Βασίλης Ρόγγας

Ο ΣΥΡΙΖΑ όχι απλώς μπορεί να κερδίσει τις εκλογές αλλά είναι δυνατόν να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μακρόχρονη ηγεμονία των προοδευτικών ιδεών στην Ελλάδα. Συντρέχουν δυο δομικές συνθήκες, αναγκαίες μονάχα, όχι ικανές: η κεϋνσιανή οικονομική στροφή στις ΗΠΑ και η διαχρονική κεντροαριστερή πλειοψηφία στην Ελλάδα1. Για να εκπληρωθούν κι όσες λογίζονται ως ικανές, η ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα πρέπει να δράσει άμεσα, εκκινώντας αφενός τους απαραίτητους πολιτικούς και κοινωνικούς αναδιπλασιασμούς της, αφετέρου διακρίνοντας τις υφιστάμενες φορές συγκεκριμένων αιτιακών αλυσίδων. (...)

Πρόσφατα οι ρητηνοκαλλιεργητές – δασεργάτες της Εύβοιας, πάνω από 1000 άτομα, έβγαλαν ανακοίνωση – διαμάντι που πρέπει να διδάσκεται στο μάθημα "Πως γράφουμε και πως μιλάμε σαν κανονικοί άνθρωποι για τα πραγματικά προβλήματα". Γράφουν εκεί: «Βρισκόμαστε ένα μήνα μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της περιοχής μας. Μόνο ο καθαρισμός των κεντρικών δρόμων έχει ξεκινήσει. […] Αυτή η κατάσταση, όχι μόνο δεν εξασφαλίζει ότι θα μπορέσουμε όλοι μας να συνεχίσουμε να ζούμε στον τόπο μας, αλλά είναι και άμεσα επικίνδυνη για τις ζωές μας! Μπαίνουμε σε περίοδο βροχοπτώσεων και δεν υπάρχουν ένα μήνα μετά, μελέτες για αντιδιαβρωτικά σε όλο το δάσος και αντιπλημμυρικά για όλα τα χωριά. Πότε θα τις κάνουν και πότε θα γίνουν; Άμα πρώτα πνιγούμε κι άμα ξεσαριστούν τα βουνά και δε φυτρώνει σπυρί, τι να τα κάνουμε ύστερα; […] Μας σέρνουν από συνάντηση σε συνάντηση, μας ξαναρωτάνε τι ζητάμε και μοιράζουν υποσχέσεις. Όταν θέλουν να μας αρμέξουν πάνε νύχτα 15Αύγουστο και τα ψηφίζουν σε ένα βράδυ. Τώρα θέλουν να πιστέψουμε ότι δεν συνεννοούνται δήμοι-περιφέρεια-κυβέρνηση κι ούτε κι οι υπουργοί αναμεταξύ τους και θέλουν να πηγαίνουμε το γράμμα ξεχωριστά στον καθένα! Κάνουν και τις πονηριές να ξεμοναχιάζουν πότε τον ένα και πότε τον άλλο σε συναντήσεις. Παλιά τους τέχνη κόσκινο, για να μας κουράσουν, να μας κομματιάσουν, για να μας βάλουν να φαγωθούμε και στο τέλος να αλωνίσουν οι όμιλοι και τα μεγάλα συμφέροντα! […] καταφέραμε και πετάξαμε τους εργολάβους έξω από τους καθαρισμούς. Έτσι μαζί συνεχίζουμε! Ούτε σκορπάμε ούτε τα παρατάμε!»

