Κύρκος Δοξιάδης

Πρόσφατα το «Magazine» του «news 24/7» δημοσίευσε, υπό τον τίτλο «Ο Αμερικάνος που πιστεύει ότι…

Από τον Μαρξ κι έπειτα, η Αριστερά είναι αντικαπιταλιστική – ή έστω κυρίως αντικαπιταλιστική. Που…

Πριν από περίπου έξι μήνες («Η πλάνη των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015» - «Εφ.Συν.», 24.8.2021),…

Ο αρχηγισμός σε ένα αριστερό κόμμα, ιδίως όταν προβάλλεται μετ’ επιτάσεως, τείνει να παραμερίσει την ίδια την αριστερή ιδεολογία. Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, αν η αριστερή ιδεολογία του ορίζεται από τις αξίες της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της ισότητας (για να θυμηθούμε το –ήδη ξεχασμένο;– «νέο σήμα» του ΣΥΡΙΖΑ), ο αρχηγισμός συγκροτεί την υποκειμενικότητα των μελών και υποστηρικτών του και καθοδηγεί τις πράξεις τους όχι σύμφωνα με αυτές, αλλά σύμφωνα με το είδωλο ενός αρχηγού που έχει πάντα δίκιο και που η οποιαδήποτε αμφισβήτησή του αποτελεί ταμπού. Οι λεκτικοί (προς το παρόν) τραμπουκισμοί εναντίον στελεχών ή μελών που «τόλμησαν» να διαφωνήσουν με την πρόταση του προέδρου δεν είναι πράξεις «κακών ανθρώπων». Είναι αναπόφευκτη απόρροια της ιδεολογίας του αρχηγισμού.

Ας απαλλαγούμε κατ’ αρχάς από κάποιο αποπροσανατολιστικό δίλημμα. Το αριστερό κόμμα δεν είναι ούτε «μέσο»…

Ίδιον μιας αποτελεσματικής Αριστεράς, που σημαίνει μιας Αριστεράς που εφαρμόζει ορθά την ιστορικο-υλιστική προσέγγιση, είναι να μπορεί να εκμεταλλεύεται προς όφελός της τις αντιφάσεις του συστήματος. Η κατάσταση με την πανδημία και την εγκληματική ολιγωρία των φαρμακοβιομηχανιών παρέχει μοναδική ευκαιρία για την Αριστερά να καταγγείλει τον καπιταλισμό με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Καταδεικνύοντας πως ο τελευταίος ευθύνεται για την πορεία της ανθρωπότητας προς την καταστροφή – όχι μόνο λόγω των οικονομικών κρίσεων και της κλιματικής αλλαγής, αλλά με τον πολύ πιο άμεσο τρόπο της αδυναμίας αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης, για τη δημιουργία της οποίας φέρει ο ίδιος μακράν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Μαζί με τις καταγγελίες περί ευθυνών, δεδομένου ότι η ευθύνη του συνεχίζεται στο παρόν με την επιμονή των φαρμακευτικών εταιρειών στις πατέντες, ανοίγεται πεδίον δόξης λαμπρόν για την Αριστερά να διοργανώσει ολόκληρο αντικαπιταλιστικό αγώνα με κεντρικό αίτημα την κατάργηση των πατεντών. Τούτο όμως θα προϋπέθετε κάτι. Ότι σύσσωμες οι δυνάμεις της Αριστεράς θα συμφωνούσαν πως τα εμβόλια –που παράγονται σε εργαστήρια από επιστήμονες και όχι από τα αφεντικά τους– σώζουν ζωές. Με άλλα λόγια, ότι δεν θα υπήρχε αντιεμβολιαστικό κίνημα. Ή έστω ότι θα περιοριζόταν στους πασιφανώς ακροδεξιούς. Η διάχυση των αντιεμβολιαστών σε ολόκληρο το ιδεολογικο-πολιτικό φάσμα, συμπεριλαμβανομένου σημαντικού τμήματος της Αριστεράς, αποβαίνει σωτήρια για τον καπιταλισμό. Αυτά.

