Δημήτρης Παπανικολόπουλος

Τους επόμενους μήνες, που θα διαρκεί η κρίση του κορονοϊόύ και θα πάρει ισόχρονη παράταση το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, είναι εξαιρετική ευκαιρία να δοθεί η δυνατότητα στα παλιά και καινούργια μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να διαβουλευτούν πάνω σε συγκεκριμένες ατζέντες και να συνεισφέρουν στο πρόγραμμα της επόμενης δεκαετίας. Η διαβούλευση έχει de facto γιγαντωθεί στην ψηφιακή κοινωνία. Γιατί να μην συνδεθεί με αυτή τη διαδικασία ο ΣΥΡΙΖΑ, μέσω της ψηφιακής του πλατφόρμας; Η αιτιολογία ήταν πάντα ότι δεν υπήρχε χρόνος και έτρεχαν οι εξελίξεις. Τώρα, όμως, δεν συμβαίνει αυτό. Χρόνος, αλλά και αναγκαιότητα, επίσης, υπάρχει και για επαφές με τους συνδικαλιστικούς φορείς όλων των επιπέδων και των κλάδων. Μόνο με τη συνεργασία των αριστερών κομμάτων και οργανώσεων με τα συνδικάτα μπορεί να αποφευχθεί ο καινούργιος νεοφιλελεύθερος οδοστρωτήρας και η νέα υποβάθμιση της ζωής των εργαζομένων. Ένα αριστερό κόμμα πρέπει να επενδύει στην αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με την κοινωνία και να μην εξαρτάται από την τηλεοπτική διαμεσολάβηση. Και αν θέλει να συμβάλει καθοριστικά στην προσπάθεια της κοινωνίας να ξεφύγει από το σπιράλ της (οικονομικής, υγειονομικής, κλιματικής) κρίσης και της επακόλουθης υποβάθμισης, δεν πρέπει να χάνει καμία ευκαιρία να συντονιστεί με τους φορείς των εργαζομένων, ώστε να φτιαχτεί μια κοινωνική δύναμη από τα κάτω, απρόσβλητη από την τηλεοπτική προπαγάνδα.

Και τι θα γίνει, όταν ο κόσμος αρχίσει να αντιδρά, γιατί δεν θα έχει λεφτά και υπομονή να αντέξει τον εγκλεισμό; Ό, τι γίνεται κάθε φορά που η ΝΔ αμφισβητείται: θα χρησιμοποιήσουν τα ΜΜΕ για να αποσυνδέσουν τους πραγματικούς φόβους από τις πραγματικές αιτίες και για να σπείρουν τον τρόμο που θα τον συνδέσουν με εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, τους μετανάστες, τους Τούρκους, το ΣΥΡΙΖΑ, τους διαδηλωτές. Οι κυβερνώντες ζουν την απόλυτη φαντασίωσή τους: μας λένε ότι πρέπει να φοβόμαστε τα πάντα και ότι μόνο αυτούς έχουμε να μας προστατεύουν, ακόμα και αν μας κακομεταχειρίζονται, μας αφήνουν φτωχούς και άνεργους. Τα λεφτά που υπάρχουν στην άκρη είναι γι αυτούς που τα έβαλαν, όχι γι αυτούς που χειροκροτάνε το μνημόνιο Βρούτση. Δεν θα κάτσουμε αιωνίως στα σπίτια μας, επειδή η κυβέρνηση δεν θα ξέρει τι της γίνεται με την εξάπλωση του ιού και επειδή θα έχει φέρει στα όριά του το δημόσιο σύστημα υγείας. Ας δώσουν λεφτά στις επιχειρήσεις και στους εργαζομένους και ανέργους, για να μπορέσουμε να μείνουμε στα σπίτια μας όσο χρειαστεί και να βγούμε όρθιοι και όρθιες από αυτή την περιπέτεια. Ας δώσουν λεφτά στο ΕΣΥ και ας κάνουν μαζικά τεστ για να μπορέσουμε να βγούμε με ασφάλεια κάποια στιγμή. Αλλιώς θα βγούμε ούτως ή άλλως, για να παλέψουμε για τη ζωή μας, όπως παλεύουμε και τώρα που μένουμε μέσα.

