Αννέτα Καββαδία

Όσο κι αν φαίνεται απενεργοποιημένο το διαιρετικό σχήμα «Δεξιά-Αντιδεξιά», η Ιστορία έχει αποδείξει πως τις φορές που η Κεντροαριστερά ή η Αριστερά βγήκε στον αφρό, αυτό το σχήμα επανεργοποιήθηκε. [Για την ιστορία, οι πολιτικοί όροι «Δεξιά» και «Αριστερά» γεννήθηκαν μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, όταν οι βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης που ήταν με τους επαναστάτες κάθισαν στην αριστερή πλευρά της αίθουσας ενώ εκείνοι που υποστήριζαν το παλαιό καθεστώς της μοναρχίας και του ανώτατου κλήρου συγκεντρώθηκαν στη δεξιά πλευρά.] Συχνά-πυκνά αυτός ο διαχωρισμός χαρακτηρίζεται παρωχημένος. Είναι όμως έτσι; Είκοσι μήνες μετά την εκλογική της νίκη, η ΝΔ είναι το ζωντανό παράδειγμα που αποδεικνύει πως όχι μόνο δεν εξέλειπαν οι λόγοι αυτού του διαχωρισμού αντιθέτως η πολιτική που εφαρμόζει επιβεβαιώνει το γιατί αυτός ο διαχωρισμός εξακολουθεί να υφίσταται. Γράφει, το 1991, στον επίλογο του βιβλίου του Πολίτης Χωρίς Πόλη (εκδόσεις Καστανιώτη) ο Γιώργος Βότσης : «αμετανοήτως αριστερά λοιπόν. Από ευαισθησία. Από αγωνία. Από εγρήγορση. Από αγάπη για τον άνθρωπο και τη ζωή. Διότι δεξιά είναι μονίμως η εξουσία – πολιτική εξουσία, εξουσία του πλούτου, των όπλων, της γνώσης, του λόγου». Δεν υπήρχε από την αρχή καμία ψευδαίσθηση πως πολιτική προτεραιότητα της ΝΔ θα ήταν να φροντίσει και να προστατεύσει τους λίγους και εκλεκτούς. Και πως πρώτος στόχος της θα ήταν να φτιάξει το δικό της κομματικό κράτος. Αυτό που, ενδεχομένως, αποτέλεσε έκπληξη ήταν το ότι το κάνει τόσο κραυγαλέα, τόσο ξεδιάντροπα. Πώς, χωρίς καμία απολύτως αναστολή, προχωρά σε νομοθέτηση επιλογών προστασίας της ανομίας και της διαφθοράς «ημετέρων» αλλά και πόσο αναίσχυντα προχωρά στη θεωρητικοποίηση της καταστολής και του αυταρχισμού. Πώς το έλεγε ο Μ.Βορίδης; «Την αναγκαστικότητα του ξύλου και της βίας απέναντι στους πολίτες». Η κατάλυση του κράτους δικαίου (με ορατό τον κίνδυνο του θανάτου) και μια αλαζονική επίδειξη ισχύος –ανάμεικτη με μια διάθεση ρεβανσισμού– στην περίπτωση του απεργού πείνας και δίψας Δημήτρη Κουφοντίνα, η κεντρική κυβερνητική επιλογή να έχει αναχθεί ο υπουργός προστασίας του πολίτη σε ραχοκοκαλιά της κυβέρνησης, η απόπειρα ολοκληρωτικού ελέγχου της ενημέρωσης, η συστηματική αποφυγή ανάληψης οποιασδήποτε πολιτικής ευθύνης – με τελευταίο, κραυγαλέο παράδειγμα την υπόθεση Μενδώνη-Λιγνάδη αλλά και οι προκλητικές για το κοινό αίσθημα πρωθυπουργικές εμφανίσεις εν μέσω πανδημίας, είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα που στοιχειοθετούν το γιατί ο διαχωρισμός Δεξιά-Αριστερά παραμένει ζωντανός. Και γιατί η Αριστερά, εξαιτίας ακριβώς και αυτού του διαχωρισμού, οφείλει να καλλιεργήσει στους πολίτες αντανακλαστικά συλλογικής δράσης, να ακούσει τη φωνή του δρόμου, να μετέχει στους αγώνες και στα κινήματα και να δουλέψει με ρεαλιστικό σχέδιο και προτάσεις για την επόμενη της πανδημίας – πολύ δύσκολη – μέρα.

