Ταν Οράλ*: Η κυβέρνηση έχει ανάγκη να δημιουργεί κλίμα φοβίας
Πώς εξελίσσεται η κατάσταση τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία;
Λόγω του επαγγέλματός μου παρακολουθώ την πολιτική σκηνή της χώρας, αυτό που με ενδιαφέρει κυρίως είναι τα « ίχνη» που αφήνουν οι εξελίξεις στο λαό και σε μένα. Αυτό με βοηθάει να αντιδρώ αντίστοιχα με τα σκίτσα μου. Όταν εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή, κανένας δεν ήθελε να πιστέψει στην ύπαρξη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚ), αλλά ως κόμμα είχε ανιχνεύσει σωστά τα ζητήματα της Τουρκίας και, αρχικά, έκανε θετικά βήματα. Προς το 2007-2010 είχε μεγάλη απήχηση στο λαό, σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις είχαν πλειοψηφία , υπήρχε αίσθηση ελευθερίας, ιδιαίτερα στο Κουρδικό έκαναν σοβαρά βήματα με τη «διαδικασία επίλυσης». Έγιναν διαπραγματεύσεις, είχε γεννηθεί μία μεγάλη ελπίδα, δηλαδή ότι θα υπάρξει ειρήνη, θα ασχοληθούμε με άλλα θέματα.
Πολλά άλλαξαν επί πρωθυπουργίας Νταβούτογλου, όταν ο Ερντογάν, με την αλλαγή του συντάγματος, έγινε πρόεδρος. Πήραν άλλη τροπή οι υποθέσεις στο επίπεδο της οικονομίας και της πολιτικής. Στις πρώτες εκλογές του 2015, τον Ιούνιο, συνέβη κάτι αναπάντεχο, το κόμμα έχασε την πλειοψηφία. Αυτό εντυπωσίασε και τους ίδιους και ενώ κανονικά θα έπρεπε να κάνουν συνασπισμό, κάτι που αν ήθελαν θα το είχαν λύσει μέσα σε μία μέρα, άρχισαν να παίζουν ένα παιχνίδι καθυστερήσεων που κράτησε μήνες, ο Νταβούτογλου συνομιλούσε με τα άλλα κόμματα, αλλά δεν επήλθε συμφωνία. Σε αυτό το διάστημα παρατηρήθηκε μία σημαντική αλλαγή στο Κουρδικό. Όταν έχασαν την πλειοψηφία, λίγο μετά, ο Ταγίπ Ερντογάν ταυτόχρονα με το ΠΚΚ ανακοίνωσαν, την ίδια μέρα, το μεν ΠΚΚ ότι παύει να ισχύει η εκεχειρία, ο δε Ερντογάν πως δεν υπάρχει «διαδικασία επίλυσης» του Κουρδικού. Ξαφνιάστηκα. Το κουρδικό θέμα που είχε προχωρήσει προς επίλυση, διακόπηκε βίαια. Τελικά, ο Ερντογάν υποχρέωσε τον Νταβούτογλου να παραιτηθεί κι άρχισε μία δυσάρεστη περίοδος… υπήρξαν βομβιστικές επιθέσεις σε πόλεις, ξεκίνησε ένας κύκλος βίας και ως επακόλουθο φόβος απλώθηκε στους ψηφοφόρους… Έτσι, στις νέες εκλογές, τον Νοέμβριο του 2015, πήρε πάλι την πλειοψηφία, γιατί οι ψηφοφόροι διαπίστωσαν πως «όταν χάνει αυτό το κόμμα συμβαίνουν δυσάρεστα, οπότε ας το αφήσουμε να ασκεί εξουσία». Έτσι άλλαξαν πολλά και αυτές οι αλλαγές μας έφεραν στο σήμερα.
