Ανδρέας Ξανθός

Η υιοθέτηση αυστηρότερων υγειονομικών πρωτοκόλλων και διαγνωστικών προϋποθέσεων για την πρόσβαση των πολιτών σε χώρους υψηλής επικινδυνότητας (βλ. ΚΥΑ για τα «έκτακτα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας», 18-9-2021), είναι προφανώς θεμιτή σε περίοδο έξαρσης της πανδημίας. Το κρίσιμο θέμα βεβαίως είναι ποιος πληρώνει το κόστος. Η κοινωνία συνειδητοποιεί καθημερινά ότι η επιλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι να το επωμίζονται οι πολίτες. Hλογική της ατομικής ευθύνης που πρεσβεύει η κυβέρνηση, εξελίσσεται πλέον σε δυσβάστακτη οικονομική επιβάρυνση στην καθημερινότητατων ανθρώπων. Η κρατική ευθύνη υποχωρεί, οι δημόσιες δομές (εργαστήρια νοσοκομείων-Κέντρων Υγείας , κινητές μονάδες ΕΟΔΥ) καλύπτουν ολοένα και λιγότερο τις διαγνωστικές ανάγκες της πανδημίας,το ΕΣΥ έχει «κατεβάσει ρολά» και οι επιχειρηματίες της υγείας «βγάζουν λεφτά» από εξετάσεις που σχετίζονται με τη Δημόσια Υγεία, με τελικό αποτέλεσμα την εκτίναξη της - διαχρονικά υψηλής- ιδιωτικής δαπάνης υγείας.Και μάλιστα σε μια περίοδο που η ακρίβεια σε βασικά είδη πιέζει τα νοικοκυριά και τους χαμηλόμισθους. Επαναφέρουμε τη μόνη ρεαλιστική απάντηση στην ανάγκη αναβαθμισμένης επιδημιολογικής επιτήρησης και ελέγχου της διασποράς του ιού στην κοινότητα: συνταγογράφηση των μοριακών και rapidtestμε κλινικά και επιδημιολογικά κριτήρια, με αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ και μηδενική συμμετοχή των πολιτών ( ασφαλισμένων και ανασφάλιστων). Και παράλληλα, ενίσχυση των υπηρεσιών Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία για να έχουμε στοχευμένη πρόληψη και υψηλά υγειονομικά standardsστους εργασιακούς χώρους. Η προστασία της Δημόσιας Υγείας είναι δημόσια υπόθεση και όχι μηχανισμός μετακύλισης βαρών στην κοινωνία. Είναι πεδίο υλοποίησης πολιτικών καθολικής κάλυψης και ισότητας και όχι δημιουργίας νέων διακρίσεων με βάση την εισοδηματική κατάσταση των ανθρώπων. Η κυβέρνηση όχι μόνο δεν στηρίζει το ΕΣΥ, αλλά προωθεί την ιδιωτικοποίηση του, είτε με έμμεσο τρόπο (αυξάνοντας την ιδιωτική δαπάνη), είτε με άμεσο (μέσω των ΣΔΙΤ και της αναδιοργάνωσης του ΕΟΠΥΥ στο πρότυπο των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών).

