Οσοι δεν διάγουμε την πρώτη νεότητά μας, όταν ακούμε «απολογισμό δράσης», αυθόρμητα, σχεδόν αντανακλαστικά, αντιδρούμε αρνητικά. Η εξήγηση είναι απλή: οι απολογισμοί στην ιστορία της αριστεράς, ιδίως της δογματικής κομμουνιστικής παράδοσης, στην καλύτερη περίπτωση συχνά αποτέλεσαν το έδαφος για την ανάπτυξη άγονων πολώσεων, στη χειρότερη χρησιμοποιήθηκαν σαν εργαλεία ακύρωσης ηγεσιών με σκοπό την εγκατάσταση νέων, με εξίσου προβληματικό τρόπο. Το αποτέλεσμα ήταν η κριτική (και η αυτοκριτική, ακόμα χειρότερα) να ασκείται χωρίς ειλικρίνεια, με σκοπιμότητα, και, συνεπώς, χωρίς βάθος. Δηλαδή, χωρίς τη δυνατότητα, που από τη φύση της έχει, να αφορά το μέλλον και όχι το ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το παρελθόν. Χωρίς τη δυνατότητα να ανοίγει δρόμους, να ανασυντάσσει το κόμμα μέσα από ένα βαθύ αναστοχασμό, και να το εξοπλίζει με πιο επεξεργασμένη γνώση, βασισμένη στην επίγνωση των αδυναμιών του ως συλλογικού υποκειμένου –και όχι μόνο στο επίπεδο της ηγεσίας.
Στη διαδικασία προετοιμασίας του επικείμενου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν λογικό οι ενδόμυχοι αυτοί φόβοι να αναζωογονηθούν, καθώς ο απολογισμός αναφερόταν και σε μια περίοδο που ο ΣΥΡΙΖΑ είχε αναλάβει την κυβέρνηση της χώρας και, επίσης, καθώς το συνέδριο πραγματοποιείται μετά από μια διπλή (ή και τριπλή) εκλογική αποτυχία.
Απολογισμός ουσίας
Θα πρέπει να καταγραφεί ως σημαντική κατάκτηση της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς το γεγονός ότι, με το σχέδιο απολογισμού που κατέθεσαν στην κεντρική επιτροπή οι τρεις σύντροφοι, οι φόβοι αυτοί, οι επιφυλάξεις αυτές διαψεύδονται πολλαπλά. Δεν μας προτείνουν για συζήτηση μόνο έναν απολογισμό λεπτομερή και πλήρη, που αγγίζει όλες τις πλευρές της δράσης με επίκεντρο την κυβερνητική και ιδίως το βάρος της διαπραγμάτευσης Ούτε μόνο ένα κείμενο που δεν αποφεύγει να δώσει τις δικές του απαντήσεις σε κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τον καθένα μας.
Είναι, κυρίως, ένα κείμενο που, και στο προοίμιό του αλλά και με τη μεθοδολογία του, αναλαμβάνει και έναν διαπαιδαγωγητικό ρόλο, υποδεικνύοντας σε όλους, όχι μόνο στην κεντρική επιτροπή και στο σώμα του συνεδρίου, αλλά και σε κάθε οργάνωση μελών, πώς θα έπρεπε να λειτουργούν όχι μόνο τη «στιγμή» των συνεδρίων, αλλά και τις «στιγμές» που ενεργούν ως «κόμμα στο χώρο τους», όλοι όσοι συλλογικά μετέχουν στη λειτουργία και τη δράση του. Γιατί χωρίς τον τακτικό και δημιουργικό απολογισμό του πολιτικού και κοινωνικού έργου που επιτελεί κάθε μέλος του ΣΥΡΙΖΑ στη μικρή συλλογικότητα του ΣΥΡΙΖΑ όπου ζει και εργάζεται, δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερο αύριο στη μεγάλη συλλογικότητα, αλλά και αποτελεσματικότερη κυβέρνηση της αριστεράς, όταν κληθεί ξανά από το λαό να κυβερνήσει.
