Αναδημοσιεύσεις

Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1983, κέρδισε έναν διθύραμβο από τον Απντάικ, παρέμεινε έξω από τις λογοτεχνικές φατρίες, τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία, κυνήγησε παράτολμες εμπειρίες, μάχεται ενάντια στους δαίμονές του και ξεγυμνώνεται στα βιβλία του με έναν τρόπο μοναδικό. Ο Εμανυέλ Καρέρ ρισκάρει να μη λέει ψέματα. Το καινούργιο του αφήγημα, το «Γιόγκα» (Εκδ. του Εικοστού Πρώτου) κορυφώνεται στη Λέρο. (...) Στο Γιόγκα, που παραπέμπει σε τέσσερα πυκνά χρόνια της ζωής του (2015-2019), αποκαλύπτει: «Μου έχουν πει ότι χρειάζεται πολύ θάρρος για να περιγράφεις τον εαυτό σου όπως κάνω στα βιβλία μου, χωρίς φτιασίδια. Δεν είναι αλήθεια (…) γιατί όποιος γράφει έχει όλη τη δύναμη στα χέρια του, κι εκείνος για τον οποίο γράφει βρίσκεται στο έλεός του. (…) Κυκλοφόρησα ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, το Ρώσικο μυθιστόρημα. Ξεγυμνώθηκα εκεί μια χαρά, εμένα αφορούσε, υπέβαλα όμως στην ίδια μεταχείριση τη μητέρα μου που φοβόταν μήπως αποκαλύψω ένα οικογενειακό μυστικό (σ.σ. για τον εμιγκρέ Γεωργιανό πατέρα της), αλλά και την τότε σύντροφό μου της οποίας φανέρωσα τη συναισθηματική και σεξουαλική ιδιωτική ζωή, με πρόσχημα ότι ήταν αξεδιάλυτα ενωμένη με τη δική μου.(…) Πέρασα μια γραμμή που δεν έπρεπε να την περάσω.» Αυτή τη γραμμή κατηγορήθηκε από τη δεύτερη γυναίκα του πως την ξαναπέρασε με το Γιόγκα. Ετσι, ενώ ήταν το φαβορί για τα βραβεία Γκονκούρ του 2020, αποκλείστηκε. Οπως παραδέχεται στο βιβλίο του: «Εχω εξαιρετικό ταλέντο στο να κάνω μια ζωή που θα είχε τα πάντα για να είναι ευτυχισμένη, αληθινή κόλαση».

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η υπάρχουσα παραγωγή τροφίμων μπορεί να θρέψει με τροφή 2.700 θερμίδων ημερησίως, 12 δισ. ανθρώπους. Δεν θα έπρεπε να πεινάει κανείς, δεδομένου ότι είμαστε προς το παρόν περίπου 7 δισ. Όμως 40 εκατ. πεθαίνουν από πείνα κάθε χρόνο και κάπου 850 εκατ. υποφέρουν από υποσιτισμό, εκ των οποίων το 34% (Αφρικανοί) ζουν με κάτω από 300 θερμίδες την ημέρα. Το πρόβλημα, βεβαίως, δεν είναι της παραγωγής, που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε, αλλά της διανομής της τροφής και του εισοδήματος (φτώχεια) και άρα κοινωνικοπολιτικό και παίρνει διαφορετική μορφή, ανάλογα με τη χώρα και την περιοχή. Με μια δικαιότερη κατανομή των θρεπτικών πόρων της Γης μπορούμε να εξασφαλίσουμε τη διατροφή όλης της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα να έχει υγιεινότερο τρόπο ζωής. Με μια ζωοεκτροφή, ούτε εκτατική ούτε σταυλισμένη, αλλά στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων5, όπου τα ζώα παίζουν συμπληρωματικό ρόλο και ανακυκλώνουν την οργανική ύλη, ενώ τα ζωϊκά προϊόντα συμπληρώνουν επίσης τη διατροφή. Δεν θα πρόκειται οπωσδήποτε για χορτοφαγία, αλλά για οικολογική–υγιεινή διατροφή. Χρειάζεται, όμως, αλλαγή του καταναλωτικού και διατροφικού μοντέλου στη Δύση, με περιορισμό της υπερκατανάλωσης κρέατος και ευρεία ενημέρωση του κόσμου ότι η ζωοεκτροφή συμβάλλει σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς και στην κακή υγεία. Χρειάζεται γενικότερα να απορρίψουμε το καπιταλιστικό αναπτυξιακό μοντέλο παραγωγής, συσσώρευσης και κατανάλωσης. Να απορρίψουμε το μοντέλο της χημικής βιομηχανοποιημένης γεωργίας. Να επιλέξουμε το μοντέλο της αγροτικής οικο–γεωργίας, που είναι λύση και για την κλιματική αλλαγή6. Να επιλέξουμε την κατεύθυνση μιας αγροδιατροφικής οικονομίας των αναγκών και όχι των επιθυμιών, των μικρών αποστάσεων και της εγγύτητας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, της δίκαιης διανομής των τροφίμων –με αποφυγή των μεσαζόντων– μέσω δικτύων παραγωγο–καταναλωτών και τοπικών αυτοδιαχειριζόμενων αγορών. Γενικά μέσα από κοινοτικές, αμεσοδημοκρατικές δομές, που θα συντονίζονται μέσω διασύνδεσης και ομοσπονδιοποίησης, να γίνει στροφή στη γεωργία που θα στοχεύει στην όλο και μεγαλύτερη αυτοδυναμία της αλυσίδας: αγρότης – κοινότητα – περιοχή – επικράτεια. Για τους αγρότες σημαίνει ότι θα παράγουν πρώτα για τις ανάγκες τις δικές τους (τουλάχιστον να παράγουν ένα μέρος της τροφής τους) και στη συνέχεια να παράγουν για τις ανάγκες της περιοχής τους και της χώρας. Από ανάγκη πρέπει να εφαρμόσουν αυτό που λέγεται «πολυλειτουργικότητα». Η δραστηριότητά τους να έχει πολλές πλευρές: οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική. Η δουλειά τους θα έχει και κάποια πλευρά μη άμεσα κερδοφόρα, όπως π.χ. για την αποκατάσταση της ισορροπίας στην περιοχή. Θα παράγουν, θα μεταποιούν οι ίδιοι το προϊόν τους και θα το διακινούν, δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Θα προστατεύουν το περιβάλλον, θα αποκτούν σχέσεις με την τοπική κοινωνία και θα γίνονται παράγοντες ζωής της κοινότητας, προωθώντας την κοινοτίστικη αντίληψη και βοηθώντας να κρατηθεί ζωντανή η περιοχή τους και γενικότερα η κοινωνία της υπαίθρου. Η μικρής κλίμακας οικογενειακή γεωργία είναι εντάσεως εργασίας (άρα δημιουργεί πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας από την μηχανοποιημένη γεωργία) και απαιτεί λίγα καύσιμα, αυτή θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό και στην «ψύξη» της γης.

