Macro

Είναι γεγονός ότι οι νέοι έχουν σε μεγάλο βαθμό απορρίψει τα παραδοσιακά πολιτικά σχήματα, τόσο σε επίπεδο λόγου όσο και σε επίπεδο πρακτικών. Οι πολιτικές νεολαίες δεν έχουν τη δυναμική προηγούμενων δεκαετιών και αδυνατούν να συσπειρώσουν τις πραγματικά νεαρές ηλικίες, στην πλειονότητά τους οι νέοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τα κλασικά κείμενα πολιτικού στοχασμού και απέχουν σε μεγάλο ποσοστό από τις εκλογικές διαδικασίες. Σωστά όλα αυτά. Μήπως όμως η ανάγνωση αυτή μαρτυρά περισσότερα για τις δικές μας προσδοκίες, παρά για το ενδιαφέρον των νέων για την πολιτική; Να σταθούμε σε τρία σημεία: Το πρώτο σημείο: Αν καταφέρουμε να αποστασιοποιηθούμε από το πεδίο των δικών μας εμπειριών και προσπαθήσουμε να ακούσουμε τους νέους και τις νέες όχι σε σχέση με αυτό αλλά μέσα στο πλαίσιο νοημάτων και δράσης που φτιάχνουν οι ίδιοι, η εικόνα θα αλλάξει. Θα παρατηρήσουμε τότε ότι όχι μόνο υπάρχουν πολιτικές ζυμώσεις στη νεολαία, αλλά υπάρχουν και πολλά ελπιδοφόρα μηνύματα για τη διαμόρφωση ενός νέου τρόπου να υπάρχουμε ως πολίτες του κόσμου. Είναι, για παράδειγμα, ενδιαφέρον ότι τα θέματα που κινητοποιούν τους νέους και γύρω από τα οποία καλλιεργείται ο πολιτικός λόγος, είτε εξ αρχής είτε πολύ γρήγορα ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και τους περιορισμούς τους. Οι συλλογικότητες που αναπτύχθηκαν γύρω από τα κινήματα των πλατειών, για παράδειγμα, είναι συλλογικότητες που σε μεγάλο βαθμό κινούνται με επιτυχία μεταξύ του εθνικού, του δια-εθνικού και του παγκόσμιου, τόσο σε επίπεδο θεματολογίας όσο και σε επίπεδο στοιχειώδους τουλάχιστον επικοινωνίας. Στην εξέλιξη αυτή, τόσο ως μέσο όσο και ως τρόπος διάχυσης και εξοικείωσης με καινούρια ρεπερτόρια εικόνων, συμβόλων και λόγου, έχουν συμβάλει βέβαια καθοριστικά το διαδίκτυο και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Εδώ είναι το δεύτερο σημείο που αξίζει να σταθούμε. Οι σημερινοί νέοι και νέες είναι αυτοί που γεννήθηκαν από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 έως τα πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας. Είναι, δηλαδή, παιδιά που δεν διανοούνται έναν κόσμο πριν το διαδίκτυο και την ψηφιακή εποχή. Η σκέψη και ο λόγος τους έχουν αναπτυχθεί με αναφορά στις νέες τεχνολογίες – σε πλαίσιο, δηλαδή, πολύ διαφορετικό από αυτό των μεγαλύτερων ηλικιών. Η γενιά του Instagram, του Facebook, του Snapchat, του Twitter, του Youtube και του Netflix είναι μια γενιά που λειτουργεί με διαφορετικές αναφορές, διαφορετική σχέση με την κειμενικότητα και διαφορετικούς χρόνους από τις προηγούμενες. Η εικόνα, η διάδραση, η ταχύτητα της μετάδοσης του μηνύματος, η πολλαπλασιαστικότητα και ο διαμοιρασμός είναι συγκροτητικά στοιχεία της νεανικής κουλτούρας σήμερα. Το ίδιο και οι πυκνές αναφορές στην ποπ κουλτούρα. Σκηνές και ήρωες από κόμιξ, κινηματογραφικές ταινίες και διαδικτυακές σειρές, ατάκες και συνθήματα, διαπλέκονται με την εμπειρία, την διαμεσολαβούν και εντάσσονται στην προσπάθεια κριτικής αποτίμησής της. Και οι σκέψεις τους μοιράζονται γρήγορα, με λόγο και εικόνα, όχι πια στους φίλους, το σχολείο ή τους παραδοσιακούς τόπους κοινωνικοποίησης (ή τουλάχιστον όχι μόνο σε αυτούς), αλλά στην παγκόσμια κοινότητα των νέων, το διαδίκτυο. Και το τρίτο σημείο: οι σημερινοί νέοι είναι η πρώτη γενιά στην σύγχρονη ιστορία που γεννήθηκε και ενηλικιώθηκε σε μια εποχή μετα-ουτοπική. Μεγαλώνουν σε έναν κόσμο που η ελπίδα δεν μοιάζει προφανής, ούτε ως προς το περιεχόμενο ούτε προς την κατεύθυνσή της. Όχι μόνο δεν ήρθε το τέλος της ιστορίας με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά μαζί του κατέρρευσε και μια από τις μεγαλύτερες ουτοπίες του 20ου αιώνα, που τροφοδοτούσε με ελπίδα τα νεανικά κινήματα των μεταπολεμικών τουλάχιστον δεκαετιών. Και εδώ ίσως είναι το πιο κρίσιμο από τα στοιχεία που διαφοροποιεί τη σχέση των σημερινών νέων με την πολιτική συγκριτικά με αυτή των προηγούμενων γενιών. Ο πολιτικός λόγος των σημερινών νέων συμπυκνώνεται γύρω από την προσπάθεια αποτροπής του κακού: καταστροφή του πλανήτη, κρατική καταστολή, καταπίεση της διαφορετικότητας. Και το κάνουν καλά, αφού είναι μεγάλο το ποσοστό που διάγουν το βίο τους με βάση της επιλογές τους. Αυτό όμως που δεν έχουν είναι η ελπίδα ότι μπορεί ο κόσμος να αλλάξει ριζικά – η προσδοκία σε αυτό που φαντάζει αδύνατο.