Από σήμερα εφαρμόζεται ο νόμος για την αναστολή εργασίας του μη εμβολιασμένου προσωπικού στο ΕΣΥ. Η κυβέρνηση, παρά τις προειδοποιήσεις για το τεράστιο λειτουργικό πρόβλημα που θα δημιουργηθεί σε  όλες τις δημόσιες δομές, προχωρεί σε μια κίνηση πολιτικού αυταρχισμού, κοινωνικής αναλγησίας και υπονόμευσης της ανθεκτικότητας  του ΕΣΥ. Είναι προφανές ότι το κίνητρο της δεν είναι η προστασία της Δημόσιας Υγείας αλλά η αναζήτηση «εξιλαστηρίων θυμάτων» για την αδυναμία ελέγχου της πανδημίας και την αποτυχία της «Επιχείρησης Ελευθερία». Γιατί όλοι μπορούν να αντιληφθούν ότι η εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα δεν θα κριθεί από το  ποσοστό ανεμβολίαστου προσωπικού  που υπηρετεί στο ΕΣΥ και ότι το όποιο  «όφελος» είναι δυσανάλογα μικρό σε σχέση  με την τεράστια ζημιά στην καθημερινότητα των νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας. Η εμμονή λοιπόν της κυβέρνησης στην εφαρμογή της ρύθμισης, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια  - εκτός από τη βαρβαρότητα της στέρησης μισθού σε χαμηλά αμειβόμενο προσωπικό -  στην απόλυση συμβασιούχων και στην αντικατάσταση τους μέσω πελατειακών  μηχανισμών, στην είσοδο ιδιωτικών εταιρειών στο ΕΣΥ που θα «προμηθεύουν» εργαζόμενους στα νοσοκομεία και, τελικά, στην υλοποίηση του σχεδίου των ΣΔΙΤ και των ιδιωτικοποιήσεων με πρόσχημα την κάλυψη των κενών σε ανθρώπινο δυναμικό. Η μόνη λύση, έστω και την ύστατη στιγμή, είναι η αναστολή εφαρμογής του νόμου, η εκτόνωση της κρίσης και η έναρξη ενός σοβαρού  διαλόγου με τους εκπροσώπους των εργαζομένων στο ΕΣΥ και τις πολιτικές  δυνάμεις, με στόχο τον καθολικό και εκούσιο εμβολιασμό του προσωπικού  στις δομές υγείας, την ασφαλή φροντίδα των νοσηλευομένων ασθενών και την προετοιμασία  του ΕΣΥ για τις ανάγκες  της νέας φάσης της πανδημίας. Η νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας έχει την ευκαιρία να κάνει μια διορθωτική κίνηση καλής θέλησης. Θα την αξιοποιήσει;

Τι πρέπει να γίνει: 1. Επιμονή σε δράσεις ενημέρωσης και Αγωγής Υγείας. 2. Επίλυση προβλημάτων πρόσβασης σε όλα τα διαθέσιμα εμβόλια -επιτάχυνση των κατ' οίκον εμβολιασμών. 3. «Στοχευμένη υποχρεωτικότητα» αποκλειστικά στον χώρο της Υγείας και της Πρόνοιας. 4. Μέριμνα για την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. 5. Μέτρα επιβράβευσης των εμβολιασμένων και όχι «προνόμια» ή αποκλεισμοί, που δημιουργούν νέες ανισότητες. 6. Δωρεάν, εκτεταμένο και αξιόπιστο testing ως «φίλτρο» για τη συμμετοχή και των μη εμβολιασμένων στις κοινωνικές δραστηριότητες. 7. Κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο απέναντι στην Ακροδεξιά και στον αντιεπιστημονικό σκοταδισμό.

Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, αξίζει να υπενθυμίσουμε ορισμένα δεδομένα: 1. Η προοπτική να έχουμε πρόσβαση ως χώρα στα εμβόλια και μάλιστα σε προσιτές τιμές οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην κορυφαία ευρωπαϊκή πρωτοβουλία προαγοράς και ισότιμης κατανομής των αναγκαίων δόσεων στα κράτη- μέλη της Ε.Ε. Τα εμβόλια δηλαδή δεν θα έρθουν στην Ελλάδα «κατόπιν ενεργειών» της κυβέρνησης και του κ. Μητσοτάκη, αλλά ως αποτέλεσμα της κεντρικής παρέμβασης της Κομισιόν στη διεθνή φαρμακευτική αγορά, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο για ανάλογες ρυθμίσεις και για τα υπόλοιπα καινοτόμα φάρμακα υψηλού κόστους. 2. Τα νέα εμβόλια, επίσης, είναι αυτονόητο ότι θα χορηγηθούν δωρεάν στον πληθυσμό, όπως όλα τα εγκεκριμένα εμβόλια που συμπεριλαμβάνονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. 3. Είναι σημαντικό ότι θα αξιοποιηθούν οι δημόσιες δομές ΠΦΥ (Κέντρα Υγείας αστικού και αγροτικού τύπου, ΤΟΜΥ, ΠΙ) ως εμβολιαστικά κέντρα, διασυνδέοντας έτσι την ΠΦΥ με τη Δημόσια Υγεία, όπως είχαμε έγκαιρα εισηγηθεί στο υπουργείο Υγείας. Στον βαθμό που αυτό συνοδευτεί με την απαραίτητη ενίσχυση της ΠΦΥ με επιπλέον προσωπικό (γενικοί-οικογενειακοί γιατροί, νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί), αναβαθμίζεται ο ρόλος της δημόσιας ΠΦΥ στη διαχείριση της πανδημίας και των υπόλοιπων αναγκών υγείας του πληθυσμού. 4. Τα εμβόλια για τον νέο κορονοϊό είναι βασικό στοιχείο μιας ολοκληρωμένης υγειονομικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οποία πρέπει να θέτει ως προτεραιότητα τον έλεγχο της διασποράς του ιού στην κοινότητα (με τήρηση των μέτρων, συστηματικό testing και αποτελεσματική ιχνηλάτηση), την αξιόπιστη φροντίδα των ασθενών με Covid με όλα τα σύγχρονα θεραπευτικά μέσα, καθώς και την ενδυνάμωση του ΕΣΥ και των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας της χώρας. Αρα, η θετική προοπτική των εμβολίων δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να οδηγήσει ούτε σε εφησυχασμό της πολιτείας και της κοινωνίας ούτε σε αμφισβήτηση της ανάγκης συγκροτημένου σχεδίου για τη στοχευμένη πρόληψη στις «εστίες υπερμετάδοσης» (κλειστές δομές, εργοστάσια, μέσα μεταφοράς, καταυλισμοί προσφύγων, στρατόπεδα, φυλακές κ.λπ.) και την ενδυνάμωση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας. Η μάχη με τον ιό είναι μπροστά μας, το ΕΣΥ εξακολουθεί να πιέζεται αφόρητα και απαιτείται συνεχής εγρήγορση. 5. Η πρόσβαση στα νέα εμβόλια πρέπει να είναι εγγυημένη (με βάση την πρωτοβουλία COVAX του ΠΟΥ) για όλες τις χώρες του κόσμου χωρίς διακρίσεις. Γιατί είναι γνωστό ότι σε θέματα Δημόσιας Υγείας, όταν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς δεν είναι κανένας ασφαλής.

