Δημήτρης Παπανικολόπουλος

Οι δείκτες της ανθρώπινης και περιβαλλοντικής ανάπτυξης θα πρέπει να είναι πιο σημαντικοί για τη στοχοθεσία και τον απολογισμό των κυβερνήσεων από τους δείκτες της οικονομικής ανάπτυξης. Το ίδιο και ο δείκτης της πολιτικής ανάπτυξης, του βαθμού δηλαδή που οι πολίτες συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Είναι ωραίο να συμμετέχει κανείς σε τοπικές συνελεύσεις όπου αναπτύσσεται η διαβουλευτική ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και υλοποίησης κοινών σχεδίων, αντί να βουλιάζει στον καναπέ του μπροστά στην τηλεόραση. Με άλλα λόγια, λοιπόν, η λέξη-κλειδί «ανάπτυξη» δεν χρειάζεται να εγκαταλειφθεί, καθώς έχει θετικές συνδηλώσεις και κινητοποιεί τους ανθρώπους. Είναι λάθος, επομένως, να μιλάμε για «ανάπτυξη» της οικονομίας και «διατήρηση» της δημοκρατίας και του περιβάλλοντος. Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να επενδύσουν την ενεργητικότητά τους κάπου, να συσχετιστούν ενεργητικά με τη ζωή. Δεν μπορούμε να τους λέμε ότι το μοναδικό πράγμα που έχουν να κάνουν είναι να «διατηρήσουν», να μην κάνουν τίποτα. Και που θα επενδύσουν την ενέργειά τους τότε; Τι θα αναπτύξουν; Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ρητορική μας έχει προβλήματα, ακούγεται συντηρητική. Θα έπρεπε να επιχειρήσουμε μια θεμελιώδη αντιστροφή: να «διατηρήσουμε» την οικονομική παραγωγή στα επίπεδα που είναι και να «αναπτύξουμε» έτι περαιτέρω τη δημοκρατία, το περιβάλλον, τις κλίσεις και τις σχέσεις μας. Δεν μπορεί μια ουσιωδώς συντηρητική ιδέα να εκφέρεται ως προοδευτική και μια ουσιωδώς προοδευτική ως συντηρητική.

Ο Βαρουφάκης επαναλάμβανε σε όλους τους κλειστούς χώρους των εγχώριων συνεδριάσεων ότι πρέπει να απειλήσουμε με ένα Grexit, για να τους κάνουμε να υποχωρήσουν. Στους αντίστοιχους κλειστούς χώρους στην Ευρώπη, όμως, έλεγε πως το Grexit δεν είναι επιλογή. Στον ελληνικό λαό, επίσης, επαναλάμβανε αυτό που ήθελε να ακούσει: ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση Grexit, γιατί δεν το θέλει κανείς. Ο ίδιος ο πρώην υπουργός μάλιστα σημειώνει ότι γνώριζε ότι η κυβέρνηση δεν είχε νομιμοποίηση για Grexit. Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, ακόμα και η δημοσιοποίηση της πρόθεσης για Grexit θα λογίζονταν ως πραξικόπημα, γιατί θα φαινόταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κορόιδευε τον κόσμο και χρησιμοποιούσε την εντολή του για αλλότριους σκοπούς. Ο Βαρουφάκης, όμως, συμβούλεψε τον Τσίπρα να προτιμήσουν το Grexit, αν η Γερμανία δεν τους αφήσει άλλο περιθώριο (σ.755). Μα, για να γίνει κάτι τέτοιο ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΚΛΟΓΕΣ, αλλιώς THIS IS A COUP! Η στρατηγική Βαρουφάκη δεν συνυπολόγιζε τον πλέον σημαντικό παράγοντα στη δημοκρατική πολιτική, τη νομιμοποίηση. Γι αυτό και δεν συμμεριζόταν το ότι ο Τσίπρας ενδιαφερόταν για το αν θα συμφωνούσε το κόμμα με τις επιλογές του.