Με μαεστρία μαγιάρου βιολιστή χαϊδεύει κάθε ακροδεξιό αυτί ο πρωθυπουργός του Βορίδη και του Αδώνιδος, μιλώντας για το μεταναστευτικό πρόβλημα (sic) και χαρακτηρίζοντάς το ζήτημα «εθνικής ασφάλειας». Την παλιά παρτιτούρα, αυτήν που έλεγε πως ο ΣΥΡΙΖΑ προσκαλεί τους πρόσφυγες στην Ελλάδα και δεν φυλάσσει τα θαλάσσια σύνορα, την πέταξε να την φάνε οι γλάροι. Τώρα, που παραδέχεται ότι ο 75% όσων έρχονταν το 2015 ήταν δυστυχισμένοι άνθρωποι από τη Συρία, υπόσχεται ενίσχυση των θαλάσσιων συνόρων για να προστατευτεί ο περιούσιος ελληνικός λαός από την απειλή. Διότι απειλή είναι κατά τον μαέστρο οι πρόσφυγες κι οι μετανάστες. Παίζει, λοιπόν, τη σονάτα «μαζικές απελάσεις», αυτοσχεδιάζοντας περί ασφαλών χωρών, ενώ προετοιμάζει το κοινό του για νέες συρματοπλεγμένες «Αμυγδαλέζες». Κάπως έτσι θα γλιτώσουμε από τους ξένους, τους πάσχοντες από ανία και πλήξη, οι οποίοι παίρνουν μωρά παιδιά στην αγκαλιά και φεύγουν από τις πατρίδες τους, θαλασσοπνίγονται και φτάνουν στη δική μας έτσι, για να ζήσουν την περιπέτεια. Ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης λέγεται ότι κατά την έναρξη των εργασιών του 12ου Συνεδρίου της ΟΝΝΕΔ πρότεινε στους νέους και τις νέες να τον βοηθήσουν ώστε ο κόσμος να αντιληφθεί επιτέλους πως χώρες όπως το Αφγανιστάν και το Πακιστάν είναι ασφαλείς

