Μαργαρίτα Συγγενιώτου

Ο δήμαρχος Αθηναίων Κ. Μπακογιάννης έσπασε τη σιωπή του και δήλωσε ότι πρόκειται να ζητήσει από την ΕΤΑΔ να παραχωρήσει το «Εμπρός» στον Δήμο Αθηναίων. Υπό διαφορετικές συνθήκες, αυτό θα ήταν μια πολύ θετική εξέλιξη. Ο Κ. Μπακογιάννης, όμως, έχει δώσει μερικά πολύ ανησυχητικά δείγματα γραφής ως προς τη διαχείριση του δημόσιου χώρου, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον «Μεγάλο Περίπατο», όπου έδειξε και την απροθυμία του να διαβουλεύεται και να συναποφασίζει. Το «Εμπρός» δεν πρέπει να περάσει στον Δήμο Αθηναίων ώστε να προστεθεί στους χώρους πολιτισμού μαζί με το Ολύμπια και την Τεχνόπολη και να έχει την ίδια τύχη στη διαχείριση. Αν το ενδιαφέρον είναι ουσιαστικό και όχι ευκαιριακό, θα πρέπει να καταρτιστεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των κενών χώρων, οι οποίοι θα στεγάσουν έναν πολιτισμό «από τα κάτω». Άλλωστε το μεγαλύτερο πρόβλημα των καλλιτεχνικών ομάδων είναι πάντα η στέγη. Τώρα είναι η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε την εμπειρία του «Εμπρός» για να στηρίξουμε τον ακηδεμόνευτο πολιτισμό, που παλεύει να ακουστεί ανάμεσα στα μεγαθήρια των ιδρυμάτων και των μεγάλων παραγωγών και που η πανδημία έχει πρακτικά ισοπεδώσει. Αν θέλουμε να κάνουμε restart στη μικρή πολιτιστική παραγωγή, στις ελεύθερες φωνές, αυτή είναι η ευκαιρία. Αν δεν λάβουμε γενναία μέτρα στήριξης -και οι δΔήμοι μπορούν να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό-, η επόμενη μέρα θα μας βρει μόνο με τον πολιτισμό που παράγουν οι οικονομικά ισχυροί, με ό,τι σημαίνει αυτό για τη δημόσια ρητορική, για το πώς θα διηγούμαστε την ιστορία της εποχής μας. Θα θελήσει ο Κ. Μπακογιάννης να κάνει κάτι τέτοιο ή θα επιλέξει τον εύκολο και επικερδή δρόμο των «χορηγών»; Δεν έχουμε κανένα λόγο να του έχουμε εμπιστοσύνη, αλλά είναι μια μάχη που αξίζει να δώσουμε.

Η αστυνομία, της οποίας πολιτικός προϊστάμενος ήταν πάλι ο κ. Χρυσοχοΐδης, αν και είχε στη διάθεσή της όλο το υλικό από τις κάμερες της περιοχής, δεν μπόρεσε να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα για το ποιος πέταξε τη μοιραία μολοτωφ. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, αν η διοίκηση της τράπεζας είχε κλείσει το κατάστημα για λόγους ασφαλείας ή αν είχε φροντίσει να υπάρχει στοιχειώδης πυρασφάλεια, καμία μολοτωφ δεν θα μπορούσε να σκοτώσει κανέναν και οι άνθρωποι θα ήταν ζωντανοί. Αυτή την άποψη, μάλιστα, αντικατοπτριζουν και οι βαριές ποινές που επέβαλε το δικαστήριο στους υπεύθυνους της τράπεζας. Δώδεκα χρόνια αργότερα, η Ελλάδα είναι η χειρότερη χώρα σε ποιότητα απασχόλησης στην ΕΕ σύμφωνα με έρευνα επιτροπής εμπειρογνωμονων υπό την αιγίδα της ETUC, είναι μάλιστα η μόνη χώρα με αρνητικό δείκτη για την περίοδο 2010 – 2019. Δηλαδή όσοι διαμαρτυρονταν το 2010 ότι το Μνημόνιο θα ήταν η καταστροφή της χώρας, τότε που τα παπαγαλάκια των σεμιναρίων του ΔΝΤ μας έλεγαν ότι το Μνημόνιο ήταν ευλογία, είχαν δίκιο. Οι χιλιάδες άνθρωποι που βγήκαν στο δρόμο εκείνη τη μέρα είχαν δίκιο. Αλλά αυτό δεν περιμέναμε καμία έρευνα να μας το πει, το ζήσαμε στο πετσί μας. Αν θέλετε, λοιπόν, να μιλήσουμε για την Μαρφιν, εγώ δεν θέλω να μιλήσω για τους ανεγκεφαλους που πέταξαν μολοτωφ. Αυτό έπρεπε να το κάνει η αστυνομία, να τους βρει και να τους πιάσει και σ’αυτο τόσο εκείνη όσο κι ο κ. Χρυσοχοΐδης έχουν βαθμολογηθεί αρνητικά. Εγώ θέλω να μιλήσω για τις εργοδοτικες αυθαιρεσίες, για τους κανόνες ασφαλείας που καταπατα μια τράπεζα ώστε να γλυτώσει μερικές εκατοντάδες ευρώ που απαιτούνται για να φτιάξει μια έξοδο κινδύνου, να αγοράσει ένα σύστημα πυρόσβεσης ή να κάνει ένα σεμινάριο πυρασφάλειας. Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για την Μαρφιν.