Το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων δεν απομονώθηκε από την υπόλοιπη Αριστερά. Το τμήμα του στο Σικάγου, για παράδειγμα, είχε σχέση συνεργασίας με τους Young Patriots, μια οργάνωση που αποτελούνταν κυρίως από γιους και κόρες λευκών μεταναστών των Απαλαχίων. Το 1969, το ΚΜΠ προσκάλεσε τους Young Patriots και άλλες αριστερές οργανώσεις να έρθουν στο Όκλαντ για να συμμετάσχουν στη διάσκεψη του Ενιαίου Μετώπου κατά του Φασισμού. Η ηγεσία του Χάμπτον ήταν ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία αυτής της σύνδεσης. Δυναμικός επικεφαλής του παραρτήματος του ΚΜΠ στο Σικάγο, ο Χάμπτον απευθύνθηκε στους φτωχούς λευκούς στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να σφυρηλατήσει μια αντιρατσιστική, αντικαπιταλιστική συμμαχία των στερημένων. Όπως εξήγησε ο Χάμπτον: "Δεν πρόκειται να πολεμήσουμε τον ρατσισμό με ρατσισμό, αλλά θα πολεμήσουμε με αλληλεγγύη. Λέμε ότι δεν θα πολεμήσουμε τον καπιταλισμό με τον καπιταλισμό των μαύρων, αλλά θα τον πολεμήσουμε με τον σοσιαλισμό". Η δολοφονία του το 1969 κατέστρεψε το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων και στέρησε από το κίνημα έναν από τους νεότερους και πιο ελπιδοφόρους ηγέτες του. Οι Πάνθηρες ενεπλάκησαν επίσης στο αντιπολεμικό κίνημα, βλέποντας τον αγώνα τους για την ελευθερία και την αυτοδιάθεση των μαύρων να συνδέεται με τα κινήματα αντίστασης στο Βιετνάμ, την Αλγερία και αλλού. Στην πραγματικότητα, άνοιξαν ένα παράρτημα στην Αλγερία το 1969. Όταν ασχολήθηκαν με το κίνημα κατά της επιστράτευσης ("ένας από τους πρώτους λειτουργικούς συνασπισμούς που είχαμε", σημείωσε ο Σιλ), οι Πάνθηρες κατέστησαν σαφές στους διαδηλωτές ότι η κακοποίηση που αντιμετώπιζαν οι Αφροαμερικανοί στις ΗΠΑ από την αστυνομία αντανακλούσε την καταστολή που βίωναν οι Βιετναμέζοι και άλλες ομάδες από τον αμερικανικό στρατό. Τα γραπτά του Νιούτον σχετικά με την ιδεολογία του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων στα τέλη της δεκαετίας του 1960 αντανακλούσαν μια ευρύτερη τάση μεταξύ των Αφροαμερικανών ριζοσπαστών - από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ έως τον Στόκλι Καρμάικλ - που συνέδεε τον ρατσισμό στο εσωτερικό με τον ιμπεριαλισμό στο εξωτερικό. Ο Νιούτον, για παράδειγμα, εξέφρασε αρκετές φορές την υποστήριξή του στην Παλαιστίνη στα πολυδιαβασμένα δοκίμιά του. Στη δεκαετία του 1970, ως μέλη μιας ευρύτερης αριστεράς της Μαύρης Δύναμης, οι Πάνθηρες συμμετείχαν σε συζητήσεις σχετικά με την καλύτερη πορεία δράσης για τους Αφροαμερικανούς μετά την παρακμή του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Στελέχη του κινήματος Μαύρης Δύναμης όπως ο Αμίρι Μπαράκα (ΛίΡοϊ Τζόουνς πριν από τη στροφή του προς τον μαύρο εθνικισμό στα τέλη της δεκαετίας του '60) είχαν γίνει δηλωμένοι μαρξιστές και απέφευγαν την εθνικιστική ρητορική. Οι Πάνθηρες, αν και λιγότερο μαύροι εθνικιστές απ' ό,τι θα ήθελε η λαϊκή φαντασία, δεν εγκατέλειψαν ποτέ το σύνθημα της Μαύρης Δύναμης. Αλλά ξόδεψαν αρκετό χρόνο για να σκεφτούν το κατάλληλο μείγμα μεταξύ του μαύρου εθνικισμού και του σοσιαλισμού - και ενημέρωσαν την πρακτική άλλων αριστερών ομάδων κατά τη διαδικασία αυτή.