Δεν είναι καινούρια η επωδός σύμφωνα με την οποία τα χαμηλής ποιότητας πολιτιστικά αγαθά «τα ζητάει ο κόσμος». Υπάρχουν δηλαδή κάποιοι -οι πολλοί- που έχουν χαμηλές απαιτήσεις ή/και που δεν έχουν διάθεση να καταβάλλουν την απαιτούμενη προσπάθεια για να γευθούν κάτι πιο εκλεπτυσμένο. Εδώ, μια σειρά λέξεων, απρόσωπων και ουδέτερων, καταγράφουν ένα είδος πολιτισμικού ΤΙΝΑ. Στο στόχαστρο βρίσκονται και πάλι οι κοινωνικά ασθενέστερες τάξεις, οι πιο απομακρυσμένες από τα υψηλότερης ποιότητας πολιτιστικά αγαθά. Ποιος όμως ορίζει την αξιακή τους κλίμακα; Η προσφυγή σε ό,τι υποδεέστερο είναι πράγματι ελεύθερη επιλογή; Οι πολιτιστικές πολιτικές έχουν ποτέ αναζητήσει τρόπο να αγκαλιάσουν το σύνολο των πολιτών, δίνοντας έτσι απάντηση στην ταξικότητα της πρόσβασης στον πολιτισμό;

Δεν έρχονται επί τούτου οι πρόσφυγες (οι «λαθρομετανάστες», κατά Σαμαρά και πάρα πολλούς άλλους, στελέχη, ιεράρχες, δημοσιολογούντες και δεν συμμαζεύεται), που αφήνουν πίσω τους σπίτια, πατρίδα, «θήκες προγόνων», για να εξισλαμίσουν την Ελλάδα και κατ’ επέκταση τον «ευρωπαϊκό τρόπο ζωής»; Απάντηση από τη Ν.Δ. δεν πρόκειται να δοθεί. Είναι τέτοιος ο αμοραλισμός και ο κυνισμός τού «είπα, ξείπα» χωρίς τσίπα, ώστε η μόνη απάντηση είναι τα «Ουγγαρίσματα». Α, ναι, και οι εκκενώσεις κλειστών σχολείων όπου βρήκαν απάγκιο κατατρεγμένοι άντρες και γυναίκες με τα παιδιά τους. Όλο το δόγμα της ασφάλειας μέσα στο τρομοκρατημένο βλέμμα ενός παιδιού που, κρατώντας κάποιο παιχνίδι, επιβιβάζεται στην κλούβα, με τους κεφαλοθραύστες έτοιμους μην τυχόν και διασαλευτεί η μόλις επιτευχθείσα τάξις και ασφάλεια. Σε απευθείας μετάδοση μάλιστα.

Καθαρά από οικολογική ευαισθησία ζητάει ο Μπάμπης Παπαδημητρίου να ακριβύνει το νερό. Μην τον παρεξηγείτε. Μπορεί η αύξηση των τιμολογίων να καθιστά ελκυστικότερη την ΕΥΔΑΠ σε επίδοξους αγοραστές, αλλά αυτό είναι εντελώς δευτερεύον θέμα. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που εκφράζει οικολογικές ανησυχίες ο Μπάμπης. Τις προάλλες είχε προτείνει να διαθέσουμε το δημοσιονομικό μαξιλάρι στις τράπεζες για να μπορούν να ζευγαρώνουν ήσυχες και να γεννάνε τα μικρά τους. Και ήταν και πολύ ευχαριστημένος όταν διαθέσαμε 50 δισ. για να τις αναδασώσουμε. Είναι και κάτι πρωτόγονες φυλές τραπεζιτών που ζουν εκεί πέρα και οφείλουμε να τις προστατεύσουμε. Διότι εμείς δεν είμαστε τίποτα κάφροι σαν τον Μπολσονάρου που θέλει να κάνει οικόπεδα τον Αμαζόνιο.