Οι δείκτες της ανθρώπινης και περιβαλλοντικής ανάπτυξης θα πρέπει να είναι πιο σημαντικοί για τη στοχοθεσία και τον απολογισμό των κυβερνήσεων από τους δείκτες της οικονομικής ανάπτυξης. Το ίδιο και ο δείκτης της πολιτικής ανάπτυξης, του βαθμού δηλαδή που οι πολίτες συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Είναι ωραίο να συμμετέχει κανείς σε τοπικές συνελεύσεις όπου αναπτύσσεται η διαβουλευτική ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και υλοποίησης κοινών σχεδίων, αντί να βουλιάζει στον καναπέ του μπροστά στην τηλεόραση. Με άλλα λόγια, λοιπόν, η λέξη-κλειδί «ανάπτυξη» δεν χρειάζεται να εγκαταλειφθεί, καθώς έχει θετικές συνδηλώσεις και κινητοποιεί τους ανθρώπους. Είναι λάθος, επομένως, να μιλάμε για «ανάπτυξη» της οικονομίας και «διατήρηση» της δημοκρατίας και του περιβάλλοντος. Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να επενδύσουν την ενεργητικότητά τους κάπου, να συσχετιστούν ενεργητικά με τη ζωή. Δεν μπορούμε να τους λέμε ότι το μοναδικό πράγμα που έχουν να κάνουν είναι να «διατηρήσουν», να μην κάνουν τίποτα. Και που θα επενδύσουν την ενέργειά τους τότε; Τι θα αναπτύξουν; Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ρητορική μας έχει προβλήματα, ακούγεται συντηρητική. Θα έπρεπε να επιχειρήσουμε μια θεμελιώδη αντιστροφή: να «διατηρήσουμε» την οικονομική παραγωγή στα επίπεδα που είναι και να «αναπτύξουμε» έτι περαιτέρω τη δημοκρατία, το περιβάλλον, τις κλίσεις και τις σχέσεις μας. Δεν μπορεί μια ουσιωδώς συντηρητική ιδέα να εκφέρεται ως προοδευτική και μια ουσιωδώς προοδευτική ως συντηρητική.

Ο Βαρουφάκης επαναλάμβανε σε όλους τους κλειστούς χώρους των εγχώριων συνεδριάσεων ότι πρέπει να απειλήσουμε με ένα Grexit, για να τους κάνουμε να υποχωρήσουν. Στους αντίστοιχους κλειστούς χώρους στην Ευρώπη, όμως, έλεγε πως το Grexit δεν είναι επιλογή. Στον ελληνικό λαό, επίσης, επαναλάμβανε αυτό που ήθελε να ακούσει: ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση Grexit, γιατί δεν το θέλει κανείς. Ο ίδιος ο πρώην υπουργός μάλιστα σημειώνει ότι γνώριζε ότι η κυβέρνηση δεν είχε νομιμοποίηση για Grexit. Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, ακόμα και η δημοσιοποίηση της πρόθεσης για Grexit θα λογίζονταν ως πραξικόπημα, γιατί θα φαινόταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κορόιδευε τον κόσμο και χρησιμοποιούσε την εντολή του για αλλότριους σκοπούς. Ο Βαρουφάκης, όμως, συμβούλεψε τον Τσίπρα να προτιμήσουν το Grexit, αν η Γερμανία δεν τους αφήσει άλλο περιθώριο (σ.755). Μα, για να γίνει κάτι τέτοιο ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΚΛΟΓΕΣ, αλλιώς THIS IS A COUP! Η στρατηγική Βαρουφάκη δεν συνυπολόγιζε τον πλέον σημαντικό παράγοντα στη δημοκρατική πολιτική, τη νομιμοποίηση. Γι αυτό και δεν συμμεριζόταν το ότι ο Τσίπρας ενδιαφερόταν για το αν θα συμφωνούσε το κόμμα με τις επιλογές του.