Το να μιλάει ανοιχτά ο ΣΥΡΙΖΑ για το δικαίωμα και των ομόφυλων ζευγαριών στον πολιτικό γάμο και την τεκνοθεσία, το να διεκδικεί ανοιχτά το δικαίωμα στην ορατότητά τους, είναι στοιχειώδης υποχρέωσή του. Το να αντιστέκεται σθεναρά στην απόπειρα κατάλυσης του κράτους δικαίου, το να μην κλείνει τα μάτια και να μη σιωπά στο ενδεχόμενο θανάτου ενός απεργού πείνας – όποιος και αν είναι αυτός, το να υπερασπίζεται την ισονομία και να μη δέχεται εκπτώσεις, το να αντιδρά όταν αντιμετωπίζεται ο κρατικός μηχανισμός ως ιδιωτικής χρήσεως εργαλείο βασανισμού και θανάτου ενός κρατουμένου που δικάστηκε και καταδικάστηκε για τις πράξεις του, είναι επίσης υποχρέωσή του. Το να είναι ξεκάθαρα οριοθετημένος απέναντι σε ξενοφοβικές κραυγές, χωρίς να υπάρχει στο μυαλό κανενός η έννοια του πολιτικού κόστους, δεν θα έπρεπε καν να συζητιέται. Όπως άλλωστε έλεγε και η Ρόζα Λούξεμπουργκ, παραπέμποντας στον Φερντινάντ Λασσάλ: "η πιο επαναστατική πράξη είναι και θα παραμείνει να λες πάντα δυνατά αυτό που συμβαίνει”.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με τον αέρα των δημοσκοπήσεων -«πειραγμένες» ή μη, είναι μια άλλη συζήτηση- και με την απόλυτη μιντιακή υπεροπλία που του διασφαλίζει ο πακτωλός χρημάτων προς τα ΜΜΕ και οι «προνομιακές» σχέσεις του με επιχειρηματίες του χώρου, θα έπρεπε -θεωρητικά- να αισθάνεται σίγουρος. Είναι όμως έτσι; Οι κινήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η εικόνα κυριαρχίας του, δειλά μεν, αρχίζει να ρηγματώνεται. Η Ικαρία ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για αυτόν, το καθολικό λοκντάουν ομολογία αποτυχίας, η συνεχώς διογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια προϊδεάζει για το μέλλον. Σε αυτή ακριβώς τη συγκυρία, τη στιγμή που απαιτείται ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πρόταγμα, με ένα λαό φοβισμένο και κουρασμένο, ευεπίφορο σε κάθε λογής επιρροές, η ευθύνη της Αριστεράς είναι ιδιαιτέρως κρίσιμη. Ένα σχέδιο δημιουργίας ευρύτατων δικτύων κοινωνικής προστασίας, που να αφορούν την υγεία, το εισόδημα, την εκπαίδευση, την πρόσβαση στη τεχνολογία -σχέδιο που δεν μπορεί παρά να φέρει την υπογραφή της- οφείλει να είναι η υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητά της. Με θέσεις διαυγείς, ξεκάθαρες, με σαφές ιδεολογικό πρόσημο, που θα αποτελέσουν το αντίβαρο στην ταξική αναλγησία της Δεξιάς. Χωρίς να μπαίνει στη λογική του «ώριμου φρούτου» και χωρίς να επενδύει στην υποτίμηση του αντιπάλου και στη στείρα αντιδεξιά ρητορική -πρακτική που, άλλωστε, αποδείχθηκε καταστροφική στο παρελθόν- οφείλει να δώσει ελπίδα, διέξοδο και να εμπνεύσει και πάλι.