Στις ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν όλα τα μέλη να συζητούν οριζόντια, να διαμορφώνουν πολιτικές, να ψηφίζουν προτεραιότητες και ώριμες πολιτικές, να δημιουργούν ομάδες, να καλούν σε κινητοποιήσεις, να «ανεβάζουν» και να «κατεβάζουν» προπαγανδιστικό υλικό, να συνεισφέρουν χρήματα, κ.λπ. Κατά τη γνώμη μου, το βάρος πρέπει να δοθεί στη διαβούλευση και στην εκπόνηση πολιτικών, όχι στην εκλογή οργάνων και στα δημοψηφίσματα. Είναι αλήθεια ότι οι χρήστες των ψηφιακών πλατφορμών αρέσκονται περισσότερο να ψηφίζουν παρά να διαβουλεύονται. Γι αυτό και θεωρώ πως πρέπει να δοθούν πλήρη δικαιώματα συμμετοχής στην πλατφόρμα (με μια απλή ταυτοποίηση) στον κάθε φίλο/η που θέλει να συμμετάσχει, αλλά να δοθούν δικαιώματα εκλογής των οργάνων μόνο σε όσους/ες θέλουν να γραφτούν σε μια τοπική η κλαδική ΟΜ, συμμετέχοντας και πληρώνοντας συνδρομή. Έτσι, και θα ενισχυθεί η δημοκρατική διαβούλευση και παραγωγή πολιτικής από τα κάτω και θα αποφευχθούν τα παιχνίδια εξουσίας που μπορεί να θελήσει να παίξει οποιαδήποτε ηγεσία ή παράγοντες που θα επιδιώξουν να «αλώσουν» το κόμμα στηριζόμενοι σε απλούς followers.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες επιτρέπουν στα μέλη ενός κόμματος να συζητούν (forum), να προτείνουν και να ρωτούν πάνω σε μεγάλες θεματικές. Έτσι, θα γίνεται οριζόντιος διάλογος σε όλο το κόμμα και για όλα τα θέματα και θα διαφαίνονται αδιαμεσολάβητα οι βασικές απόψεις και τα επιχειρήματα. Τα μέλη θα συνεισφέρουν πραγματικά στο κόμμα ιδέες και λύσεις, τα εκλεγμένα σώματα θα μαθαίνουν έγκαιρα και σε βάθος τις απόψεις των μελών και θα αντλούν από τη σοφία του συλλογικού διανοούμενου, θα μπορούν να διαμορφώνονται μεγάλα διαδικτυακά events, όπως η «ώρα του Προέδρου» ή του τάδε τομεάρχη, θα τίθενται σε ψηφοφορία διάφορα ζητήματα το εύρος των οποίων μπορεί να αποφασιστεί σε δεύτερη φάση, κ.λπ. Οι τοπικές οργανώσεις, τα τμήματα και τα όργανα του κόμματος μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν, όμως αν κάποιος/α θέλει να συμμετέχει μόνο στην πλατφόρμα, καλό θα ήταν να μπορεί να το κάνει. Δεν πρόκειται για κατάργηση των ενδιάμεσων σωμάτων, αλλά για ενδυνάμωση της βάσης. Τα ενδιάμεσα σώματα πάντα θα είναι χρήσιμα για να μπορεί να λειτουργεί το κόμμα σε περιόδους πολιτικής άπνοιας, όπου το πολιτικό ενδιαφέρον και η συμμετοχή υποχωρεί. Και για τον κίνδυνο ενδυνάμωσης της ηγεσίας; θα ρωτήσουν κάποιοι/ες. Μα ακριβώς αυτή δεν είναι η κατάληξη όταν ένα κόμμα μαζών (χωρίς μάζες στο εσωτερικό του) ψηφίζεται από εκατομμύρια πολιτών; Ας επιχειρήσουμε να εντάξουμε αυτές τις μάζες ψηφοφόρων με τον τρόπο που αποδέχονται οι εκατοντάδες χιλιάδες προσοντούχοι που (ευτυχώς ή δυστυχώς) δεν θεωρούν τον εαυτό τους προλετάριο. Ας κρατήσουμε, λοιπόν, ό,τι καλό έχει ακόμα να προσφέρει η έμμεση δημοκρατία και ας τη συνδυάσουμε με την άμεση δημοκρατία. Οι αριστεροί ριζο-σπάστες δεν πρέπει να προσκολλώνται σε «αριστερές παραδόσεις» και δεν πρέπει να κηρύσσουν «το τέλος της (οργανωτικής) ιστορίας», ενώ οι δημοκράτες πρέπει να αντέχουν την απροσδιοριστία και τα ρίσκα που εμπεριέχει η δημοκρατική συνθήκη.

