Συνεντεύξεις

Η δημιουργία του ελληνικού κράτους με σαφή σύνορα και διεθνή αναγνώριση, και μάλιστα με τις εγγυήσεις διεθνούς συνθήκης, συντελέστηκε σταδιακά σε ένα τοπίο, τη νότια Βαλκανική, που για αιώνες δεν είχε καμία εμπειρία διακρατικών συνόρων. Μάλιστα από το 1830 ώς το 1949 τα όρια της ελληνικής επικράτειας ήταν ιδιαίτερα πορώδη. Μέσα λοιπόν στη ρευστότητα της εδαφικής μεταβολής και της αμφισβητούμενης πολιτικής εξουσίας το γραμματόσημο λειτούργησε προς δύο κατευθύνσεις, τις οποίες ο αναγνώστης παρακολουθεί βήμα βήμα σαν… θρίλερ. «Ηταν φορέας ενός ιδεολογικά φορτισμένου μηνύματος, αλλά και συνδιαμόρφωνε την υλική πραγματικότητα της κοινωνίας της οποίας υπήρξε προϊόν». Μια πραγματικότητα που είχε κάθε φορά νέα χαρακτηριστικά, δικαιικά αλλά και πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά ή και εθνικά. Η εσωτερική κινητήρια δύναμη που εξέφραζε τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες για εδαφική ή εθνική ολοκλήρωση μέσω της επέκτασης της Ελλάδας ήταν η θεωρία του εθνικού κέντρου στο οποίο θα ενσωματώνονταν τα αλύτρωτα εδάφη. Μέσα από το πρόγραμμα της «Μεγάλης Ιδέας» το ελληνικό κράτος επικαλούνταν την ύπαρξη ομοεθνών ομάδων πέραν των κρατικών συνόρων. Και ο ελληνικός αλυτρωτισμός ακολουθούσε το πνεύμα του ρομαντικού ή βίαιου εθνικισμού που κυριαρχούσε ιδεολογικά σε κάθε εποχή. Ενα μεγάλο ποσοστό των επίσημων γραμματοσήμων καθρεφτίζει αυτή τη συνθήκη. Από εκεί και πέρα το γραμματόσημο έπαιξε και παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης του έθνους και συμμετέχει στην «καθημερινή κατασκευή της εθνικής ταυτότητας και του λεγόμενου "μπανάλ εθνικισμού"".

Όπως έχει στηθεί φάμπρικα ενημέρωσης για να εξωραΐζεται η πραγματικότητα, έτσι υπάρχει πέπλο αδιαφάνειας στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος. (...) Η κυβέρνηση, με καύσιμη ύλη τον διχαστικό λόγο και την προπαγάνδα, στο όνομα των ιδεοληψιών της για μεροληπτική ικανοποίηση συμφερόντων, υπονομεύει την δημοκρατία. Γι‘ αυτό και οι επιθέσεις στον Τσίπρα και στον Τζανακόπουλο για τοποθετήσεις τους που δεν επιδέχονταν παρερμηνείες. (...) Υπάρχουν εγκληματικές ευθύνες της κυβέρνησης για μια σειρά νόμων που πέρασε εν μέσω πανδημίας για το ότι έχουν εξαφανιστεί ή απογυμνωθεί κρίσιμες υπηρεσίες, όπως είναι το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, των Εποπτών Υγείας, του Περιβάλλοντος. Κατήργησε τους φορείς προστασίας ειδικών περιοχών που χρήζουν προστασίας λόγω φυσικού κάλλους, μεθαύριο φέρνει εργασιακό νομοσχέδιο που ποινικοποιεί την συνδικαλιστική δράση και υποβαθμίζει τα εργασιακά δικαιώματα. Έχουμε τις απαγορεύσεις των διαδηλώσεων , έχουμε συμβάσεις σε όλη την κλίμακα του κράτους, με απευθείας αναθέσεις και συμβάσεις με ΠΝΠ για τις οποίες αρνήθηκαν την προτεραιοποίηση τους. Δεν είναι μόνο οι απευθείας αναθέσεις της κας Νικολάου. (...)

