Συνέντευξη στον Παύλο Κλαυδιανό και την «Εποχή».
Τον περασμένο Φεβρουάριο δημοσιοποιήθηκε το πόρισμα εταιρείας ορκωτών λογιστών για την ΑΕΠΙ, αποτέλεσμα μιας σειράς ενεργειών διαδοχικών υπουργών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Πώς έχουμε φτάσει σήμερα στο σημείο να διαχέεται στο δημόσιο λόγο η κατηγορία συγκάλυψης ή και συναλλαγής με τους μετόχους της εταιρείας για βουλευτές, στελέχη του κόμματος ή και το τμήμα Πολιτισμού;
Η απορία είναι πράγματι εύλογη. Για εμάς το πρόβλημα της ΑΕΠΙ ήταν γνωστό πολύ πριν γίνουμε κυβέρνηση και, ως τμήμα Πολιτισμού, είχαμε ήδη ασχοληθεί μ’ αυτό. Ήμασταν δε σε επαφή με το σωματείο ΜΕΤΡΟΝ (συνθετών και στιχουργών συμβαλλόμενων με την εταιρεία) από τη στιγμή που ιδρύθηκε και γνωρίζαμε τα αιτήματά τους. Από τις αρχές του 2015 λοιπόν, έγινε μια σειρά ενεργειών με στόχο τον έλεγχο των πεπραγμένων της ΑΕΠΙ και την επιβολή ενός καθεστώτος χρηστής διαχείρισης. Διατάχθηκε έλεγχος από τους τότε υπουργούς (Μπαλτάς-Ξυδάκης), επιβλήθηκε πρόστιμο όταν η εταιρεία αρνήθηκε να δώσει στοιχεία στους ορκωτούς λογιστές, και ο έλεγχος ξεκίνησε με εισαγγελική παραγγελία (Μπαλτάς πλέον ως υπουργός Πολιτισμού), ξεκίνησε παράλληλα εισαγγελική έρευνα και, όταν δόθηκε το πόρισμα στο υπουργείο τον Φεβρουάριο, η νυν υπουργός Λυδία Κονιόρδου επίσης το παρέδωσε στην εισαγγελία οικονομικού εγκλήματος και η δικαστική διαδικασία συνεχίζεται. Σήμερα, έχουν δεσμευτεί λογαριασμοί των μετόχων της εταιρείας, έχει γίνει έρευνα στα γραφεία και τα σπίτια τους, ελέγχονται για μια σειρά αδικημάτων, πολλά εκ των οποίων κακουργήματα. Όλα αυτά, αν και θα έπρεπε, μέχρι σήμερα δεν θεωρούνταν διόλου αυτονόητα. Δεν είχε διανοηθεί κανείς να τα επιβάλει στο παρελθόν.
Επομένως, τι φέρνει σε αντιπαράθεση κυβέρνηση και δημιουργούς; Πού βασίζονται οι φήμες περί συγκάλυψης ή και συναλλαγής;
Η ελεγκτική οδός και οι θεσμικές ενέργειες στις οποίες αναφέρθηκα παραπάνω είναι η μία όψη αυτής της υπόθεσης. Κανείς εξάλλου δεν τα αμφισβητεί αυτά. Η άλλη όψη, και αυτή που έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις, αφορά το νομοσχέδιο που επεξεργάζεται το υπουργείο Πολιτισμού εδώ και ενάμιση χρόνο περίπου και το οποίο αφορά τα πνευματικά δικαιώματα. Ένα νομοσχέδιο που εκκινεί από την ανάγκη εναρμόνισης με σχετική ευρωπαϊκή οδηγία, αλλά που από την πρώτη στιγμή θέλησε να πάει πέρα απ’ αυτό και να επιβάλει γενικότερα μια τάξη στο πεδίο των πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτό αποτέλεσε αδιαπραγμάτευτη θέση των διαδοχικών υπουργών Πολιτισμού από τον Ιανουάριο του 2015. Με τους ίδιους στόχους στην επεξεργασία του νομοσχεδίου συμμετείχε ενεργά και η κοινοβουλευτική ομάδα και το τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, μέσω της ΕΠΕΚΕ. Και το νομοσχέδιο, στις διάφορες εκδοχές του, επιχείρησε να αντιμετωπίσει τον ελέφαντα μες στο δωμάτιο που λέγεται ΑΕΠΙ.
