Χαράλαμπος Γεωργούλας

Μια πολιτική συμμαχιών, βέβαια, δεν μπορεί να είναι μονόπλευρα προσανατολισμένη, γιατί θα αποδειχθεί αναποτελεσματική. Η ισορροπία δεν είναι απαραίτητη για να έχουμε ήσυχη την αριστερή μας συνείδηση. Χρειάζεται γιατί όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν με σαφήνεια ότι ένα 15% με 20% επιμένει στην «αδιευκρίνιστη ψήφο». Κι αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος από αυτό το ποσοστό τηρεί στάση αναμονής απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ. Μετράει ως την τελευταία στιγμή τα συν και τα πλην. Παρακολουθεί τις πράξεις του και περιμένει εκείνο το κάτι που θα παίξει τον αποφασιστικό ρόλο στη στάση του. Πώς θα προσεγγιστεί αυτός ο κόσμος; Είναι ευτυχής συγκυρία που το εναρκτήριο λάκτισμα γι΄ αυτή την πρόσφατη κινητικότητα δόθηκε με αφορμή τη συμφωνία των Πρεσπών. Είναι αντικειμενικά ένα γεγονός που διευκολύνει προσεγγίσεις από διάφορες κατευθύνσεις. Ίσως γιατί τονίζει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά τού ΣΥΡΙΖΑ, ακόμα και σ΄ αυτούς που τρέφουν πολλές επιφυλάξεις για την πορεία του. Μια τέτοια σύνθετη και απαιτητική πολιτική συμμαχιών, για να υπηρετηθεί με συνέπεια και να έχει θετικά αποτελέσματα, χρειάζεται σχεδιασμό και διάθεση ανθρώπινου δυναμικού. Δεν είναι ζήτημα μόνο κάποιων επιτελείων, πολύ λιγότερο ενός στενού κύκλου μυημένων. Όσο περισσότεροι μετέχουν στις επιλογές και τις αποφάσεις, τόσο περιορίζονται οι κίνδυνοι αστοχιών και λαθών. Κι από λάθη, ιδίως στην επιλογή προσώπων, έχουμε αρκετή και διδακτική σοδειά.

Δεν αρκεί η γενική πρόσκληση «όσοι πιστοί προσέλθετε». Ούτε είναι συνετή η αδιαφορία για την τροπή των πραγμάτων στο χώρο του κέντρου. Και οπωσδήποτε δεν συνιστά στρατηγική σύλληψη η υποκατάσταση μιας αναγκαίας και μελετημένης πολιτικής συμμαχιών με προοπτική, από μια ευκαιριακή, ίσως και αναγκαία προσωρινά, τακτική (προ)εκλογικών συνεργασιών. Αν εξετάσουμε από μια συγκεκριμένη σκοπιά τη μεταπολεμική ελληνική πολιτική ιστορία, θα δούμε ότι εκείνο που είχε καταστήσει για μεγάλο διάστημα ηγέτιδα δύναμη την πολιτική δεξιά, είναι η δυνατότητά της να ασκεί με σταθερότητα μια πολιτική συσπείρωσης ευρύτερων συντηρητικών δυνάμεων. Πολιτική που το κάθε φορά αντίπαλό της στρατόπεδο, Ένωση Κέντρου ή ΠΑΣΟΚ, δεν ήταν σε θέση να συλλάβει και να εφαρμόσει: τη μία με τη στρατηγική τού διμέτωπου έναντι της ΕΔΑ (προδικτατορικά), την άλλη με τη στρατηγική της λεηλασίας ή αφομοίωσης της αριστεράς (μεταδικτατορικά). Θα ήταν τραγική ειρωνεία να συμπεριφερθεί σήμερα η ισχυρή, χάρη στη λαϊκή ψήφο, ριζοσπαστική και ανανεωτική αριστερά με ανάλογο επιπόλαιο τρόπο. Όσοι θίγονται από τις ανακατατάξεις αυτές, τις περιγράφουν αποκλειστικά με ηθικολογικούς όρους και τις καταγγέλλουν, γιατί θέλουν να αποτρέψουν μια συσπείρωση στον πόλο της αριστεράς ή, τουλάχιστον, να τη δυσφημίσουν. Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να τις ερμηνεύσει σωστά και να παρέμβει δημιουργικά στην εξέλιξή τους.