Οι πολλοί πρέπει να συνεχίσουν να τηρούν τους νόμους και τις αποφάσεις που λαμβάνονται σύμφωνα με την υπόσχεση ότι όλοι αντιμετωπίζονται ισότιμα, ενώ στην πραγματικότητα έχουν την εύλογη αντίληψη ότι μόνο οι λίγοι απολαμβάνουν μια πραγματική -ίση- ισχύ στη δημοκρατία μας; Το τέλος της ευρείας ισότητας (ή ανεκτής ανισότητας) των κοινωνικών συνθηκών και η έλλειψη ευκαιρίας βελτίωσης για μεγάλο αριθμό ανθρώπων δημιουργεί αμφιβολίες για το γεγονός ότι εξακολουθούμε να ζούμε σε συνταγματική Δημοκρατία. Ο συμβιβασμός μεταξύ των πολλών και των λίγων ισχύει εάν οι πρώτοι αντιλαμβάνονται πως η νομική και πολιτική τους υπόσταση δεν είναι απλώς μια καταγέλαστη διατύπωση. Η Δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα που δεν υπόσχεται σοσιαλισμό ούτε επίπεδη εξίσωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών. Ωστόσο, είναι ένα σύστημα που δεν θα διαρκέσει εάν η διάσπαση μεταξύ των λίγων και των πολλών είναι τόσο ριζική σαν να είναι δύο χώρες σε μία. Χρειάζεται κάποια κοινωνική ισότητα για να διατηρηθεί η πολιτική Δημοκρατία. Το μάθημα του Σόλωνα εξακολουθεί να ισχύει σήμερα: όταν εξελέγη άρχων (περί το 594 π.Χ.), η πρώτη του πράξη ήταν να ελευθερώσει τη γη και να καταστρέψει τα σύμβολα δουλείας και υποθήκης των γαιών. Με την πράξη του αυτή, γνωστή ως σεισάχθεια ή «παραίτηση από όλα τα βάρη», ακύρωσε όλα τα χρέη, απελευθέρωσε τους αγρότες και έδωσε γη στους καλλιεργητές της. Η δεύτερη πράξη του Σόλωνα ήταν η απαγόρευση της υποθήκευσης γης και της δουλείας εξαιτίας των ενυπόθηκων δανείων. Χωρίς αυτές τις πράξεις, δεν θα υπήρχε πολιτική ελευθερία και ούτε ασφάλεια στη δικαιοσύνη. (...) Ως πολιτικός, ο Μπάιντεν γεννήθηκε μετριοπαθής. Ως Πρόεδρος, ίσως αναγκάζεται να είναι ριζοσπαστικός. Η νίκη του Μπάιντεν κατάφερε να αναζωογονήσει τον κομματικό διάλογο στην αμερικανική πολιτική σκηνή χωρίς καν να αναζητήσει τη συναίνεση των (πολύ λίγων) μετριοπαθών Ρεπουμπλικανών. Μπορούμε τώρα να δούμε ότι ένα κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα -χάρη και στο ότι τελικά άκουσε την Αριστερά-, βρίσκεται σε θέση να δείξει ότι είναι δυνατόν να κάνουμε θαρραλέες κοινωνικές πολιτικές ακόμη και αν η κοινωνία είναι διχασμένη και τα κόμματα κινητοποιούνται σύμφωνα με αντίθετες απόψεις ως προς το τι πρέπει να γίνει. Ο Μπάιντεν προσπαθεί να... ρίξει δημόσιο χρήμα στο εξασθενημένο κοινωνικό σύστημα προκειμένου να δημιουργήσει σταθερές θέσεις εργασίας, να βελτιώσει τα δημόσια σχολεία, να λύσει τα χρόνια προβλήματα αδικίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, να ελαφρύνει φοιτητές από τα χρέη και, τέλος, να φορολογήσει τους λίγους πλούσιους και τις εταιρείες. Ακόμη και σε σύγκριση με τους -λίγους ακόμη- Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες, οι πολιτικές του Μπάιντεν φαίνονται ριζοσπαστικές.