Τα δευτεροκλασάτα στελέχη της ΝΔ, που μοιάζουν να διαγκωνίζονται στο ποιος/α θα πει τη μεγαλύτερη σαχλαμάρα, είναι καθημερινοί άνθρωποι που η έλευση της εποχής και της κοινωνίας του διαδικτύου, χάρη στις κατά το ήμισυ ιδιωτικές και κατά το ήμισυ δημόσιες δικτυώσεις, λένε (επιτέλους!) δημόσια αυτό που σκέφτονταν πάντα ιδιωτικά. Με λίγα λόγια, το διαδίκτυο έφερε στην επιφάνεια το μάγμα της ημιμάθειας και της διανοητικής «λουμπενιάς» που έκρυβε κάθε κοινωνία στους κόλπους της και αναδιπλασίασε το δημόσιο χώρο βυθίζοντάς τον στα έγκατα των απόψεων που δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Έτσι, τα στελέχη που διαπρέπουν στις απρέπειες και τις ασυναρτησίες δεν είναι άλλοι από τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Είναι κοινοί άνθρωποι, κοινή γνώμη. Είναι οι άνθρωποι που πάντα έλεγαν ότι «καθένας έχει την άποψή του, η οποία πρέπει να γίνεται σεβαστή». Είναι αυτοί που θα απέφευγαν να εκτεθούν σε μεγάλα ακροατήρια ή θα «μαζεύονταν» σε μια συζήτηση με σοβαρούς ανθρώπους. Είναι αυτοί που βίωναν τη μορφωτική ανισότητα. Είναι αυτοί που εξαρτιόνταν πάντα από τους άλλους που ήξεραν. Αυτοί που δεν μετείχαν του κλειστού κλαμπ όπου τα κριτήρια εγκυρότητας, η τεκμηρίωση, η μέθοδος, η επιστήμη, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να έχεις πραγματικά «άποψη», να σε λαμβάνουν υπόψη όταν μιλάς. Αυτοί που, όταν οι δεξιοί μιλάνε για «αριστερό ελιτισμό», «αριστερή διανόηση», «κουλτουριάρηδες» και «αριστερή ηγεμονία», αισθάνονται ότι υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να λένε ό,τι θέλουν και όπως το θέλουν, απελευθερωμένοι από τα δεσμά των ισχυόντων κανόνων. Μην απορείτε: το αίτημα για μορφωτική και ιδεολογική εξίσωση (προς τα κάτω) είναι για τους φτωχούς τω πνεύματι ό,τι το αίτημα για οικονομική εξίσωση προς τα πάνω για τους οικονομικά φτωχούς. Αυτό που νομιμοποίησε η trash tv, που τόσα χρόνια έβλεπαν τα βράδυα του οχτάωρου οι πεσόντες, ήρθε το διαδίκτυο να το απελευθερώσει πλήρως και να το καταστήσει λαϊκό αίτημα.

Η φοροδιαφυγή είναι κάτι που ο ΣΥΡΙΖΑ θα τη βρίσκει συνέχεια μπροστά του. Δεν θα μπορέσει να μετασχηματίσει το κράτος και την κοινωνία όσο η φοροδιαφυγή συνιστά κυρίαρχη ατομική και οικογενειακή στρατηγική είτε επιβίωσης είτε πλουτισμού. Το αίτημα για δίκαιη φορολογία είναι αριστερό αίτημα, η πρακτική της φοροδιαφυγής είναι δεξιά πρακτική. Που, όταν εμπεδωθεί για κακούς ή «καλούς» λόγους, δεν εξαλείφεται εύκολα όσες ευνοϊκές προϋποθέσεις και να συσσωρευθούν. Γιατί ο αγώνας αλλαγής των νοοτροπιών θέλει πολύ χρόνο που οι κυβερνήσεις δεν έχουν. Γι αυτό δεν πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ να ανεχθεί τη φοροδιαφυγή στα χρόνια της αντιπολίτευσης με την ελπίδα να την αντιμετωπίσει από θέση κυβέρνησης. Ο αγώνας αυτός πρέπει να είναι συνεχής, και μάλιστα ιδεολογικός. Η επιτυχία του θα συνιστούσε πραγματική επανάσταση, που θα αντιμετώπιζε το εθνικό μας ζήτημα, που άρχισε να μορφοποιείται ήδη από την επανάσταση του 1821[4]. Και αν κανείς πει ότι δεν μας ενδιαφέρει να βελτιώσουμε ένα αστικό κράτος, τότε θα του υπενθυμίσω ότι ο ίδιος ο Λένιν θεωρούσε ότι για την εγκαθίδρυση ενός σοσιαλιστικού κράτους χρειάζεται μεγαλύτερη διοικητική ικανότητα από αυτή που μπορούν να εξασφαλίσουν τα αστικά κράτη.

