Κώστας Ράπτης

Οι αυτόκλητοι πιθανοί μεσολαβητές στην ουκρανική κρίση πολλαπλασιάζονται. Μετά την Τουρκία του Ερντογάν και την…

Πόσοι είναι οι εναπομείναντες εν ενεργεία μονάρχες στον κόσμο; Η απάντηση εξαρτάται από το αν…

Επανάληψη του ουκρανικού σεναρίου ή απόηχος της αφγανικής περιπέτειας; Η εξεύρεση ιστορικών αναλογιών για τρέχουσες…

Μπορεί να υπάρξει κάτι χειρότερο από ένα lockdown μέσα στο καταχείμωνο; Ένα blackout ίσως –αλλά…

Τι μπορεί να επιδίωκε ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής εμβάθυνσης και του νέου φιλελευθερισμού Εμανουέλ Μακρόν στη Βουδαπέστη του "αποδιοπομπαίου" των Βρυξελλών, Βίκτορ Όρμπαν; Ό,τι και ο Σοσιαλδημοκράτης Όλαφ Σολτς στη Βαρσοβία του εθνικιστή Ματέους Μοραβιέσκι θα απαντούσε κανείς στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει τo παράδοξο αυτό διπλωματικό criss-cross. Και όμως, οι δύο συναντήσεις, φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους, έχουν έναν κοινό παρονομαστή: και αυτός δεν είναι άλλος από τους υπό διαμόρφωση νέους συσχετισμούς στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια περίοδο από κάθε άποψη μεταβατική. Σε ό,τι αφορά τη γαλλο-ουγγρική συνάντηση, που έλαβε χώρα διόλου τυχαία στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της τετράδας του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία και Ουγγαρία), η διαπίστωση του Γάλλου προέδρου πως "παρά τις διαφωνίες υπάρχει κοινή θέληση και προθυμία κοινής προσπάθειας για το καλό της Ευρώπης" είναι ενδεικτική για το πόσο έχει μεταβληθεί η ισορροπία δυνάμεων. Μια διαπίστωση που αξίζει να σημειωθεί πως δεν έμεινε στη σφαίρα του αφηρημένου, αφού ο ένοικος των Ηλυσίων Πεδίων δήλωσε ότι "υπάρχει σαφής σύμπτωση απόψεων" με τους ηγέτες των "4" σχετικά με την ανάσχεση των προσφυγικών ροών και τον επαναπατρισμό όσων είδαν να απορρίπτεται η αίτηση ασύλου τους. O Ούγγρος πρωθυπουργός έσπευσε να ανταποδώσει, αναφερόμενος στις "κοινές αξίες" που μοιράζονται οι δύο ηγεσίες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση έμφαση σε αυτή της στρατηγικής αυτονομίας. Στην έτερη συνάντηση, τηρήθηκε από γερμανικής πλευράς μια ιδιότυπη παράδοση που θέλει η Βαρσοβία να είναι ο επόμενος σταθμός κάθε νεοεκλεγέντος καγκελάριου μετά το Παρίσι και τις Βρυξέλλες. Εκεί, και στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου που ακολούθησε, τα όσα διημείφθησαν μεταξύ των δύο ανδρών, ο Σολτς διαβεβαίωσε την πολωνική κυβέρνηση για τη στήριξη της Γερμανίας αναφορικά με την προσφυγική κρίση στα σύνορα Λευκορωσίας-Πολωνίας. Συνέδεσε, δε, εμμέσως πλην σαφώς την έναρξη λειτουργίας του υποθαλάσσιου αγωγού ρωσικού φυσικού αερίου Nord Stream 2 με την ενεργειακή ασφάλεια της Ουκρανίας – στον απόηχο και της συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών των G7 στο Λίβερπουλ που κατέστησε σαφές πως μια ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα είχε "τεράστιες συνέπειες".