Οπως έκανε πρόσφατα ο Μητσοτάκης, έτσι και όταν ξέσπασε το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων», ο Μακρόν είπε πως τα σόσιαλ μίντια καταστρέφουν τη δημοκρατία και πίεσε τις πλατφόρμες για να φιμώσουν σελίδες του κοινωνικού κινήματος. Η δικαιολόγηση μιας τέτοιας φίμωσης βασίζεται στο ιδιωτικό συμφωνητικό με το οποίο ο κάθε χρήστης αποδέχεται τους όρους χρήσης της πλατφόρμας, που ειδικά στο Facebook είναι γενικόλογοι ώστε να του αφήνουν περιθώρια για ερμηνείες κατά το δοκούν που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της εταιρείας και των συμμάχων της. Να σημειώσουμε ότι μέσα στο Facebook βρίσκουμε πολιτικά πρόσωπα σε υψηλές θέσεις. Ο υπεύθυνος επικοινωνίας του Facebook παγκοσμίως είναι ο Νικ Κλεγκ, πρώην πρόεδρος του Φιλελεύθερου Κόμματος και μέλος της κυβέρνησης Κάμερον. Στη Γαλλία ο διευθυντής του Facebook λέγεται Λοράν Σολί και ξεκίνησε την καριέρα του ως ειδικός σύμβουλος του Νικολά Σαρκοζί στο υπουργείο Εσωτερικών. Επίσης το Facebook ακολουθεί και τις επιταγές του συμπλέγματος των υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ, κάτι που ξέρουμε από τις αποκαλύψεις του Ασάνζ αλλά και του Σνόουντεν. Στην περίπτωση του Κουφοντίνα, δεν αποκλείεται αυτό να έπαιξε σημαντικό ρόλο. (...) Πρέπει να καταλάβουμε ποια είναι η ιστορική συγκυρία που μας οδήγησε εδώ. Αυτή η σεκάνς ξεκινά το 2016 με το Brexit και την εκλογή του Τραμπ για τα οποία το Facebook δέχθηκε μεγάλη κριτική αφού επέτρεψε μαζικές καμπάνιες προπαγάνδας και παραπληροφόρησης. Το 2017 πάρθηκε μια στρατηγική απόφαση και είναι δηλωμένη επιλογή του Ζούκερμπεργκ να μειώσει στην πλατφόρμα τον χώρο όπου διενεργείται πολιτική συζήτηση γιατί μια τέτοια δραστηριότητα δεν είναι ιδιαίτερα επικερδής αλλά δημιουργεί προβλήματα στην εταιρεία. Η αυστηροποίηση της διαχείρισης περιεχομένου στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς εντάσσεται σε αυτή τη στρατηγική. (...) Αυτό που λείπει από τα κινήματα είναι μια συνολική στρατηγική. Πώς θέλουμε να χειριστούμε τις πλατφόρμες με αυτά τα εργαλεία και αυτά τα δεδομένα; Είμαι υπέρ της χρήσης όλων των δυνάμεων και των μέσων που διαθέτουμε για να πιέσουμε τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση που θέλουμε εμείς οι προοδευτικοί άνθρωποι: από ένα report στους φασιστικούς λογαριασμούς μέχρι ένα ψήφισμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οταν ασκούμε πίεση, υπάρχουν αποτελέσματα. Πρέπει να θεωρούμε τις πλατφόρμες πεδίο πάλης, όπως τα ΜΜΕ ή τον δρόμο, και δεν πρέπει να τα περιμένουμε όλα από το κράτος.