Η τελευταία κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έβαλε τη σφραγίδα της στις αλλαγές της μεταμνημονιακής περιόδου στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν του σχεδίου της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου, του ΣΕΒ και της τρόικας επί δεύτερου μνημονίου. Επανατοποθετώντας τις κλαδικές συμβάσεις στην καρδιά του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων και ρύθμισης των όρων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έδωσε ταυτόχρονα το φιλί της ζωής στα συνδικάτα, δίνοντάς τους πίσω το πεδίο δράσης που είχαν χάσει με τα μνημόνια, ενώ με την επαναφορά της επεκτασιμότητας βελτίωσε τους μισθούς και τους λοιπούς όρους εργασίας χιλιάδων εργαζομένων. Επιστρέφοντας στη μνημονιακή λογική, το αναπτυξιακό πολυνομοσχέδιο θέτει ξανά στο στόχαστρο τις εθνικές κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, βάζοντας εμπόδια στη σύναψη και στην εμβέλειά τους με τέσσερις διακριτές επεμβάσεις. Πρώτον, εισάγει εξαιρέσεις από το πεδίο κάλυψής τους για εν δυνάμει χιλιάδες επιχειρήσεις με οικονομικά προβλήματα και με αδιευκρίνιστες προϋποθέσεις που θα ορίσει με υπουργική απόφαση ο υπ. Εργασίας. Οι εξαιρέσεις είναι τυπικά δυνητικές για τους κοινωνικούς ανταγωνιστές, εφόσον είναι μεν στη διακριτική ευχέρεια των τελευταίων να τις εισαγάγουν στην κλαδική σύμβαση, αλλά όταν δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη αυτές μπορεί να επιβληθούν αυτοδίκαια μέσω επιχειρησιακών. Δεύτερον, το πολυνομοσχέδιο νομιμοποιεί τις προς τα κάτω παρεκκλίσεις τοπικών κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας από τους όρους των αντίστοιχων εθνικών κλαδικών, σε πλήρη αντίθεση με τα διεθνώς ισχύοντα. Τρίτον, δυσκολεύει τόσο πολύ την επέκταση των εθνικών κλαδικών συμβάσεων και προβλέπει τέτοιες εξαιρέσεις από την εφαρμογή της, που στην πράξη υπονομεύει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε αυτό το επίπεδο, με το να παρέχει αντικίνητρα στους εργοδότες να συμμετέχουν στις εργοδοτικές οργανώσεις. Τέταρτον, τυπικά μεν διατηρεί, αλλά στην πράξη καταργεί τη δυνατότητα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία των συνδικαλιστικών οργανώσεων του ιδιωτικού τομέα. Ακυρώνει δηλαδή ένα μέσο πίεσης των συνδικάτων για τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων, δίνοντας κίνητρα στις εργοδοτικές οργανώσεις να μην προσέρχονται ή να είναι αδιάλλακτες στις διαπραγματεύσεις. Οι παραπάνω επεμβάσεις δεν ακυρώνουν μόνο το έργο της προηγούμενης κυβέρνησης στο πεδίο των συλλογικών εργασιακών σχέσεων. Πλήττουν ευθέως τον ίδιο τον θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων και απειλούν τα συνδικάτα του ιδιωτικού τομέα με πλήρη αφανισμό. Αγνοώ εάν και κατά πόσο αυτό αποτελεί συνείδηση των ίδιων των συνδικάτων και εάν αυτή η συνείδηση θα μπορούσε να τα οδηγήσει στη συγκρότηση κοινού μετώπου.

Χάρη στην αδυσώπητη πραγματικότητα της κυβερνητικής ευθύνης, ανακάλυψαν επιτέλους ότι οι αυξημένες ροές και των τελευταίων ημερών έχουν ως αιτία γεωπολιτικούς και άλλους σοβαρότατους λόγους. Ο αιφνιδιασμός τους από τις σημερινές ροές τους εκθέτει απέναντι στο άθλιο αφήγημα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έφταιγε για τις ροές του 2015 και τους υποχρεώνει σήμερα σε ανώμαλη προσγείωση. Στα ΚΥΤ των νησιών αυξάνεται ο υπερπληθυσμός και οξύνεται η αθλιότητα. Σε καταυλισμούς φιλοξενίας στην ενδοχώρα, κάτοικοι και δήμαρχοι αντιδρούν δυναμικά. Τα τοπικά στελέχη της Ν.Δ. πρωτοστατούν στην ξενοφοβία. «Καλώς ήλθατε στην έρημο του πραγματικού»!

