Αναδημοσιεύσεις

Αλλά και άντρας δεν γεννιέσαι, άντρας γίνεσαι. Αν ο φαλλοκεντρισμός εκλαμβάνει τη γυναίκα ως πραγμοποιημένο ιδιόκτητο του άνδρα–πατέρα-αφέντη, τούτο στηρίζεται στη συνθήκη που επιβάλλει το σύστημα, ίδιο από τη φεουδαρχία ως τον σημερινό εμπράγματο καπιταλισμό. Σύστημα ίδιο, σε ό,τι αφορά τη φυσικοποίηση των ιδιωμάτων που στερεοτυπικά προσδίδει και αναπαράγει στα φύλα, ίδιο και στις κοινωνικές ηθικές αρχές που διαχέει. Οι άντρες που φτιάχνει, όντα ολωσδιόλου εξουσιαστικά, θεωρούν εν τέλει αυτονόητη την εκμετάλλευση του συν-ανθρώπου. Σε όποιο σημείο του πολιτικού φάσματος κι αν τοποθετούνται. Φαλλοκράτης πατριάρχης, λοιπόν, δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητοι οι εξεγερτικοί αγώνες των γυναικών. Αλλά όχι. Εκείνο που οι άντρες αδυνατούν να καταλάβουν, όσοι χλευάζουν το κίνημα των φεμινιστριών, είναι πως τούτοι οι αγώνες λειτουργούν απελευθερωτικά και προς τις δύο κατευθύνσεις, και του αρσενικού και του θηλυκού. Διότι ανατροπή των ρόλων σημαίνει πως καλείται πια κανείς να αυτοπροσδιοριστεί, πέρα από τους καταναγκασμούς των στερεότυπων. Και να διαλέξει, μακριά από τη φυσικοποίηση των συστημικών χαρακτηριστικών των φύλων, εκείνα που όντως ορίζουν τον καθένα. Ένας ριζοσπαστικός φεμινισμός σήμερα, τον καιρό της νεοδεξιάς παλινόρθωσης, κρίνεται περισσότερο απαραίτητος από τις περασμένες δεκαετίες. Η οπισθοχώρηση των δικαιωμάτων των γυναικών, η υποεκπροσώπηση σε θέσεις κλειδιά στη δουλειά και στην πολιτική –και στα κόμματα της αριστεράς-, η συνεχής προβολή από τα ΜΜΕ του προτύπου της «μητερούλας» ενισχύουν τις ανισότητες και τις σχέσεις εξουσίας. Οι δε νέοι φαλλοκράτες που καθημερινά δημιουργούνται αναπαράγουν τη, φανερή ή υποβόσκουσα, βία σε κάθε πλευρά της ζωής.

Οι γυναίκες που πάλεψαν στην Ελλάδα δεν ήταν μόνο μορφές της Επανάστασης του 1821, δεν πάλεψαν μόνο για την Επανάσταση, δεν ήταν μόνο αυτές που αγωνίστηκαν. Σπουδαίες αγωνίστριες υπήρξαν και μέσα στα εργοστάσια που δούλευαν από ανήλικες για την ισότιμη μεταχείρισή τους με τους άνδρες, αλλά και μέσα στα ακόμη πιο περιοριστικά σπίτια. Απέργησαν, χτυπήθηκαν, εξορίστηκαν, αρκετές δολοφονήθηκαν.

Η αίσθηση των ανδρών ότι έχουν ένα εγγενές δικαίωμα στην εξουσία, ειδικά προνόμια και απαιτήσεις. Αυτό τους μαθαίνει η πατριαρχία. Το δικαίωμά τους επεκτείνεται και πάνω στο γυναικείο σώμα. Θεωρούν ότι έχουν δικαίωμα στο σεξ. Το male entitlement παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάχρηση: οι καταχραστές θεωρούν την καταχρηστική συμπεριφορά όχι μόνο αποδεκτή αλλά δικαιολογημένη - τόσο δικαίωμα όσο και προνόμιο. Με αυτή την έννοια, συχνά θεωρούν ότι τα γυναικεία σώματα έχουν αποστολή τη δική τους ικανοποίηση. Π.χ. ο θηλασμός, από ορισμένους άνδρες, προσλαμβάνεται ως ερωτικό κάλεσμα. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσεται και η ευρεία πεποίθηση ότι δεν υπάρχει βιασμός εντός σχέσης ή γάμου: το σώμα της γυναίκας δεν ανήκει στην ίδια αλλά στον άντρα ιδιοκτήτη της. Το σεξ μετατρέπεται για τους άντρες σε δικαίωμα και η δυνατότητα μιας γυναίκας να το αρνηθεί ισοδυναμεί με στέρηση κάποιου φανταστικού δικαιώματος.