Οι αλλαγές που εμπεριέχονται στο νομοσχέδιο του κ. Χατζηδάκη δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Αποτελούν συνέχεια αλλαγών εις βάρος του κόσμου της εργασίας, που είχαν προωθηθεί την περίοδο των μνημονίων, αλλά και πριν από αυτά αποτελούσαν βασικές θέσεις και αιτήματα του ΣΕΒ. Ουσιαστικά, έρχονται να ολοκληρώσουν την απόλυτη ελαστικοποίηση και υποβάθμιση της εργασίας. Κορυφαίο είναι το θέμα της καταστρατήγησης του οκταώρου και των απλήρωτων υπερωριών, με στόχευση μέσω αυτού του μηχανισμού να μειωθεί το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Να σημειώσουμε ότι τα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ σπάσαμε ένα ρεκόρ, είχαμε το μεγαλύτερο ποσοστό πληρωμένων υπερωριών από συστάσεως του ελληνικού κράτους και αυτό γιατί το ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας) έπαιζε τον ρόλο του. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν έρθει το νομοσχέδιο Χατζηδάκη έχουν ήδη φροντίσει να απαξιώσουν το ΣΕΠΕ, ενώ η Ελλάδα είναι μια χώρα με ένα από τα πιο ξεχαρβαλωμένα εργασιακά πλαίσια. Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση δια του κ. Χατζηδάκη, ο οποίος άλλωστε έχει γίνει πια ειδήμονας στην εισήγηση και διεκπεραίωση σκληρών νεοφιλελεύθερων πολιτικών, εμφανίζει το νομοσχέδιο σαν μια ελεύθερη δυνατότητα και επιλογή του εργαζόμενου να διευθετεί το χρόνο εργασίας του. Δεν πρόκειται περί αυτού. (...) Νομίζω ότι για το κυριότερο που έχει να εγκαλέσει κανείς την κυβέρνηση είναι ότι δεν μπόρεσε να έχει μια συνεκτική πολιτική απέναντι στην πανδημία, τουλάχιστον μετά το πρώτο κύμα. Κάθε φορά παίρνονται αποσπασματικά μέτρα, χωρίς να απαντάνε στις ανάγκες. Το είδαμε στα σχολεία, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στο δημόσιο σύστημα υγείας. Για αυτά είναι ασυγχώρητοι. Αν είχαν γίνει, είναι βέβαιο ότι θα είχαμε μικρότερο αριθμό κρουσμάτων. Δεν το έκανε διότι είναι δέσμια μιας ιδεοληπτικής προσέγγισης, αλλά και διότι ασκεί πολιτική αποθεώνοντας την επικοινωνία και τον τακτικισμό. Θεωρεί ότι έτσι μπορεί να ανταπεξέλθει, αλλά μια τέτοια τακτική έχει κοντά ποδάρια. Για αυτό φτάσαμε να είμαστε σε μια από τις χειρότερες θέσεις ως προς τις απώλειες ανά εκατομμύριο κατοίκους.

Η κυβέρνηση δεν έχει πλέον σχέση με την προηγούμενη Δεξιά, την κυβέρνηση του Α. Σαμαρά και το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». Τείνει ένα κομμάτι της ακόμα προς τα εκεί, αλλά η πλειονότητά της δεν έχει κανενός είδους αναστολή, για τίποτα. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που γίνεται η διασπάθιση της δημόσιας περιουσίας. Δεν τηρούνται καν τα προσχήματα, γίνονται όλα χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ. Και με τη στήριξη των καλοταϊσμένων ΜΜΕ, των δημοσιών υπαλλήλων που βιώνουν το σύνδρομο της Στοκχόλμης από την εποχή της τρόικας, του δικαστικού σώματος που πάντα στεκόταν στο πλευρό της Δεξιάς. Έχουν, δηλαδή, τα πάντα με το μέρος τους, εκτός από την πραγματικότητα. Αυτή η λεηλασία δεν έχει ξαναγίνει, και μάλιστα επαίρονται που τα έδωσαν όλα. Δείτε, για παράδειγμα, την τούρτα γενεθλίων του κ. Χατζηδάκη ως τον σούπερμαν των ιδιωτικοποιήσεων. Προηγούμενα, άλλωστε, ο κ. Γεωργιάδης έλεγε να μην μου παίρνει τη δόξα η τρόικα ή ο κ. Μητσοτάκης δήλωνε περήφανος για τη συρρίκνωση του δημοσίου. Για ποια επανεκκίνηση, λοιπόν, μιλάμε; Αυτά είναι για τους αφελείς. Δεν υπάρχει σχέδιο με μελέτη παραμέτρων και επιλογή εργαλείων. Όταν μάλιστα η οικονομία είναι υπό τη μπότα του χρέους, δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανάκαμψη και το σχέδιο για «επενδύσεις» περιορίζεται μόνο στο «φάγωμα», δεν υπάρχει προοπτική. (...) Όσο πηγαίνεις πιο κοντά στη βάση, όταν φτιάξεις ρίζες παντού, είναι πολύ πιο δύσκολο για την κεντρική ηγεσία να υποχωρήσει και να γίνει εφεκτική, καθώς θα έχεις κάνει αλλαγές και ρήγματα στην κοινωνία. Όταν, λοιπόν, ο κόσμος διαμορφώνει ένα άλλο πρόγραμμα, μέσα από την καθημερινή του πρακτική, είναι αυτός που θα υποχρεώσει την ηγεσία να το υποστηρίξει.  Και προφανώς η λογική των μεγάλων μοντέλων και των μεγάλων ηγετών που θα φέρουν τις αλλαγές έχει παρέλθει. Πλέον, ο μόνος τρόπος για να ξαναέρθει στο προσκήνιο ο ρόλος των μαζών, είναι να φτιάξεις εστίες αντίστασης παντού στο επίπεδο της βάσης και ταυτόχρονα να τους δοθεί μια προοπτική. Μια τέτοια συζήτηση, αν μη τι άλλο, πρέπει να ξεκινήσει, ώστε να προκύψει αυτή η επεξεργασία. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ενεργή παρουσία στους μαζικούς χώρους, με στόχο ένα γενικότερο κοινωνικό όραμα.

