Συνεντεύξεις

Ο ΣΥΡΙΖΑ εξέρχεται σταδιακά από μια φάση στρατηγικής αμηχανίας, μετά τις εκλογές του 2019, χωρίς να έχει ανακτήσει στέρεα το βηματισμό του. Και αυτό θεωρώ ότι εν μέρει αντανακλάται στις δημοσκοπήσεις. Στον ΣΥΡΙΖΑ βλέπω δύο όψεις στρατηγικής. Από τη μία, μια μάκρο-στρατηγική όπου ο ΣΥΡΙΖΑ προβάλει το πρόγραμμά του (Μένουμε όρθιοι Ι και ΙΙ, θέσεις για την υγεία, κ.λπ.) και αναδεικνύει ζητήματα δημοκρατίας και δικαιωμάτων. Αναμένω ότι οι προτάσεις θα ενισχυθούν με τα εργασιακά και πρέπει με τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Πρόκειται για την οικοδόμηση της εικόνας του ως δύναμης κυβερνητικής και μεταρρυθμιστικής, ως πυλώνας του πολιτικού δικομματισμού. Από την άλλη, εντοπίζω μία μεσο-στρατηγική πολιτικοποίησης ζητημάτων επικαιρότητας που έχουν προκύψει σε αυτό τον πυκνό πολιτικό χρόνο των τελευταίων μηνών. Σε αυτή τη στρατηγική διακρίνω δύο αδυναμίες. Η πρώτη είναι η εξωστρέφεια και η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να συνδεθεί με την κοινωνία. Αυτό έχει να κάνει φυσικά με τον αποκλεισμό του από τα ΜΜΕ, αλλά πρέπει να μπορέσει να παρακάμψει τον αποκλεισμό και να συναντηθεί τον κόσμο. Στην κατεύθυνση αυτή, θεωρώ λάθος που δεν έχει συγκροτήσει ειδικές θεματικές επιτροπές, με την αξιοποίηση ειδικών εκτός και εντός κόμματος, ώστε η πολιτικοποίηση των ζητημάτων της επικαιρότητας να μην μένει στο επίπεδο του σχολιασμού αλλά να προσφέρει αντιπροτάσεις στις κυβερνητικές επιδιώξεις. Και, τέλος, υπάρχει ένας επικοινωνιακός θόρυβος που συνδέεται με την εσωστρέφεια του ΣΥΡΙΖΑ, τα ζητήματα εσωκομματικής συνοχής και τις συχνές διαφοροποιήσεις στελεχών. Υπάρχει, τέλος, το ζήτημα της ανάκαμψης της εμπιστοσύνης στο κόμμα αφού έχει επικρατήσει πολύ περισσότερο η εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ του Ιουλίου του 2015 παρά του Απριλίου του 2019 και ό,τι κόμισε στο τέλος της διακυβέρνησής του. (...) Αυτό που λείπει είναι ένα αφήγημα που θα είναι ο συνδετικός κρίκος, η συγκολλητική ουσία των επιμέρους στρατηγικών. Διακρίνω και τώρα αυτό που είδαμε στις αρχές του 2010, τη διάρρηξη του πολιτικού δεσμού, που συνδέεται με την κρίση εμπιστοσύνης, την υπερίσχυση αρνητικών συναισθημάτων, την οικονομική απόγνωση, το σπάσιμο του κοινωνικού δεσμού με την στοχοποίηση πληθυσμιακών ομάδων. Θεωρώ ότι χρειάζεται ένας ορατός στόχος μακροπρόθεσμος που θα εμπνέει θετικές προβολές απέναντι ένα δυστοπικό παρόν. Η εμπιστοσύνη είναι καίρια έννοια, όπως και το αίσθημα της ασφάλειας (οικονομικής, επαγγελματικής, συναισθηματικής). Η κοινωνία θέλει να αισθάνεται ασφάλεια, ειδικά σε έναν κόσμο ρωγμών, ρήξεων και πολλαπλών διακινδυνεύσεων. Η εμπιστοσύνη εμπεδώνει τη βεβαιότητα της οικονομικής, υγειονομικής και συναισθηματικής ύπαρξης, αλλά πρέπει να μετατραπεί σε πολιτικό σύνθημα.

