Εφημερίδα Εποχή

Αυτό που θεωρώ ότι πρέπει να κάνει η Αριστερά στη Δύση είναι κατ’ αρχάς να βρει ποιο είναι το σύγχρονο προλεταριάτο και μετά να προσπαθήσει να το οργανώσει. Για να καταλάβετε τι εννοώ θα σας αναφέρω ένα γεγονός που αφορά τους εργαζόμενους στα αμερικανικά αεροδρόμια, που στην πλειονότητά τους είναι ισπανόφωνοι μετανάστες και γυναίκες. Στις 22 Δεκεμβρίου 2018, ο Τραμπ ανέστειλε τις εργασίες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης σχεδόν για ένα μήνα, προκειμένου, όπως ισχυρίστηκε, να εξοικονομήσει χρήματα για την κατασκευή τείχους στα σύνορα με το Μεξικό, την οποία το Κογκρέσο ήταν απρόθυμο να χρηματοδοτήσει. Στις 25 Ιανουαρίου 2019, ο αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε την άρση του κυβερνητικού λοκ-άουτ, χωρίς να αναφέρει τους λόγους της υπαναχώρησής του. Κατά την γνώμη μου, ο λόγος αυτής της αλλαγής στάσης ήταν ότι μια μέρα πριν έκλεισαν τρία αμερικανικά αεροδρόμια επειδή οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας δεν ήταν διατεθειμένοι να συνεχίσουν να εργάζονται χωρίς αμοιβή. Ο Τραμπ κατάλαβε ότι αν όλα τα αεροδρόμια της χώρας έκλειναν για τέσσερις ακόμα ημέρες η οικονομία θα κατέρρεε. Η δύναμη των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας φάνηκε και στην περίπτωση της παύσης των πτήσεων μετά την 9η Σεπτεμβρίου 2011 από τον φόβο εκδήλωσης τρομοκρατικών ενεργειών. Τρεις ημέρες μετά, λόγω της επιδεινούμενης οικονομικής κατάστασης, ο Τζορτζ Μπους έκανε έκκληση από την τηλεόραση στους αμερικανούς πολίτες να αρχίσουν να χρησιμοποιούν πάλι τα αεροπλάνα. Μια τρίτη περίπτωση αφορά την έκρηξη το 2010 ενός ηφαιστείου στην Ισλανδία, η οποία προκάλεσε μια τεράστια οικονομική αναταραχή. Θα μπορούσε να πει κανείς, και μιλάω σοβαρά, ότι πρέπει να οργανώσουμε την έκρηξη εργασιακών ηφαιστείων παντού, που θα διαταράξουν τη λειτουργία των εθνικών οικονομιών αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας. Αν για παράδειγμα ένα διεθνές συνδικάτο των εργαζόμενων στα αεροδρόμια κήρυσσε απεργία η οποία είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσουν όλες οι εργασίες στα αεροδρόμια της Νέας Υόρκης, του Σικάγου και του Λος Άντζελες στις Ηνωμένες Πολιτείες και της Φρανκφούρτης, του Χίθροου και του Σαρλ Ντε Γκωλ στην Ευρώπη, θα κατέρρεε η παγκόσμια οικονομία.

Όπως έχουμε δει και στη Συρία, αλλά και στην Αίγυπτο, μετά την αραβική άνοιξη, την ισχυρότερη, την αποφασιστική, επιρροή ασκούν οι μεγάλες δυνάμεις, Ρωσία και ΗΠΑ. Στη Συρία, σημαντικό ρόλο έπαιξε και το Ιράν, και κατόπιν έρχονται οι περιφερειακές χώρες: Σαουδική Αραβία, χώρες του Κόλπου, Ισραήλ. Όλοι αυτοί, εκτός των οικονομικών συμφερόντων, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διατήρηση και ανάπτυξη των γεωστρατηγικών τους θέσεων. Η ΕΕ συλλογικά δεν παίζει αποφασιστικό γεωστρατηγικό ρόλο στο Μαγκρέμπ και το Μασρέκ, διότι απλούστατα τα συμφέροντα των κρατών-μελών της ΕΕ στην περιοχή είναι διαφορετικά ή και αλληλοσυγκρουόμενα. Ειδικά στη Συρία και τη Λιβύη, η διπλωματική δράση της ΕΕ, ως συλλογικό σώμα, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Αντιθέτως, η Γαλλία πρωτοστάτησε στην καταστροφή του Καντάφι, χωρίς να κερδίσει περαιτέρω επιρροή, ενώ έχασε σχεδόν κάθε έρεισμά της στη Συρία. Η ΕΕ ξύπνησε για τη Συρία μόνο όταν δέχθηκε το προσφυγικό κύμα. Δεν βλέπω πώς μπορεί να παρέμβει δραστικά η ΕΕ στη Λιβύη, παρότι το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι υψηλής προτεραιότητας για τις χώρες της ΕΕ. Είναι άλλη μια περίπτωση κατά την οποία η ΕΕ αδυνατεί να ασκήσει συγκροτημένα και αποτελεσματικά κοινή εξωτερική πολιτική. Στις κρίσιμες στιγμές, εξωτερική πολιτική ασκούν τα κράτη-έθνη.