Γράφει ο Ιάκωβος Καμπανέλλης για την ιστορία του τραγουδιού: «Ήταν μετά το μεσημεριανό φαϊ. Οι Ες-Ες επικεφαλής των συνεργείων των τιμωρημένων είχανε ως εκείνη την ώρα «ξεκάνει» 17 Εβραίους και Ρώσους αιχμαλώτους πολέμου. Μόλις κάποιος παραπατούσε τον σέρνανε στα συρματοπλέγματα του φράχτη. Εκεί ο Ες-Ες τον έχωνε ανάμεσα στο φράχτη και τον πυροβολούσε. Ύστερα έγραφε σε ένα μπλοκ «Ο υπ’αριθ. 137.566 κρατούμενος, αποπειραθείς να δραπετεύσει, εξετελέσθη επι τόπου». Αυτή τη σημείωση την κρατούσε για την βραδυνή αναφορά. Έγραφε όμως άλλη μια και την καρφίτσωνε πάνω στον πεθαμένο «Μόνο η πειθαρχία οδηγεί εις την ελευθερία». Σ’ ένα ανέβασμα της σκάλας του λατομείου, ένας Εβραίος άρχισε να παραπατά. Ο Αντώνης του έκανε νόημα να πλησιάσει. Ο Εβραίος πλησίασε κι ο Αντώνης κράτησε το δικό του αγκωνάρι με το δεξιό και με τ’ αριστερό σήκωσε το αγκωνάρι του Εβραίου. Όμως αυτό έγινε στη μέση της σκάλας. Έμενε ακόμα πολύ ανέβασμα. Ο Ες-Ες τους είδε και τους χώρισε. Διέταξε τον Εβραίο να τρέξει. Αυτός ανέβηκε λίγα σκαλοπάτια, ύστερα άφησε την πέτρα να πέσει και γονάτισε στο σκαλί. Ο Ες-Ες πλησίασε και του είπε να ανοίξει το στόμα. Ο Εβραίος άνοιξε το στόμα. Ο Ες-Ες έβγαλε το περίστροφο, το έχωσε στο στόμα του Εβραίου και πυροβόλησε. Ύστερα γύρισε προς τον Αντώνη και στύλωσε τα μάτια επάνω του. Ο Αντώνης τον κύτταξε άφοβα. Ύστερα πλησίασε τον νεκρό, φορτώθηκε και το δεύτερο αγκωνάρι και συνέχισε να ανεβαίνει την σκάλα. Ο Ες-Ες πάγωσε. Δεν είπε τίποτε. Δεν έκανε τίποτε. Όταν όμως ξαναγύρισαν στο λατομείο για να ξαναφορτωθούν αγκωνάρια φώναξε τον Αντώνη να πάει κοντά. Άρχισε να βολτάρει σαν μανιακός ανάμεσα στις πέτρες και να ψάχνει. Βρήκε ένα αγκωνάρι διπλό από τ’άλλα, τό’δειξε στον Αντώνη και του είπε "Αυτό είναι το δικό σου". Ο Αντώνης κύτταξε το αγκωνάρι, ύστερα τον Ες-Ες, ύστερα τα σκόρπια αγκωνάρια γύρω του. Όλοι οι άλλοι κάνανε πως δεν βλέπανε, πως δεν ακούγανε. Στο Μαουτχάουζεν το ένας για όλους και όλοι για έναν, ήταν νόμος. Τρέμανε για το τι θα έβγαινε από τούτο το μπλέξιμο. Αυτός ο Έλληνας το πήγαινε φιρί-φιρί. Ο Ες-Ες είχε κιόλας βγάλει το περίστροφό του από τη θήκη, το 'τριβε νευρικά στο παντελόνι του και ετοιμάζονταν. Ο Αντώνης σταμάτησε μπροστά σ’ένα αγκωνάρι ακόμα πιο μεγάλο από εκείνο που του διάλεξε ο Ες-Ες. «Αυτό είναι το δικό μου», είπε και το φορτώθηκε. Σ’ όλους τους δρόμους που κάνανε ως το βράδυ, ώσπου σήμανε η ώρα για μέσα ο Αντώνης διάλεγε και φορτωνόταν τα πιο βαριά αγκωνάρια. Το ίδιο βράδυ το στρατόπεδο απ’άκρη σ’άκρη μίλαγε για τον Έλληνα τον Αντώνη. Τέτοια νέα αναταράζανε το Μαουτχάουζεν. Ήταν μια κρυφή διανομή ελευθερίας.» Όπως μας πληροφορεί ο Adam Giannikos "η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, από το «Αντώνης» στην «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», ακούγεται στο πλέον πατριωτικό τραγούδι του Αφγανιστάν, το «Watan Ishq Tu Watan Iftekharam» («Πατρίδα μου, η αγάπη μου για 'σένα είναι η τιμή μου»), όπως ηχογραφήθηκε το 1980 και τραγουδήθηκε από τον θρύλο Abdel Wahab Madadi κι έγινε περίπου ο εθνικός ύμνος των Αφγανών στις δεκαετίες που ακολούθησαν, όποιο πολιτικό πείραμα (αστικό, κομμουνιστικό, ισλαμικό) κι αν επιφύλαξε η μεταπολεμική ιστορία γι' αυτή τη χώρα."