«Δουλεύαμε από την αυγή ως τη δύση του ηλίου 7 μέρες την εβδομάδα. Όσες δούλευαν σε μηχανές τις κουβαλούσαν στην πλάτη τους φθάνοντας και φεύγοντας από τη δουλειά. Ήταν κανονικό εργοστάσιο σκλάβων. Αν συζητούσαν οι πωλήτριες απολύονταν αμέσως. Το σφύριγμα των μηχανών, το ουρλιαχτό του επιστάτη έκαναν τη ζωή ανυπόφορη» Κλάρα Λέμλικ, Εργάτρια σε βιοτεχνία ιματισμού

Υπάρχουν πολλοί απαίσιοι ευφημισμοί για τις γυναικοκτονίες. Τις λένε «εγκλήματα πάθους», τις λένε «οικογενειακές τραγωδίες», τις λένε, αν και αυτό ευτυχώς ακούγεται λιγότερο στη χώρα μας πια, «εγκλήματα τιμής». Πριν από μισόν αιώνα, αντίθετα, διάβαζε κανεις συνέχεια στην εφημερίδα για «εγκλήματα για λόγους τιμής» -και συνηθως ο χαρακτηρισμός αυτός έφερνε αυτόματα την ευνοϊκή μεταχείριση του φονιά (πατέρα, συζύγου, αδελφού), που όχι σπάνια καταδικαζόταν σε ελαφρές ποινές, ίσα να καλύπτουν την προφυλάκιση, που ανακοινώνονταν ενώ το ακροατήριο -σύσσωμη η τοπική κοινωνία- χειροκροτούσε σε ένδειξη συμπαράστασης στον φονιά. (...) Θα μου πείτε, τι θα αλλάξει αν πούμε «γυναικοκτονία» το φονικό της Σητείας και όχι «συζυγοκτονία» ή «ανθρωποκτονία» ή «δολοφονία»; Πιστεύω ότι έχει σημασία. Πιστεύω ότι με το να αναγνωρίσουμε και να κατονομάσουμε την έμφυλη βία, κοιτάζοντας το πρόβλημα κατάματα και μην κρύβοντάς το κάτω από τα πέπλα της «οικογενειακής τραγωδίας» και της «κακιάς στιγμής», βοηθάμε να αποκτήσει όλη η κοινωνία συναίσθηση του προβλήματος, κι έτσι την επόμενη φορά που η Ελένη, η Κατερίνα, η Αγγελική θα καταγγείλουν ότι απειλούνται, ότι βιάστηκαν, ότι ξυλοκοπήθηκαν, η απάντηση των αρχών δεν θα είναι τυπική, θα δένει τα χέρια του επίδοξου δράστη αντί να του δίνει το ελεύθερο. Αλλιώς, αν δεν κάνουμε τίποτα, θα συνεχίσουμε να μετράμε νεκρές γυναίκες.

Όσοι καταγγέλλουν πως η πολιτική για το κλίμα υποβαθμίζεται από άσχετα υποτίθεται αιτήματα για πρόσβαση στη δημόσια υγεία και παιδεία, θα πρέπει να σκεφτούν πως τα επαγγέλματα φροντίδας –τα περισσότερα από τα οποία είναι γυναικοκρατούμενα- είναι επαγγέλματα με χαμηλές εκπομπές αερίων και αυτές μπορούν να μειωθούν ακόμα περισσότερο. Με άλλα λόγια, πρέπει να ιδωθούν ως «πράσινες θέσεις εργασίας» και να τύχουν της ίδιας προστασίας, των ίδιων χρηματοδοτήσεων και της ίδιας μισθοδοσίας, όπως οι ανδροκρατούμενες θέσεις εργασίας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στα μέσα μεταφοράς. Εν τω μεταξύ, όπως είπε και η Γκαν Ράιτ, για να κάνουμε αυτούς τους τομείς λιγότερο ανδροκρατούμενους, είναι επιτακτικό να εφαρμοστεί ισότητα στη γονεϊκή άδεια και στους μισθούς, και γι’ αυτό αυτές οι δύο προτάσεις εντάσσονται στο ψήφισμα. Για να γίνει συνείδηση η χρησιμότητα αυτών των συνδέσεων και να εφαρμοστεί στο σχεδιασμό, θα χρειαστεί μια μαζική εξάσκηση στη συμμετοχική δημοκρατία. Ένα πρώτο βήμα είναι κάθε τομέας που περιλαμβάνεται στην Πράσινη Νέα Συμφωνία –νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια, κ.λπ.- να διαμορφώσει τη δική του πρόταση για το πώς μπορεί να γίνει ταχεία μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, πετυχαίνοντας ταυτόχρονα τους στόχους που θέτει η Πράσινη Νέα Συμφωνία εξάλειψης της φτώχειας, δημιουργίας καλών θέσεων εργασίας και αντιμετώπισης των φυλετικών και έμφυλων διακρίσεων πλούτου.

