Η Αυγή

Στο επόμενο διάστημα θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε σημαντικές κρίσεις. Μας το έδειξαν οι ανεπαρκείς και ελάχιστες αποφάσεις που πήραν για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την πορεία εξόδου από τον άνθρακα. Αυτές θα έχουν διαφορετικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία. Όταν συζητάμε με τα συνδικάτα της Ανατολικής Ευρώπης και μερικώς με αυτά των Βαλκανίων και τους μιλάμε για την έξοδο από τον άνθρακα μας κοιτούν άσχημα. Υπάρχουν μεγάλα προβλήματα, που τα αντιμετωπίζει και το περιβαλλοντολογικό κίνημα. Δεν είναι εύκολο να οικοδομήσουμε μια σχέση ανάμεσα στις αναγκαίες επιλογές που πρέπει να γίνουν για να αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή και τις προοπτικές της εργασίας, τις απαντήσεις που θα πρέπει να δώσουμε στους εργαζόμενους που εργάζονται σε αυτούς τους τομείς. Υπάρχει μεγάλη δυσκολία να δημιουργηθεί μια σχέση, ένας δεσμός. Πως όμως θα κάνουμε μια πράσινη μετάβαση, πώς θα αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, χωρίς να έχουμε κοινωνική δικαιοσύνη; Στο τέλος θα αυξηθούν οι κοινωνικές ανισότητες. Σε πολλές χώρες φοβάμαι ότι κυοφορείται μια λογική κλεισίματος. Από ορισμένες χώρες μας λένε ότι εσείς τα βλέπετε εύκολα γιατί έχετε τους οικονομικούς πόρους, εναλλακτικούς και ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους, ενώ εμείς αντιμετωπίζουμε μια καταστροφική κατάσταση, υψηλά ποσοστά ανεργίας και υψηλά ποσοστά φτώχειας και ακραίας φτώχειας. Τόσο στη G20, την COP26, αλλά και στα κινήματα, πρέπει να υπάρχει μια προοπτική για αυτούς τους ανθρώπους, γιατί διαφορετικά η αποκαλούμενη πράσινη μετάβαση αποτελεί μια απάτη. Υπάρχουν ταυτόχρονα πολλά στοιχεία και το γεγονός ότι η πανδημία επιδείνωσε περαιτέρω τις ανισότητες και το βλέπουμε ακόμη και σήμερα με το νέο κύμα της και τις ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες που προκαλεί σε μια σειρά χώρες. Οι πιο πλούσιες χώρες, που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, θα έπρεπε να είχαν μεγαλύτερο θάρρος για να προωθήσουν τις αλλαγές από το να υπερασπίζονται το μοντέλο τους. Μέσα στο νέο γεωπολιτικό σενάριο και την κρίση δεν νομίζω ότι μπορεί κάποιος να κλείσει τα σύνορα και να νομίζει ότι μπορεί να απομονωθεί για να προστατευθεί. Τα συνδικάτα πρέπει να έχουν το θάρρος να κάνουν αυτές τις αναλύσεις, γιατί οι εθνικισμοί δεν προσέφεραν ποτέ κάτι θετικό στους εργαζόμενους, παρόλο που εμφανίζονται ως σωτήριες λύσεις. Κλείνοντας τα σύνορα δεν θα σωθεί κανείς, αλλά αντίθετα θα βαδίσει στο θάνατό του. Οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα έχουν ανάγκη την αλληλεγγύη και την κοινή δράση τους σε όλα τα επίπεδα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις. Τα απλοποιημένα συνθήματα των εθνικισμών διευκολύνουν έναν εύκολο προσηλυτισμό, αλλά εμείς πρέπει να εργαστούμε μέσα στους χώρους εργασίας για να υπενθυμίσουμε στους εργαζόμενους ότι η αντιπαράθεση γίνεται με τους έχοντες και κατέχοντες και όχι εναντίον των ομοίων τους.