Καθολικοί άνθρωποι δεν υπάρχουν πια και είναι αδύνατον να υπάρξουν. Δε συγκροτούνται έτσι γιατί το γενικό κλίμα επιτάσσει μερικότητα, επιφάνεια, βάθος τόσο στενά εστιασμένο. Ο Θεοδωράκης αποφάσισε από πολύ μικρός να είναι τρανός, γίγας στους γίγαντες, g.o.a.t. ή bigger than life. Ως τα τελευταία του χρόνια σχεδόν μιλούσε με αυτή την εφηβική έπαρση, τους αυτοματισμούς των βεβαιοτήτων του, με ένα εγώ μεγαλύτερο από το ψηλό του μπόι λες και μιλούσε γι’ Άλλον κι όχι για τον εαυτό του. Ο ίδιος μια ψηλή και όρθια αντίφαση μουσικά, πολιτικά, προσωπικά. Διπλός και πολλαπλός, και νάρκισσος και σοφός, πεισματάρης σα γαϊδούρι, έσκαγε τους άλλους. Αλλά το ότι ήταν καινοτόμος είναι αυτό που θα παραμείνει. Όταν οι αριστεροί απαγόρευαν τα ρεμπέτικα γιατί μιλούσαν για χασίσια και ηρωίνη (από το ‘50 έως το ‘80 κράτησε αυτό) ο Μίκης είχε ψέξει τον Μίσσιο σε μια εκδρομή των λαμπράκηδων, όταν κάποιος έβαλε μια τέτοια κασέτα στο πούλμαν: «σκάσε Χρόνη να ακούσουμε τη μουσική», του είπε περίπου. Τη δεκαετία του 1960, αρχηγός της ελληνικής αριστερής νεολαίας, των Λαμπράκηδων, τρέχει από άκρη σε άκρη και ανοίγει λέσχες νέων σε όλη τη χώρα. Για πρώτη φορά τα κορίτσια μπορούν να πάνε σε κοινούς χώρους με τα αγόρια, ακούνε μουσική, αγωνίζονται, ερωτεύονται. Διαμόρφωσε, αυτός αρχηγός αλλά και μαζί με άλλους, την ταυτότητα μιας-δυο-τριών γενιών με τα τραγούδια του να στολίζουν την πίκρα, τη χαρά, τον έρωτα, τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, το κόμμα, τη διαδήλωση, τα νησιά, την αθήνα, το ολοκαύτωμα. Τόσο τολμηρός και καινοτόμος που δε φοβήθηκε να κάνει τραγούδια τους στίχους των ποιητών, αριστερών και δεξιών. Την πολλές φορές ακατανόητη γλώσσα τους την τραγουδούσαν κι άνθρωποι που ήξεραν να γράφουν μόνο το όνομά τους, που τους άγγιζε βαθιά η ποίηση μέσα τους. Τιμή να σε κάνει ο Μίκης τραγούδι κι ας έχεις πάρει νόμπελ, να τι κατάφερε. Στη μεταπολίτευση οι περιοδείες του έβγαλαν τον κόσμο από το μικροαστικό ή εργατικό σπίτι για να γεμίσουν τα γήπεδα, τα θέατρα. Διψούσε ο κόσμος για πολιτισμό κι ο Μίκης σαν άγριο τραγί πήγαινε σε κάθε ρούγα και ξεσήκωνε και τον πιο αδιάφορο. Διακατέχονταν από την έννοια του καθήκοντος, ήθελε να παίρνει θέση για όλα τα σημαντικά, πίστευε πως όποτε περπατάει ένα δρόμο πρέπει οπωσδήποτε να είναι ο σωστός, ο ηθικός, ο τέλειος. Προσπαθούσε να νιώσει το ρυθμό της εποχής του, να τρέξει εκεί που είναι η αλήθεια, αυτή που πάντα διαφεύγει και -φυσικά- διέφευγε κι από τον ίδιο. Πολιτικά οι πατάτες του είναι αμέτρητες ήδη από πριν τη μεταπολίτευση. Ίσως η τελευταία του επιστολή στον ΓΓ του ΚΚΕ έτσι ώστε να επιληφθεί τα της κηδείας και της μνήμης του ως κομμουνιστή αποδεικνύει πως είχε μείνει μυαλό και ψήγματα ενοχών. «Πολέμησε το Δεκέμβρη» θέλησε να γραφτεί στον τάφο του, σημάδι πως πάντα θυμόταν τον μετέφηβο εαυτό του. Ο τρανός παγκόσμιος της Ελλάδας πέθανε κι ήταν ο τελευταίος. Τώρα, όταν περνάμε από τη Γαριβάλδι στου Φιλοπάππου όπου κατοικούσε θα ξέρουμε ότι δεν ατενίζει την Ακρόπολη. Δε θα σταματήσει να αναβλύζει φως το μνημείο, αλλά δυο μάτια που σπίθιζαν τόσο πολύ δε θα την κοιτάνε πια. Φωτογραφία: ο Μίκης Θεοδωράκης εξόριστος στην Ικαρία το 1947 στα 21 του χρόνια.