Χωρίς παραμορφωτικά ματογυάλια μπορεί να βρει κάποιος αρκετές αναφορές στη διακήρυξη της «Γέφυρας», που δείχνουν πώς αντιλαμβάνεται την έννοια του προοδευτικού. «Η πεισματική εμμονή στο νεοφιλελευθερισμό παράγει ακραίες ανισότητες, ανεργία, ανασφάλεια και διάβρωση του κοινωνικού κράτους, που παρέχουν έδαφος στην ακροδεξιά δημαγωγία. Και, δυστυχώς, πολλά κόμματα του συντηρητικού χώρου υιοθετούν την ατζέντα της ή και συγκυβερνούν μαζί της πιστεύοντας εσφαλμένα ότι θα την αναχαιτίσουν». Εκείνο, όμως, που ίσως ενοχλεί περισσότερο όσους παριστάνουν πως δεν καταλαβαίνουν τι εστί προοδευτικό, είναι μια άλλη διαπίστωση της διακήρυξης: «Η Ελλάδα, παρά τη βαθιά κρίση και την καταστροφική θεραπεία που της επιβλήθηκε, δεν πήρε το δρόμο της δεξιάς στροφής. Δεν συμφωνούμε όλοι με τις επιλογές και τους χειρισμούς της σημερινής κυβέρνησης (…) Εκτιμούμε, ωστόσο, πως η κυβέρνηση διηύθυνε, μέσα από δύσκολες συμπληγάδες, την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια, παρά τις δεσμεύσεις που συνεχίζουν να ισχύουν, έχει στο επίκεντρο της προσοχής της τα ασθενέστερα στρώματα, προχώρησε σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, νομοθέτησε σε δύσκολα ζητήματα για τα δικαιώματα των πολιτών, ακολουθεί φιλοευρωπαϊκή πολιτική».

Σε ατομικό επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, ο δεξιός πολιτικός σπάνια θα πει ότι είναι δεξιός -θα πει φιλελεύθερος, παλιότερα θα έλεγε εθνικόφρονας, συχνά θα πει «κεντροδεξιός»· η προσθήκη του πρώτου συνθετικού κεντρο-, τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά λειτουργεί όπως το γάλα στον καφέ ή τα παγάκια στο ουίσκι: σπάει την αψάδα, διευκολύνει την κατάποση. Μόνο ακραίοι, όπως ο Άδωνης, επαίρονται ότι είναι δεξιοί. Για να το πω αλλιώς, αν κάποιος πολιτικός πει ότι είναι δεξιός, είναι ακροδεξιός· ο δεξιός λέει πως είναι κεντροδεξιός. Στην Ελλάδα η Ακροδεξιά για πολύ καιρό στεγαζόταν στα υπόγεια της “δεξιάς πολυκατοικίας” για να θυμηθούμε τον όρο του Γ. Καρατζαφέρη που είχε θελήσει να δοθεί κι ένα υφυπουργείο (ένα δυαράκι, σαν να λέμε) στη Χρυσή Αυγή. Τουλάχιστον σήμερα η φασιστική απόφυση της άκρας Δεξιάς, η Χρυσή Αυγή, αντιμετωπίζεται όπως της αξίζει -σαν παρίας, σαν εγκληματική οργάνωση. Αλλά πρέπει να τα πούμε όλα: αν πανευρωπαϊκά αναμένεται επέλαση της Ακροδεξιάς, αιτία δεν είναι μόνο οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Είναι και ότι η Αριστερά δεν έχει δείξει μια πειστική εναλλακτική στον νεοφιλελεύθερο μονόδρομο που ακολουθεί η Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες. Εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα...

Tο ασφυκτικό νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, εμπλουτισμένο με το βαθιά συντηρητικό «τάξις και ασφάλεια», που συναγελάζεται την ακροδεξιά και εναντιώνεται στη διαφορετικότητα του ξένου και του παρία, καθώς και οι γεμάτοι αυταρέσκεια για τη μακροημέρευσή τους εκπρόσωποί του, φέρουν εντός τους τον σπόρο του καταποντισμού τους: γεννούν, με την πολιτική τους στάση, το όραμα μιας Ανοιχτής Πόλης, η οποία πλανάται πάνω απ’ τα κεφάλια τους και τους στοιχειώνει.