Μέχρι στιγμής, θα έλεγα ότι η Ακροδεξιά δεν έχει ωφεληθεί από την κρίση. Η Ακροδεξιά στην εξουσία, για παράδειγμα στη Βραζιλία, αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, ενώ το ίδιο συνέβη με τον Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και η Ακροδεξιά στην αντιπολίτευση δεν εκμεταλλεύτηκε τις κρίσεις, ήταν πολύ περιθωριοποιημένη. Στην Ιταλία, στην οποία υπάρχει μια ισχυρή Ακροδεξιά που στην αρχή της κρίσης ήταν ηγεμονική, ο Σαλβίνι της Λέγκα του Βορά, εξαφανίστηκε μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η επιρροή του συνεχίζει να μειώνεται. Η κρίση ως παγκόσμιο φαινόμενο ριζώνει την συνειδητοποίηση ότι δεν είναι δυνατό να βγούμε από αυτήν μέσω εθνικών λύσεων, αλλά μόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Πολλοί ψηφοφόροι του Σαλβίνι χειροκρότησαν τους κουβανούς, κινέζους και αλβανούς γιατρούς που ήρθαν στην Ιταλία για να βοηθήσουν στα νοσοκομεία. Ήταν μια λαϊκή αντίδραση, προοδευτική και υγιής. Ο ξενοφοβικός λόγος της Ακροδεξιάς δεν κατάφερε να επικρατήσει. Δεν λέω ότι αυτό είναι ένα παγιωμένο εύρημα. Μπορεί σε έξι μήνες, με την εμβάθυνση της κρίσης, η Ακροδεξιά να αναδυθεί πάλι με έναν πολύ έντονο ξενοφοβικό λόγο. Όμως, αυτό δεν συμβαίνει τώρα. Για παράδειγμα, στην Γαλλία τους τελευταίους μήνες η Λεπέν εμβάθυνε την ιδεολογική και πολιτιστική της αλλαγή εισάγοντας μια οικολογική συνιστώσα στο λόγο της. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το προφίλ των ακροδεξιών ψηφοφόρων είναι το πιο αντιοικολογικό που μπορεί να φανταστεί κανείς. Λοιπόν, αυτή η αλλαγή δείχνει κάτι. Αν αναλύσουμε τη μεγάλη διάρκεια εμφάνισης της νέας ριζοσπαστικής Δεξιάς, την οποία ονομάζω μεταφασιστική, πιστεύω ότι η ρίζα αυτού του φαινομένου είναι ο νεοφιλελευθερισμός και η αδυναμία της Αριστεράς να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές ανισότητες που αυτός δημιουργεί. Συν το γεγονός ότι η Αριστερά συνόδευσε την εγκαθίδρυση του νεοφιλελευθερισμού, ενώ η Ακροδεξιά οικοδομήθηκε ως αντιπολιτευτική δύναμη. Ο καπιταλισμός μπορεί να συνυπάρχει με οποιοδήποτε πολιτικό καθεστώς, είτε με τη Λεπέν, είτε με τον Τραμπ, είτε με το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα. Τα φορολογικά δώρα του Τραμπ στις μεγάλες τράπεζες και τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις ήταν τόσο μεγάλα που αυτές συνέχιζαν να τον στηρίζουν. Το μεγάλο κεφάλαιο, το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, οι νεοφιλελεύθερες ελίτ δεν ταυτίζονται με την Ακροδεξιά, αλλά την αποδέχονται ως μια απολύτως αποδεκτή λύση. Στην εποχή του Μεσοπολέμου υπήρχαν εθνικιστικές αστικές τάξεις και ένα αντιφασιστικό εργατικό κίνημα. Σήμερα υπάρχουν κοσμοπολίτικες νεοφιλελεύθερες ελίτ και λαϊκά στρώματα που παρασύρονται από τον εθνικιστικό λόγο. Η επιλογή των ελίτ δεν είναι η Ακροδεξιά. Με αυτή την έννοια, επιστρέφουμε στα χρόνια του Μεσοπολέμου όπου, εκτός της Ιταλίας, η επιλογή των κυρίαρχων ελίτ δεν ήταν o φασισμός. Μόνο μετά το 1930 οι βιομηχανικές και οικονομικές ελίτ υποστήριξαν τον φασισμό. Με άλλα λόγια, η κατάσταση εξελίσσεται και είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα της κρίσης.

Έχουμε ευθύνη να εργαστούμε ώστε το προσεχές συνέδριο συνέχειας και τομής του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία να αποτελέσει σταθμό για τη δημοκρατική λειτουργία, τη διεύρυνση και την κοινωνική γείωση του κόμματος. Να είναι συνέδριο ελπίδας και νίκης, με προωθητικές συνθέσεις για το πολιτικό σχέδιο και τη φυσιογνωμία του κόμματος. Είναι αναγκαίος ο συλλογικός αναστοχασμός για το τι αφήνουμε και το τι κρατάμε στις θέσεις, τις δεσμεύσεις μας προς την κοινωνία, ιδιαίτερα όμως είναι επιτακτική ανάγκη να αναμετρηθούμε με τις προκλήσεις στον σύγχρονο κόσμο μετά την πανδημία και στο πεδίο των πολλαπλών ανισοτήτων που δημιουργούν οι επάλληλες κρίσεις. Ανοιχτοί ορίζοντες, λοιπόν, στη σκέψη μας και στις θέσεις μας, ώστε το κόμμα να γίνει ελκτικό στη νεολαία, στις ζωντανές δημιουργικές δυνάμεις του τόπου και στα κοινωνικά στρώματα που εξωθούνται στο περιθώριο από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Επιμένω στην προτεραιότητα για τον στόχο της ριζοσπαστικοποίησης της κοινωνίας μας, όχι διά της επαγγελίας της «ανάθεσης», αλλά κυρίως με την ενθάρρυνση να αναπτυχθούν παρεμβάσεις, να δυναμώσει η πολιτική συμμετοχή, να πάρουν την τύχη στα χέρια τους οι πολίτες, να πιστέψουν και να εγκρίνουν εκλογικά όταν φτάσει η ώρα ένα σύγχρονο αριστερό κόμμα - ραχοκοκαλιά της ευρύτερης προοδευτικής δημοκρατικής παράταξης και εγγύηση για μια προοδευτική διακυβέρνηση με προγραμματικές συνεργασίες.