Το «βραχυκύκλωμα»
Τι άλλαξε στην καθημερινότητα;
Η αντιπολίτευση στην Τουρκία άρχισε να ασκεί έντονη κριτική, από την άλλη η κυβέρνηση άρχισε να σέρνει στα δικαστήρια απλούς πολίτες, να φροντίζει ώστε να βγαίνουν καταδικαστικές αποφάσεις, να φυλακίζει συγγραφείς, δημοσιογράφους. Επίσης, ξεκίνησαν οι κρατήσεις των ηγετών του κόμματος των Κούρδων, του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (ΗDP). Δηλαδή, η πολιτική κατάσταση βραχυκύκλωσε. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος αυτοπεριορίστηκε, ξεκίνησε η αυτολογοκρισία, αλώβητος έμεινε μόνο ο φιλοκυβερνητικός Τύπος. Συνέβησαν και άλλα, οι πρόσφυγες από τη Συρία, ένα θέμα που δημιούργησε τριγμούς ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρώπη. Μετά η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ζητήματα σοβαρά, όπως το Brexıt. Σαν να μην έφθαναν αυτά, στην Αμερική ψηφίστηκε ο Τραμπ. Ύστερα έλαβε χώρα κάτι που δεν το περιμέναμε, ο άξονας Ιράν, Ρωσίας και Τουρκίας. Αλλά, πριν από αυτό είχε καταρριφθεί ένα αεροπλάνο της Ρωσικής Αεροπορίας…. Όλα αυτά είναι γεγονότα που δεν περιμέναμε ότι θα συμβούν. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι κυβερνήσεις «ταρακουνήθηκαν», προσπάθησαν να βρουν λύσεις, δεν τα κατάφεραν, η αντιπολίτευση δεν πίεσε όσο θα έπρεπε, όσο για το λαό, υπήρχε μία καρτερική οπτική του τύπου «αυτά συμβαίνουν, θα το περάσουμε και αυτό». Αυτή η στάση του κόσμου είναι πολύ ενδιαφέρουσα, διότι δεν υπήρχαν ουσιαστικές αντιδράσεις και έτσι φθάσαμε σε αυτή την κατάσταση.
Η οικονομία πόσο έχει επηρεαστεί;
Η οικονομία δεν μπόρεσε να αντέξει όλους αυτούς τους κραδασμούς, και εδώ θα μιλήσω χωρίς να είμαι ειδικός στο θέμα. Εάν τα χρήματα μιας χώρας χαθούν στην ανάπτυξη της γης, εννοώ αν κατευθύνονται μόνο στον τομέα της οικοδομής, τότε είναι σαν όλη η παραγωγή να «θάβεται στο χώμα», δεν επιφέρει ανάπτυξη και έσοδα. Με τη βιομηχανία τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όταν κάνεις μία βιομηχανική επένδυση, το χρήμα που έχεις επενδύσει «επιστρέφει». Στον τομέα της οικοδομής είμαστε στο σημείο του κορεσμού, υπάρχουν πολλά ακίνητα που δεν πουλιούνται. Αυτά τα κεφάλαια χάθηκαν. Υπάρχουν οικονομολόγοι που αναφέρονται αναλυτικότερα, εγώ δεν μπορώ να πω κάτι παραπάνω.
Το πολιτικό θρίλερ των εκλογών
Ποιες είναι οι σχέσεις της Τουρκίας με τις γειτονικές χώρες, με την Ελλάδα;
Η κυβέρνηση έχει ανάγκη να δημιουργεί κλίμα φοβίας, σκέψου να φοβούνται οι ψηφοφόροι ότι θα γίνει πόλεμος με την Ελλάδα, σε ποιον θα προστρέξουν; Τα κυβερνητικά κλιμάκια υπολογίζουν ότι θα προστρέξουν στον Ερντογάν για να τους σώσει, αλλά ελάχιστοι το πιστεύουν. Αν θελήσουν να φερθούν επιθετικά, δεν θα μείνει μόνο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Έχετε διπλές εκλογές, βουλευτικές και προεδρικές. Αν εκλεγεί ο Ερντογάν από τον πρώτο γύρο πρόεδρος, αλλά το κόμμα του δεν πάρει τον απαιτούμενο αριθμό εδρών στο Κοινοβούλιο για να έχει αυτοδυναμία, τι θα συμβεί;
Θα ζήσουμε ένα πολιτικό θρίλερ. Υπάρχει μία προσπάθεια από την αντιπολίτευση ώστε να μην εκλεγεί στον πρώτο γύρο και να μην έχει πλειοψηφία το κόμμα του. Μέχρι τώρα πράγματι υπήρχε ένας φόβος. «Άσε καλύτερα, ας μη μιλήσω», έλεγαν οι περισσότεροι, ο Τύπος ήταν προσεκτικός, ήδη όσοι δεν ήταν, συνελήφθησαν, αλλά με την εμφάνιση του Καλού Κόμματος (Iyi Parti) που μιλάει με άνεση, ο φόβος άρχισε να υποχωρεί. Για παράδειγμα ο Ερντογάν είπε: «με επέλεξαν δήμαρχο, πρωθυπουργό και πρόεδρο, αν τώρα ο λαός μου πει ταμάμ (σ.σ. εννοώντας εντάξει, φθάνει), εγώ θα αποσυρθώ». Κανένας δεν περίμενε αυτή τη δήλωση. Μόλις την έκανε, υπήρξε μια ανακούφιση στο πολιτικό σκηνικό και άρχισαν τα πειράγματα, έγραφαν παντού «ταμάμ» (σ.σ. εντάξει). Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμύρισαν με αυτή τη λέξη.