Πώς μπορεί ο πολιτικός που βάλλεται, να υπερασπιστεί το όνομα και την αξιοπρέπειά του όταν είναι σχεδόν αδύνατο, ακόμα και γι΄αυτόν, να αντιμετωπίσει τη λάσπη και τα fake news; Όταν οι μηχανισμοί που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο τήρησης της δεοντολογίας, δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο τους; Προφανώς η δικαστική οδός οφείλει να είναι η τελευταία γραμμή άμυνας. Υπάρχουν, ωστόσο, στιγμές που δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Και είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως για τον Αλέξη Τσίπρα, αυτή δεν ήταν μια εύκολη απόφαση. Την πήρε, άλλωστε, αφού εξαντλήθηκαν όλα τα περιθώρια προκειμένου οι συντάκτες μιας προδήλως ψευδούς και συκοφαντικής είδησης να ανακαλέσουν. Δεν το έκαναν. Ως εκ τούτου, η συνέχεια φάνταζε μονόδρομος. Ζούμε σε μια χώρα που – παρά τις φιλότιμες προσπάθειες «ανώνυμων» δημοσιογράφων να υπηρετήσουν το λειτούργημα με ήθος και αρχές – η ενημέρωση τείνει να γίνει συνώνυμο της προπαγάνδας, της αθλιότητας και του τραμπουκισμού. Σε μια χώρα που το συνδικαλιστικό όργανο των δημοσιογράφων – η πλειοψηφία του ΔΣ, ακριβέστερα αφού η «Συσπείρωση Δημοσιογράφων-Δούρειος Τύπος» εξέφρασε ανοιχτά την αντίθεσή της – με αφορμή τη συγκεκριμένη υπόθεση, υποτάσσεται σε μικροκομματικά παιγνίδια, επιλέγει να κλείσει τα μάτια στο απολύτως ελεγχόμενο και προκλητικά μονοφωνικό μιντιακό τοπίο και προσπερνά το δικό του μερίδιο ευθύνης στη συνεχιζόμενη απαξίωση του κλάδου. Μόνο που η ποιότητα της ενημέρωσης – ευθύνη, πρωτίστως, των λειτουργών της να την προστατεύσουν - χαρακτηρίζει την ποιότητα της ίδιας της Δημοκρατίας. Και με εκφρασμένη τη βούληση της κυβέρνησης να χτυπήσει αλύπητα κάθε είδους δικαιώματα, είναι αξιακό και πολιτισμικό χρέος όλων – και όχι μόνο των δημοσιογράφων - να ορθώσουν ανάστημα.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως αυτή η κουλτούρα εξαντλητικού ενίοτε διαλόγου, ξενίζει. Ειδικά όταν η πολιτική μήτρα ανθρώπων που συναποτελούν το σώμα ενός πολιτικού οργανισμού, είναι διαφορετική. Κι εδώ χρειάζεται δουλειά. Δουλειά ώσμωσης. Προκειμένου να γίνει κατανοητή μια πολύ βασική παραδοχή: πως το διάβασμα της συγκυρίας, οι ιεραρχήσεις πολιτικών δράσεων/κινήσεων και η συνεκτίμηση των πιθανών επιπτώσεών τους, συνιστούν πολιτικές επιλογές που όταν κατατίθενται δημόσια δεν επιδέχονται πολλών παρερμηνειών. Κι αυτή είναι, πρωτίστως, ευθύνη των ηγεσιών. Γιατί αυτές θα στείλουν το μήνυμα – σε συνοδοιπόρους διαφορετικής πολιτικής κουλτούρας και νοοτροπίας – πως η ελευθερία της συζήτησης, η κριτική και η ζύμωση, η απόρριψη της προσωπολατρείας ως έννοιας και πρακτικής εντελώς ξένης στην κουλτούρα και την παράδοση της Αριστεράς, η αντίσταση στη σιωπή και στη μονολιθικότητα και η αποδαιμονοποίηση της «άλλης» άποψης, είναι δείγματα υγείας και ζωντάνιας. Γιατί μπορεί σε άλλου τύπου κόμματα η «ενός ανδρός αρχή» να ήταν ο κανόνας, όπως έγραφε όμως τον Σεπτέμβρη του ’19 σε άρθρο του στην Αυγή ο Τάσος Τρίκκας : «ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τη δική του ιστορία. Είναι σάρκα και πνεύμα της Αριστεράς. Εκείνης που έχει τις μακριές, βαθιές ρίζες της στην Εθνική Αντίσταση. Της Αριστεράς που συνειδητοποίησε τα αδιέξοδα του εμφυλίου στα οποία είχε παγιδευτεί. Της Αριστεράς που επέλεξε το δρόμο του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία και εμπλουτίστηκε στην πορεία της από άλλα συγγενή ιδεολογικά ρεύματα. Αλλά η παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας, τής ήταν και τής είναι ξένη». Κανέναν, λοιπόν, ποτέ δεν έβλαψε ο διάλογος. Και κανείς δεν έχει λόγο να τον φοβάται. Γιατί δημοκρατία σημαίνει, μεταξύ άλλων, και διαφάνεια. Και διαφάνεια σημαίνει ανάληψη ευθύνης. Ίσως όμως εκεί να έγκειται η δυσκολία για τους… διαπρύσιους αρνητές του διαλόγου. Είναι άλλωστε πολύ πιο εύκολη η επίδοση, απλώς, διαπιστευτηρίων «νομιμοφροσύνης»…

Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι ο άνθρωπος (Μ. Βορίδης) που δυόμισι χρόνια πριν έλεγε ανοιχτά πως «πρέπει να υπάρξει στρατηγική ήττα των ιδεών της Αριστεράς για να μην ξαναβρεθεί στην εξουσία με οποιαδήποτε μορφή της» και πως «ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρέπει να κάνει παρεμβάσεις στο κράτος και στους θεσμούς για να μην ξαναέρθει η Αριστερά στην εξουσία, γιατί οι ιδέες της είναι ελαττωματικές», βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο τιμόνι του υπουργείου Εσωτερικών και είναι αυτός που θα προετοιμάσει τον κρατικό μηχανισμό για τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν αυτές γίνουν. Όπως δεν πρέπει να ξεχνάμε τις προαναγγελθείσες διώξεις εις βάρος εν ενεργεία δικαστικών που ερευνούσαν υποθέσεις διαφθοράς. Ή την καθολική, μονολιθική επικράτηση του κυβερνητικού αφηγήματος στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με τη λασπολογία, τα fake news και την εξαφάνιση της αντιπολίτευσης να δίνουν το στίγμα. Ή την ιδιοκτησιακή αντίληψη για το κράτος και τη μετατροπή του σε όχημα εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων, με αποκλειστικά κριτήρια την κομματική ή/και πελατειακή ταύτιση και την εδραίωση της πολιτικής παντοδυναμίας του κυβερνώντος κόμματος. Και φυσικά, τη συνεχή διολίσθηση προς τον αυταρχισμό με απώτερο στόχο την εγκαθίδρυση ενός αισθήματος φόβου που θα λειτουργήσει, εκτιμούν οι κυβερνώντες, αποτρεπτικά ελαχιστοποιώντας τις πιθανότητες δημιουργίας κινημάτων διεκδίκησης και αντίστασης εκ μέρους των πολιτών. Απέναντι στο ξεκάθαρο αυτό σχέδιο της κυβέρνησης, η Αριστερά οφείλει να βρει βηματισμό. Η συνεχής υποτίμηση του αντιπάλου, η μονοδιάστατη επένδυση στο αντιδεξιό σύνδρομο και η καθυστέρηση στην αποσαφήνιση του σχεδίου της, δεν βοηθούν. Ο χρόνος και οι ανάγκες πιέζουν, η κοινωνία υποφέρει, αγωνιά και αναζητά διέξοδο. Μια διέξοδο που είναι χρέος της Αριστεράς να την προσφέρει.

Σοβαρά τώρα; Ανακαλύψαμε ξαφνικά την πυρίτιδα; Κόσμος άρχισε να πέφτει από τα σύννεφα γιατί διαπίστωσε πως στον «λαμπερό» κόσμο των ΜΜΕ τα πράγματα δεν είναι και τόσο ρόδινα; Πως η ελευθερία του Τύπου και η αντικειμενική δημοσιογραφία είναι έννοιες απατηλές και πως οι δημοσιογράφοι είναι ευάλωτοι σε πιέσεις; Σοβαρά τώρα; Συμβαίνουν αυτά σε «επώνυμους» δημοσιογράφους; Σε «δυνατές» υπογραφές; Χθες ήταν η Ακρίτα στα ΝΕΑ, προχθές ο Αργυρός και ο Αυγερόπουλος στην ΕΡΤ, σήμερα ο Χαρίτος πάλι στην ΕΡΤ και η Κρουστάλλη στο ΒΗΜΑ. Και αν κάτι τέτοιο συνέβη σε αυτούς, τι ακριβώς συμβαίνει με τις χιλιάδες «ανώνυμους» δημοσιογράφους; Σε τι καθεστώς εργασιακής ανασφάλειας δουλεύουν; Σοβαρά τώρα; Είναι τα ΜΜΕ επιχειρήσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των επιχειρηματιών που τα κατέχουν; Και που επιβιώνουν ή από διαφημίσεις ή από δανεισμό; Και που η όποια, αντίθετη από του αφεντικού, άποψη καταφέρει να επιβιώσει, χρησιμοποιείται απλώς ως άλλοθι; Αν και στο ναδίρ της αξιοπιστίας, η δημοσιογραφία οφείλει να αναγεννηθεί από τις στάχτες της. Είναι θέμα δημοκρατίας. Και στο επιβαλλόμενο πέπλο σιωπής, ας θυμόμαστε το στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη: «Έστω. Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου / Κρίνε για να κριθείς».

