Κατέ Καζάντη

07
02

Λένιν και Λούξεμπουργκ, στο χθες και στο σήμερα

Με την επιμονή του Λένιν σε ό,τι αποκαλούμε δημοκρατικό συγκεντρωτισμό επικράτησε η κόκκινη επανάσταση, σε μια χώρα με πολυποίκιλες ιδιομορφίες. Η δε σταλινική συνέχεια του κράτους δεν μπορεί να χρεωθεί στον Λένιν, αφού αποτελεί μιαν άλλη, άλλων, φυσικά, συνθηκών ιστορία. Επιπλέον, η κίνηση των μαζών προς τη χειραφέτησή τους αποτελεί ιδιόμορφη διαδικασία με πολλά πισωγυρίσματα. Η διαμόρφωση της ταξικής συνείδησης, αυτής που επί της ουσίας διαμορφώνει τη συνείδηση του επαναστάτη, ούτε στην εποχή μας ούτε σε καμιά άλλην εποχή υπήρξε εύκολη υπόθεση. Και, ναι μεν «τα σφάλματα που διαπράχθηκαν από ένα αληθινά επαναστατικό κίνημα είναι ιστορικά απείρως γονιμότερα και πολυτιμότερα από το αλάθητο της καλύτερης κεντρικής επιτροπής», όμως η ιστορία των μαζών του 20ου αιώνα δεν είναι παρά μια αλυσίδα από λάθη. Η παλινόρθωση της ακροδεξιάς τούτο καταδεικνύει, ενώ οι ιδεολογικές αντεπαναστάσεις των δήθεν απολιτίκ υπερσυντηριτικών τεχνοκρατικών κύκλων κερδίζουν έδαφος στο συλλογικό ασυνείδητο. Δίχως τον λενινιστικό «συγκεντρωτισμό», ένα ριζοσπαστικό κόμμα σήμερα, με τις πολιτικές των ορθάνοιχτων θυρών, εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε κόμμα αστικών μεταρρυθμίσεων. Αλλά και δίχως τον ιδιαίτερο σεβασμό στους μενσεβίκους και τις απόψεις τους, δίχως τη λουξεμπουργκιανή εμπιστοσύνη στην κίνηση των μαζών, η έκπτωση στον αυταρχισμό καραδοκεί.
25
01

Αθλητικές μπίζνες και παραγωγή «προτύπων»

Η «μπίζνα» διαμορφώνει και τους όρους της δημοτικότητας των προτύπων. Οι –όντως ίσως- ταλαντούχοι, προϊόντα από τα πριν της βιομηχανίας, οφείλουν, για να ανέβουν σε κάθε είδους βάθρο, να συμμορφωθούν με τους αγοραίους όρους. Πρώτα και κύρια, να συγκατανεύσουν στην υφιστάμενη ρήξη μεταξύ της ιδιωτικής και της κοινωνικής τους ύπαρξης. Να αποδεχτούν το ρόλο τους ως εξωκοινωνικά όντα, στοχοπροσηλωμένα στα «μεγάλα και τα σπουδαία» για τα οποία αγωνίζονται, μακριά από τη γκρίζα ζώνη των αντιφάσεων ενός κόσμου που, ακόμη, βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Οι υπερασπιστές της κουλτούρας των νικητών έχουν συγκεκριμένο πολιτικό πρόσημο. Είναι εκείνοι που ομνύουν στις νεωτερικές αξίες της ελευθερίας και της ισότητας, παρουσιάζοντας τις «μεγάλες επιτυχίες» ως αποτέλεσμα διαδικασιών ελεύθερης δημιουργίας. Ο βαθύς, σχεδόν ζωώδης, ανταγωνισμός για την ενίσχυση της ατομικότητας, ώστε να έρθει η «πρωτιά», αποκρύπτεται, μαζί με τις εκ γενετής ανισότητες ενός κόσμου που προβάλλεται ως ο μόνος δυνατός. Αλλά και η ελευθερία μοναχά ως φενάκη μπορεί να ειδωθεί, όταν για να συμμετέχει κανείς στη διαμόρφωση ακόμα και της δικής του τύχης πρέπει να ανήκει ή να υπακούει στην ελίτ.
05
01

Ο (Ευρωπαίος) επαναστατημένος άνθρωπος

«Η ιστορία προχωρά χάρη σ’ αυτούς που ξέρουν να εξεγείρονται στην κατάλληλη στιγμή, ακόμα και εναντίον της», λέει ο στοχαστής. «Στην άκρη του σκότους υπάρχει οπωσδήποτε ένα φως που το μαντεύουμε κιόλας και για το οποίο πρέπει να αγωνιστούμε μόνο και μόνο για να υπάρχει». Κάθε κυριαρχία, κάθε αυταρχισμός, θα δημιουργούν πάντα την ανάγκη της χειραφέτησης. Και, παρά τα δυσοίωνα μηνύματα του εκφασισμού των κοινωνιών, παρά τις πολιτικές του σκοτεινού παρελθόντος που αναφύονται ξανά, «η τέχνη και η εξέγερση θα πεθάνουν μόνο με τον τελευταίο άνθρωπο». Η ιστορία δεν τέλειωσε ενώ τα φαντάσματα, που δεν έπαψαν να πλανώνται πάνω απ’ την Ευρώπη, όσο προχωρούμε μέσα στο χρόνο, ίσως να λάβουν σάρκα και οστά.
27
11