Εδώ και έναν μήνα υπάρχει μια φρενήρης και συγκεχυμένη διπλωματική υπερδραστηριοποίηση του Ερντογάν με αφετηρία τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου δεν κατάφερε να συναντηθεί με τον Μπάιντεν. Ακολούθησε η τετ α τετ συνάντηση με τον Πούτιν στο Σότσι με επίσημη συσκότιση για το αντικείμενό της αλλά και ταυτόχρονη ανεπίσημη ομοβροντία διαρροών για προμήθεια μαχητικών αεροπλάνων, αρμάτων μάχης, πλοίων και υποβρυχίων ακόμη και για διαστημική συνεργασία! Πίσω στην Αγκυρα ο Ερντογάν μέσω των συνεργατών του άρχισε να προεξοφλεί ως βέβαιη τη συνάντησή του με τον Μπάιντεν στη Ρώμη στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της ομάδας των G-20. Πριν από μία βδομάδα και με δεδομένη την άρνηση των ΗΠΑ να δεχτούν την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 ο Ερντογάν ζήτησε την αγορά 40 νέων μαχητικών F-16 και τον εκσυγχρονισμό-αναβάθμιση 80 παλαιοτέρων. Μετά την ακύρωση των F-35 η Αεροπορία της Τουρκίας έχει επείγουσα ανάγκη κάλυψης του κενού, καθώς τα μαχητικά πέμπτης γενιάς είχαν υπαγορεύσει έναν συνολικό σχεδιασμό. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι με τα σημερινά δεδομένα ακόμη και αν ο Λευκός Οίκος ήθελε να απαντήσει θετικά, η πώληση αεροσκαφών στην Τουρκία θα κόλλαγε στο Κογκρέσο όπου υπάρχει ισχυρή διακομματική πλειοψηφία αρνητικά τοποθετημένη απέναντι στον Ερντογάν. Ετσι πολλοί στην τουρκική πρωτεύουσα θέτουν το ερώτημα αν ο Ερντογάν επιδιώκει αρνητική απάντηση από τις ΗΠΑ, για να προχωρήσει σε νέες αγορές οπλικών συστημάτων από τη Ρωσία. Ολα τα παραπάνω στη σκιά απίστευτων σεναρίων συνωμοσίας που φέρουν τις ΗΠΑ και τη Γαλλία να παίρνουν θέσεις μάχης πριν επιτεθούν στην Τουρκία… Ο Τσαντάρ μας προειδοποιεί ότι όσο θα στριμώχνεται όλο και περισσότερο στη γωνία ο Ερντογάν, τόσο δεν θα μπορούμε να αποκλείσουμε μια τυχοδιωκτική του κίνηση είτε στη Συρία, είτε στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το Κυπριακό θα χρειαστεί κάτι πολύ περισσότερο από διακηρύξεις για να ξαναμπεί στις ράγες της ομοσπονδιακής επίλυσης. Η σιωπή των Ελληνοκύπριων πολιτικών σήμερα χάριν σκοπιμοτήτων απλώς επιβεβαιώνει το έλλειμμα αξιοπιστίας τους, που κυνηγά την Κύπρο για χρόνια. Οι παλινωδίες Αναστασιάδη στο Κραν Μοντανά (2017) και μετά, δεν του έδωσαν κανένα κέρδος παρά μόνο τον συμψηφισμό των ευθυνών που έχει με τον Ερσίν Τατάρ. Τίποτα δεν έμεινε στατικό από τότε, ούτε ο παραμερισμός του Μ. Ακιντζί απάλλαξε την Ελληνοκυπριακή Κοινότητα από την ευθύνη. Η άτυπη πενταμερής στη Γενεύη (4/2021) και η τριμερής συνάντηση στη Νέα Υόρκη (9/2021) τον Σεπτέμβριο, έδειξαν ότι η αξιοπιστία Αναστασιάδη είναι ανύπαρκτη, έστω κι αν ο Ερσίν Τατάρ χρεώνεται την άτεγκτη αποσχιστική θέση για «δυο κράτη». Ο νέος πρόεδρος της Κύπρου θα χρειαστεί να αναμετρηθεί διπλωματικά με την Τουρκία που στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, έχει σε μεγάλο βαθμό αποενοχοποιηθεί. Με την απαίτησή της να αλλάξει τις παραμέτρους του Κυπριακού, όλοι γνωρίζουν ότι θέτει ταυτόχρονα και τους όρους για την επιστροφή εντός πλαισίου του ΟΗΕ. Ο νέος πρόεδρος της Κύπρου θα χρειαστεί περίσσευμα ειλικρίνειας, ικανότητα να δει τη συνολική εικόνα και να καταθέσει προτάσεις που δημιουργούν αμοιβαία συμφέροντα και επωφελείς και οριστικές λύσεις στα προβλήματα της ανατολικής Μεσογείου.