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η δαμόκλειος σπάθη των νέων κυρώσεων επικρέμαται, σύμφωνα με την ρητορική που υιοθετεί ο Λευκός Οίκος σε περίπτωση που υπάρξει ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Με άλλα λόγια, εξαρτάται από ένα σενάριο το οποίο η ίδια η Δύση πρόβαλλε επίμονα όλο το προηγούμενο διάστημα, ενώ η Μόσχα τόνιζε ότι δεν περιλαμβάνεται στις προθέσεις της. Εξίσου σημαντικά, όμως είναι και τα όσα ακολούθησαν της διμερούς επαφής. Ο Τζο Μπάιντεν φρόντισε να έχει τηλεδιάσκεψη με τους κυριότερους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη, ήτοι τους ηγέτες της Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας, με τους οποίους συμφωνήθηκε, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, να υπάρξει συντονισμένη κίνηση εφεξής και διαβούλευση με τα λοιπά μέλη της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Οι "5” κάλεσαν τη Ρωσία να αποκλιμακώσει τις εντάσεις, διακήρυξαν την υποστήριξή τους στην κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και συμφώνησαν ότι μοναδικός δρόμος επίλυσης της σύγκρουσης στο Ντονμπάς είναι η διπλωματία, ιδίως σε "σύνθεση Νορμανδίας”, με σκοπό την εφαρμογή των Συμφωνιών του Μινσκ. Αξίζει να συγκρατήσει κανείς ότι η αναφορά στις (εν πολλοίς ξεχασμένες τελευταία) συμφωνίες του Μινσκ, που θέτουν υποχρεώσεις τροποποίησης του Συντάγματος στην πλευρά του Κιέβου, αποτελεί τρόπον τινά δικαίωση της Μόσχας, ενώ και ο άμεσα ενδιαφερόμενος Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι δεν πρόκειται να έχει επαφή με τον Μπάιντεν παρά την Πέμπτη.

Ο καλούμενος και "Γάλλος Τραμπ” αντιμετωπίζει μεγαλύτερα προβλήματα εκεί που πραγματικά παίζεται το εκλογικό παιχνίδι. Ο χρηματιστής Σαρλ Γκαβ, ο πρώτος ο οποίος διέθεσε 300.000 ευρώ τον Σεπτέμβριο για την εκστρατεία του Ζεμούρ έχει ήδη αποσυρθεί. Άλλα βαριά ονόματα της άκρας δεξιάς όπως ο άλλοτε υποψήφιος πρόεδρος Φιλιπ ντε Βιλιέ, ο Ζαν-Φρεντερίκ Πουασόν και η αποξενωμένη ανιψιά της Λεπέν, Μαριόν Μαρεσάλ-Λεπέν, έκαναν γνωστό ότι δεν θα παρευρεθούν στην συγκέντρωση του Ζεμούρ την ερχόμενη Κυριακή, με τον πρώτο να κάνει λόγο για "ερασιτεχνισμό, αλαζονεία και μοναξιά" του υποψηφίου, που τα δημοσκοπικά ποσοστά του πλέον έχουν προσγειωθεί στο 12-15%. Κατόπιν όλων αυτών ο Ζεμούρ προχώρησε την Τρίτη στην κυκλοφορία ενός βιντεοσκοπημένου μηνύματος με το οποίο ανακοινώνει την προεδρική υποψηφιότητά του (χωρίς πάντως να έχει εξασφαλίσει προς το παρόν τις απαιτούμενες υπογραφές αιρετών), δηλώνοντας, μεταξύ άλλων ηχηρών, ότι απευθύνεται στους Γάλλους που είναι "εξόριστοι στην ίδια την πατρίδα τους" και ότι "το θέμα δεν είναι πλέον να μεταρρυθμιστεί η Γαλλία, αλλά να σωθεί". Παραπέμποντας δε στην συνωμοσιολογική θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης, ο αμφιλεφγόμενος Γαλλο-Εβραίος Ζεμούρ διακήρυξε: "Δεν θα αφήσουμε να μας καταστήσουν υποτελείς, να μας κατακτήσουν, να μας αποικίσουν, να μας αντικαταστήσουν". Όλα αυτά στο πλαίσιο μιας σκηνοθεσίας που παρέπεμπε στο ιστορικό διάγγελμα του Ντε Γκωλ την 18 Ιουνίου 1940, με τον Ζεμούρ να έχει τοποθετήσει μπροστά του ένα μικρόφωνο εποχής. "Το μικρόφωνο ήταν του Ντε Γκωλ, αλλά ο λόγος ήταν του Πεταίν", σχολίασε δηκτικά ο εκπρόσωπος των Σοσιαλιστών, Ολιβιέ Φορ. Η Λεπέν πάντως έχει αναθαρρήσει. Το ενδεχόμενο, ωστόσο, να μοιραστεί η ψήφος της ακροδεξιάς απαλλάσσει τον πρόεδρο Μακρόν από τον φόβο αναμέτρησης με κάποιον ισχυρό αντίπαλο στον δεύτερο, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας στην Κεντροδεξιά να προκρίνει τον δικό της υποψήφιο, που δεν έχει ακόμη επιλεγεί.