Στις ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν όλα τα μέλη να συζητούν οριζόντια, να διαμορφώνουν πολιτικές, να ψηφίζουν προτεραιότητες και ώριμες πολιτικές, να δημιουργούν ομάδες, να καλούν σε κινητοποιήσεις, να «ανεβάζουν» και να «κατεβάζουν» προπαγανδιστικό υλικό, να συνεισφέρουν χρήματα, κ.λπ. Κατά τη γνώμη μου, το βάρος πρέπει να δοθεί στη διαβούλευση και στην εκπόνηση πολιτικών, όχι στην εκλογή οργάνων και στα δημοψηφίσματα. Είναι αλήθεια ότι οι χρήστες των ψηφιακών πλατφορμών αρέσκονται περισσότερο να ψηφίζουν παρά να διαβουλεύονται. Γι αυτό και θεωρώ πως πρέπει να δοθούν πλήρη δικαιώματα συμμετοχής στην πλατφόρμα (με μια απλή ταυτοποίηση) στον κάθε φίλο/η που θέλει να συμμετάσχει, αλλά να δοθούν δικαιώματα εκλογής των οργάνων μόνο σε όσους/ες θέλουν να γραφτούν σε μια τοπική η κλαδική ΟΜ, συμμετέχοντας και πληρώνοντας συνδρομή. Έτσι, και θα ενισχυθεί η δημοκρατική διαβούλευση και παραγωγή πολιτικής από τα κάτω και θα αποφευχθούν τα παιχνίδια εξουσίας που μπορεί να θελήσει να παίξει οποιαδήποτε ηγεσία ή παράγοντες που θα επιδιώξουν να «αλώσουν» το κόμμα στηριζόμενοι σε απλούς followers.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες επιτρέπουν στα μέλη ενός κόμματος να συζητούν (forum), να προτείνουν και να ρωτούν πάνω σε μεγάλες θεματικές. Έτσι, θα γίνεται οριζόντιος διάλογος σε όλο το κόμμα και για όλα τα θέματα και θα διαφαίνονται αδιαμεσολάβητα οι βασικές απόψεις και τα επιχειρήματα. Τα μέλη θα συνεισφέρουν πραγματικά στο κόμμα ιδέες και λύσεις, τα εκλεγμένα σώματα θα μαθαίνουν έγκαιρα και σε βάθος τις απόψεις των μελών και θα αντλούν από τη σοφία του συλλογικού διανοούμενου, θα μπορούν να διαμορφώνονται μεγάλα διαδικτυακά events, όπως η «ώρα του Προέδρου» ή του τάδε τομεάρχη, θα τίθενται σε ψηφοφορία διάφορα ζητήματα το εύρος των οποίων μπορεί να αποφασιστεί σε δεύτερη φάση, κ.λπ. Οι τοπικές οργανώσεις, τα τμήματα και τα όργανα του κόμματος μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν, όμως αν κάποιος/α θέλει να συμμετέχει μόνο στην πλατφόρμα, καλό θα ήταν να μπορεί να το κάνει. Δεν πρόκειται για κατάργηση των ενδιάμεσων σωμάτων, αλλά για ενδυνάμωση της βάσης. Τα ενδιάμεσα σώματα πάντα θα είναι χρήσιμα για να μπορεί να λειτουργεί το κόμμα σε περιόδους πολιτικής άπνοιας, όπου το πολιτικό ενδιαφέρον και η συμμετοχή υποχωρεί. Και για τον κίνδυνο ενδυνάμωσης της ηγεσίας; θα ρωτήσουν κάποιοι/ες. Μα ακριβώς αυτή δεν είναι η κατάληξη όταν ένα κόμμα μαζών (χωρίς μάζες στο εσωτερικό του) ψηφίζεται από εκατομμύρια πολιτών; Ας επιχειρήσουμε να εντάξουμε αυτές τις μάζες ψηφοφόρων με τον τρόπο που αποδέχονται οι εκατοντάδες χιλιάδες προσοντούχοι που (ευτυχώς ή δυστυχώς) δεν θεωρούν τον εαυτό τους προλετάριο. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, ό,τι καλό έχει ακόμα να προσφέρει η έμμεση δημοκρατία και ας τη συνδυάσουμε με την άμεση δημοκρατία. Οι αριστεροί ριζο-σπάστες δεν πρέπει να προσκολλώνται σε «αριστερές παραδόσεις» και δεν πρέπει να κηρύσσουν «το τέλος της (οργανωτικής) ιστορίας», ενώ οι δημοκράτες πρέπει να αντέχουν την απροσδιοριστία και τα ρίσκα που εμπεριέχει η δημοκρατική συνθήκη.