Οι αριστεροί/ες ξέρουν πολύ καλά τι επίδραση έχει πάνω σε κάποιον/α το να βρεθεί στο δρόμο μαζί με άλλους, οι οποίοι αυτομάτως μετατρέπονται σε συναγωνιστές. Απλώς δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί και στους δεξιούς πολίτες. Οι συγκεντρώσεις και οι διαδηλώσεις, όπως έχει τονίσει ο γνωστός θεωρητικός Charles Tilly, είναι επιδείξεις αξιοσύνης, ενότητας, πολυάριθμου, και αφοσίωσης σε ένα σκοπό. Οι δεξιοί πολίτες συνειδητοποίησαν ότι είναι μια οιωνεί πλειοψηφία και ένιωσαν αυτό που πάντα ένιωθαν οι αριστεροί και δημοκρατικοί πολίτες: το συναίσθημα ενός μαχόμενου λαού.

Η πολιτική επικοινωνία γινόταν πάντα με storytelling, με απλές σύντομες ιστορίες, που μαγνήτιζαν το ενδιαφέρον, και έδιναν νέο χρόνο στους αφηγητές. «Γιατί να σε ψηφίσω;» Έχεις μια ανάσα διορία, ειδικά τώρα που σε ρωτάνε με καχυποψία, απογοήτευση, χωρίς υπομονή. Αν δεν έχεις μια σύντομη περιεκτική απάντηση δεν έχεις τύχη. Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αρκεστούν σε μια απλή απάντηση ευθέως ανταγωνιστική του τρίπτυχου της Ν.Δ.: «Με το ΣΥΡΙΖΑ θα υπάρχει καλύτερη υγεία-παιδεία-κοινωνικό κράτος, δουλειές με δικαιώματα, και δικαιότερη φορολόγηση». End of story.

Η πλειοψηφία δεν θέλει να την κυβερνά η φαμίλια Μητσοτάκη, οι βαρόνοι των ΜΜΕ, και οι ακροδεξιοί. Όμως, ο «μπαμπούλας» της Ν.Δ. είναι ένας μη νικηφόρος ετεροπροσδιορισμός. Για ένα νέο Δημοψήφισμα, μια πανστρατιά από την κεντροδεξιά μέχρι την αντιεξουσία, χρειάζεται ένας αγώνας για τις ιδέες και τις αξίες μας, για τα όνειρά μας, μια έξοδος του Μεσολογγίου απέναντι στη σαλβινική Δεξιά που μας υπόσχεται «μάγισσες, μιζέρια, μίσος». Χωρίς τους νέους δεν υπάρχει Αριστερά και δεν υπάρχει νίκη. Και οι νέοι είναι μια διαφορετική κοινωνική κατηγορία, στην οποία δεν μπορείς να απευθύνεσαι με παρωχημένους ρητορικούς τρόπους, για αμυντικούς ή μίζερους στόχους. Οι νέοι δεν ψηφίζουν νοικοκύρη, καλό διαχειριστή, στηρίζουν το ριζοσπάστη που θα ανοίξει τα κοινωνικά συστήματα και τα μυαλά και θα τους ανοίξει το δρόμο, ψηφίζουν τον ξεχωριστό, όχι «μια από τα ίδια». Οι νέοι αναζητούν θετική ταυτότητα, ιδεολογία. Όλοι και όλες λένε: «θέλουμε ένα λόγο για να παλέψουμε, όπως στο Δημοψήφισμα». Δεν θέλουν έναν νέο Αντρέα Παπανδρέου, απεχθάνονται πλέον τους σωτήρες. Οι νέοι θέλουν ν’ ακούσουν για το μέλλον, γιατί έχουν μέλλον.