Η γυναικοκτονία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη δολοφονία μιας γυναίκας ως αποτέλεσμα της βίας από τον σύντροφό της ή άλλο μέλος της οικογένειας, τα βασανιστήρια και τον μισογυνικό φόνο των γυναικών, όπως και μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας άλλωστε, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο όνομα της λεγόμενης τιμής κ.λπ. Και εκτίθενται οι έγκυροι/ες νομικοί που μιλούν για νεολογισμό. Ο όρος femicide κατεγράφη για πρώτη φορά στη νομική ορολογία στην Αγγλία το 1801 για να ορίσει «τη δολοφονία μιας γυναίκας», το 1848 δημοσιεύτηκε στο νομικό λεξικό Wharton και με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείφθηκε. Η τρέχουσα χρήση προέκυψε στο πλαίσιο των φεμινιστικών κινημάτων της δεκαετίας του 1970 από φεμινίστριες νομικούς, οι οποίες θέλησαν να φωτίσουν έμφυλα και πολιτικά το πλήθος των δολοφονιών με θύματα γυναίκες. Όπως τόνιζαν, έπρεπε να αναγνωριστεί πως πρόκειται για συγκεκριμένη πατριαρχική, σεξιστική πολιτική με εργαλείο τη δολοφονία.

Η βαθύτερη ενασχόλησή μου και η συνειδητή προσπάθεια να καταγράψω τα εικαστικά πορτρέτα του αγώνα με οδήγησε στην καταβύθιση στο υλικό της Ιστορίας. Για να αποτυπώσω κάθε μία απ' αυτές τις μορφές, αναζητούσα κάθε φορά μέσα από το ιστορικό υλικό όλες αυτές τις κρίσιμες λεπτομέρειες της ζωής τους. Η προϋπόθεση για να ζωγραφίσω αυτά τα πρόσωπα ήταν η όσο το δυνατόν πιο εξαντλητική ιστορική γνώση του ιδιωτικού, αλλά και του δημόσιου βίου τους. Αυτό που συντελέστηκε για μένα ζωγραφίζοντας ήταν η αποκάλυψη και η απομυθοποίηση των στερεότυπων μύθων και το φανέρωμα αυτών των στοιχείων που συνθέτουν τον μικρό - μέγα κόσμο της ανθρώπινης φύσης. Άνθρωποι με μεγαλείο ψυχής, που ξεγελάνε τον θάνατο, ευάλωτοι, τρυφεροί και αμείλικτοι ταυτόχρονα, επιρρεπείς στις μικρότητες, αλλά και στα οράματα. Τώρα λοιπόν, 200 χρόνια μετά, ξαναβρίσκουμε στα καθαρά βλέμματά τους την αληθινή Ιστορία μας. Καθένας τους μας κοιτάει με διαφορετικό τρόπο, συνομιλεί με τον θεατή του, μεταφέρει ένα κόσμο βαθιών αισθημάτων και αγωνιστικού οίστρου και όλοι μαζί καταθέτουν το μεγαλείο και το πολυσύνθετο της ζωής και της αλήθειας τους, που μπορεί να γίνει και δική μας αν αναστοχαστούμε τους όρους και τις συνθήκες που γεννούν τα οράματα και τους αγώνες για την ανεξαρτησία και την ελευθερία.