Προτεραιότητα πρέπει να είναι η ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας, ιδίως σε χώρες με χαμηλό επίπεδο διαβίωσης των πολιτών, όπου παραμένουν τεράστια κενά. Εκτός από την έλλειψη επαρκούς πολιτικής βούλησης υπάρχουν και άλλα εμπόδια. Επειδή η «μαύρη» εργασία παραμένει κυρίαρχη σε πολλές χώρες με χαμηλό επίπεδο διαβίωσης των πολιτών, τα ασφαλιστικά συστήματα παρέχουν προστασία μόνο σε ένα μικρό ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Η ικανότητα των κυβερνήσεων σε πολλές περιπτώσεις είναι ανεπαρκής. Το χαμηλό επίπεδο καταγραφής του πληθυσμού παραμένει σημαντικό εμπόδιο σε πολλές φτωχές χώρες. Αυτό επηρεάζει τόσο την ικανότητα των φτωχότερων χωρών να κινητοποιούν εγχώριους πόρους για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας, όσο και την ικανότητά τους να παρέχουν αποτελεσματικά κοινωνική προστασία στους πληθυσμούς τους. Υποστηρίζω, ωστόσο, ότι η διεθνής αλληλεγγύη πρέπει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο προκειμένου να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια. Γι’ αυτό προτείνω τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Ταμείου για την Κοινωνική Προστασία, που θα επιτρέπει στις φτωχότερες χώρες να ξεπεράσουν το χρηματοδοτικό κενό που αντιμετωπίζουν. Η πρόταση για ένα παγκόσμιο ταμείο αφορά το ότι οι φορολογούμενοι από πλούσιες χώρες πληρώνουν για κοινωνική προστασία σε φτωχές χώρες. Να ξεκινήσει ένας κύκλος στον οποίο η διεθνής υποστήριξη θα συνδυάζεται με τις εγχώριες προσπάθειες.

Πρώτον, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τις ρίζες της πανδημίας και την πανθομολογούμενη πια αδυναμία του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος στην αντιμετώπισή της. Υπάρχουν πια πληροφορίες και σκληρά επιστημονικά δεδομένα για την ευθύνη της μαζικής παραγωγής τροφίμων, ειδικά των big farms, όπου διακόπτεται βιαίως η αλυσίδα της φυσικής ανοσοποίησης με τη γρήγορη εναλλαγή των ζώων, όπως και της αλόγιστης οικιστικής επέκτασης σε χώρους που υπήρχε άγρια ζωή. Αυτά αποτελούν τα αίτια της πανδημίας, αλλά το γεγονός ότι πολλές δυτικές, νεοφιλελεύθερες χώρες, όπως και η χώρα μας, δεν τα καταφέρνουν στην αντιμετώπισή της, δεν αποτελεί άλλοθι για την Αριστερά. Οφείλουμε να εργαστούμε σκληρά και να επινοήσουμε προτάσεις και λύσεις για την κοινωνική οργάνωση με βάση την αλληλεγγύη, την ισότητα και την ενίσχυση των δημόσιων συστημάτων υγείας, ώστε οι πανδημίες που θα έρθουν, γιατί θα έρθουν κι άλλες, να μην βρίσκουν τις κοινωνίες μας απροετοίμαστες και να υποχρεούμαστε, χωρίς άλλη λύση, σε αδιέξοδα και καταστρεπτικά λοκντάουνς.