Οι μεγάλες διαδηλώσεις που διοργανώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα σε όλο τον κόσμο, με πρωτοπόρους τους μαθητές και τις μαθήτριες, αλλά και η ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος για την κλιματική αλλαγή δείχνουν ότι κάτι αλλάζει. Ιδιαίτερα οι νέες γενιές έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι αυτό που θα πρέπει να αλλάξει, και μάλιστα επειγόντως, δεν είναι μόνο το κλίμα, αλλά το σύστημα. Αυτό που απειλεί τη ζωή στον πλανήτη είναι η καπιταλιστική ανάπτυξη. Η ευρωπαϊκή Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλουν να πρωτοστατήσουν σε αυτό το κίνημα. Η βιώσιμη ανάπτυξη, η ισότητα, η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους ξεριζώνονται από τον τόπο τους εξαιτίας των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, βρίσκονται στον πυρήνα της ιδεολογίας μας. Πάνω απ’ όλα, οφείλουμε να αγωνιστούμε για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, που να θέτει στο επίκεντρό του το περιβάλλον, τον άνθρωπο, τις ανάγκες της μεγάλης πλειονότητας των πολιτών της Γης και όχι τα κέρδη.

«Εθνικές παραδόσεις» ιθαγένειας, γενικά και αφηρημένα, δεν υπάρχουν. Υπάρχει η αποκρυστάλλωση μιας «παράδοσης» στην ιδιότητα του πολίτη, ιστορικά οριοθετημένη από παράγοντες όπως οι ιδεολογικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, η διεθνής γεωπολιτική συγκυρία, η σημασία που έχει η διαχείριση της διασποράς ή του αποικιακού παρελθόντος, η έκβαση του ταξικού ανταγωνισμού στο εσωτερικό ενός κράτους και, φυσικά, η ένταση των μεταναστευτικών ροών προς ή από μια εθνική επικράτεια. [...] Η θέση λοιπόν που υποστηρίζουμε είναι ότι όλες οι εθνικές παραδόσεις ιδιότητας του πολίτη εμπεριέχουν -στο παρόν, το παρελθόν ή το μέλλον- και τα δύο στοιχεία, ενταγμένα σε δύο άξονες μεθόδου περισσότερο παρά περιεχομένου. Ο πρώτος είναι ο άξονας της ιστορικής συνέχειας και του ειδικού βάρους που έχει η παράδοση στη διοικητική πρακτική και ο δεύτερος είναι ο άξονας της σκοπιμότητας και, επομένως, του ειδικού βάρους που έχει ο ελιγμός στην πολιτική συγκυρία. Συνεπώς, η υπαγωγή της ιδιότητας του πολίτη στους δύο παραπάνω άξονες είναι αυτή, ακριβώς, που καθορίζει, κάθε φορά, την αναλογία μεταξύ εθνισμού και πολιτοφροσύνης σε ό,τι αφορά την ιδιότητα του πολίτη. Το κράτος, βέβαια, ορμάται από συγκεκριμένες ιστορικές καταβολές, ωστόσο, σε ορισμένες ιστορικές στιγμές, όταν, έστω και με καθυστέρηση, αντιλαμβάνεται ότι η ιστορία του δεν λειτουργεί πλέον ως πυξίδα αλλά ως βαρίδι, τότε εκκινεί μια διαδικασία επαναπροσανατολισμού, με βάση τις ανάγκες που διακρίνονται στον ορίζοντα της πολιτικής συγκυρίας. Είναι αυτό που συμβαίνει με την εργαλειακή χρήση του όρου «γένος» στην ελληνική διοικητική πρακτική σχετικά με την ιθαγένεια.