Δεν είναι υπερβολικός ο ενάμισης χρόνος για την επεξεργασία ενός νομοσχεδίου;
Θεωρητικά θα μπορούσε να το πει κανείς. Υπήρξαν ωστόσο στο διάστημα αυτό και αλλαγές στην ηγεσία του υπουργείου. Αν, παραδείγματος χάρη, δεν είχε γίνει ο τελευταίος ανασχηματισμός, το νομοσχέδιο τώρα θα είχε ψηφιστεί. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή έγινε μια υποδειγματική σχεδόν, σοβαρή και ουσιαστική συνεργασία του υπουργείου με την κοινοβουλευτική ομάδα και το αρμόδιο τμήμα. Και έγιναν αλλαγές και βελτιώσεις, κατόπιν εξαντλητικής διαβούλευσης με τους αρμόδιους οργανισμούς και τους καλλιτέχνες. Η τελική μορφή του νομοσχεδίου, που θα κατατεθεί άμεσα από την νυν υπουργό, συνιστά τη βέλτιστη εκδοχή, με μικρές και κρίσιμες παρεμβάσεις σε ό,τι παρέλαβε από τον προκάτοχό της. Πρέπει ωστόσο να διαχωρίσουμε το σκάνδαλο που λέγεται ΑΕΠΙ από το νομοσχέδιο, το οποίο αφορά όλους τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης, είτε είναι συνεταιριστικής μορφής, ελεγχόμενοι δηλαδή από τους δημιουργούς, είτε ιδιωτικές εταιρείες, με κύριο παράδειγμα εδώ, φυσικά, την ΑΕΠΙ. Το νομοσχέδιο αφορά όλο το πεδίο των πνευματικών δικαιωμάτων, η διαβούλευση έγινε με όλους τους φορείς και οι πρόνοιές του αφορούν το σύνολο των οργανισμών. Και πάλι, ωστόσο, υπήρξε και η πολιτική βούληση και η πρόβλεψη να μπει μια τάξη στην εν λόγω εταιρεία και να εξασφαλιστεί στο εξής ο έλεγχός της, πρωτίστως από τους ίδιους τους δημιουργούς. Όμως το νομοσχέδιο δεν μπορεί αφενός να είναι φωτογραφικό, ενώ αφετέρου υπόκειται σε συγκεκριμένους περιορισμούς από το Σύνταγμα, το εθνικό και το κοινοτικό δίκαιο.
Ποιες πρόνοιες λαμβάνει το νομοσχέδιο ώστε να προστατέψει τους δημιουργούς από την κακοδιαχείριση και τις παρανομίες της διοίκησης της οικογένειας Ξανθόπουλου;
Το νομοσχέδιο δημιουργεί μια σειρά από φίλτρα ελέγχου για την εταιρεία, κάποια από αυτά κοινά για όλους τους οργανισμούς, της επιβάλλει δηλαδή κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας που μέχρι τώρα αφορούσαν μόνο τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης. Ορίζει ένα ανώτατο όριο 20% για τα διαχειριστικά έξοδα των οργανισμών. Η ΑΕΠΙ χρέωνε πάνω από 30% ως προμήθεια στις περισσότερες κατηγορίες χρήσης των έργων, κάτι που πρόσφατα κρίθηκε παράνομο από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Επίσης το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία Εποπτικού Συμβουλίου εκλεγμένου από τους δημιουργούς, με αποφασιστικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες. Κι αυτό είναι πρωτόγνωρο στην ιστορία της εταιρείας. Τέλος, δίνεται πλέον η δυνατότητα ορισμού επιτρόπου, σε περιπτώσεις κακοδιαχείρισης ή επαπειλούμενης χρεοκοπίας, με βάση τον νέο πτωχευτικό κώδικα και με στόχο την εξυγίανση της εταιρείας. Αίτηση για το διορισμό επιτρόπου μπορεί να απευθύνει στο δικαστήριο ο υπουργός ή το εποπτικό συμβούλιο και η γενική συνέλευση των δημιουργών. Αυτό ισχύει επίσης για όλους τους οργανισμούς.