Η χώρα μας; Θα μπορούσε –ή μάλλον θα ’πρεπε– να τα πάει καλύτερα, πολύ καλύτερα, τίποτε όμως δεν αποκλείει να τα πάει και χειρότερα, άλλωστε η κρίση ζημιώνει κατεξοχήν τις γυναίκες. Σύμφωνα λοιπόν με τον ετήσιο Δείκτη Ισότητας των Φύλων, όπως τον προσδιορίζει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, η χώρα μας κατατάσσεται τελευταία ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενώ, σε οικουμενικό πλέον επίπεδο και σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, το 2021 η Ελλάδα βρίσκεται στην 98η θέση ανάμεσα σε 156 χώρες. Ακριβώς μία θέση κάτω από την Αιθιοπία, 92 θέσεις κάτω από τη Ναμίμπια, 60 κάτω από τη Βουλγαρία και 73 θέσεις κάτω από την 25η Αλβανία. Το 2020 η χώρα μας ήταν 84η, το δε 2018, 78η. Σε ένα χρόνο δηλαδή κατρακυλήσαμε 14 σκαλοπάτια, ενώ αν μετρήσουμε από το 2006, τα σκαλοπάτια φτάνουν τα 29. Πώς προκύπτει ο δείκτης; Με την κατάταξη των χωρών σε τέσσερις τομείς: υγεία, εκπαίδευση, οικονομία και πολιτική. Στην Ελλάδα το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι μεγαλύτερο όσον αφορά τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και στην οικονομία. Και είναι κάπως μακριά η 8η Μαρτίου, για να ψευτοπαρηγορηθούμε με κίβδηλα διαγγέλματα.

Για την οριοθέτηση του εργασιακού αλλά και του καλλιτεχνικού ζητήματος των μεταγλωττιστών, δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους εξειδικευμένους στη μεταγλώττιση ηθοποιούς η ΕΝ.Ε.Μ. (Ένωση Ελλήνων Μεταγλωττιστών). Παράλληλα, τα συγγενικά δικαιώματά τους, δηλαδή τα δικαιώματα που τους οφείλονται από τις επαναπροβολές προγραμμάτων και έργων που έχουν μεταγλωττίσει, διαχειρίζονται οι οργανισμοί «Διόνυσος» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Δικαιωμάτων Ελλήνων Ηθοποιών) και «Αθηνά» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Δημιουργών Θεατρικών και Οπτικοακουστικών Έργων). Ωστόσο, εδώ και εννέα μήνες, τα μέλη της ΕΝ.Ε.Μ απέχουν μερικώς από την εργασία τους, μη δεχόμενα να υπογράψουν συμβόλαια που υπόκεινται στο αμερικανικό ή άλλο εκτός του ελληνικού δίκαιο και τα οποία απαιτούν την a priori παραχώρηση παντός συγγενικού δικαιώματος. Συμβόλαια που τους προτείνουν μεγάλες εταιρείες παραγωγής που διαχειρίζονται πλατφόρμες ή κανάλια, όπως για παράδειγμα η Ντίσνεϊ. Την ίδια στιγμή, το απαιτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση πλαίσιο νόμου στη χώρα μας καθυστερεί επί προστίμω να νομοθετηθεί. Αλλά και η ίδια η δημόσια τηλεόραση, πλήρως ενταγμένη στο πνεύμα του ανταγωνισμού, εισάγει σημαντικά