Υπάρχουν καινούριες ανάγκες που τις ανέδειξε η πανδημία, όπως οικογενειακός γιατρός, ομάδα υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα , κινητές μονάδες και κατ’ οίκον  παρακολούθηση και φροντίδα χρονίως πασχόντων, αλλά και ανθρώπων που είναι με κορονοϊό σε καραντίνα αυτή την περίοδο και πρέπει να παρακολουθούνται, για να μην υποτροπιάσουν και εμφανίσουν  επιπλοκές. Νέες ανάγκες επίσης όπως επείγουσα ιατρική, αξιοπρεπής και ποιοτική φροντίδα μέσα στο νοσοκομείο και ιδιαίτερα στο επίπεδο των ΜΕΘ, μετανοσοκομειακή φροντίδα, αποθεραπεία-αποκατάσταση, γηριατρική φροντίδα, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ιατρική της εργασίας, υγιεινή του περιβάλλοντος, αναδιοργάνωση των υπηρεσιών δημόσιας υγείας της χώρας. Αυτές είναι οι νέες προκλήσεις. Ποιο είναι το σχέδιό σας για όλα αυτά;  Που αποτυπώνεται αυτό στα μεγέθη του προϋπολογισμού; Κατά την άποψή μας πουθενά και νομίζω ότι δίνετε ένα λάθος σήμα  αυτήν την περίοδο. Και μάλιστα, και με αυτή την άκαιρη και εν πολλοίς θριαμβολογική προσέγγιση ότι το εμβόλιο έρχεται, για ένα εμβόλιο για το οποίο ακόμα δεν έχουμε έγκριση από κανένα διεθνή επιστημονικό φορέα, που βεβαίως είναι αισιόδοξη προοπτική αλλά εμβόλιο εγκεκριμένο από το FDA και τον ΕΜΑ (Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων) , δεν έχουμε αυτή τη στιγμή. Άρα, η συζήτηση για χρονοδιαγράμματα είναι εν πολλοίς στον αέρα. Δεν είναι δυνατόν να δημιουργείτε αυτό το κλίμα ότι περίπου η μπόρα πέρασε και άρα δεν χρειάζεται-αυτό είναι η πολιτική ουσία του θέματος- να επενδύσουμε με μόνιμο και σταθερό τρόπο στο δημόσιο σύστημα υγείας. Θα επιστρέψουμε δηλαδή στη γνωστή γραμμή – ήταν στο πρόγραμμά σας και την επαναλαμβάνατε λέγατε όλο το πρώτο ενιάμηνο της διακυβέρνησής σας μέχρι να έρθει η πανδημία – ότι τα κρατικά νοσοκομεία είναι σπάταλα, αντιπαραγωγικά και πρέπει να τα μπολιάσουμε με την κουλτούρα του ιδιωτικού τομέα, να κάνουμε ανοίγματα στην αγορά, να δώσουμε χώρο σε ιδιώτες επενδυτές, να κάνουνε ΣΔΙΤ. Αυτό ήταν το αφήγημα σας. Τώρα αποδεικνύεται ότι αυτός ο κρατικοδίαιτος ιδιωτικός τομέας τον οποίο ευαγγελίζεστε, στην κρίσιμη φάση ούτε το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί δέχεται να αναλάβει. Να αφήσουμε λοιπόν τη συζήτηση και τις συγκρίσεις διότι καταρχήν υπάρχει ένα μεθοδολογικό λάθος, δεν μπορούν να συγκρίνονται πολιτικές, μεγέθη, προσλήψεις, πόροι, δαπάνες, εξοπλισμοί σε μία περίοδο προ πανδημίας και κατά τη διάρκεια  της πανδημίας. Οι πολιτικές των κομμάτων, οι προτεραιότητες, η κοινωνική ατζέντα, δεν κρίνεται μέσα στην κρίση, όπου βεβαίως όλες ακόμα και οι πιο νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις του κόσμου αναγκάστηκαν υπό την πίεση της εξαιρετικής διασποράς των κρουσμάτων και των τεράστιων αναγκών, να στηρίξουν τις κρατικές δομές, αυτές τις εξοβελιστέες κρατικές δομές και να τις ενισχύσουν με ανθρώπινο δυναμικό και φυσικά με γιατρούς.

Επενδύουμε στη συλλογική προσπάθεια να αναχαιτίσουμε την πανδημία. Είναι εθνική υπόθεση ένα νέο σχέδιο ολιστικής αντιμετώπισης της κρίσης. Με ενισχυμένη επιδημιολογική επιτήρηση, εντατικοποίηση των ελέγχων, διαφάνεια, υπεύθυνη ενημέρωση, δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων, ιδιαίτερα όταν αφορούν τοπικές κοινωνίες, έγκαιρη προετοιμασία του ΕΣΥ και των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, με έμφαση όχι μόνο στο νοσοκομείο αλλά και στις δομές ΠΦΥ, τις Κινητές Μονάδες Υγείας, στην κοινοτική και κατ’ οίκον φροντίδα. Και, τέλος, με σοβαρά αντισταθμιστικά μέτρα στήριξης των περιοχών, των κλάδων, των επαγγελματιών και των εργαζομένων που πλήττονται ήδη από την κρίση και τα μέτρα.