Οπότε πού στηρίζονται οι αιτιάσεις και ποια είναι τα αιτήματα των καλλιτεχνών;
Η βασική πηγή των αιτιάσεων αφορά τις αλλαγές που έγιναν στο νομοσχέδιο το καλοκαίρι του 2016, όταν ουσιαστικά το νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή, αλλά αποσύρθηκε με παρέμβαση της ΕΠΕΚΕ προκειμένου να ενσωματωθούν κάποιες παρατηρήσεις της. Οι δημιουργοί και μερίδα του Τύπου διακινούν μια αφήγηση που λέει ότι η πρώτη εκδοχή του νομοσχεδίου ήταν υπέρ των δημιουργών, ενώ η δεύτερη ήταν υπέρ και σε κάποιες περιπτώσεις, ισχυρίζονται, φωτογραφικά υπέρ των συμφερόντων της ΑΕΠΙ. Αυτό συνιστά παραπληροφόρηση. Το πρώτο νομοσχέδιο προέβλεπε διάφορα για την ΑΕΠΙ, τα οποία ωστόσο κινδύνευαν να καταπέσουν και μάλιστα πολύ εύκολα ως αντισυνταγματικά ή αντίθετα στην κοινοτική οδηγία. Άλλα άρθρα του συνάντησαν αντιρρήσεις από το σύνολο των δημιουργών, ή από άλλους οργανισμούς. Ένα από τα ζητήματα στα οποία τώρα εστιάζουν οι δημιουργοί που αντιδρούν είναι η δυνατότητα ορισμού επιτρόπου από τον υπουργό Πολιτισμού στους οργανισμούς (και όχι μόνο στην ΑΕΠΙ) σε περιπτώσεις κακοδιαχείρισης. Μιλούσαν μάλιστα μέχρι πρόσφατα για επίτροπο τραπεζικού τύπου. Ωστόσο δεν είναι νομικά δυνατός ο ορισμός τέτοιου επιτρόπου, διότι από το νόμο προβλέπονται συγκεκριμένες πρόνοιες και οικονομικές εγγυήσεις για τον επίτροπο που μπαίνει σε μια τράπεζα. Κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει σε μια ανώνυμη εταιρεία σαν την ΑΕΠΙ, όσο κι αν διαχειρίζεται χρήματα τρίτων. Το υπουργείο και η ΕΠΕΚΕ αντιμετώπισαν με πολλή σοβαρότητα το θέμα του επιτρόπου. Δεν το αποκλείσαμε ποτέ από τη συζήτηση, ωστόσο θέλαμε να μην είναι μόνο μια επικοινωνιακή κίνηση που θα ακυρωνόταν αμέσως. Η αλλαγή του πτωχευτικού κώδικα και ο ορισμός του από το δικαστήριο μας δίνουν πλέον τη δυνατότητα μιας θωρακισμένης νομικά ενέργειας. Το δεύτερο αίτημα των καλλιτεχνών αφορά το ενδεχόμενο συνδιοίκησης του επιτρόπου με το παρόν ΔΣ της εταιρείας ή με τους όποιους εκπροσώπους της οικογένειας Ξανθόπουλου. Κι αυτό λύνεται από το νομοσχέδιο και είναι απορίας άξιον γιατί επιμένουν. Το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα στο δικαστήριο να αποφασίσει αν ο επίτροπος ή σύνδικος εξυγίανσης ενός οργανισμού θα αντικαταστήσει την παρούσα διοίκησή του ή θα συμπράξει μαζί της. Η απόφαση αυτή εξαρτάται από το αίτημα που θα του έχουν απευθύνει είτε ο/η υπουργός, είτε οι ίδιοι οι δημιουργοί-μέλη του. Άρα, ο νόμος δεν επιβάλλει καμία συνδιοίκηση. Είναι κατανοητό να ζητούν στη συγκεκριμένη περίπτωση να μην υπάρξει συνδιοίκηση, ωστόσο αυτό δεν μπορεί και δεν πρέπει να επηρεάσει τη διατύπωση του νόμου. Ας επαναλάβουμε για μια ακόμη φορά ότι το νομοσχέδιο δεν αφορά μόνον την ΑΕΠΙ αλλά και άλλους οργανισμούς, όπου θα μπορούσε να είναι προτιμότερη η άλλη επιλογή.
Πού βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή και τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια;
Από πλευράς κυβέρνησης, θα πρέπει να οριστεί ο προσωρινός επίτροπος, δυνατότητα που δόθηκε με πρόσφατη τροπολογία που καταθέσαμε τέσσερις βουλευτές, κατόπιν δημόσιας παρέμβασης και του πρωθυπουργού. Κυρίως πρέπει να κατατεθεί το νομοσχέδιο και να τεθεί σε ισχύ. Αυτό αντιμετωπίζει πολύ πληρέστερα τα ζητήματα των πνευματικών δικαιωμάτων, και την ελληνική ιδιαιτερότητα που λέγεται ΑΕΠΙ. Να οριστεί το εποπτικό συμβούλιο των δημιουργών, να αποκτήσουν έλεγχο οι ίδιοι στην εταιρεία που διαχειρίζεται τα χρήματά τους. Στον δημόσιο διάλογο καλό θα ήταν να πέσουν οι τόνοι. Ας συζητήσουμε με ψυχραιμία και αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ίσως έτσι γίνει αντιληπτό ότι στο νομοσχέδιο υπάρχει ήδη πρόνοια για αυτά που ζητούν οι δημιουργοί και ότι γνώμονας όλων των μέχρι τώρα ενεργειών της κυβέρνησης υπήρξε η υπεράσπιση των συμφερόντων τους.