μειωμένα πλαφόν ως προαπαιτούμενο για την ανάθεση όλων των μεταγλωττισμένων της προγραμμάτων, σε ιδιωτικά στούντιο. Τι ζητούν λοιπόν οι άνθρωποι, οι εργαζόμενοι, οι επαγγελματίες πίσω από τις φωνές που καθημερινά ακούν τα παιδιά μας; Με νόμο η κατ’ αίτηση μετάδοση (video on demand) να γεννά δίκαιη και αναλογική εύλογη αμοιβή των ερμηνευτών-εκτελεστών καλλιτεχνών, μη επιδεχόμενη μεταβίβασης, μη επιδεχόμενη παραίτησης, υπαγόμενη σε υποχρεωτική συλλογική διαχείριση, πληρωτέα από τις πλατφόρμες. «Η γλώσσα δεν είναι μόνο αυτή που ορίζεται από τη γραμματική και το συντακτικό. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Μελωδικός, γεμάτος αρμονικές σχέσεις, ιδιαίτερες συναισθηματικές αποχρώσεις που σιγά σιγά παραδίδουν την ιδιαιτερότητα και την ουσία τους σε ένα παγκόσμιο μοντέλο που ακολουθεί την αγγλική γλώσσα. Η μεταγλωττιστική δουλειά μεταφέρει εν σπέρματι συλλογική συνείδηση αιώνων. Μην επιτρέψετε την ισοπέδωση της γλώσσας. Αν το θέμα της μεταγλώττισης δεν ληφθεί σοβαρά είναι το πλέον σίγουρο ότι θα συμβεί» καταλήγει ο Π. Δαμουλής.

Το ύφος του Gurnah χαρακτηρίζεται από λιτότητα: γενικότερα αποφεύγει τον μακροπερίοδο λόγο και εφαρμόζει αυστηρό ζύγι σε ό,τι αφορά τα καλολογικά στοιχεία. Απαλλαγμένος από το σύνδρομο του λογοτεχνικού εξωτισμού και την ουτοπική θέαση του παρελθόντος, κατασκευάζει πολυεπίπεδες αφηγήσεις εντός των οποίων διαπλέκονται συνεχώς η Ιστορία και η μνήμη. Η γραφή του Gurnah είναι η γραφή της διασποράς - αυθεντική και αδιαμεσολάβητη. Προσεγγίζει τα ακανθώδη ζητήματα του ρατσισμού και των φυλετικών στερεοτύπων που επιβάλλει το αποικιακό και μεταποικιοκρατικό πλαίσιο ως αναπόσπαστα κομμάτια της ανθρώπινης κατάστασης, απαλλαγμένος από εξάρσεις και φανατισμούς. Μπορεί ο Gurnah να εξασφάλισε άσυλο στην Αγγλία στα τέλη του ’60, αλλά η αγγλική γλώσσα έγινε η πραγματική του πατρίδα. Η Ζανζιβάρη εξακολουθεί να έχει μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά και το μυαλό του και η μνήμη γίνεται το μέσο με το οποίο διαχειρίζεται τη συνθήκη του εκτοπισμού και της μετανάστευσης. Η Σουηδική Ακαδημία αναφέρθηκε στην τεράστια σημασία του έργου του Gurnah στην εποχή των αλλεπάλληλων ανθρωπιστικών κρίσεων και της συνεχιζόμενης προσφυγοποίησης ολόκληρων πληθυσμών. Ανθρωποι που εν μια νυκτί διώκονται, χάνουν τη σταθερότητα και την ταυτότητά τους, καταντούν αριθμοί στα μητρώα ανάλγητων κρατικών μηχανισμών, χωρίς όνομα, χωρίς φωνή: αυτές τις αποσιωπημένες ιστορίες φέρνει στο φως ο φετινός νομπελίστας Abdulrazak Gurnah.