβητώντας τη συνταγή της αντίδρασης, που τους θέλει νωθρούς, υπάκουους και με παρωπίδες, πανέτοιμους για τις «αγορές» και όχι για την αγορά. (...) Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο: οι φοιτητές βγήκαν στους δρόμους κατά χιλιάδες, σε συγκεντρώσεις και πορείες που είχαν καιρό να δουν οι πόλεις μας. Άτομα και συλλογικότητες εντόπισαν αιτίες άξιες λόγου για να κινηθούν, να αρχίσουν πάλι να δρουν όχι απεγνωσμένα, αλλά ως μαζικό κίνημα εν τη γενέσει του. Οι επιλογές της κυβέρνησης φαίνεται πως είχαν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Η ταύτιση με τους «μπαχαλάκηδες» μπορεί να χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Αντίθετα, εξ αντιδράσεως μπορεί να αναζωογονήσει τα χαρακτηριστικά του μαζικού κινήματος στον πανεπιστημιακό χώρο. Κι αυτό δεν άργησαν να το επισημάνουν οι οξυδερκέστεροι από τους αναλυτές, ακόμα και του φιλοκυβερνητικού συντηρητικού τύπου. Ορισμένοι από αυτούς, μάλιστα, κρατούν και αποστάσεις από τους ακροδεξιούς της κυβερνητικής πλειοψηφίας, οι οποίοι ερμηνεύουν το μονοπώλιο της κρατικής νόμιμης βίας σαν αυτονόητο δικαίωμα για ξυλοφόρτωμα, ως ύπατη μέθοδο φρονηματισμού για μικρούς και μεγάλους. Οι εύστοχες παρατηρήσεις τους, όμως, δεν φτάνουν στ’ αφτιά ανθρώπων που διακρίνονται για την ελαφρότητα της απόλυτης σιγουριάς ότι η κρίση τους είναι η μόνη ορθή, όπως ο υπουργός ΠροΠο, ή για την κενότητα του φανατισμού τους, όπως η υπουργός Παιδείας.

Η διεκδίκηση και η εξασφάλιση της ηγεμονίας δεν είναι απαραίτητο να γίνεται από θέση εξουσίας, για να έχει αποτέλεσμα. Συχνά, οι συνθήκες για την, αξιωματική ειδικά, αντιπολίτευση είναι πιο πρόσφορες για μια τέτοια στοχοθεσία. Και με την αφωνία ή την πολυφωνία της κυβερνητικής παράταξης γίνονται ακόμα προσφορότερες. Ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης πρέπει να βοηθηθεί και να ωθηθεί να δράσει ως δυνάμει πρωθυπουργός. Κάθε πολιτική εμφάνισή του οφείλει να έχει αυτό ως οδηγό, σε βάρος των καθηκόντων που τον καθηλώνουν σε μια τρέχουσα αντιπολιτευτική αντιπαράθεση.

Παράδειγμα, η άρση της ισχύος της συλλογικής σύμβασης σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες. Τόσο γενικά και αόριστα και τόσο στην κρίση του υπουργού Εργοδοσίας, που η κατάργηση ουσιαστικά των συλλογικών συμβάσεων είναι το επόμενο βήμα. Αυτό, βέβαια, θα εξαρτάται από τη γνώμη των… εργαζομένων. Αλλά τι άλλο θα έχει να επιλέξει ένας εργαζόμενος που έχει να διαλέξει ανάμεσα στην ανεργία και τη μείωση της αμοιβής του; Τίποτε περισσότερο από το να βοηθήσει την επιχείρηση και να άρει το εμπόδιο της «πλεονεξίας» του, που μπορεί να τον κάνει να ζητάει για αμοιβή όσα του χρειάζονται για να επιβιώσει. Κι αφού το κάνουν κι αυτό για χάρη του εργαζόμενου, γιατί δεν σκέφτηκαν το πολύ απλό και δίκαιο: να μετέχουν στη διεύθυνση οι εργαζόμενοι και, όταν με το καλό ξεπεραστούν οι «οικονομικές δυσχέρειες» και επιστρέψουν τα κέρδη, να έχουν ισότιμο μερίδιο σ’ αυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους μέτρα υπήρχαν στον πυρήνα των μνημονίων με στόχο την εσωτερική υποτίμηση. Αλλά και χωρίς τα μνημόνια η ΝΔ επιμένει. Δεν τους είχε ξεφύγει, όταν έλεγαν ότι τα μνημόνια θα έπρεπε να τα είχαμε επινοήσει εμείς, αν δεν μας είχαν επιβληθεί. Τα επανεφευρίσκουν.

Ηταν μάλλον δύσκολο να φανταστεί κάποιος ότι θα μπορούσε να κρατήσει τόσο η συζήτηση για το κατά πόσο ήταν έτοιμος ο ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει το 2015, χωρίς να τεθεί το προαπαιτούμενο ερώτημα «πότε θεωρείται ότι είναι έτοιμο ένα κόμμα για να κυβερνήσει;», καθώς και το συνακόλουθο ζήτημα με ποια κριτήρια αξιολογείται η ετοιμότητα αυτή.

Ο κ. Μητσοτάκης είχε δείξει αρχικά, όταν ξεκίνησε η συζήτηση περί παραπομπής του κ. Παπαγγελόπουλου, ότι δεν σκόπευε να ακολουθήσει την πεπατημένη. Ορισμένα ρεπορτάζ, μάλιστα, ανέφεραν ότι η σκέψη που κυριαρχούσε τότε στην ηγεσία της ΝΔ ήταν αυτή ακριβώς: να ακολουθηθεί η υποχρεωτική διαδικασία αποστολής αμελητί στη Βουλή, να συσταθεί η ειδική επιτροπή, αλλά χωρίς καθυστερήσεις να αποφανθεί υπέρ της επιστροφής στη δικαστική δικαιοδοσία. Αν πράγματι υπήρξαν τέτοιες σκέψεις, φαίνεται ότι ηττήθηκαν κατά κράτος. Από ποιους; Από εκείνους που δεν καταλαβαίνουν από τέτοιες «ευγένειες». Είναι ισχυρότεροι του αρχηγού; Ίσως η θέληση του αρχηγού δεν είναι τόσο ισχυρή, ώστε να θέλει να επιβληθεί. Πάντως, ο κ. Μητσοτάκης είχε στη διάθεσή του ένα όπλο που δεν αξιοποίησε: την πολύ πρόσφατη κίνηση του ΣΥΡΙΖΑ, που παρακάμπτοντας το εμπόδιο του συνταγματικού άρθρου και του νόμου περί ευθύνης υπουργών, επέστρεψε στον φυσικό δικαστή την υπόθεση Novartis. Ο κ. Μητσοτάκης προτίμησε το μικροκομματικό ελπιζόμενο όφελος.