Δεν χρειάζεται και δεν μπορούν να οργανωθούν εκλογικές ή πολιτικές συμμαχίες ακόμα και για να μην ξανανικήσει η Δεξιά, άλλωστε θα ήταν ανειλικρινείς. Ωστόσο, βλέπουμε ως πεπερασμένους τους πόρους που έχουμε στη διάθεσή μας για την αντεπίθεση επειδή δεν επινοούμε καινούργιους από τα ήδη υπάρχοντα υλικά. Μόνο ένα παράδειγμα ίσως είναι αρκετό. Οι θηλυκότητες κάνουν τόσο καλό σαματά διότι επαναδιαπραγματεύονται έννοιες, αναπλαισιώνουν συνθήματα, επανεπινοούν ταυτότητες, καταξιώνουν ήδη υπάρχοντες τρόπους αλληλεγγύης, απαιτούν εκτεταμένη ορατότητα με πάθος και χωρίς φόβο. Πατριαρχία και πριν από αυτά υπήρχε, αντιστάσεις και πριν από τα συγκαιρινά περιστατικά υπήρχαν, τώρα όμως γίνονται όλα τα παραπάνω. Ποιος έχει αντίρρηση ότι αν μάθουμε τους τρόπους τους δε θα κερδίζουμε σε ενότητα, οργανωτικό βάθος, ενδοπαραταξιακή αλληλεγγύη; Τέλος, ας ακούσουμε τι λένε αυτοί που δεν αποτελούν τις «ομιλούσες τάξεις», που δεν είναι opinion makers. Οι άνθρωποι λένε πολύ ωραίες ιδέες και δεν είναι στελέχη της αριστεράς, δεινόσαυροι του κινήματος με 20-30-40 χρόνια ένσημα στο δρόμο. Συγκροτούν τις δικές τους συλλογικότητες, μακριά από εμάς και συχνά ευτυχώς. Μιλάνε για τη ζωή και πώς αυτή θα έπρεπε να είναι με τρόπους που καταξιώνουν τις δικές μας ιδεολογίες και κάνουν παρέα συχνά χωρίς αρχηγούς και αρχηγίνες. Να μάθουμε από τα λόγια, τη στάση ζωής τους και την οργάνωσή τους. Μπορεί έτσι να ξεπεράσουμε την αριστερή μας μελαγχολία και την ορμέμφυτη διάθεση μας για σεχταρισμό.

Όλα τα κόμματα του κοινοβουλίου (εκτός Ελληνικής Λύσης) είναι υπέρ του εμβολιασμού.  Το αυτό και η συντριπτική πλειοψηφία της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου. Χρειάζεται να το αποδείξουν ακόμα περισσότερο: αν «ο λαός σώζει το λαό», τότε πρέπει οι φορείς, οι κινήσεις, οι εφημερίδες, τα κοινωνικά ιατρεία, τα στέκια, οι δημοτικές παρατάξεις και τα συνδικάτα του να φωνάξουν πως λένε «ναι στον εμβολιασμό» πάνω από τα άλλα τους, τα τόσο σημαντικά αιτήματα. Η κοινωνική Αριστερά κάπως το οφείλει στον εαυτό της, ως δύναμη ορθολογισμού, να είναι μπροστά σε αυτόν τον αγώνα και παράλληλα να καταδικάσει αντιεμβολιαστικές φαιδρότητες στον χώρο της. Ωστόσο, ούτε αυτό αρκεί. Πρέπει να καλεστεί, όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται, και η κοινωνική Δεξιά να λάβει μέρος σε αυτόν τον αγώνα. Δήμοι, σωματεία, επιμελητήρια και τόσοι άλλοι αρμοί της κοινωνίας των πολιτών έχουν αναφορά σε μια μη παραθρησκευτική, σώφρονα και δημοκρατική Δεξιά που πρέπει να πάρει θέση γιατί αλλιώς πρέπει να εγκληθεί πως ψαρεύει στα θολά νερά του λαού της εκκλησίας για τα ψηφαλάκια, βάζοντας σε κίνδυνο την υγεία των πολιτών. Τέλος, αν πιστέψουμε τον Τζον Ντιούι, πως η δημοκρατία πρέπει να βασίζεται στην ανάληψη της ευθύνης από τους κοινούς άνδρες και γυναίκες, για να έχουμε οικουμενική πρόσβαση στα καλά πράγματα της ζωής, τότε στα δικά μας ενσώματα και ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα ας προσπαθούμε να πείθουμε τους φίλους, τις γνωστές, τους γείτονες, τις συναδέλφισσες. Η φροντίδα των οικείων μας σε ό,τι αφορά τον εμβολιασμό –που είναι ξεχωριστά πρόσωπα με τις δικές τους αγωνίες– μπορεί να συμβεί με επινοητικότητα, φαντασία, άντε και λίγο αντάρα και να είναι πολύ αποτελεσματική.