Αν συνυπολογίσουμε την εργασιακή επισφάλεια, την τεράστια ανεργία, την εποχικότητα του επαγγέλματος, τη δύναμη που έχουν κάποιες παρέες στον χώρο να καταστρέφουν καριέρες με ένα τηλεφώνημα, δεν πρέπει να απορεί κανείς γιατί δεν υπήρχαν καταγγελίες για όσα γίνονταν πίσω από κλειστές πόρτες, διότι κανένας δεν μιλούσε, ενώ όλοι ξέραμε. Η αντιδεοντολογική συμπεριφορά, ακόμα κι αν δεν είναι ποινικά κολάσιμη, είναι πάντα ηθικά απαράδεκτη.  Όμως, όσο σημαντικό κι αν είναι να μιλάνε τα θύματα, δεν μπορούμε να τα στέλνουμε μόνα τους στον λάκκο με τις ύαινες. Γιατί μπορεί να γράφουμε στα social "είμαστε όλ@ μαζί", αλλά ο καθένας είναι μόνος του όταν πλέον δεν χτυπάει το τηλέφωνο για δουλειά. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα θεσμικό πλαίσιο που θα ορίσει ο ίδιος ο χώρος και ισχυρά σωματεία που θα μπορούν να δέχονται καταγγελίες, να τις ερευνούν και να δρουν απομονώνοντας όσους έχουν κακοποιητική και αντισυναδελφική συμπεριφορά. Δεν μας χρειάζεται ούτε ανθρωποφαγία ούτε κλειδαρότρυπα. Μας χρειάζεται κάθαρση.

Οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό δεν ζητάνε μόνο επιδόματα και αποζημιώσεις. Ζητάνε να μπορέσουν να δουλέψουν. Βρισκόμαστε ήδη στον Οκτώβριο και ακόμα δεν έχει ανακοινωθεί το πλαίσιο λειτουργίας των χειμερινών αιθουσών. Αν επιβεβαιωθούν οι διαρροές, πολλοί από τους «μικρούς χώρους» δεν θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τα υγειονομικά πρωτόκολλα και θα παραμείνουν κλειστοί. Αν τα υγειονομικά μέτρα δεν συνοδευτούν από γενναία οικονομική βοήθεια στις μικρές επιχειρήσεις, ο Πολιτισμός θα μετατραπεί σε ολιγοπώλιο όσων έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν: των μεγαλοπαραγωγών, των ιδρυμάτων και των κρατικών οργανισμών. Η καταστροφή στον δημιουργικό ιστό θα είναι ανυπολόγιστη, κάτι που υπερβαίνει το ζήτημα της επιβίωσης των εργαζομένων και αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Ζωτικής σημασίας είναι και η στήριξη του κοινού με δωρεάν εισιτήρια, στα πρότυπα των εργατικών εισιτηρίων. Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί εάν υπάρχει ο δημοσιονομικός χώρος για τέτοιου είδους μέτρα. Η χώρα μας ζήτησε από την Ε.Ε. ελάχιστα χρήματα ως κοινοτικό βοήθημα. Παράλληλα, τα 15 εκατ. που εξαγγέλθηκαν λόγω της πανδημίας, αλλά ακόμα δεν έχουν διατεθεί ούτε καν αυτά, δεν είναι παρά η αναπλήρωση της περικοπής του προϋπολογισμού που έκανε το 2020 σε σχέση με αυτόν του 2019. Πενιχρή χρηματοδότηση, που ωχριά μπροστά στις πραγματικές ανάγκες της πανδημίας. Η στήριξη του Πολιτισμού δεν είναι απλώς θέμα στήριξης εργαζομένων που πλήττονται. Αφορά όλη την κοινωνία. Τώρα, σε αυτή τη δύσκολη για όλους συγκυρία, πρέπει να στραφούμε στην τέχνη για παρηγοριά, ελπίδα, ακόμη, για να βρούμε την ενσυναίσθηση που θα γίνει το αντίδοτο στον κοινωνικό αυτοματισμό και τα επιθετικά ένστικτα που ξυπνούν ο φόβος και η ανασφάλεια. Η επιβίωση του Πολιτισμού είναι θέμα επιβίωσης ολόκληρης της κοινωνίας.​​​​

