Κατέ Καζάντη

Ο ύστερος καπιταλισμός επέβαλε, και διαρκώς επιβάλλει, την εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση της παιδείας στο σύνολό της. Από την ώρα που ο κοινωνικός χαρακτήρας του κράτους καταρρέει, άρα η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων παραδίδεται στη χείρα της αγοράς, ό,τι δεν φέρνει χρήμα, κόβεται. Οι πολυεθνικές εταιρείες, που, βάσει νεοφιλελεύθερων προταγμάτων, εισχωρούν στα πανεπιστήμια –συνδιοικώντας ενίοτε- λειτουργούν, εννοείται, στη λογική του κέρδους. Μας χρειάζονται οι μαθηματικοί, οι επαΐοντες των υπολογιστών, οι διάφοροι του μάρκετινγκ κ.ο.κ. αλλά, στους μικρόψυχους καιρούς μας, ποιος νοιάζεται για τους θεολόγους; Τους φιλολόγους, τους φιλόσοφους, τους κοινωνικούς επιστήμονες; Ποιος ενδιαφέρεται να ερευνήσει τη θρησκευτικότητα και την εκμετάλλευσή της, όταν μπορεί να παίζει στα ζάρια τις τύχες των λαών με τις πολεμικές βιομηχανίες; Και, φυσικά, γιατί οι από πάνω να επενδύσουν στους κλασικούς αμφισβητίες, που τους χαλάνε τη δουλειά, όταν υπάρχουν υπερπρόθυμοι στις τάξεις των τεχνοκρατών, απολιτίκ αρίστων; Η δε έννοια «τεχνοκράτης» εμφανίζεται ως μόνη ορθολογική, με την αντιδραστικότητα να υποκρύπτεται: γνωρίζει κανείς άραγε «τεχνοκράτες», και πόσους, που να γνωμοδότησαν υπέρ των από κάτω;

«Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρέπει να κάνει παρεμβάσεις στο κράτος και στους θεσμούς για να μην ξαναέρθει η Αριστερά στην εξουσία, γιατί οι ιδέες της είναι ελαττωματικές», λέει τώρα ο Βορίδης. Προτρέπει, δηλαδή, σε ένα νέο ιδιώνυμο ή, ίσως ίσως, και στην επαναφορά του παλαιού: η θεσμική παρέμβαση που ονειρεύεται μπορεί να είναι να θέσει ξανά την αριστερά στην παρανομία. Και να αναδημιουργηθούν οι «Παρθενώνες» της Γυάρου και της Μακρόνησου. Γι’ αυτόν, ότι οι Untermenschen, δεν φτάνει που «αποστερούν την κοινωνία από τη δύναμή της», πήραν κι εκείνο που δικαιωματικά και εκ καταγωγής ανήκει στην τάξη του, δεν καταπίνεται. Το κόμμα του, μόλις ξαναπιάσει το νήμα που έσπασε το 2015, οφείλει να πράξει ό,τι χρειάζεται.

Το προλεταριάτο σήμερα, από τους χειρώνακτες ως τους γραφιάδες και τα μεσαία στελέχη, τρομοκρατημένο από την αβεβαιότητα των καιρών μας -που όμοιά της μόνο η εποχή του Μπλουμ έχει να επιδείξει- έχει τις ίδιες αλυσίδες και τα ίδια προτάγματα. Τα ανακλαστικά του ίδιου συστήματος που έκαναν τους πολιτικούς αντιπάλους του Μπλουμ να λένε «καλύτερα ο Χίτλερ», με τις δεξιές κυβερνήσεις, έχουν καταστρατηγήσει κεκτημένα δεκαετιών. Συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις πήγαν στο βρόντο, το 8ωρο έγινε «ιδεοληψία», το 10ωρο, βλέπε Αυστρία, είναι εδώ. Η τρομαχτική πρωταρχική συσσώρευση που συντελείται στη Δύση, ογδόντα δύο χρόνια μετά, έχει ήδη καταστρέψει τον ταπεινό παράδεισο του Ιούνη του 1936 για τον Ευρωπαίο άνθρωπο. Το κεκτημένο των πληρωμένων παύσεων, απ’ τα ελάχιστα που έμειναν, ίσως, αύριο μεθαύριο, γίνει η νέα ιδεοληψία από την οποία η ανά τας Ευρώπας «δεξιά του Κυρίου» θα αποφασίσει να απαλλάξει την κοινωνία.