Υπάρχει η αντίληψη ότι η Αριστερά ταυτίζεται με την απλή αναλογική, ως άδολης έκφρασης των πολιτών. Η Δεξιά, αντίθετα, είναι υπέρ της ενισχυμένης, καθώς εδώ υπερισχύει η μέριμνα της κυβερνησιμότητας. Ωστόσο, δεν ισχύει παντού αυτό. Σε πολλές χώρες, πχ Γερμανία και Σκανδιναβικές, η Χριστιανοδημοκρατία προτάσσει την αναλογικότητα του συστήματος, ενώ αντίθετα στη Γαλλία, όπου κυβέρνησε η Αριστερά, το σύστημα είναι πλειοψηφικό, στηρίζεται στις περιφέρειες. Η επιλογή της ψήφου συνδέεται με το εκλογικό σύστημα το οποίο πράγματι την επηρεάζει σ’ ένα βαθμό, αλλά συνδέεται και με άλλους παραμέτρους: τη συμμετοχή στις εκλογές, το βάρος της πολιτικής στη λήψη των αποφάσεων (το ζήτημα της μεταδημοκρατίας), τη σχέση των πολιτών με τα κόμματα (πελατειακά δίκτυα), τη διαπάλη των ιδεών και, τέλος, κάτι που ξεχνάμε, τις σχέσεις μεταξύ κομμάτων. Αυτό προσπαθεί, εξάλλου, να αποφύγει η ΝΔ με το εκλογικό σύστημα που προτείνει, να μην βγει συμμαχική κυβέρνηση χωρίς το πρώτο κόμμα κάτι που το συναντάμε, σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπου δύο – τρεις όμορες δυνάμεις συγκροτούν κυβέρνηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ανακτήσει την ιδεολογική του ηγεμονία. Να κάνει παρεμβάσεις στους χώρους εργασίας, των γραμμάτων και του πολιτισμού. Γι’ αυτό οφείλει να αφουγκραστεί ομίλους σκέψης και πολιτισμού. Στην Πάτρα, έχουμε την «Αορτή», έναν πολιτιστικό όμιλο, χώρο διαλόγου και δημιουργίας. Δυνάμεις ζωντανές υπάρχουν παντού. Θα έλεγα υπάρχουν καλές προϋποθέσεις. Παραδείγματα, όπως της Πορτογαλίας και τώρα της Ισπανίας, θα βαρύνουν θετικά. Η Ισπανία έχει ειδικό βάρος, είναι μεγάλη χώρα. Εκεί, όπως φαίνεται Ποδέμος και Σοσιαλιστές κάνουν ανοίγματα και σε κοινωνικές δυνάμεις, αλλά και σε προσωπικότητες. Ο Εμ. Καστέλς, συνεργάτης του Νίκου Πουλαντζά και επιφανής επιστήμονας και διανοητής, ορίστηκε υπουργός Παιδείας. Κάτι αντίστοιχο γίνεται και στην Πορτογαλία. Σκεφτείτε ότι το πορτογαλικό υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης ετοίμασε το 2019 στρατηγικό σχέδιο για τα πανεπιστήμια μέχρι το 2030.

Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που είπατε. Αυτή η στρατηγική επιλογή ήταν από την αρχή λανθασμένη, γιατί ο πιο αναξιόπιστος εταίρος, που δεν χαίρει διεθνώς και κανενός κύρους και κινείται σχεδόν στα όρια κράτους-παρία, είναι το Ισραήλ του Νετανιάχου – όχι το Ισραήλ γενικά – αλλά το Ισραήλ υπό τον Νετανιάχου που είναι και βουτηγμένος στα σκάνδαλα, όπως εξάλλου και ο Ερντογάν. Το Ισραήλ την αμέσως επόμενη μέρα που – είτε ο Ερντογάν, είτε στη μετά Ερντογάν εποχή – η Τουρκία θα κάνει κίνηση καλής θέλησης, θα την αγκαλιάσει και εμάς θα μας ξεχάσει τελείως. Ένας ακόμα λόγος που θεωρώ απαράδεκτη αυτή τη συμμαχία με το Ισραήλ, που έχει την αφετηρία της στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου (το 2011), είναι ότι, στην περίπτωσή της, ισχύει μια φράση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ότι η Ελλάδα είναι πολύ μικρή χώρα για να είναι άτιμη, με το να συμμαχεί εν προκειμένω με το Ισραήλ του Νετανάχιου που με την αδιαλλαξία του, τους συνεχιζόμενους εποικισμούς και τη χρήση βίας δεν επιτρέπει την ειρηνική επίλυση του Παλαιστινιακού. Η Ελλάδα, όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Ολλανδία, είναι χώρα που έχει ένα βασικό χαρτί να παίξει, τη λεγόμενη «ήπια δύναμη» (soft power), όπως την έχε ονομάσει ο αμερικάνος διεθνολόγος Τζόσεφ Νίιε. Δεν μπορεί να παίζει με τη φωτιά και να ασκεί αδιέξοδη πολιτική της ισχύος. Θα πρέπει να στηρίζεται στις φιλειρηνικές και πανανθρώπινες ιδέες και να προσπαθεί, όσο μπορεί, να κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο. Να είναι σεβαστή για τις απόψεις της διεθνώς, για τις θέσεις της που συμβάλουν στην ειρήνη, τη σταθερότητα και τη συνεργασία, όχι στην αντιπαράθεση. Οπότε, ναι όντως πρέπει να γίνει επαναπροσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.

Πρέπει να αναρωτηθούμε, πρώτα, σε ποιες περιοχές του Αιγαίου η Τουρκία, ενδεχομένως, υποβάλλει και αξιώσεις εδαφικής κυριαρχίας σε βραχονησίδες ή νησίδες. Το ζήτημα ρυθμίζεται από τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά η Τουρκία το αμφισβητεί. Η Λωζάνη προσδιόρισε με σαφήνεια και οριστικό τρόπο τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και αυτά μεταξύ Ιταλίας – Τουρκίας στα Δωδεκάνησα, το οποίο καθεστώς κληρονόμησε αυτούσιο η Ελλάδα το 1947 με τη Συνθήκη Ειρήνης με την Ιταλία. Υπάρχει συμφωνία οριοθέτησης των συνόρων μεταξύ Ιταλίας – Τουρκίας το 1932, η οποία όμως δεν πρωτοκολλήθηκε ποτέ στην Κοινωνία των Εθνών. Τότε ίσχυε ότι όσες συμφωνίες δεν πρωτοκολλούνται, ήταν άκυρες κάτι το οποίο δεν ισχύει σήμερα. Επιπλέον, η Τουρκία υποστηρίζει ότι το καθεστώς νησιών τα οποία δεν αναφέρονται ονομαστικά, παραμένει αμφισβητούμενο. Επί πολλά χρόνια αυτή η έστω άκυρη συνθήκη όριζε ένα σύνορο και στην πράξη αυτό γινόταν σεβαστό. Το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει τη σταθερότητα και μονιμότητα των συνόρων και γι’ αυτό ακόμη κι όταν λυθεί μια συνθήκη, τα σύνορα που όριζε εξακολουθούν να ισχύουν, δεν παρασύρονται σε εξαφάνιση. Εδώ εδράζονται οι αξιώσεις, διεκδικήσεις της Τουρκίας –ήδη έχει διατυπωθεί η άποψη περί γκρίζων ζωνών, στην περιοχή της Δωδεκανήσου, μέχρι στιγμής. Τέτοια, όμως, συγκέντρωση βραχονησίδων και νησίδων δεν υπάρχει στο Βόρειο Αιγαίο ή στην περιοχή Νοτιοανατολικά της Καρπάθου – Κάσου – Καστελόριζου – Κρήτης – Ρόδου. Πάντως, μπορούν να απομονωθούν συγκεκριμένες πτυχές μιας διαφοράς ή συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές και να επιλυθούν από τα δυο ενδιαφερόμενα μέρη, εφόσον δεν θέτουν δυσχερή, περίπλοκα ή ευαίσθητα ζητήματα για τα συμφέροντα του ενός ή του άλλου μέρους.

Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι δεν πρέπει να μας εγκλωβίζουν οι λέξεις, αλλά να μας απασχολεί η από κοινού εύστοχη επανανοηματοδότησή τους, στις σύγχρονες συνθήκες. Η Αριστερά, η Ριζοσπαστική Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι πλέον ιστορική κατάκτηση, αξία υπερασπίσιμη παρά τις αδυναμίες, τις ελλείψεις ή τα λάθη. Αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό στην πορεία προς το Συνέδριο. Είναι η βάση εκκίνησης, είναι η… «αμπάριζα». Αυτό το ρεύμα πολιτικής σκέψης, με τις χιλιάδες αντιφάσεις του, αναδείχθηκε εντούτοις και αποδείχθηκε ότι διέθετε την ωριμότερη επάρκεια ώστε να πρωταγωνιστήσει στην ιστορική συγκυρία της κρίσης. Τυχαίο; Όχι βέβαια. Είναι γι’ αυτό, που χωρίς καμιά μα καμιά ιδιοκτησιακή έπαρση, οφείλουμε να το υπερασπιστούμε. Και εμείς οι παλαιοί Συριζαίοι και οι νέοι Σύμμαχοι. Και να το προστατέψουμε. Αλλιώς είναι σαν να βιώσαμε κάποια… ασήμαντα και τυχαία γεγονότα, δηλαδή, σαν να μην μάθαμε ούτε την αλφαβήτα της ανάγνωσης της Ιστορίας. Αλλά η σύγχρονη ριζοσπαστική Αριστερά, προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να διαθέτει και ρεαλισμό και διορατικότητα. Προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να είναι ανοιχτόμυαλη και ανοιχτόκαρδη. Προφανώς και μπορεί (πρέπει κιόλας), να επανακαθορίζει στόχους. Αρκεί όλα αυτά να γίνονται συλλογικά και με ανοιχτές από κοινού συμφωνημένες, δημοκρατικές διαδικασίες. Χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς προνόμια. Εδώ είμαστε τώρα, ενόψει του Συνεδρίου. Και πράγματι, στην αδιαμφισβήτητη «πρωτοτυπία» του εγχειρήματος της Προοδευτικής Συμμαχίας, όταν χρειάζεται σε ειδικές περιπτώσεις να παρακαμφθεί το Καταστατικό για να αξιοποιηθεί όλο το δυναμικό, αυτό επιβάλλεται να γίνεται σε συμφωνημένη βάση και χωρίς πρωθύστερα τετελεσμένα. Διαφορές υπάρχουν, παρότι η Διακήρυξη μας ενώνει. Πρέπει να υπάρχουν και δεν μας φοβίζουν. Για την ιστορική επαναστατική και μεταρρυθμιστική δημοκρατική Αριστερά, όπως και για τη ριζοσπαστική, την εναλλακτική, την πλουραλιστική, είναι το οξυγόνο της. Η πάλη, η αντιπαράθεση ιδεών, επίσης δεν μας φοβίζει. Αρκεί να είναι ανοιχτή, αυθεντική και να μη μοιάζει με αντιπαράθεση μηχανισμών. Μόνο έτσι κατακτιέται η συντροφική συνεννόηση, η εμπιστοσύνη και πολύ περισσότερο η σύνθεση. Το Συνέδριό μας είναι μια μεγάλη ευκαιρία, για να ξανασυναντηθούμε με τις καλές παραδόσεις όλων σχεδόν των ιστορικών ρευμάτων της Αριστεράς. Γιατί μόνο οι ιδέες γεννούν… νέες ιδέες. Αυτές δηλαδή που επειγόντως χρειαζόμαστε.