Έχουν γραφτεί πολλά για το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη για τον περιορισμό των συγκεντρώσεων. Είναι ένα νομοσχέδιο αντικοινωνικό, που καταφέρεται εναντίον όλων των κοινωνικών ομάδων που θέλουν να διαμαρτυρηθούν και όχι μόνο του κόσμου της εργασίας. Αντισυνταγματικό, γιατί επιχειρεί να περιορίσει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι. Βεβιασμένο, που δείχνει τον πανικό της κυβέρνησης μπροστά στην αυξανόμενη ανησυχία του κόσμου για τις οικονομικές συνθήκες που η ίδια δημιούργησε και που ξέρει ότι σύντομα θα μετατραπεί σε θυμό. Ασαφές ως προς τον τρόπο εφαρμογής του. Είναι ένα νομοσχέδιο τελικά ανεφάρμοστο. Ποια κυβέρνηση θα πάρει το ρίσκο να διαλύσει με τη βία μεγάλες διαδηλώσεις με χιλιάδες κόσμο; Το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη δεν επιχειρεί την καταστολή - ή τουλάχιστον μόνο δευτερευόντως. Επιχειρεί την ηγεμονία. Είναι βαθιά πολιτικό και αντιδραστικό. Η υπεράσπιση του συλλογικού δικαιώματος δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Προϋποθέτει την αυτοκάθαρση του συνδικαλιστικού κινήματος, τον εκσυγχρονισμό του, αλλά κυρίως την επεξεργασία απαντήσεων σε μια σειρά ζητήματα κοινωνικής και εργασιακής φύσεως που φέρνουν τα νέα μοντέλα εργασίας. Η Αριστερά πρέπει να φτιάξει ένα πειστικό και σύγχρονο αφήγημα για τα δικαιώματα έχοντας να αντιμετωπίσει δύο προκλήσεις: τη σαλαμοποίηση των δικαιωμάτων που προσπαθεί να υποβαθμίσει τα πιο “επικίνδυνα” για τον νεοφιλελευθερισμό και τη συνεχή μετατόπιση του συλλογικού στο ατομικό. Χρειάζεται ολοκληρωμένο σχέδιο ηγεμονίας και το χρειάζεται άμεσα.

Αν διαβάσετε την ξένη ειδησεογραφία για τα μέτρα στήριξης των άλλων χωρών, θα δείτε μια βασική διαφορά στη φιλοσοφία που εκφράζεται και μέσα από τις λέξεις. Τόσο στον πολιτισμό όσο και στους άλλους τομείς, η προσπάθεια είναι να στηριχτούν οι τομείς. Αυτό σημαίνει στήριξη τόσο των εργαζομένων, όσο και των επιχειρήσεων, στον βαθμό που να μην κινδυνεύει όχι η κερδοφορία τους, αλλά οι θέσεις εργασίας. Στο μικρό μας γιδοχώρι οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται ως άνεργοι κι όχι ως άνθρωποι που ένα έκτακτο γεγονός διέκοψε τις δραστηριότητες του κλάδου στον οποίον θα μπορούσαν να απασχοληθούν. Έτσι βλέπουμε ένα σωρό προϋποθέσεις και αποκλεισμούς από το πενιχρό βοήθημα των 800 ευρώ που έχει δοθεί για όλη αυτή την περίοδο (μέσα Μαρτίου – τέλη Μαΐου, για να έχουμε μια εικόνα). Και μάλιστα αποκλεισμοί που μπαίνουν στην πορεία και στα κρυφά, όπως αν δεν έχεις κάνει όλες τις δηλώσεις ΦΠΑ τα τελευταία χρόνια, ή επιχειρήσεις με πιστωτικό ΦΠΑ, εξαιρέσεις εντελώς άσχετες με τις συνθήκες που γεννούν την ανάγκη ενίσχυσης. Ταυτόχρονα βλέπουμε τις σκανδαλώδης ενισχύσεις φίλων, κουμπάρων και των ευνοημένων από αυτού του είδους τις κυβερνήσεις, όπως η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που ευνοεί σταθερά τον κρατικοδίαιτο καπιταλισμό. Πέρα από τα εξωφρενικά σκάνδαλα τύπου Σκοιλ Ελικικου, δίνεται εν λευκώ πακτωλός εκατομμυρίων στην Aegean, για να μη μιλήσουμε για τις ρυθμίσεις στα εργασιακά που απειλούν με καταστροφή τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Κι όταν η κυβέρνηση ερωτηθεί γιατί επιλέγει να νομοθετήσει με αυτόν τον τρόπο, νίπτει τας χείρας της. Καπιταλισμό έχουμε. Όχι, αγάπες μου. Καπιταλισμό έχουν οι άλλοι. Εμείς έχουμε κρατικοδίαιτους κατσαπλιάδες.