Είναι αλήθεια πως να βλέπει κανείς, στον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο, να μετατρέπονται σε νουνεχείς στυλοβάτες του συστήματος εκείνοι που άλλοτε οραματίζονταν να αλλάξουνε τον κόσμο, είναι φαινόμενο συνηθισμένο. Να επανατοποθετούνται ιδεολογικά και πολιτικά, επίσης. Και να διαλέγουν να διαβιούν όχι πια με το λαό, για το λαό, αλλά με τους από πάνω, με τον τρόπο των από πάνω, με τα αργύρια των από πάνω, σχεδόν κοινότοπο. Ζουν, όμως; Είναι ζωή αυτή που για να ζεις πρέπει να βουτηχτείς στη λησμονιά κάθε λεπτής απόχρωσης των ιδεών, να επιδίδεσαι νυχθημερόν σε κάθε ακρωτηριασμό της σκέψης, να ενδίδεις στον υπαγορευόμενο ολοκληρωτισμό;

Αν η ιδεολογία που παράγουν οι μηχανισμοί είναι η φαντασιακή σχέση του ατόμου με τις πραγματικές συνθήκες της ύπαρξής του, μια χαλκευμένη δηλαδή υπόθεση, ένα παραμυθητικό ψεύδος, ότι τάχα ο καθένας μοναχός, εφόσον το αξίζει, θα ευτυχήσει, η Αριστερά οφείλει διαρκώς, σε έναν αδιάκοπο αγώνα, να βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Να καταδείχνει, με παρρησία, πως η ιδεολογία καθεαυτή, υπόθεση κατεξοχήν αντιεξουσιαστική, πέρα από κάθε μηχανιστική αναπαραγωγή των κατεστημένων, είναι εκείνη που αντανακλά το συμφέρον των υποτελών τάξεων, διαμορφώνεται δε στις πραγματικές συνθήκες ζωής των υποκειμένων με υψηλό αγωνιστικό φρόνημα. Και, ακόμη και στις πλέον άνυδρες εποχές, τις εποχές της ήττας, της αναγκαστικής οπισθοχώρησης, η αριστερά οφείλει επίσης, συνεπής στη μεγάλη παράδοσή της, να κινητοποιεί τις μάζες, να εμπνέει και εμπνέεται, σε διαλεχτική, ανοιχτή κι έντιμη σχέση με το λαό. Να διαμορφώνει τον τύπο του ανθρώπου που δεν θα κάθεται ποτέ ήσυχος, θα συμμετέχει στα κινήματα και, αν τούτα δεν υπάρχουν, θα τα δημιουργεί.

Το φαινόμενο, δεν είναι, φυσικά, μοναχά ελληνικό. Οι καπιταλιστικές δομές στερεοποιούνται όχι μοναχά με την αρπαγή της υπεραξίας των εργαζομένων: οι κάτοχοι του κεφαλαίου αύξησαν την ευελιξία τους, παίρνοντας τη μερίδα του λέοντος και στα θέματα της διάχυσης της κουλτούρας. Οι οπαδοί είναι το προνομιακό τους κοινό. Η παράγκα των μεγαλοεπιχειρηματιών που εμπλέκονται με το ποδόσφαιρο είναι από κατασκευής προβληματική και με σαφή, συγκεκριμένη πολιτική (ή α-πολιτική) στόχευση. Μια στόχευση που δεν αφορά, εννοείται, τη στενή κομματική στράτευση με τα παραδοσιακά κόμματα, αλλά την αναπαραγωγή της εξουσίας των συγκεκριμένων κέντρων επί του κοινωνικού συνόλου. Συχνά δε αναφύονται πολιτικοί – κομματικοί σχηματισμοί με πρωταγωνιστές τους ίδιους (Μπερλουσκόνι) ή αδιαμφισβήτητους εκπροσώπους τους.

Η αναίσχυντη, διαρκής αναπαραγωγή της κυρίαρχης, ρατσιστικής, ερμηνείας της πραγματικότητας, που –επιχειρεί να- κολακεύει τις μάζες, με τον προβολέα να φωτίζει και να φετιχοποιεί πότε τα γυναικεία οπίσθια και πότε τα γυναικεία στήθη, δεν είναι υπόθεση να την παραβλέπει κανείς. Δεν είναι καν μια υπόθεση της βιομηχανίας της διασκέδασης, στο πλαίσιο της αστικής κοινωνίας. Η αναπαραγωγή τέτοιου στερεότυπου λόγου έχει καταφατικό στην κουλτούρα του φασισμού χαρακτήρα.