Η πιο βασική εκδοχή των κατασκευασμένων διλημμάτων, παραλλαγές της οποίας αποτελούν όλα τα υπόλοιπα διλήμματα, είναι η ακόλουθη: «ιδεολογική καθαρότητα ή πολιτική αποτελεσματικότητα». Η καθεστωτική προπαγάνδα επιστρατεύει εδώ στοιχεία από το παρελθόν της ίδιας της Αριστεράς και τα παρουσιάζει ως αναχρονιστικά κατάλοιπα που επιμένουν πεισματικά να διαφεντεύουν τρόπους σκέψης και συμπεριφορές του παρόντος. Ετσι, η «ιδεολογική καθαρότητα» παραπέμπει σε λάβαρα με τις εικόνες του Μαρξ, του Ενγκελς και του Λένιν, ενώ η «πολιτική αποτελεσματικότητα» είναι ο πολιτικός «ρεαλισμός» που θα καταστήσει τον ΣΥΡΙΖΑ ικανό να διεκδικήσει εκ νέου την εξουσία αφού θα έχει προσαρμοστεί στις συνθήκες του «21ου αιώνα». Ο ίδιος ο όρος «καθαρότητα» στην προκειμένη περίπτωση είναι απολύτως αποπροσανατολιστικός. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι, παρ’ ότι δεν δηλώνεται ρητά κάτι τέτοιο, υποκρύπτει την καταγγελία ότι πρόκειται για ένα είδος ρατσισμού της ιδεολογικής ταυτότητας. Στην πραγματικότητα, ο μαρξιστικός προσανατολισμός, η αντικαπιταλιστική τοποθέτηση, η σύνδεση με τα ριζοσπαστικά κινήματα, και –πάνω απ’ όλα- τα ταξικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ενός κόμματος δεν αφορούν σύμβολα, σημαίες, ταμπέλες, οικόσημα, παράσημα ή πιστοποιητικά αριστερών φρονημάτων. Αφορούν τη χάραξη μιας σοσιαλιστικής στρατηγικής, με τα αναλυτικά εργαλεία που παρέχει η αριστερή –που σημαίνει κυρίως η μαρξιστική- θεωρία, καθώς και τη συνακόλουθη αριστερή πρακτική. Αυτά είναι που φοβάται το καθεστώς. Και προσπαθεί να τα ξορκίσει παρουσιάζοντάς τα ως το φάντασμα μιας ούτως ή άλλως παρωχημένης «ιδεολογικής καθαρότητας».

Στον ΣΥΡΙΖΑ, ο όρος «μαρξισμός» είναι σχεδόν ταμπού. Το να τολμήσει κάποιος/α να ισχυριστεί ότι ο μαρξισμός θα έπρεπε να είναι η καθοδηγητική θεωρία του κόμματος θα τον/την κατέτασσε αυτομάτως στο γελοίο προπαγανδιστικό εφεύρημα του «ΣΥΡΙΖΑ του 3%». Κατά τη γνώμη μου, η (μη) σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με τον μαρξισμό είναι ίσως η πιο κρίσιμη πλευρά του ταυτοτικού του προβλήματος. Συγκεκριμένα: Ο ουσιαστικότερος τρόπος με τον οποίο συνδέεται ένας πολιτικός φορέας της Αριστεράς με τον μαρξισμό είναι η έμπρακτη κατάδειξη του ταξικού του χαρακτήρα, κατά τρόπο που αναδεικνύει την ανταγωνιστική διάσταση των ταξικών σχέσεων. Την εποχή της απροκάλυπτης επίθεσης που υφίστανται οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές είναι τουλάχιστον αστείο για το κόμμα της Αριστεράς να φοβάται ότι θα κατηγορηθεί πως διχάζει την κοινωνία αν απαντήσει σε τούτη την επίθεση εκθέτοντάς την ως τέτοια. Οσο για το... επιχείρημα του «3%», δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε πως ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχτηκε εκλογικά όταν έπεισε τον κόσμο για την ταξικότητά του. Ακριβώς αντίστροφα με ό,τι έπαθε το ΠΑΣΟΚ.

Σε πρόσφατο άρθρο μου στην «Εφ.Συν.» («Το planB της Αριστεράς», 16.11.2021), είχα εξηγήσει τη συμβολική…

Ενα από τα πιο προβεβλημένα στελέχη της Χρυσής Αυγής (τώρα καταδικασμένος και φυλακισμένος) πριν από…