Τα δευτεροκλασάτα στελέχη της ΝΔ, που μοιάζουν να διαγκωνίζονται στο ποιος/α θα πει τη μεγαλύτερη σαχλαμάρα, είναι καθημερινοί άνθρωποι που η έλευση της εποχής και της κοινωνίας του διαδικτύου, χάρη στις κατά το ήμισυ ιδιωτικές και κατά το ήμισυ δημόσιες δικτυώσεις, λένε (επιτέλους!) δημόσια αυτό που σκέφτονταν πάντα ιδιωτικά. Με λίγα λόγια, το διαδίκτυο έφερε στην επιφάνεια το μάγμα της ημιμάθειας και της διανοητικής «λουμπενιάς» που έκρυβε κάθε κοινωνία στους κόλπους της και αναδιπλασίασε το δημόσιο χώρο βυθίζοντάς τον στα έγκατα των απόψεων που δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Έτσι, τα στελέχη που διαπρέπουν στις απρέπειες και τις ασυναρτησίες δεν είναι άλλοι από τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Είναι κοινοί άνθρωποι, κοινή γνώμη. Είναι οι άνθρωποι που πάντα έλεγαν ότι «καθένας έχει την άποψή του, η οποία πρέπει να γίνεται σεβαστή». Είναι αυτοί που θα απέφευγαν να εκτεθούν σε μεγάλα ακροατήρια ή θα «μαζεύονταν» σε μια συζήτηση με σοβαρούς ανθρώπους. Είναι αυτοί που βίωναν τη μορφωτική ανισότητα. Είναι αυτοί που εξαρτιόνταν πάντα από τους άλλους που ήξεραν. Αυτοί που δεν μετείχαν του κλειστού κλαμπ όπου τα κριτήρια εγκυρότητας, η τεκμηρίωση, η μέθοδος, η επιστήμη, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να έχεις πραγματικά «άποψη», να σε λαμβάνουν υπόψη όταν μιλάς. Αυτοί που, όταν οι δεξιοί μιλάνε για «αριστερό ελιτισμό», «αριστερή διανόηση», «κουλτουριάρηδες» και «αριστερή ηγεμονία», αισθάνονται ότι υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να λένε ό,τι θέλουν και όπως το θέλουν, απελευθερωμένοι από τα δεσμά των ισχυόντων κανόνων. Μην απορείτε: το αίτημα για μορφωτική και ιδεολογική εξίσωση (προς τα κάτω) είναι για τους φτωχούς τω πνεύματι ό,τι το αίτημα για οικονομική εξίσωση προς τα πάνω για τους οικονομικά φτωχούς. Αυτό που νομιμοποίησε η trash tv, που τόσα χρόνια έβλεπαν τα βράδυα του οχτάωρου οι πεσόντες, ήρθε το διαδίκτυο να το απελευθερώσει πλήρως και να το καταστήσει λαϊκό αίτημα.

Η φοροδιαφυγή είναι κάτι που ο ΣΥΡΙΖΑ θα τη βρίσκει συνέχεια μπροστά του. Δεν θα μπορέσει να μετασχηματίσει το κράτος και την κοινωνία όσο η φοροδιαφυγή συνιστά κυρίαρχη ατομική και οικογενειακή στρατηγική είτε επιβίωσης είτε πλουτισμού. Το αίτημα για δίκαιη φορολογία είναι αριστερό αίτημα, η πρακτική της φοροδιαφυγής είναι δεξιά πρακτική. Που, όταν εμπεδωθεί για κακούς ή «καλούς» λόγους, δεν εξαλείφεται εύκολα όσες ευνοϊκές προϋποθέσεις και να συσσωρευθούν. Γιατί ο αγώνας αλλαγής των νοοτροπιών θέλει πολύ χρόνο που οι κυβερνήσεις δεν έχουν. Γι αυτό δεν πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ να ανεχθεί τη φοροδιαφυγή στα χρόνια της αντιπολίτευσης με την ελπίδα να την αντιμετωπίσει από θέση κυβέρνησης. Ο αγώνας αυτός πρέπει να είναι συνεχής, και μάλιστα ιδεολογικός. Η επιτυχία του θα συνιστούσε πραγματική επανάσταση, που θα αντιμετώπιζε το εθνικό μας ζήτημα, που άρχισε να μορφοποιείται ήδη από την επανάσταση του 1821[4]. Και αν κανείς πει ότι δεν μας ενδιαφέρει να βελτιώσουμε ένα αστικό κράτος, τότε θα του υπενθυμίσω ότι ο ίδιος ο Λένιν θεωρούσε ότι για την εγκαθίδρυση ενός σοσιαλιστικού κράτους χρειάζεται μεγαλύτερη διοικητική ικανότητα από αυτή που μπορούν να εξασφαλίσουν τα αστικά κράτη.