Η ποιότητα στην Υγεία είναι μια πολιτική και όχι τεχνοκρατική υπόθεση και απαιτεί σαφείς στρατηγικές προτεραιότητες υπέρ της καθολικής και ισότιμης κάλυψης των αναγκών υγείας των πολιτών από ένα ενδυναμωμένο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Χρειάζεται μια «τομή»  Αξιοκρατίας , Δημοκρατίας και Ποιότητας  στο ΕΣΥ, πρέπει  να ενισχυθεί η οικονομική βιωσιμότητα και η «χρηματοδοτική δικαιοσύνη» στο σύστημα, με τελικό στόχο την εξάλειψη των ανισοτήτων στην Υγεία , τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στη φροντίδα υγείας , τη δραστική μείωση του κόστους σε χρόνο και χρήμα για τον πολίτη.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας έκανε τομές στη φαρμακευτική πολιτική της χώρας και «θωράκισε» για πρώτη φορά το Σύστημα Υγείας με ένα αξιόπιστο μηχανισμό κλινικής Αξιολόγησης και Διαπραγμάτευσης της τιμής των νέων φαρμάκων, με γνώμονα τη διαφάνεια, το θεραπευτικό όφελος για τον ασθενή και το δημόσιο συμφέρον. Είναι προφανές ότι κάποιοι ενοχλούνται από αυτήν την προσπάθεια και προσπαθούν να την απαξιώσουν, προωθώντας τη λογική «όλοι τα ίδια είναι». Δεν θα τους διευκολύνουμε».

Φαίνεται ότι η ακραία επιθετική στάση των ΗΠΑ εναντίον του ΠΟΥ και οι πιέσεις των πολυεθνικών του φαρμάκου έπιασαν τόπο. Με δεδομένες αυτές τις εξελίξεις, είναι ανάγκη ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ευρωπαϊκή Αριστερά και οι υπόλοιπες πολιτικές ομάδες του ευρύτερου προοδευτικού «τόξου» να αναλάβουν πρωτοβουλίες στα εθνικά Κοινοβούλια και στο Ευρωκοινοβούλιο, να ασκήσουν πιέσεις για να συμμετάσχει η ίδια η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη στην πρωτοβουλία του ΠΟΥ, αλλά και για να διευρυνθεί η συμφωνία προς όφελος όλων των χωρών και όχι μόνο των φτωχότερων. Είναι κρίσιμο επίσης να απευθυνθούμε στην κοινωνία των πολιτών (επιστημονικοί σύλλογοι υγειονομικών, σωματεία και ομοσπονδίες εργαζομένων στο ΕΣΥ, ενώσεις ασθενών, κοινωνικά ιατρεία - φαρμακεία, οργανώσεις που ασχολούνται με την πρόσβαση στην Υγεία και στο φάρμακο) για ενημέρωση και κοινή δράση. Τώρα είναι η ώρα, με αφορμή τις νέες ανάγκες και προτεραιότητες της πανδημίας, να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και να διαμορφωθεί κοινή στρατηγική για βιώσιμα συστήματα καθολικής κάλυψης Υγείας. Για την ανάπτυξη, σε επίπεδο Ευρώπης, μηχανισμών αντιμετώπισης διασυνοριακών απειλών για τη δημόσια Υγεία, ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας, διαφάνειας στα κόστη έρευνας και ανάπτυξης της φαρμακευτικής καινοτομίας, διακρατικές συνεργασίες τύπου «Βαλέττα» για «δίκαιες» τιμές στα φάρμακα υψηλού κόστους και για την έγκαιρη και εγγυημένη πρόσβαση όλων των Ευρωπαίων πολιτών στις σύγχρονες και αποτελεσματικές θεραπείες.