Καλά κάνει που διεκδίκησε και τελικά πέτυχε ο Φουρθιώτης να έχει ειδική διατροφή και συνδρομητική τηλεόραση. Δικαίωμά του είναι, του το επιτρέπει ο κανονισμός. Δίκιο έχει σε αυτό η Γενική Γραμματέας Αντιεγκληματικής Πολιτικής κ. Νικολάου. Καλή διαμονή στη φυλακή πρέπει να έχει και ο Λιγνάδης και ο κάθε ένας, η κάθε μια που επωμίζεται το φοβερό βάρος του εγκλεισμού. Ο Δημάκης γιατί έπρεπε να πιεστεί τόσο πολύ τότε, επειδή παρόλο που ήθελε να σπουδάσει, είχε διεκδικήσει και τα δικαιώματά του και συμμετείχε ως εκπρόσωπος των κρατούμενων στις ειρηνικές κινητοποιήσεις για την αποσυμφόρηση των φυλακών λόγω κόβιντ; Ο Κουφοντίνας γιατί έπρεπε να φτάσει παραλίγο στο θάνατο ενώ διεκδικούσε απλώς να γυρίσει στον Κορυδαλλό; Γιατί να μην του δίνονται άδειες από το 2019 ενώ ο νόμος του το επιτρέπει, ενώ έχει πάρει έξι άδειες από το 2015 έως το 2019; Ο Ρωμανός παλαιότερα γιατί έπρεπε να φτάσει στο παρά πέντε; Η Ηριάννα; Η κ. Νικολάου είναι φυσικά ό, τι όλοι και όλες καταλαβαίνουμε, παίζει το ρόλο της, κάνει και τις απευθείας αναθέσεις της. Χιλιάδες ανώνυμοι και ανώνυμες κρατούμενοι πάθανε κακό, διαπομπεύτηκαν, πέθαναν από άθλιες συνθήκες στις ελληνικές φυλακές. Κάνουμε πως δεν ξέρουμε, κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε; Ο Πάνος Λάμπρου, ένας αδαμάντινος διεκδικητής των δικαιωμάτων των φυλακισμένων, συχνά περιγράφει τέτοια και πολλά άλλα στο βιβλίο του «Στη χώρα των κλουβιών». Φιλελευθερισμός δεν είναι τα δυο μέτρα και δυο σταθμά, οι δικοί σας και δικοί μας. Κράτος δικαίου δεν είναι ο σωφρονισμός να είναι δουλεία και κάτεργο για τους περισσότερους.