Είναι, λοιπόν, τόσο σημαντικά τα προσδοκώμενα εκλογικά οφέλη ώστε ο Κυριάκος Μητσοτάκης να αποφασίσει να εγκαταλείψει - στην πράξη – τις φιλελεύθερες κεντροδεξιές ιδρυτικές αρχές της ΝΔ; Ή όντας δέσμιος της ακροδεξιάς συνιστώσας του κόμματός του, τη χρησιμοποιεί και ως πρόσχημα για την άσκηση πολιτικών που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να εφαρμόσει; Αν είναι όμως έτσι, πώς θα μπορέσει να υποστηρίξει την εικόνα του ηγέτη ενός σύγχρονου, ευρωπαϊκού, κοσμικού κράτους - την οποία το πολυπληθές επικοινωνιακό του επιτελείο έχει εντολή να φιλοτεχνήσει - όταν κάλλιστα οι επιλογές του θα μπορούσαν να τον κατατάξουν στην…καινοφανή κατηγορία του «φιλελεύθερου ακροδεξιού»; Δυστυχώς για τη χώρα, και η υπόθεση της φωταγώγησης της Βουλής με εικόνες των ενόπλων δυνάμεων και της Παναγίας, εδραιώνει την πεποίθηση πως η Δεξιά στην Ελλάδα του 2020, παρά τον μανδύα του φιλελευθερισμού που ενίοτε ενδύεται, είναι μια βαθύτατα συντηρητική παράταξη. Ή, για να είμαστε ακριβείς, μια παράταξη κατά το δοκούν φιλελεύθερη μόνο σε ό,τι αφορά την οικονομία και καθόλου φιλελεύθερη σε ό,τι αφορά την κοινωνία, τους θεσμούς και το πολίτευμα. Οι εικόνες άγριας καταστολής ανήμερα της επετείου του Πολυτεχνείου, η εισαγγελική έρευνα για Τσίπρα, Κουτσούμπα, Βαρουφάκη ή οι αναίτιες προσαγωγές φεμινιστριών ανήμερα (!) της Παγκόσμιας Ημέρας για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, για να θυμηθούμε μερικά μόνο από τα συμβάντα των τελευταίων ημερών, επιβεβαιώνουν πως η σημερινή κυβέρνηση και σχέδιο έχει και πώς ακριβώς να το υλοποιήσει ξέρει. Χωρίς να κρύβει τα συμφέροντα ποιων εξυπηρετεί.

Γι’ αυτό και η μόνιμη επωδός πως «όλοι είμαστε ίσοι μπροστά στην αρρώστια» μόνο ως κακόγουστο αστείο μπορεί να εκληφθεί. Όχι μόνο δεν είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, αλλά τουναντίον, οι ποικίλες ταξικές και κοινωνικές ανισότητες οξύνονται και διευρύνονται. Ναι, ο κορονοϊός είναι ταξικός και αυτό είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν μεγάλα φιλελεύθερα και συντηρητικά Μέσα του αγγλοσαξονικού κόσμου. Η συντηρητική/κεντρώα Washington Post προβληματίζεται για τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο πλήττει η πανδημία του Covid-19 την κοινότητα των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ, την στιγμή που ο φιλελεύθερος Guardian υπογραμμίζει ότι η πανδημία επηρεάζει με πολύ διαφορετικό τρόπο τις οικονομικά ευάλωτες τάξεις. Το Bloomberg έρχεται να συμπληρώσει τις εν λόγω απόψεις αναφέροντας πως την κρίση του Covid-19 δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές εκρήξεις. Είναι ενδεικτική η άποψη της Laura Spinney στην εφημερίδα Guardian, η οποία τονίζει ότι παρά το γεγονός πως ιστορικά «οι πανδημίες δεν προκάλεσαν σε κάθε περίπτωση κοινωνική αναταραχή», στην περίοδο που ακολουθεί τον κορονοϊό τα δεδομένα θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικά. Όπως επισημαίνει, «οι πανδημίες πλήττουν περισσότερο τους φτωχούς, τους χαμηλόμισθους ή άτομα με ασταθή εισοδήματα που ζουν σε πολυσύχναστα καταλύματα και έχουν υποκείμενα προβλήματα υγείας, αλλά και αυτούς για τους οποίους η υγειονομική περίθαλψη είναι λιγότερο προσιτή ή λιγότερο προσβάσιμη. Στην περίπτωση της νέας πανδημίας υπάρχει ένα καινούριο στοιχείο. Τα μέτρα απομόνωσης έχουν σχεδιαστεί για να επιβραδύνουν την εξάπλωση της νόσου και να ανακουφίσουν την επιβάρυνση των συστημάτων υγείας. Αλλά μπορεί επίσης να επιδεινώνουν τις ίδιες τις κοινωνικές ανισότητες».