Έχουμε, παγκοσμίως, παιδιά με μόρφωση, με πτυχία και οι δουλειές που κάνουν δεν επαρκούν ούτε για να νοικιάσουν μια γκαρσονιέρα για να κάνουν οικογένεια. Αυτές οι ανισότητες, λοιπόν, δεν είναι πουθενά, με το πρόγραμμα που κατέθεσε η κυβέρνηση φαίνεται ότι δεν έχει αυτή την εικόνα, δηλαδή ότι οι ανισότητες είναι πρόβλημα. Εντούτοις, το ζήτημα αυτό το συζητά όλη η πανεπιστημιακή κοινότητα, όλοι οι πολιτικοί τα τελευταία δέκα χρόνια. Και στο Eurogroup, ακόμη, είχαμε ειδική συνεδρίαση για τη στασιμότητα των μισθών. Αυτό δεν φαίνεται πουθενά στην πρόταση της κυβέρνησης για το Ταμείο Ανάκαμψης. Αλλά να θέσω και ένα θέμα που προηγείται, ίσως, αυτού που συζητάμε που είναι αυτό της δημοκρατίας. Σήμερα στις 12μ. θα μας παρουσιάσει ο αρμόδιος Υπουργός κ. Σκυλακάκης, σε επιτροπές της Βουλής, την πρόταση της κυβέρνησης για το Ταμείο Ανάκαμψης και μετά 2-3 μήνες, περίπου, θα έλθει προς κύρωση μια συμφωνία. Ε! Αυτό είναι διαβούλευση; Με ποιον συζήτησαν, με ποιους φορείς, τα Επιμελητήρια, τα Συνδικάτα, την Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.ά. Αυτό δείχνει μια εικόνα της αντίληψης ότι η οικονομική επιστήμη και οι οικονομικές πολιτικές που συνεπάγεται είναι πάνω από την κοινωνία, πάνω από αντιπαραθέσεις αξιών, προτεραιοτήτων, συμφερόντων άρα δεν χρειάζεται ούτε καν να τις συζητήσουμε γιατί ξέρουμε τη διαδικασία και απλώς είναι θέμα λογικής, ορθολογισμού να εφαρμοσθούν. Εδώ έχουμε ουσιαστική διαφορά. Δηλαδή, εμείς όταν κάναμε την Αναπτυξιακή Στρατηγική το 2018 είχαν προηγηθεί τα περιφερειακά συνέδρια. Είχαμε συναίσθηση ότι η σοφή διαχείριση της γνώσης δεν είναι στον υπουργό Οικονομικών τον Ευκλείδη ή της Ανάπτυξης στον Δραγασάκη ή στο Μαξίμου τον Αλέξη. Όλοι αυτοί έχουν και τις απόψεις και τις ιδέες τους και τις προτεραιότητές τους και το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, τώρα που συζητάμε το νέο, προφανώς δεν ξεκινάμε απ’ το πουθενά. Αλλά από την άλλη, δεν έχουμε την αίσθηση της επάρκειας ότι όλα αυτά τα ξέρουμε και δεν χρειάζεται να συζητήσουμε με κανέναν. Ακούγεται αυτό ως διαδικασία αλλά είναι ουσία. Να σου θυμίσω τη συζήτηση πριν απ’ την κρίση, για την ΟΝΕ, όταν πολλοί οικονομολόγοι βλέπαμε ότι κάνουμε μεγάλα ελλείμματα, ότι χάνουμε ανταγωνιστικότητες με τις Βόρειες χώρες κτλ, κτλ. Εκείνο που έθετε στη Βουλή, τότε, ο Γιάννης Δραγασάκης είναι ποιος τα σκέφτεται αυτά τα πράγματα που εντοπίζονταν, ποιος φτιάχνει ένα σχέδιο για να τα αντιμετωπίσουμε, ανεξάρτητα αν ήσουν υπέρ ή κατά του Μάαστριχτ, της ΟΝΕ κ.