Οι πολλές μορφές της έμφυλης συστημικής βίας

Κι αν στις δυτικού τύπου κοινωνίες ο ξυλοδαρμός, ας πούμε, διώκεται ποινικά, δεν εκλείπει –ενίοτε δε, αφορμής δοθείσης, επαναηθικοποιείται. Τα, δημόσια και ιδιωτικά, υπαινικτικά ή απροκάλυπτα, εκφρασμένα, «τά ΄θελε», όπως στην αλήστου μνήμης περίπτωση του περιστατικού της χειροδικίας Κασιδιάρη σε Κανέλλη – Δούρου, αποτελούν συχνό φαινόμενο, στερεοτυπική συμπεριφορά ανδρών τε και –δυστυχέστατα– γυναικών.
25
11

Και «άχριστοι» και «εχθροί της πίστεως και της πατρίδος»…

«Δέν θά ἀναφερθοῦμε στίς ἀθλιότητες καί τά ἐγκλήματα τῶν Κομμουνιστῶν κατά τήν διάρκειαν τοῦ Συμμοριτοπολέμου (1946-1949), μόνον καί μόνον διά νά μή προσβάλουμε τήν «φιλοτιμία» τῶν ἀριστερῶν ἀδελφῶν μας, οἱ ὁποῖοι κρατοῦν σήμερα τό πηδάλιο τῆς πολυβασανισμένης Πατρίδος μας. Πλήν ὅμως, διά νά ἐκτιμήσουν τό μέγεθος τῆς πατρικῆς μας συγκαταβάσεως, μόνον ὡς χαρακτηριστικόν δεῖγμα τῆς μοχθηρότητος τῶν Κομμουνιστῶν κατά τῶν Ὀρθοδόξων Κληρικῶν, θά δημοσιοποιήσουμε, στό τελευταῖο μέρος του παρόντος, τήν βαρβαρική φονική συμπεριφορά τους στήν περίπτωση τοῦ Ἥρωος ἱερέως καί Νεομάρτυρος Παπα-Σκρέκα…».
17
10

Ο χυδαίος (υπο)κόσμος της μόδας και του σεξισμού

Η γυναίκα ως πορνογραφικό φετίχ και ως εμπόρευμα: η πραγμοποίηση του ανθρώπου, με μοναδική μορφή συνείδησης την αυτοσυνείδηση του εμπορεύματος, η στερεοτυπική αναπαραγωγή όλων εκείνων που εξιτάρουν την ανδροκεντρική λίμπιντο, είναι νερό στο μύλο της ανισότητας των πατριαρχικών δομών, νερό επίσης στο μύλο του καπιταλισμού που παράγει εμπορεύματα. Και, πριν από αυτά, τους ίδιους τους πελάτες που θα τα καταναλώσουν. Καπούλια που κουνιούνται ή δεν κουνιούνται, «πωπουδάκια» ανασηκωμένα, κατά κυριολεξία υλικά, με τα οποία μπορείς ή δεν μπορείς να δουλέψεις: το μάρκετινγκ αναλαμβάνει να φτιάξει μια ολόκληρη κουλτούρα, που απαιτεί την αφαίρεση της ανθρωπινότητας της γυναίκας, για να την πουλήσει ξανά και ξανά, διαμορφώνοντας ταυτόχρονα ελαστικές συνειδήσεις που θα καταπίνουν τα πάντα.
04
10

Το υπόδειγμα του Νίκου Πουλαντζά

Ο Νίκος Πουλαντζάς ήταν από τα πνεύματα εκείνα που επηρέασαν βαθιά τη νεώτερη ευρωπαϊκή σκέψη. Από τους συνεπέστερους, μαζί με τον Λουί Αλτουσέρ, νεομαρξιστές, διεύρυνε την προβληματική της πολιτικής επιστήμης και επανασυνέδεσε την πολιτική θεωρία με την πράξη και την πρακτική. Ένας «οργανικός διανοούμενος του προλεταριάτου», στα πρότυπα του ορισμού του Γκράμσι, να τι υπήρξε ο Πουλαντζάς. Κατά τη δεκαετία του ’60, την περίφημη δεκαετία των κινημάτων, «είπε και έκανε τα σωστά ή τα λάθη, ποτέ όμως από το σπίτι του, ποτέ από πίσω. Κι έτσι διέπραξε όλα τα σωστά κι όλα τα λάθη του μαχητή. Ποτέ του παρατηρητή». Η συνεισφορά του στη θεωρία του κράτους παραμένει καταλυτική για την ιστορία της επιστημονικής σκέψης.
05
09

ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

Ο ύστερος καπιταλισμός επέβαλε, και διαρκώς επιβάλλει, την εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση της παιδείας στο σύνολό της. Από την ώρα που ο κοινωνικός χαρακτήρας του κράτους καταρρέει, άρα η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων παραδίδεται στη χείρα της αγοράς, ό,τι δεν φέρνει χρήμα, κόβεται. Οι πολυεθνικές εταιρείες, που, βάσει νεοφιλελεύθερων προταγμάτων, εισχωρούν στα πανεπιστήμια –συνδιοικώντας ενίοτε- λειτουργούν, εννοείται, στη λογική του κέρδους. Μας χρειάζονται οι μαθηματικοί, οι επαΐοντες των υπολογιστών, οι διάφοροι του μάρκετινγκ κ.ο.κ. αλλά, στους μικρόψυχους καιρούς μας, ποιος νοιάζεται για τους θεολόγους; Τους φιλολόγους, τους φιλόσοφους, τους κοινωνικούς επιστήμονες; Ποιος ενδιαφέρεται να ερευνήσει τη θρησκευτικότητα και την εκμετάλλευσή της, όταν μπορεί να παίζει στα ζάρια τις τύχες των λαών με τις πολεμικές βιομηχανίες; Και, φυσικά, γιατί οι από πάνω να επενδύσουν στους κλασικούς αμφισβητίες, που τους χαλάνε τη δουλειά, όταν υπάρχουν υπερπρόθυμοι στις τάξεις των τεχνοκρατών, απολιτίκ αρίστων; Η δε έννοια «τεχνοκράτης» εμφανίζεται ως μόνη ορθολογική, με την αντιδραστικότητα να υποκρύπτεται: γνωρίζει κανείς άραγε «τεχνοκράτες», και πόσους, που να γνωμοδότησαν υπέρ των από κάτω;
25
08

Ιδιώνυμο για τους κομμουνιστοσυμμορίτες

«Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρέπει να κάνει παρεμβάσεις στο κράτος και στους θεσμούς για να μην ξαναέρθει η Αριστερά στην εξουσία, γιατί οι ιδέες της είναι ελαττωματικές», λέει τώρα ο Βορίδης. Προτρέπει, δηλαδή, σε ένα νέο ιδιώνυμο ή, ίσως ίσως, και στην επαναφορά του παλαιού: η θεσμική παρέμβαση που ονειρεύεται μπορεί να είναι να θέσει ξανά την αριστερά στην παρανομία. Και να αναδημιουργηθούν οι «Παρθενώνες» της Γυάρου και της Μακρόνησου. Γι’ αυτόν, ότι οι Untermenschen, δεν φτάνει που «αποστερούν την κοινωνία από τη δύναμή της», πήραν κι εκείνο που δικαιωματικά και εκ καταγωγής ανήκει στην τάξη του, δεν καταπίνεται. Το κόμμα του, μόλις ξαναπιάσει το νήμα που έσπασε το 2015, οφείλει να πράξει ό,τι χρειάζεται.
19
07

Η επικαιρότητα του Λεόν Μπλουμ

Το προλεταριάτο σήμερα, από τους χειρώνακτες ως τους γραφιάδες και τα μεσαία στελέχη, τρομοκρατημένο από την αβεβαιότητα των καιρών μας -που όμοιά της μόνο η εποχή του Μπλουμ έχει να επιδείξει- έχει τις ίδιες αλυσίδες και τα ίδια προτάγματα. Τα ανακλαστικά του ίδιου συστήματος που έκαναν τους πολιτικούς αντιπάλους του Μπλουμ να λένε «καλύτερα ο Χίτλερ», με τις δεξιές κυβερνήσεις, έχουν καταστρατηγήσει κεκτημένα δεκαετιών. Συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις πήγαν στο βρόντο, το 8ωρο έγινε «ιδεοληψία», το 10ωρο, βλέπε Αυστρία, είναι εδώ. Η τρομαχτική πρωταρχική συσσώρευση που συντελείται στη Δύση, ογδόντα δύο χρόνια μετά, έχει ήδη καταστρέψει τον ταπεινό παράδεισο του Ιούνη του 1936 για τον Ευρωπαίο άνθρωπο. Το κεκτημένο των πληρωμένων παύσεων, απ’ τα ελάχιστα που έμειναν, ίσως, αύριο μεθαύριο, γίνει η νέα ιδεοληψία από την οποία η ανά τας Ευρώπας «δεξιά του Κυρίου» θα αποφασίσει να απαλλάξει την κοινωνία.