Το γεγονός ότι σήμερα μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ εύλογα να διεκδικήσει ηγεμονική θέση, με την γκραμσιανή έννοια, σε ένα τέτοιο συμμαχικό σχήμα, δεν σημαίνει ούτε ότι θα αφομοιωθεί σ’ αυτό με την υστεροβουλία να το χειραγωγεί, ούτε ότι πρέπει να περιοριστεί στην επιδίωξη συμμαχίας με όσους είναι ήδη πρόθυμοι και να αδιαφορήσει για τους άλλους. Είναι δελεαστικό, ίσως, να επιδιώξει κανείς ένα κατ’ όνομα κεντροαριστερό σχήμα, με την ελπίδα ότι θα είναι πιο ελκυστικό, πιο εύκολα προσεγγίσιμο. Ωστόσο, η μόνη κεντροαριστερά που αξίζει αυτό το όνομα, είναι η απλή και καθαρή μετωπική συνεργασία διακριτών δυνάμεων της αριστεράς και του κέντρου, και όχι η εξαφάνιση της αριστεράς μέσα στο κέντρο ή του κέντρου μέσα στην αριστερά, με στόχο την πρόκληση μετρίας σύγχυσης στους ψηφοφόρους, που θα μας έβαζε από την πίσω πόρτα στον παλιό “καλό” δικομματισμό, με αξιωματική εναλλακτική στην εξουσία τη δεξιά. Τουλάχιστον για την αριστερά, έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να παίξει τον ιστορικό ρόλο της διατηρώντας τη χρήσιμη και αναγκαία διακριτή παρουσία της μέσα στα πιο πλατιά σχήματα συνεργασίας. Γιατί εκεί και μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να αποσπά δυνάμεις από την επιρροή της δεξιάς και να αγωνίζεται αποτελεσματικά για τις ανάγκες τού σήμερα έχοντας διαρκώς στραμμένο το βλέμμα της στο όραμά της για το αύριο.

Οσοι προέβλεπαν, πριν από έναν χρόνο, ότι οι εξελίξεις στο μακεδονικό θα επέφεραν σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό, αποδεικνύεται πως είχαν δίκιο. Η υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών βρήκε τη ΝΔ με θεαματικά τροποποιημένη τη θέση της σ΄ αυτό το σκηνικό. Η αρχική προσπάθεια της νέας ηγεσίας της να την εμφανίσει σαν ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κεντροδεξιό μεταρρυθμιστικό κόμμα, έμεινε μετέωρη, καθώς οι διαδοχικές αλλαγές γραμμής τής ηγεσίας της σ΄ αυτό το κρίσιμο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής και η τελική άρνηση με τον πιο απόλυτο τρόπο της γραμμής που αυτή η ίδια παράταξη είχε επεξεργαστεί το 2008, τη μετατόπισε με σαφήνεια δεξιότερα, δίνοντας στο προφίλ της τα χαρακτηριστικά ακραία εθνικιστικού κόμματος της δεξιάς. (...) Το ερώτημα που ουσιαστικά θέτει μια τέτοια πρωτοβουλία στις πολιτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονται για μια νέα σύνθεση της κυβερνητικής πλειοψηφίας, είναι απλό: τους ενδιαφέρει η ρητορική των πρόωρων εκλογών και ό,τι προκύψει, ή η συμμετοχή στην υλοποίηση μιας πολιτικής, ως το τέλος της τετραετίας, το περιεχόμενο της οποίας κατά κανόνα υπερψηφίζεται και από αυτές τις ίδιες στη Βουλή; Το ερώτημα αυτό δεν έχει ακαδημαϊκό χαρακτήρα ούτε προβοκατόρικη πρόθεση. Είναι το πιο λογικό και αναγκαίο ερώτημα την ώρα τής επιλογής. Αφαιρεί κάθε πρόσχημα από τους δεξιοτέχνες τής αριθμητικής, που έχουν αναγάγει σε κορωνίδα της πολιτικής τους τις άσφαιρες προτάσεις δυσπιστίας, τις οποίες και οι ίδιοι ακόμα διστάζουν τώρα να καταθέσουν. Όποιος αρνηθεί μια τεκμηριωμένη απάντηση σ΄ ένα τέτοιο ερώτημα, δεν νομιμοποιείται κατά οποιονδήποτε τρόπο να εγκαλεί μια κυβερνητική πλειοψηφία, που θα διαμορφωνόταν χωρίς αυτά τα προαπαιτούμενα, στο πλαίσιο πάντως της εφαρμογής των συνταγματικών διατάξεων. Γιατί η δικιά του άρνηση θα έχει οδηγήσει σ΄ αυτό το αποτέλεσμα.

Επιτέλους, για τον κ. Μητσοτάκη, μπαίνουμε σε προεκλογικό χρόνο. Όχι μόνο γιατί, έτσι κι αλλιώς, το 2019 τελειώνει η κυβερνητική τετραετία, αλλά και γιατί τον Μάιο θα στηθούν τέσσερις κάλπες, μία ευρωπαϊκή και τρεις αυτοδιοικητικές. Δυστυχώς, δεν μπορεί να πανηγυρίσει γι΄ αυτό το γεγονός, καθώς με κανένα τρόπο δεν επιβεβαιώνει τη στρατηγική του της «αριστερής παρένθεσης». Επιβεβαιώνει, απλώς, το πλήρωμα του χρόνου. Το ότι δεν επιβεβαιώνεται η πρόβλεψη (διάβαζε: επιθυμία) του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεν σημαίνει κατά οποιοδήποτε τρόπο ότι τα πράγματα είναι ρόδινα για την κυβέρνηση. Για να μην μακρηγορούμε, για να δει φως στην άκρη του τούνελ, χρειάζεται να αντιμετωπίσει μέσα στο 2019 τρεις προκλήσεις. Και να τις αντιμετωπίσει κάνοντας τις σωστές επιλογές.

Στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό, ο πρωθυπουργός επισήμανε τη δηλωτική των προθέσεων της ηγεσίας τής ΝΔ διατύπωση του κ. Μητσοτάκη, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ηττηθεί γι΄ αυτά που πιστεύει, όχι τόσο για όσα έχει κάνει. Και σωστά απάντησε ότι, αντίθετα, η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ θέλουν να ηττηθεί η ΝΔ όχι γι΄ αυτά που γενικώς πιστεύει, αλλά επί του πεδίου, γι΄ αυτά που έχει πράξει και γι΄ αυτά που προδιαγράφει το νεοφιλελεύθερο πρόγραμμά της ότι θα πράξει. Επίσης, επισήμανε κάτι πολύ σημαντικό για τη μετά τη λήξη του μνημονιακού προγράμαμτος περίοδο: ότι οι πολίτες πια θα κρίνουν τα κόμματα με βάση τα πολιτικά τους προγράμματα, όσο κι αν αυτά ακόμη υπόκεινται σε περιορισμούς, γιατί από αυτά, από το χαρακτήρα τους, τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τους, την πειστικότητα και την εμπιστοσύνη που εμπνέουν ή δεν εμπνέουν, θα εξαρτάται η ελκτική δύναμη των κομμάτων και όχι από τις κορόνες των αρχηγών και των υπαρχηγών.

Όσο για τους «ριχάρδους», ας αφήσουμε τους προβεβλημένους νομικούς που τους υπερασπίζονται, να ψάχνουν πού στραβοπάτησαν οι διωκτικές και οι δικαστικές αρχές και αδίκησαν τους πελάτες τους. Όλοι οι άλλοι πλην αυτών θα ξέρουμε ότι αυτοί που αδικήθηκαν ήταν άλλοι. Εκείνοι που οι ίδιοι οι χρυσοκάνθαροι τους αδίκησαν αποδεδειγμένα. Γιατί δεν γίνεται να πλουτίζεις μέσα σε ελάχιστο χρόνο αγοράζοντας απλώς στην αξία τους πολύτιμα αντικείμενα, χωρίς να χάνει αυτός που τα εκποιεί ή αυτός που τα αγοράζει λιωμένα σε πλάκες. Και επειδή είναι μάλλον απίθανο να χάνουν όσοι έχουν λεφτά να αγοράσουν κιλά χρυσό σε πλάκες, πηγή του άνομου κέρδους τους είναι η ανέχεια και η ανάγκη των πολλών. Όσο νόμιμοι και να μας αποδείξουν οι συνήγοροί τους ότι είναι, ούτε δίκαιο, ούτε θεμιτό θα είναι ποτέ το κέρδος τους, όσο κι αν μας έχει γανώσει το μυαλό ο νεοφιλελευθερισμός.

Η κυβέρνηση (...) χρειάζεται να είναι σε θέση να παρουσιάσει ένα συνεκτικό πρόγραμμα για την αμέσως επόμενη περίοδο, με βάθος τετραετίας και με στόχο να εξηγήσει με πειστικό τρόπο τι είναι σε θέση –και τι δεν είναι σε θέση– να κάνει σ΄ αυτή τη νέα σελίδα, που δικαιολογημένα λέει πως άνοιξε, ώστε να διευρύνει τον κύκλο των μέτρων υπέρ των λαϊκών τάξεων. Ταυτόχρονα, χρειάζεται να καταθέτει τα στοιχεία που δείχνουν ότι κάθε της βήμα σ΄ αυτή την κατεύθυνση είναι βασισμένο σε ένα μελετημένο σχέδιο, που εξασφαλίζει τόσο τη βιωσιμότητα κάθε κατάκτησης όσο και τον δίκαιο κοινωνικά χαρακτήρα της. Με αυτό θα αντιπαλέψει τη νεοφιλελεύθερη ατομοκεντρική «σωφροσύνη» τής ΝΔ. Δεν φτάνει, δηλαδή, να είναι καλυμμένα τα βήματά της από οικονομική και δημοσιονομική άποψη, χρειάζεται να είναι και ζυγισμένα στη ζυγαριά της αλληλεγγύης και της κοινωνικής αντίληψης της ευημερίας. Με άλλα λόγια, σ΄ αυτό το μεσοπρόθεσμο σχέδιο μαζί με την ανάκτηση των υλικών στοιχείων που έχασαν οι λαϊκές τάξεις στην οχταετία των μνημονίων, χρειάζεται να υπάρξει φροντίδα για την ανάκτηση και ιδεολογικών στοιχείων, που καταστράφηκαν αρκετά νωρίτερα. Για παράδειγμα με την εγκατάσταση νέων προνομιούχων στη θέση των αδιαφοροποίητων «μη προνομιούχων», ή με την εφαρμογή νέων, «ανώτερων» μορφών πελατειακών σχέσεων. Αν θέλουμε η «δίκαιη ανάπτυξη» να γίνει πειστικό σύνθημα, χρειάζεται να δόσουμε πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο όχι μόνο στην ανάπτυξη, αλλά και στη δικαιοσύνη.