τ.λ. Από τη στιγμή που βλέπεις ότι δεν πάμε καλά, γιατί το 2005 ήταν αυτό προφανές σε μας, αλλά και σε πολλούς άλλους, το πού πάμε …

Ηλίας Νικολακόπουλος: [Ο αφιερωματικός τόμος] ήτανε ένα χρέος που εκκρεμούσε εδώ και πολλά χρόνια γι' αυτή τη σημαντική φυσιογνωμία της ανανεωτικής κομουνιστικής αριστεράς. Είχε ήδη βγει από τα ΑΣΚΙ ένα βιβλίο για τον Κώστα Φιλίνη, οπότε ένας αντίστοιχος τόμος για τον Μπάμπη Δρακόπουλο εκκρεμούσε. Δεν υπήρχε δηλαδή κάποια αφορμή, αλλά ένα χρέος που ξέραμε ότι είχαμε. Ίσως μάλιστα μπορούμε να πούμε ότι άργησε κιόλας να κυκλοφορήσει αυτό το βιβλίο. Οφείλαμε να το είχαμε προγραμματίσει νωρίτερα. Άντα Κάπολα: Εκτός από την εισαγωγή της εκδοτικής ομάδας, το βιβλίο είναι διαρθρωμένο σε τέσσερις ενότητες. Στο πρώτο μέρος περιέχει ένα εκτενές βιογραφικό σημείωμα του Μπάμπη Δρακόπουλου, που παρουσιάζει την πολιτική του διαδρομή. Το δεύτερο μέρος, ίσως ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια αυτού του τόμου, είναι η αδημοσίευτη προφορική μαρτυρία του, που εντοπίστηκε στο πολιτικό του αρχείο το οποίο απόκειται στα ΑΣΚΙ. Πρόκειται για μια μαρτυρία της οποίας εντοπίσαμε τη μεταγραφή, καθώς και κάποιες κασέτες ήχου στο πολιτικό του αρχείο. Ξεκινάει από την περίοδο του μεσοπολέμου, ένα εκτενές μέρος της αναφέρεται στην εξορία του στη Φολέγανδρο την περίοδο της Μεταξικής δικτατορίας και τελειώνει το Γενάρη του 1942, οπότε ο Μπάμπης Δρακόπουλος απολύεται από το στρατόπεδο των Τρικάλων. Το τρίτο μέρος του τόμου περιλαμβάνει διάφορα αντιπροσωπευτικά πολιτικά κείμενα του Δρακόπουλου, συμπεριλαμβανομένης της απολογίας του, που αποτελεί ένα εμβληματικό κείμενο για την ανανεωτική αριστερά, καθώς επίσης κάποια άρθρα και συνεντεύξεις του από την περίοδο της ΕΔΑ και του ΚΚΕ Εσωτερικού, που φτάνουν έως τη δεκαετία του 1980. Το τελευταίο μέρος του τόμου, το επίμετρο, περιέχει κείμενα κοντινών του ανθρώπων και πολιτικών του συνοδοιπόρων, που ολοκληρώνουν την εικόνα του πολιτικού και του ανθρώπου Μπάμπη Δρακόπουλου.