Εάν οι Έλληνες του εξωτερικού είναι μια πιθανή εκλογική δεξαμενή, είναι αφέλεια να μας θεωρούν έδαφος κατάκτησης μόνο όταν πλησιάζουν οι εκλογές. Εκτός από σποραδικές παρεμβάσεις, δεν νομίζω ότι κανένας έχει θέσει ποτέ σοβαρά το πρόβλημα του πώς να ενισχύσει τους δεσμούς τους με την Ελλάδα. Στην εμπειρία μου, εδώ και χρόνια η πολιτική τάξη αγνόησε τη Διασπορά όταν ζήτησε υποστήριξη για ουσιαστικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας, που έγινε νόμος τελικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2017, πρωτοβουλίες που θα δέσμευαν κυβερνήσεις στην υποστήριξη του Ελληνισμού της Διασποράς. Πού ήταν οι «πατριώτες» που σήμερα ζητούν την ψήφο της Διασποράς για τα κόμματα τους; (...) Το ιταλικό σύνταγμα, από το 2001, προβλέπει τη δημιουργία μιας ειδικής «περιφέρειας εξωτερικού» που δεν επηρεάζει την τελική κατανομή των εδρών. Η εμπειρία των είκοσι ετών ήταν θετική και η ψήφος δεν απείχε από αυτήν των κατοίκων Ιταλίας. Ανέδειξε, βέβαια, προβληματικές πτυχές της επιστολικής ψήφου, η οποία ευνόησε την απάτη και πρόσφατα μάλιστα επικρίθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Σήμερα συζητούνται λύσεις περαιτέρω διευκόλυνσης της ψήφου, όπως η ηλεκτρονική. Όσον αφορά την αντιπροσωπευτικότητα, αυτή δεν μπορεί να αφεθεί στη διακριτική ευχέρεια και στην καλή θέληση των κομμάτων, καθώς πιστεύω ότι η συμπερίληψη ψήφων εξωτερικού στη συνολική καταμέτρηση δεν αποτελεί εγγύηση για την ισότητα της ψήφου.

Οι Εφορείες Αρχαιοτήτων και τα μουσεία όλης της χώρας έχουν συνεργαστεί με πολλούς χορηγούς, κυρίως σε περιοδικές εκθέσεις αλλά και σε άλλες ενέργειες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την υποδειγματική συνεργασία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με την ελβετική εταιρεία Hublot για την πολύ επιτυχημένη έκθεση του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Η ελβετική Hublot, που χορήγησε ένα σεβαστό ποσό για τις ανάγκες της έκθεσης, δεν ζήτησε να μπει το όνομά της πουθενά στο μουσείο, εκτός από τα πάνελ που ανήγγειλαν την έκθεση -κι εκεί ακόμη στο ίδιο μέγεθος με τα ονόματα π.χ. των χορηγών επικοινωνίας. Ο εκπρόσωπός της στα εγκαίνια της έκθεσης, αντί να προβάλει τη χορηγία, ευχαρίστησε ο ίδιος το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για τη συνεργασία και για το ότι είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τον "υπολογιστή" των Αντικυθήρων και να συμμετάσχουν στον προβληματισμό για τη χρήση και τη λειτουργία του. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί σιγά - σιγά ταμπέλες χορηγών μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους, όπως π.χ. στην αρχαία Μεσσήνη. Είναι λάθος από το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού που επέτρεψε κάτι τέτοιο. Τα πράγματα πρέπει να είναι ξεκάθαρα και τα μνημεία δεν αποτελούν χώρο φθηνής προβολής του οποιουδήποτε. Εκτός αν θέλουμε να μιμηθούμε τη γειτονική Τουρκία και το πώς συμπεριφέρεται συχνά στα μνημεία της! Το να ζητάει ένας χορηγός να αναγραφεί το όνομά του μέσα σε οποιονδήποτε αρχαιολογικό χώρο, πόσο μάλλον σε μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, δεν δείχνει καμία