Επίσης, το σχέδιο απολογισμού χαρακτηρίζεται από ωριμότητα. Δεν καταφεύγει στην ευκολία της καταδίκης επιλογών με αφοριστικό τρόπο και ύφος αυθεντίας. Παίρνοντας θέση με σαφήνεια στα περισσότερα επίδικα, διευκολύνει μ΄ αυτό τον τρόπο και την εξίσου τεκμηριωμένη διατύπωση της διαφορετικής γνώμης, κρατώντας τη διαδικασία του διαλόγου σε πλαίσια τέτοια, που όσοι πάρουμε μέρος σ΄ αυτόν, μπορούμε να αποδείξουμε ότι είναι δημοκρατικά. Με τον αναλυτικό και υπεύθυνο τρόπο που είναι διατυπωμένος, ο απολογισμός ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες άγονης πόλωσης.
Συλλογική ευθύνη με συλλογική λειτουργία
Τέλος, παρότι αναφέρεται σε ζητήματα αποφασιστικής σημασίας όχι μόνο για τα μέλη και τους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για όλη την ελληνική κοινωνία, αποφεύγει με πειστικό τρόπο την προσωποποίηση των ευθυνών, χωρίς να διαλύει και να εξαφανίζει σε μια αχλύ γενικολογίας την έννοια της προσωπικής ευθύνης, εκεί που μπορεί να εντοπιστεί τέτοιου είδους ευθύνη κατά την εφαρμογή μιας συλλογικής πολιτικής. Ένας τέτοιος απολογισμός δεν θα μπορούσε ποτέ να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο αναζήτησης αποδιοπομπαίων τράγων. Οι αντίπαλοι του ΣΥΡΙΖΑ θα δυσκολευτούν –και θα το σκεφτούν πολύ, όσοι έχουν μυαλό– να του προσάψουν την κατηγορία ότι, ενώ εντοπίζει σοβαρές αστοχίες και λανθασμένες εκτιμήσεις, δεν υποδεικνύει ανθρωποθυσίες. Κι αυτό γιατί ένας γόνιμος και ειλικρινής απολογισμός βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα της πρακτικής των δικών τους κομμάτων, που, αντί να αναζητήσουν τις αιτίες των προβλημάτων τους, αλλάζουν τις ηγεσίες τους χωρίς να αλλάζουν πολιτική, αναθέτοντας σε έναν στενό κύκλο περί τον αρχηγό τη λύση του γρίφου κάθε φορά.
Από την άποψη αυτή, η συζήτηση με βάση το σχέδιο αυτό του απολογισμού, εφόσον γίνει και στο βαθμό που θα γίνει, απομακρύνει με ουσιαστικό και όχι διακηρυκτικό τρόπο τον ΣΥΡΙΖΑ από το αστικό συντηρητικό πρότυπο του αρχηγικού κόμματος. Σ΄ αυτές τις συνθήκες και με αυτές τις προϋποθέσεις ένα κόμμα της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς δεν στερείται τη δυνατότητα να διαθέτει ηγεσία με ευρύτατο λαϊκό έρεισμα και αναγνώριση, χωρίς να είναι υποχρεωμένο να την αφήνει στο απυρόβλητο ή, αντίθετα, να τη θυσιάζει στις δύσκολες μέρες, αφού την έχει εκμεταλλευτεί στο έπακρο. Γιατί αρχηγικό δεν είναι μόνο το κόμμα που υπακούει τυφλά στον αρχηγό του, είναι και το κόμμα που χρειάζεται τη θυσία του ως προσφορά κατευνασμού στο ακροατήριο.