[Αναφορικά με τις πολιτικές που εφάρμοσε ο ΣΥΡΙΖΑ] όπου έγιναν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, με πρώτη τις Πρέσπες, αλλά και την ιθαγένεια, την ταυτότητα φύλου κτλ, δεν μπορεί να υπάρξει παλινόρθωση. Όπου ο πήχης μπήκε ψηλά, δεν πέφτει. Αυτό είναι το μάθημα. Αντιθέτως, όπου μπήκε χαμηλά για λόγους πολιτικών στρατηγικών κατευνασμού του αντιπάλου ή νοσηρών συμμαχιών με την αντίδραση, ο αντίπαλος αλωνίζει. Παράδειγμα, οι σχέσεις κράτους κι εκκλησίας. Όποτε με τόλμη, τεκμηρίωση και αποφασιστικότητα γίνονται τομές, δεν αναιρούνται. Καμία κυβέρνηση στον κόσμο δεν σκέφτηκε να επαναφέρει τη θανατική ποινή, όπου καταργήθηκε. Καμία συντηρητική κυβέρνηση δεν μπόρεσε –δεν ξέρω αν καν διανοήθηκε- να καταργήσει φιλελεύθερες αλλαγές στην ισότητα των φύλων, ενώ ούτε κυβέρνηση δεν διανοήθηκε ποτέ να επαναφέρει καθεστώς προνομίων της εκάστοτε εκκλησίας που έχει καταργηθεί από προηγούμενη. Καμιά ελληνική κυβέρνηση στο μέλλον δεν θα αμφισβητήσει το δικαίωμα στην αποτέφρωση, όσο εκνευρισμό και απώλεια εσόδων προκαλεί στην εκκλησία της Ελλάδας. Το γεγονός ότι τέτοιου είδους αντι-μεταρρυθμίσεις μπορεί να είναι στη συντηρητική ατζέντα, αλλά ούτε καν εκφέρονται, εφόσον έχουν θεσμοποιηθεί, έχει κρίσιμη σημασία. Όπου αντιθέτως πρυτανεύουν λογικές πως τάχα «η κοινωνία δεν είναι ώριμη» κι άλλα τέτοια, τροφοδοτούνται και δικαιώνονται τα πιο αντιδραστικά αντανακλαστικά κι ο συσχετισμός γίνεται δυσμενέστερος.

Η κυβέρνηση όχι μόνο καλύπτει την αστυνομική βία και αυθαιρεσία, αλλά ο κ. Χρυσοχοΐδης ψεύδεται απροκάλυπτα, επαίρεται για τον αυταρχικό και αντισυνταγματικό τρόπο που έδρασε η αστυνομία, επιτίθεται σε όποιον κατακρίνει αυτές τις πρακτικές. Η καταπάτηση δικαιωμάτων και ελευθεριών είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του κράτους της δεξιάς. Η κυβέρνηση όχι μόνο δεν νοιάζεται για την ασφάλεια των πολιτών και το Σύνταγμα, αλλά με τον αυταρχισμό της γεννά την ανασφάλεια και τον φόβο. Στόχος της είναι να δείξει ισχύ και πυγμή απέναντι στους πολίτες, ώστε να αποτρέψει τις αντιδράσεις για την πολιτική της. Πρόκειται για τη θεμελίωση της εξουσίας δια του φόβου και της βίας, όπως άλλωστε είπε και ο κ. Βορίδης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην αναθεώρηση του Συντάγματος αρνήθηκαν να προστεθεί ρητά η μη διάκριση λόγω φύλου, ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Μιλάμε για μία βαθιά συντηρητική κυβέρνηση, νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής και ακροδεξιών εξάρσεων, η οποία συνειδητά γέρνει το καράβι προς τα δεξιά για να ικανοποιήσει το συντηρητικό ακροατήριό της. Η πολιτική αυτή πρέπει να καταδικαστεί και να συναντήσει την καθολική αντίδραση των ελεύθερων πολιτών.