διάθεση προσφοράς εκ μέρους του. Δείχνει αρχοντοχωριατισμό, ξιπασιά και ευτέλεια. Το να σκεφτεί -και να υπογράψει- μια υπουργός ότι μπορεί να βάλει το όνομά της σε αναμνηστική πλάκα στην Ακρόπολη είναι μια πράξη αχαρακτήριστη. (...) Πολλές φορές τον τελευταίο χρόνο μου έρχεται στο μυαλό η περιγραφή του λοιμού της Αθήνας από τον Θουκυδίδη. Περιγράφει ότι μέσα στις συνθήκες του λοιμού οι άνθρωποι έκριναν ότι δεν υπήρχε διαφορά στο να κάνουν καλές ή κακές πράξεις, αφού αισθάνονταν ότι κανείς δεν θα επιζήσει ώστε να δώσει λόγο για τα εγκλήματά του και να τιμωρηθεί γι’ αυτά. Αυτή η αίσθηση της ατιμωρησίας στη δημόσια ζωή αποπνέει ο τελευταίος χρόνος. Γίνονται τα πιο εξωφρενικά πράγματα στα θέματα της υγείας που κοστίζουν ανθρώπινες ζωές, στα θέματα των μνημείων, σε απευθείας αναθέσεις, στις υποθέσεις του Λιγνάδη και σε άλλες. Λέγονται εξωφρενικά ψέματα και κανείς από όσους είναι υπεύθυνος γι' αυτά δεν αισθάνεται ότι δίνει λόγο πουθενά! Χρειάζεται να κρατήσουμε όρθια τη λογική, την ηθική, την αξία κάθε ανθρώπινης ζωής και την κοινωνική αλληλεγγύη -και σε εποχές τέτοιων κρίσεων τίποτα δεν είναι αυτονόητο.

Αν η κυβέρνηση είχε δημοκρατική ευαισθησία δεν θα προσπαθούσε εν μέσω πανδημίας να καταργήσει δημοκρατικά κεκτημένα, ελπίζοντας να το κάνει χωρίς αντιδράσεις. Ο κόσμος όμως έχει δείξει ότι έχει ισχυρά δημοκρατικά αντανακλαστικά και ότι μπορεί να βρεθεί στον δρόμο τηρώντας τα υγειονομικά μέτρα. Η λαϊκή συμμετοχή πρέπει να εξασφαλιστεί σε κάθε τομέα. Σε αυτή τη λογική ήταν οι προτάσεις που είχαμε κάνει για το Σύνταγμα, τα δικαιωματικά νομοσχέδια, αλλά και ο τρόπος που επιλέξαμε να διαβουλευτούμε την αναπτυξιακή μας στρατηγική. Εμείς ως ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πιέζουμε όχι μόνο για την ενίσχυση του Δημοσίου, αλλά κυρίως για να κάνουμε ηγεμονικό στην κοινή γνώμη ότι το Δημόσιο είναι μέρος και προϋπόθεση της λύσης. Και ηγεμονικό σημαίνει ότι για τα επόμενα 100 χρόνια κανένας υπουργός της Ν.Δ. δεν θα μπορέσει να ξεστομίσει τις φράσεις που έλεγε ο Αδωνις Γεωργιάδης για τη δημόσια υγεία το 2013. (...) Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δείξει πολύ καλά αντανακλαστικά κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οι προτάσεις «Μένουμε Ορθιοι» Ι και ΙΙ ήταν ένα συνολικό πλαίσιο πολιτικής που θα μας είχαν βοηθήσει να βγούμε και από την υγειονομική κρίση σε καλύτερη κατάσταση και ταυτόχρονα θα είχαμε αποφύγει την οικονομική καθίζηση που βλέπουμε από τα μέτρα της κυβέρνησης. Και όλα αυτά χωρίς να χρησιμοποιήσουμε την κρίση ως ευκαιρία για να περάσουμε αντιλαϊκές ρυθμίσεις όπως ο πτωχευτικός κώδικας, τα εργασιακά και άλλα. Η Ν.Δ. έρχεται σαν οδοστρωτήρας -όπως έλεγε προεκλογικά ο κ. Μητσοτάκης- να σαρώσει τα πάντα. Τώρα βάλανε στο στόχαστρο το 8ωρο. Οπως ο κεφαλικός φόρος τελείωσε τη Θάτσερ, έτσι η επίθεση στον κόσμο της εργασίας θα είναι η αρχή του τέλους του «σιδηρού ανέμελου». Θα φροντίσουμε εμείς για αυτό. Ταυτόχρονα βέβαια διαμορφώνουμε και καταθέτουμε τις προτάσεις μας για την επόμενη μέρα, όπως κάνουμε με το πρόγραμμά μας. Γιατί δεν αρκεί να μη χειροτερεύουν οι ζωές των ανθρώπων, έχουμε υποχρέωση να τις βελτιώσουμε.