Του πέταξαν σωσίβιο ή τον έριξαν στην άβυσσο; Ο αντιδυτικός εθνικιστής Ντογού Περιντσέκ, αρχηγός του μικρού (αλλά με ιδιαίτερες προσβάσεις στον στρατό) Δημοκρατικού Κόμματος στην Τουρκία υποστηρίζει ότι οι 10 πρεσβευτές δυτικών κρατών που έδωσαν στον Ταγίπ Ερντογάν τη λαβή να μην προχωρήσει στην προαναγγελθείσα απέλασή τους έπραξαν ακριβώς το δεύτερο – στον βαθμό που "αφόπλισαν” τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας. Την λύση έδωσε η κρυπτική γλώσσα του Διεθνούς Δικαίου. Μη ανάρτησή της τη Δευτέρα στο Twitter, η οποία αναπαρήχθη και από τις άλλες εννέα εμπλεκόμενες πρεσβείες, η διπλωματική αποστολή των ΗΠΑ στην Άγκυρα ανέφερε ότι κινείται πάντοτε με σεβασμό προς το άρθρο 41 της Σύμβασης της Βιέννης για τις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις - δηλ. με αποφυγή της εμπλοκής στις εσωτερικές υποθέσεις της φιλοξενούσας χώρας. Η διευκρίνιση αυτή έδωσε στον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος το ίδιο απόγευμα είχε προγραμματίσει συνεδρίαση του υπουργικού του συμβουλίου, την δυνατότητα να υποστηρίξει ότι οι δέκα πρεσβευτές "υπαναχώρησαν” από τους "συκοφαντικούς τους ισχυρισμούς”, ήτοι την κοινή επιστολή τους με την οποία ζητούσαν την απελευθέρωση του επί τετραετία κρατούμενου ακτιβιστή και μαικήνα Οσμάν Καβαλά. Ο Ερντογάν βρήκε συνεπώς την ευκαιρία να ισχυρισθεί ότι η κυριαρχία της χώρας του έγινε σεβαστή και ότι οι σχέσεις με τις δέκα εμπλεκόμενες χώρες (ΗΠΑ, Καναδά, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Νέα Ζηλανδία) μπορούν να συνεχιστούν, αν δεν επαναληφθούν παρόμοια "λάθη”, αδιατάρακτες. Όμως δεν είναι αυτή όλη η αλήθεια. Διότι, μέχρι τη συνεδρίαση του τουρκικού υπουργικού συμβουλίου δεν είχε ληφθεί κανένα μέτρο για την υλοποίηση της προαναγγελθείσας ήδη από το Σάββατο δια στόματος Ερντογάν απέλασης των δέκα πρεσβευτών, ενώ πυρετώδεις ήταν οι διαβουλεύσεις του Τούρκου προέδρου με συνεργάτες του αλλά και τον ηγέτη του συμπολιτευόμενου Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, για την αναζήτηση μιας οδού διαφυγής, την ώρα που η ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος σημείωνε αρνητικό ρεκόρ στις 9,85 λίρες ανά δολάριο.