Το Μητρώο των Εργαζομένων στον Χώρο του Πολιτισμού θα μπορούσε να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία για εκσυγχρονισμό και νοικοκύρεμα ενός πολύπαθου χώρου. Αντ’αυτού για μια ακόμη φορά εξελίσσεται σε φιάσκο, μια ακόμα ευκαιρία για αρπαχτή.

Αν το δούμε πολιτικά, το περιβαλλοντικό ζήτημα είναι θέμα ανθρώπινων δικαιωμάτων. Είναι το καθολικό δικαίωμα πρόσβασης σε καθαρό νερό, γη και αέρα. Και είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα για την Αριστερά, όπως η πρόσβαση σε δωρεάν Υγεία και Παιδεία. Μια τέτοια θεώρηση παράγει αποτελέσματα σε μια σειρά ζητημάτων, όπως η ιδιωτικοποίηση των φυσικών πόρων, το πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, η στρατηγική των επενδύσεων, η επίτευξη της ενεργειακής επάρκειας, και, φυσικά, η νομοθεσία που θα εξασφαλίζει την ύπαρξη καθαρού νερού, γης και αέρα και με την ενθάρρυνση “καλών πρακτικών”. Η Αριστερά καλείται να επαναφέρει τη συζήτηση για τα δικαιώματα στη σωστή βάση. Οφείλει να επεξεργαστεί ένα σχέδιο που να τα περιλαμβάνει όλα ταυτόχρονα, ένα σχέδιο ρεαλιστικό και υλοποιήσιμο, χωρίς όμως να υποχωρεί από τις βασικές της αρχές. Είναι δύσκολο και, πολλές φορές, η ισορροπία ανάμεσα στη διασφάλιση των θέσεων εργασίας και των εργασιακών δικαιωμάτων -ή ανάμεσα στην ενεργειακή επάρκεια και την προστασία του περιβάλλοντος φαίνεται αδύνατη. Πρέπει όμως να ανοίξει αυτή η συζήτηση και να ανοίξει με σωστό τρόπο. Γιατί τα δικαιώματα ή θα είναι καθολικά, δηλαδή για όλους και σε όλους τους τομείς εξίσου, ή δεν θα υπάρχουν καθόλου.

Ο σχεδιασμός μιας πολιτιστικής πολιτικής στοχευμένης στην ενδυνάμωση του κοινωνικού ιστού, των σχέσεων των κατοίκων στο πεδίο που τα εθνολογικά - πολιτισμικά τους στοιχεία τέμνονται, μια πολιτική που προάγει την συμπερίληψη και την αλληλεγγύη, είναι υποχρέωση κάθε δημοτικής αρχής που ενδιαφέρεται για την ίδια την πόλη περισσότερο από τη διοίκησή της. Με δεδομένο ότι το 20% των κατοίκων της Αθήνας είναι μεταναστευτικής καταγωγής, θα περίμενε κανείς η πολυπολιτισμικότητα να έχει απασχολήσει τις προηγούμενες δημοτικές αρχές και ο σχεδιασμός αυτός να είχε, έστω, συζητηθεί. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς το πολιτιστικό απόθεμα της Αθήνας τόσο σε δημόσιους χώρους και εγκαταλελειμμένα κτήρια όσο και σε "θεσμικό" πολιτισμό, δηλαδή τα μουσικά σύνολα του Δήμου, δημοτικές βιβλιοθήκες και δημοτικές πινακοθήκες.