Maurizio Landini: Η πανδημία έδειξε με δραματικό τρόπο τη μη βιωσιμότητα του σημερινού μοντέλου ανάπτυξης, που οδήγησε στη ρήξη των ισορροπιών με τη φύση. Η διάδοση του ιού βοήθησε να αναδυθούν δραματικά αντιθέσεις, που υπήρχαν από καιρό, και επιτάχυνε την ήδη υπάρχουσα κρίση δημοκρατίας. Η εργασία έγινε επισφαλής και υποτιμήθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάποιος να είναι φτωχός ακόμη και αν εργάζεται. Η εξουσία λήψης αποφάσεων συγκεντρώθηκε στα χέρια λίγων. Μετράνε περισσότερο οι μεγάλες πολυεθνικές από τα μεμονωμένα κράτη. Έχουν γίνει όλο και πιο μακρινοί και απρόσιτοι οι χώροι όπου λαμβάνονται καθοριστικές αποφάσεις για όλους μας. Με ρωτάς αν τα έχουμε συνειδητοποιήσει πλήρως όλα αυτά. Εγώ είμαι βέβαιος για ένα πράγμα: απέναντι στο μέγεθος της κρίσης που βιώνουμε, δεν μπορούμε να επιστρέψουμε, όπως κάποιοι μπορεί να νομίζουν, στα ίδια πράγματα που κάναμε πριν. Χρειάζεται μια ριζική αλλαγή: να σκεφτούμε ένα διαφορετικό μοντέλο κοινωνίας. Το συνδικάτο πρέπει κι αυτό να αλλάξει. Μεγάλωσε σε έναν κόσμο στον οποίο οι όροι μεγέθυνση, τεχνολογική πρόοδος, διάχυση της ευημερίας συνέπιπταν. Σήμερα είμαστε απέναντι σε ένα ριζικά νέο πλαίσιο: έχει διαρρηχθεί εκείνη η σχέση που φαινόταν δεδομένη και σταθερή ανάμεσα στην ανάπτυξη και την ευημερία. Εκτός αυτού η μεγέθυνση πρέπει να αναμετρηθεί με ένα νέο θέμα για το συνδικάτο, και όχι μόνο γι’ αυτό: την έννοια του «ορίου», που μας λέει ότι οι φυσικές πηγές -αέρας, νερό, η ίδια η γη- δεν είναι απεριόριστες. Χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι το μοντέλο ανάπτυξης που έχει κυριαρχήσει μέχρι σήμερα, θέτει σε αμφισβήτηση τη ζωή των ανθρώπων πάνω στον πλανήτη ή τουλάχιστον την ποιότητά της, πυροδοτώντας ένα νέο μηχανισμό επιλογής μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Αυτό είναι το νέο δύσκολο έδαφος πάνω στο οποίο πρέπει να εργαστεί το συνδικάτο. Το θέμα «τι να παράγουμε, πώς να το παράγουμε, για ποιον να παράγουμε» γίνεται καθοριστικό, αν δεν θέλουμε να πληρώσει ο κόσμος της εργασίας το λογαριασμό της κρίσης.