Οι κλυδωνισμοί που επιφέρει το "πολωνικό ζήτημα” στο εσωτερικό της Ε.Ε. συγχονίζονται με την επισημοποίηση του ρήγματος σε ευρασιατικό επίπεδο, με την απόφαση της Μόσχας να διακόψει, ως στερούμενες αντικειμένου, τις διπλωματικές σχέσεις της με το ΝΑΤΟ, μετά την απέλαση άλλων οκτώ μελών της αντιπροσωπείας της στις Βρυξέλλες. Πρόκειται για τα γεωπολιτικά συμφραζόμενα (και διλήμματα) της ευρωπολωνικής κρίσης, τα οποία η επικέντρωση της συζήτησης σε νομικό και "αξιακό” επίπεδο, δεν αφήνει να διαφανούν καθαρά. Η απαρέσκεια της Βαρσοβίας στην "ολοένα και στενότερη ένωση” και οι κατηγορίες της ότι το Ευρωδικαστήριο διευρύνει με τη δύναμη της αδράνειας, ούτως ειπείν, τη δικαιοδοσία του πέρα από αυτήν που του εκχωρήθηκε με τις ιδρυτικές συνθήκες απηχούν επακριβώς τις βρετανικές αιτιάσεις προ του Brexit. Και δεν αποτελούν, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, παρά την επένδυση με εθνοκυριαρχική-δημοκρατική γλώσσα των αντιστάσεων στην ανάδυση μιας "γερμανικής Ευρώπης”. Το να αντιτείνει κανείς ότι το πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο είναι μη νομίμως συγκροτημένο, όπως διαπίστωσε το Ευρωδικαστήριο, δεν συνιστά απλώς έναν ενδιαφέροντα φαύλο κύκλο, αλλά και συγκαλύπτει το κατά το Politico "βρώμικο κοινό μυστικό” των Βρυξελλών ότι στη σύγκρουση με την Πολωνία καμία από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη νίκη, διότι τα μέσα πίεσης έχουν όρια αποτελεσματικότητας. Άλλωστε τα "δύο μέτρα και σταθμά” που καταγγέλλει ο Μοραβιέτσκι αποτελούν πραγματικότητα. Όχι μόνο διότι το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο και το Conceil d' Etat της Γαλλίας έχουν προ πολλού σχετικοποιήσει με τη νομολογία τους την προτεραιότητα του κοινοτικού δικαίου έναντι του εθνικού, αλλά και διότι στο επίπεδο των περιλάλητων "αξιών” (του σεβασμού των μειονοτήτων, του πλουραλισμού κ.ο.κ.) η κατάσταση πνευμάτων στη Δυτική Ευρώπη έχει αλλάξει. Τι έχει λ.χ. να ζηλέψει πραγματικά η συντηρητική καθολική Πολωνία από την εκστρατεία που έχει εξαπολύσει, στο όνομα της γαλλικής ρεπουμπλικανικής παράδοσης, το υπουργείο Παιδείας του Εμανουέλ Μακρόν ενάντια στην woke culture, ήτοι την μαχητική εκδοχή της πολιτικής ορθότητας που έρχεται από την άλλη άκρη του Ατλαντικού;

Όλα ασφαλώς θα καθοριστούν από το είδος της ατζέντας που θα κυριαρχήσει στην προεκλογική περίοδο – αλλά και από το αν η κεντροδεξιά θα μπορέσει να συσπειρωθεί γύρω από τον υποψήφιο που θα επιλέξει τον Δεκέμβριο. Προς το παρόν, λόγω και του "φαινομένου Ζεμούρ", τα θέματα της εθνικής ταυτότητας και συνοχής κυριαρχούν καθ’ υπερβολήν, συμπαρασύροντας και την κεντροδεξιά. Σε ένα τέτοιο τοπίο ο Μακρόν προτιμά να απευθυνθεί στους θιασώτες του οικονομικού φιλελευθερισμού και να προβάλει ως αποτελεσματικός διαχειριστής. Όμως και επ' αυτού παραμονεύουν παγίδες. Η αγοραστική δύναμη είναι ένα θέμα που ποτέ δεν εκτοπίζεται από τη γαλλική δημόσια συζήτηση. Και οι διεθνείς πληθωριστικές πιέσεις των ημερών, με οδηγό τις τιμές της ενέργειας, δημιουργούν ένα επικίνδυνο προεκλογικό έδαφος. Εξού και την Τρίτη ο Γάλλος πρόεδρος ανακοίνωσε ένα επενδυτικό σχέδιο ύψους 30 δισ. ευρώ υπό τον τίτλο "Γαλλία 2030", για την ενίσχυση της καινοτομίας, της εγχώριας βιομηχανίας και της παραγωγής ενέργειας με βάση μικρότερους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Από την άλλη, το "υγειονομικό πάσο" που καθιερώθηκε το καλοκαίρι για την πρόσβαση σε χώρους διασκέδασης και τις μακρινές μεταφορές, με προοπτική την πιθανή διατήρησή του μέχρι του χρόνου, καταγγέλθηκε από τη Λεπέν και τον Μελανσόν ως "κατάχρηση εξουσίας” και ξεσήκωσε διαδηλώσεις, ιδίως καθώς από τα μέσα του μηνός έπαψε η δωρεάν πραγματοποίηση των τεστ κορονοϊού για τους εργαζόμενους. Ωστόσο, η αύξηση των εμβολιασμών και η μείωση των νέων κρουσμάτων που επέφερε το μέτρο μεσοπρόθεσμα εκτιμάται ότι θα ενισχύσει το προφίλ του Μακρόν.