Η κυβέρνηση εδώ και καιρό αδιαφόρησε για τα ανησυχητικά σημάδια - θυμίζω ότι στην επίκαιρη επερώτηση που καταθέσαμε τον Ιούλιο για το επερχόμενο κύμα ανατιμήσεων δεν έχει απαντήσει καν. Η κυβέρνηση επιμένει να ανάγει το πρόβλημα στη διεθνή συγκυρία. Η μοιρολατρία αυτή όμως έχει ιδεολογικό πρόσημο: η Ν.Δ. έχει μιλήσει τόσο εμφατικά για την αυτορρύθμιση της αγοράς, που ακόμα και τώρα αδυνατεί να παραδεχτεί τα αδιέξοδα στα οποία μας έχουν οδηγήσει αυτές οι δοξασίες. Η ενέργεια είναι το κατεξοχήν πεδίο εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων πειραμάτων. Και είναι εξοργιστικό ότι σήμερα, τη στιγμή που οι Έλληνες καταναλωτές πληρώνουν το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη, η κυβέρνηση επιμένει σε μπαλώματα. Τα μέτρα που ανακοίνωσε στη ΔΕΘ απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα για την επόμενη στροφή του δρόμου, ενώ ταυτόχρονα ναρκοθετούν τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας - η κυβέρνηση δηλαδή παίρνει κονδύλια από ένα ταμείο που αφορά το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας και τα βάζει πρόχειρα σε έναν κουμπαρά για το επόμενο τρίμηνο. Όσο για το ποσό ενίσχυσης, είναι σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με το συνολικό μέγεθος του προβλήματος. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι το ενεργειακό κόστος δεν αφορά μόνο τον συγκεκριμένο κλάδο, αλλά το σύνολο της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας: από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τον τουρισμό μέχρι βεβαίως τη βαριά ενεργοβόρο βιομηχανία. Η κυβέρνηση επιλέγει ουσιαστικά να προστατεύσει το κερδοσκοπικό σύστημα που έχει στηθεί γύρω από την ενέργεια. Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση: παρέμβαση στην τιμολογιακή πολιτική της ΔΕΗ, ρύθμιση και έλεγχος της χονδρεμπορικής αγοράς, επιδότηση ενεργειακού κόστους για νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. (...) Το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους είναι ήδη πολύ έντονο. Αν συνυπολογίσει κανείς ότι τους επόμενους μήνες νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα κληθούν να αποπληρώσουν όλες τις σωρευμένες υποχρεώσεις της πανδημίας, αντιλαμβάνεται ότι το ζήτημα αυτό θα λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταθέσει εγκαίρως ολοκληρωμένη πρόταση, που περιλαμβάνει ουσιαστική ρύθμιση των οφειλών με κούρεμα της βασικής οφειλής και αντικατάσταση του εκτρωματικού Πτωχευτικού που ψήφισε πέρυσι η κυβέρνηση με ένα μόνιμο, ολιστικό πλαίσιο για τη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, που επαναφέρει την προστασία της πρώτης κατοικίας. Είναι πολύ σημαντικό ότι οι προτάσεις μας αυτές εφάπτονται με τις βασικές αγωνίες και διεκδικήσεις των παραγωγικών φορέων.

Όσο αφορά τη νομική κατοχύρωση του όρου γυναικοκτονία «αυτό το αίτημα γεννά επιφυλάξεις, οι αγώνες του γυναικείου κινήματος ήταν και παραμένουν αγώνες χειραφέτησης και έχουν ως στόχο την αναγνώριση καθεμιάς γυναίκας ως εκπροσώπου του ανθρώπινου είδους χωρίς άλλους όρους και προϋποθέσεις. Παράλληλα, στο ποινικό μας σύστημα η δολοφονία, δηλαδή η με πρόθεση αφαίρεση ανθρώπινης ζωής, είναι ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα. Είναι κακούργημα και η αυστηρότητα της ποινικής μεταχείρισης της πράξης οφείλεται στη βαρύτητα της προσβολής και στη σπουδαιότητα του έννομου αγαθού που είναι η ζωή ενός ανθρώπου. Φοβούμαι λοιπόν ότι τυχόν διαφοροποίηση της δολοφονίας της γυναίκας από τη δολοφονία του άντρα είναι νομικά και πολιτικά άστοχη. Οι γυναίκες, με τον πιο επίσημο, με τον πιο πανηγυρικό τρόπο, θα αναγνωριστούν ως μια ιδιαίτερη κατηγορία ανθρώπων, που αξιώνει διαφορετική μεταχείριση, ενώ διεκδικούν χωρίς κανένα προαπαιτούμενο την ιδιότητα του ανθρώπου, την ‘ανθρωπικότητά τους’, ώστε με βάση αυτή να απολαμβάνουν ισότιμα όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους. Θεωρώ πολύτιμη τη χρήση του όρου γυναικοκτονία στον δημόσιο λόγο, για να αναδεικνύονται τα αίτια, η επιβίωση και η αναπαραγωγή της πατριαρχικής ιδεολογίας και των δομών που παράγουν το αδίκημα, ενώ θεωρώ άστοχη τη νομική τυποποίησή του».