Το πεδίο της έντασης, στρατιωτικής, ιδιαίτερα την Κύπρο δεν την εξυπηρετεί καθόλου. Εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο την Τουρκία. Στο τραπέζι, ακριβώς, των διαπραγματεύσεων μπορούμε να έχουμε ισχυρά όπλα στη διάθεσή μας όπως το Διεθνές Δίκαιο, τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού, τις αξίες και αρχές της ΕΕ. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μπορούμε να αντλήσουμε μεγαλύτερη στήριξη από τον διεθνή παράγοντα, όπως αυτό καταγράφηκε, εκ του αποτελέσματος, στο Κραν Μοντάνα. Ακόμη και ο κακός δαίμονας, εκτός ή εντός εισαγωγικών, της Κύπρου, το Ηνωμένο Βασίλειο, στο Κραν Μοντάνα, στήριξε τη θέση του κ. Γκουτιέρες για πλήρη κατάργηση των εγγυήσεων, των επεμβατικών δικαιωμάτων, πλήρη αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και την αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγυήσεων από μηχανισμό εφαρμογής της λύσης, με εκείνο το άτυπο έγγραφο που κατέθεσε και το οποίο ποτέ δεν συζητήθηκε αν και βρισκόταν, θα έλεγα κατά 95%, πλησίον των θέσεων που κατέθεσε η ελληνοκυπριακή πλευρά. Οπότε, ναι, είναι δυνατό, αν εμείς χειριστούμε σωστά τα δεδομένα, να βελτιώσουμε τη θέση μας έναντι της σημερινής πραγματικότητας. (...) Αυτό που προτείνουμε είναι απλό, ξεκάθαρο, σαφές. Να επιδιώξουμε η διαδικασία να συνεχιστεί από εκεί όπου έμεινε στο Κραν Μοντάνα όπως ζητούσε, για μεγάλη περίοδο, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ. Δηλαδή, στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, του πλαισίου Γκουτιέρες, στη βάση των συγκλίσεων που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα και στη βάση της διαδικασίας που είναι συμφωνημένη για κυπριακής ιδιοκτησίας διαδικασία η οποία θα συνεχιστεί με δυο παράλληλα τραπέζια, στη διάσκεψη για την Κύπρο, ένα για την εσωτερική πτυχή του Κυπριακού και το άλλο για τη διεθνή πτυχή του, με ένα διασταυρωμένο τρόπο. Αυτές είναι οι παράμετροι στις οποίες προτείνουμε να συνεχιστεί η διαδικασία.

Πρόκειται για στρατηγική αποτυχία. Είναι αντίληψη η μη ενίσχυση του ΕΣΥ και η μετατροπή του σε σύστημα της μίας νόσου, ώστε να δημιουργηθούν ροές ασθενών στην ιδιωτική υγεία. Είναι επιλογή η μη ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, διότι στόχος είναι η ιδιωτικοποίησή τους. Είναι προς ικανοποίηση των εργοδοτών ο μηδαμινός έλεγχος των χώρων εργασίας. Πέραν της όποιας τεχνοκρατικής και διαχειριστικής ανεπάρκειας, κατά κύριο λόγο πρόκειται για μία αποτυχία μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και προτεραιοτήτων, για μία αποτυχία ιδεών. Το μεγάλο πρόβλημα από τον αλλοπρόσαλλο τρόπο που κινείται η κυβέρνηση είναι ότι δημιουργεί έλλειμμα εμπιστοσύνης στους πολίτες, για τα μέτρα που παίρνονται κάθε φορά.

Θυμάμαι ότι το 2015 καταθέσαμε υπόμνημα στην επιτροπή της Βουλής, που συζητούσε τον νόμο για το σύμφωνο συμβίωσης, που περιείχε πάνω από 80 έρευνες που έλεγαν ακριβώς αυτό: ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων δεν έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των σχέσεων γονέα-παιδιού, στην ψυχική υγεία των παιδιών ή στην κοινωνική τους προσαρμογή, μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις παιδιά ομογονεϊκών οικογενειών έφερναν καλύτερα αποτελέσματα. Νομίζω ότι αυτή η άρνηση να δεχτούν κάποιες/οι τα επιστημονικά δεδομένα σχετίζεται με αρκετούς παράγοντες. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι  τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που έχουν εδραιωθεί κοινωνικά για τους ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπους, ότι δηλαδή τους ενδιαφέρει μόνο το σεξ, ότι δεν μπορούν να αναπτύξουν συντροφικές μακροχρόνιες σχέσεις κ.ο.κ. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι αυτή η ισχυρή πεποίθηση πολλών ότι η «καλύτερη», αξιολογικά, μορφή οικογένειας είναι η ετεροκανονική πυρηνική οικογένεια με μια μαμά, έναν μπαμπά σε σχέση γάμου που ζουν με τα παιδιά τους κάτω από την ίδια στέγη. Όλοι οι άλλοι οικογενειακοί σχηματισμοί, επειδή δεν ανήκουν στο συνηθισμένο στην νόρμα δηλαδή, οδηγούν στο λανθασμένο συμπέρασμα- όπως έχει αποδειχτεί από άπειρες έρευνες- πως δεν είναι «νορμάλ» και άρα κατάλληλες για να μεγαλώνουν εντός τους παιδιά.