Ένας άλλος τρόπος λειτουργίας
Αυτό το σχέδιο απολογισμού θα είναι χρήσιμο να αναπαραχθεί, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, σε αριθμό πολύ μεγαλύτερο των μελών και των υποψηφίων μελών του κόμματος και να διαβαστεί με προσοχή παρά το μέγεθός του. Δεν θα βοηθήσει μόνο να υπάρξει ουσιαστική συμμετοχή στη σχετική προσυνεδριακή συζήτηση με τις πιο διαφορετικές απόψεις για το έγινε και τι δεν έγινε –και γιατί. Θα βοηθήσει να αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας στις οργανώσεις μελών και σε κάθε επίπεδο με υπευθυνότητα, οργανωτικότητα και αποτελεσματικότητα όχι μόνο όταν αντιμετωπίζονται κεντρικά πολιτικά ζητήματα, αλλά και ζητήματα της καθημερινότητας, όπως συνηθίζεται να λέγονται. Τα ζητήματα, δηλαδή, που, τηρουμένων των αναλογιών, οφείλουν να απασχολούν όλα τα μέλη και όλες τις οργανώσεις μελών, και τα οποία απαιτούν εξίσου επεξεργασμένες απαντήσεις, όπως και τα κεντρικά πολιτικά. Η αναλυτική αναφορά σε όλα τα επίδικα που περιέχεται στο σχέδιο απολογισμού, είναι υπόδειγμα για έναν ανάλογο τρόπο λειτουργίας σε όλα τα επίπεδα και για όλων των ειδών τα καθήκοντα.
Αν το δούμε σαν ένα τυπικό σχέδιο ισολογισμού –τόσα κέρδη, τόσες ζημιές– θα το έχουμε απλώς αφυδατώσει σε απαράδεκτο βαθμό. Έτσι όπως είναι διατυπωμένο το σχέδιο, μας προϊδεάζει και μας προετοιμάζει ακόμα και για μια ουσιαστική συζήτηση για το σχέδιο προγράμματος. Δηλαδή, για το κείμενο εκείνο, στο οποίο θα διατυπωθούν με θετικό τρόπο πολλά από τα αρνητικά ή προβληματικά, που εντοπίζονται στον απολογισμό. Και μας διευκολύνει να τα συζητήσουμε κατά κάποιο τρόπο παράλληλα, ενώ μας υποδεικνύει ότι και στο τοπικό επίπεδο πρέπει να κινηθούν ανάλογα τα πράγματα.
Ξεχωριστός ρόλος για το κόμμα
Διαβάζοντας το σχέδιο απολογισμού, σίγουρα θα παρατηρήσετε ότι το τμήμα που αφορά τη δράση του κόμματος καθαυτή, είναι σχετικά περιορισμένο. Για δύο λόγους κυρίως: επειδή η δράση των κομματικών δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ, κατά κύριο λόγο αναγκαστικά, προσανατολίστηκε στο κυβερνητικό έργο περιορίζοντας τις δυνατότητες αυτοτελούς ανάπτυξης της δράσης του ΣΥΡΙΖΑ ως κόμματος· αλλά όχι μόνο γι΄ αυτό: και πριν αναληφθεί το βάρος της κυβέρνησης, προβλήματα αυτοτελούς δράσης των κομματικών οργανώσεων εκεί όπου γίνονται αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας, ήταν και πριν, είναι και τώρα –με τον ΣΥΡΙΖΑ στην αντιπολίτευση– πολύ σοβαρά. Αν δεν επιχειρηθεί η λύση τους τώρα, στην πορεία προς ένα συνέδριο διεύρυνσης, ανάπτυξης οργανωτικής και ανασυγκρότησης, πότε θα λυθούν;
Ίσως, για ένα κόμμα που δεν έμαθε, και λόγω αρχικού μεγέθους και λόγω τρόπου λειτουργίας, να αναλαμβάνει δύο παράλληλα καθήκοντα, θα ήταν σκόπιμο αυτού του είδους τα ζητήματα να τεθούν ξανά και να αντιμετωπιστούν, αμέσως μετά το συνέδριο, σε μια οργανωτική συνδιάσκεψη με ευθύνη της κεντρικής επιτροπής, που δεν είναι ανάγκη να είναι πανελλαδική· εδώ και αρκετά χρόνια ζούμε και δρούμε σε 13 περιφέρειες αγνοώντας επιδεικτικά την ύπαρξή τους ως ιδιαίτερου διοικητικού και πολιτικού πεδίου.
Χαράλαμπος Γεωργούλας
Πηγή: Η Εποχή