«Οι τρόποι αντιμετώπισης της πανδημίας είναι ιδεολογικά εμποτισμένοι», όπως γράφτηκε και στο ηλεκτρονικό kaboom, και θα συμπληρώναμε και οικονομικά προσδιορισμένοι. Λόγου χάρη, θα πουν τα ίδια οι συντηρητικοί διανοούμενοι έπειτα από τις 15 Μαΐου, που θα ανοίξει ο τουρισμός, όπου οι νέοι και οι νέες θα σερβίρουν τους τουρίστες και η χώρα θα είναι ακόμα υγειονομικά ανοχύρωτη; Βεβαίως και όχι. Είναι ιδεολογία να μην προσλαμβάνεις γιατρούς αλλά αστυνομικούς, να μην αγοράζεις λεωφορεία, να μην ελέγχεις τους χώρους δουλειάς. Είναι ιδεολογία και ο καθορισμός απολύτως ανεφάρμοστων πειθαρχήσεων. Να δώσουμε ένα παράδειγμα. Σύμφωνα με τα μέτρα, εδώ και έξι μήνες ένα ζευγάρι, εφόσον δεν βρίσκεται σε γάμου κοινωνία, δεν έχει κάνει σεξ αν δεν συγκατοικεί. Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να συμβαίνει; Αυτά φυσικά καθόλου δεν δικαιολογούν τις καφρίλες σε πλατείες και πεζόδρομους. Το φαινόμενο, όμως, είναι αμφίσημο και πολυπαραγοντικό. Όπως φαίνεται από σοβαρά επιτόπια ρεπορτάζ, στους ίδιους χώρους συνυπάρχουν άνθρωποι που προσέχουν, που φορούν μάσκες, που γυρίζουν σπίτι τους στις εννιά και νεοκάγκουρες αρνητές του κορονοϊού, χουλιγκάνοι που ψάχνονται για (και ενίοτε κάνουν) φασαρίες, μαγαζάτορες και μπράβοι που υπόσχονται ασυλία, αστυνομικοί που την φροντίζουν. Νεαροί πολίτες που δεν τους ενδιαφέρει αν κολλήσουν τους γηραιότερους συγγενείς τους και κόσμος που απλώς του έλειψε πολύ να βλέπει νέα πρόσωπα, να χαμογελάσει, να τραγουδήσει, έστω από απόσταση ασφαλείας. Υπάρχουν πάρκα, βουνά, παραλίες και εν γένει ελεύθεροι χώροι στην Αττική, με χιλιάδες νέους και νέες που καθόλου δεν συνωστίζονται και τηρούν τα μέτρα που πρέπει με τις παρέες τους. Με άλλα λόγια, ο δημόσιος χώρος είναι ακόμα και σε συνθήκες πανδημίας πολύμορφος και υπό διεκδίκηση από δρώντες διαφορετικών συμφερόντων και νοοτροπιών. Ωστόσο, πρέπει να αναρωτηθούμε και βαθύτερα για το φαινόμενο. Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί έπειτα από 6 μήνες αναποτελεσματικών απαγορεύσεων; Ποιες θα είναι οι συνέπειες στη διαδικασία της ψυχικής ανάπτυξης, που τόσο καιρό οι νέοι και οι νέες στερήθηκαν τα ενσώματα και αενάως ανανεούμενα κοινωνικά τους δίκτυα; Ποιες θα ήταν οι ασφαλείς, αλλά απολύτως απαραίτητες διαδικασίες μη στέρησης αυτών των πολύτιμων πόρων για τη ζωή τους; Γιατί και η αριστερή κοινοβουλευτική αντιπολίτευση δεν πρότεινε -ως πολύ πρόσφατα- πειστικούς και εφαρμόσιμους τρόπους αποσυμπίεσης αυτής της κατάστασης; Γίνεται το ίδιο σε χώρες των οποίων οι νέοι έχουν πολύ πιο βέβαιη προοπτική στη ζωή τους ή καλύτερα συστήματα υγείας; Γιατί δεν συνιστά ισχυρό αίτημα προς διεκδίκηση η δημιουργία νέων, μεγάλων και αποεμπορευματοποιημένων χώρων πρασίνου μέσα στις πόλεις, που αν υπήρχαν θα απέτρεπαν συνθήκες συνωστισμού; Δεν πρέπει να υπάρξουν αντιστάσεις στη βιοπολιτική πειθάρχηση που επιβλήθηκε, δεν πρέπει να μην μας ξανασυμβεί αυτός ο αυταρχισμός στο 4ο ή 5ο κύμα της πανδημίας; Από τις ερωτήσεις γίνονται κατανοητές και οι βεντάλιες των πιθανών απαντήσεων. Η νεανική ευθύνη, για να επερωτηθεί τόσο σφοδρά όσο συμβαίνει αυτή τη στιγμή, θα έπρεπε να έχει ανταμώσει με πολιτικές κοινωνικής και υγειονομικής ενδυνάμωσης, και κάτι τέτοιο δεν έγινε. Σε λιγότερο από δέκα ημέρες θα ανοίξει η εστίαση, θα αρθούν οι περισσότεροι περιορισμοί της καραντίνας και θα έχουμε νέα προβλήματα να αντιμετωπίσουμε. Καλό, όμως, είναι να μην ξεχνάμε πως το ψυχικό βάρος της καραντίνας θα το κουβαλάμε όλοι και όλες μας, ιδιαιτέρως η νεολαία που της στερήθηκε το γέλιο, οι χαζομάρες, το χάδι, οι γνωριμίες και δεν της δόθηκε τίποτε σε αντάλλαγμα.