Κολτσίδα: Ένα δεδομένο είναι η έμφυτη τάση της νεολαίας να αμφισβητεί. Ένα δεύτερο δεδομένο, που προέκυψε από την έρευνά μας, είναι ότι η νέα γενιά έχει μεγαλώσει στην επισφάλεια και επομένως έχει προσαρμόσει τη ζωή της στο ελάχιστο της επιβίωσης σε όλα τα επίπεδα. Παράλληλα, έχουν αναπτύξει στρατηγικές που τους επιτρέπουν να κινούνται και να κινητοποιούνται μέσα σε ένα τόσο αρνητικό περιβάλλον. Το πρόβλημα είναι ότι τα αρνητικά συναισθήματα, προφανώς, δεν είναι μακροπρόθεσμα καλή βάση για την κοινωνική και πολιτική ζωή, γιατί μπορεί να οδηγήσουν στην παραίτηση. Είναι ο ρόλος των πολιτικών υποκειμένων, να επέμβουν στο βίωμα και να προτείνουν την προοπτική. Σεριάτος: Η νέα γενιά από θέση αρχής βλέπει πιο αισιόδοξα το μέλλον. Επίσης, στα επιμέρους φαίνεται ότι οι νέοι δεν είναι διατεθειμένοι να απωλέσουν βασικά δημοκρατικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη διαδήλωση. Εφτά στους δέκα λένε ότι είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα, που δεν πρέπει να θίγεται, ακόμα και εν μέσω πανδημίας. Ένα ακόμα θετικό στοιχείο είναι ότι εννιά στους δέκα νέους κινητοποιούνται είτε με τρόπο φυσικό, παραδοσιακό, είτε ψηφιακά. Και αυτό είναι ένα εξαιρετικά φωτεινό, κατά τη γνώμη μου, σημείο σε όλη αυτή τη μαυρίλα που προκύπτει από την έλλειψη εμπειριών αυτής της γενιάς των κρίσεων.

Προειδοποιούσαμε έγκαιρα ότι πρέπει και ο ιδιωτικός τομέας να αναλάβει ένα σημαντικό κομμάτι από τα περιστατικά covid. Η κυβέρνηση έχει εμπλέξει κάποιες ιδιωτικές δομές υγείας στη φροντίδα κυρίως μη covid περιστατικών. Από τις χιλιάδες ιδιωτικές κλίνες που διαθέτει το λεκανοπέδιο μόνο 250 έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής για περιστατικά covid. Κανένα από τα μεγάλα θεραπευτήρια της Αθήνας δεν έχει εμπλακεί στη νοσήλια περιστατικών covid. Στη Γαλλία, για να έχουμε μια εικόνα, το 30% των συνολικών ασθενειών με κορονοϊό τα έχει αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας. Και επίσης ούτε τα στρατιωτικά νοσοκομεία, τα οποία έχουν υψηλού επίπεδου εξοπλισμό και στελέχωση, κανένα δεν αναλαμβάνει περιστατικά covid. Το μόνο που έχει κάνει η κυβέρνηση είναι η επιστράτευση των 200 περίπου γιατρών η οποία έγινε καθυστερημένα, δεν εντάσσεται σε ένα σχέδιο συνολικής αξιοποίησης και επίταξης του ιδιωτικού τομέα και δεν μπορεί να αποτελέσει την απάντηση σε αυτήν τη μεγάλη κρίση και τη λειτουργική κατάρρευση των δημόσιων νοσοκομείων.