Γιάννης Σβώλος

04
09

Μίκης Θεοδωράκης: Η λυρικότητά του στη συμφωνική

Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε το μεγαλύτερο μέγεθος της ελληνικής μουσικής των μεταπολεμικών χρόνων: το εκτόπισμα της πληθωρικής δημόσιας προσωπικότητάς του, η βαρύνουσα επίδραση του πολύπλευρου πολιτικού και καλλιτεχνικού βίου και του πολυδιάστατου έργου του υπερισχύουν αυτών οιουδήποτε άλλου. Υπήρξε, επίσης, διεθνώς ο διασημότερος Ελληνας συνθέτης. Πώς αποτιμά κανείς ένα τέτοιο μέγεθος δίχως να προτρέχει, υφαρπάζοντας βίαια την πένα από το χέρι της Ιστορίας; Ιδιαίτερα όταν ο ίδιος, ως δημόσιο πρόσωπο με ιδιαίτερη έγνοια για το αποτύπωμα που θα άφηνε, έχει σπεύσει κατά καιρούς να προκαταλάβει τους επιγενόμενους, καταστρώνοντας ιδιοχείρως «αυθεντικά» χρονικά της προσωπικής του πορείας και ιστοριογραφικές εγγραφές του προσωπικού του έργου; Σπάνια ευφυής και προικισμένος ως συνθέτης, ο μακρόβιος Θεοδωράκης έγραψε πάρα πολλή μουσική διαφόρων ειδών, σε διαφορετικές φάσεις του δημιουργικού βίου του. Καθοριστικές για το ύφος και το συνολικό στίγμα του έργου του στάθηκαν αφενός οι αρχικές μουσικές σπουδές του στην Ελλάδα των δεκαετιών 1940 και 1950 και, μετά το 1954, στο Παρίσι, και αφετέρου η ένταξή του στην Αριστερά ήδη από τα χρόνια της Κατοχής. Ολες οι συνθέσεις του, εκτός από τις πολύ πρώιμες νεανικές, ήσαν έντονα, συνειδητά και ευανάγνωστα συνδεδεμένες με το ιδεολογικό πλαίσιο της πολιτικής του ένταξης. Επίσης, δημιουργήθηκαν και παρουσιάστηκαν σε εποχές φορτισμένες και περιπετειώδεις, συνήθως σε άρρηκτη σχέση προς πολιτικές ιδέες, ιστορικά γεγονότα ή συγκεκριμένους ανθρώπους. Καθ’ όσον η στρατευμένη τέχνη δύσκολα αποσπάται δίχως απώλειες από το πλαίσιο που τη νοηματοδοτεί, είναι δύσκολο, αν όχι άσκοπο, να επιχειρήσει κανείς να αποτιμήσει τις μουσικές του Θεοδωράκη εν κενώ. Επιπλέον, σε κείμενά του των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών με έντονα πολιτική διάσταση, εξειδικεύοντας στη μουσική, ο ίδιος αναπτύσσει εκτεταμένα και απερίφραστα θερμή επιχειρηματολογία σχετικά με το ποια οφείλει και μπορεί να είναι μια θετική σχέση της τέχνης με τις «μάζες». Τέλος, δύσκολα διαχωρίζει κανείς τον συνθέτη της «κλασικής» μουσικής από τον τραγουδοποιό.