*Ο Ταν Οράλ είναι σκιτσογράφος. Εργάστηκε επί σειρά ετών στην Cumhuriyet, τα σκίτσα του δημοσιεύονται τώρα στη διαδικτυακή εφημερίδα T24.
Ναντιρέ Ματέρ*: Όλα μπορούν να συμβούν σε αυτές τις εκλογές
Υπάρχει κινητικότητα για τις εκλογές στην Τουρκία;
Αν κοιτάξεις γύρω δεν διαισθάνεσαι κάτι σχετικό, αλλά ούτως ή άλλως η προεκλογική εκστρατεία θα κορυφωθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Μόνο από τις βραδινές εκπομπές λόγου αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε σε προεκλογική περίοδο.
Tamam
Ξεκινάει το Ραμαζάνι και ακολουθεί το Σεκέρ Μπαϊραμί (τριήμερη θρησκευτική γιορτή) με αργίες…
Ναι, μα ούτως ή άλλως μετά τη λήξη, στις 16 Ιουνίου, απομένουν λίγες μέρες για τις εκλογές. Τα κόμματα δεν έχουν καταλήξει για τον τρόπο διεξαγωγής της προεκλογικής εκστρατείας στη διάρκεια του Ραμαζανιού. Όσοι νηστεύουν στη διάρκεια της ημέρας, δεν μπορούν να στέκονται όρθιοι με τις ώρες στις συγκεντρώσεις. Οι δήμοι, είτε ανήκουν στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, είτε στο Ρεπουμπλικανικό, στήνουν μεγάλες σκηνές και προσφέρουν γεύματα. Νομίζω θα εκμεταλλευτούν αυτές τις σκηνές που στήνονται ειδικά. Αναφέρουν ότι η εκστρατεία τους θα διεξάγεται μεταξύ του Ιφτάρ και του Σαχούρ. (Ιφτάρ: τις βραδινές ώρες όταν τερματίζουν τη νηστεία. Σαχούρ: το τελευταίο γεύμα, πριν το χάραμα). Την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας υπήρχε ένα συνήθειο, οι ώρες μεταξύ Ιφτάρ και Σαχούρ ήταν ώρες διασκέδασης, οπότε συζητιέται πως η εκστρατεία θα έχει αυτόν το ρόλο.
Πάντως όλοι λένε πως αυτές οι εκλογές θα είναι οι εκλογές των εκπλήξεων. Θα έχεις ακούσει τι έγινε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τη λέξη «tamam» (εντάξει), μετά τη δήλωση του Ερντογάν «αν ο λαός δεν μας θέλει, θα φύγουμε». Υπήρξε άμεση αντίδραση. Φυσικά έγινε έξαλλος. Από την άλλη, η καμπάνια του HDP είναι δύσκολη, ο Σελαχατίν Ντεμίρτας (πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών) στέλνει μηνύματα μέσα από τη φυλακή μέσω των δικηγόρων του. Πριν λίγες μέρες είχαν διαλύσει το βραστήρα του για να τον ελέγξουν, καθώς υπήρχε υποψία ότι μέσω του βραστήρα στέλνει… μηνύματα. Μετά από αυτό αστειευόμενος δήλωσε: «εντάξει άργησα να επικοινωνήσω μαζί σας, γιατί ήταν χαλασμένος ο βραστήρας μου!». Οι συνθήκες γενικά είναι παράξενες, οι άνθρωποι έχουν πιεστεί, έχουν βαρεθεί.
Η αντιπολίτευση
Εάν το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) δεν περάσει το όριο του 10%;
Οι θέσεις του στο Κοινοβούλιο, περίπου 60-70, θα πάνε στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Πιστεύω, όμως, ότι θα ξεπεράσει το όριο.
Εάν ο Ερντογάν δεν εκλεγεί στον πρώτο γύρο;
Θα πάμε σε δεύτερο γύρο, πράγμα πολύ πιθανό ή εάν δεν αποκτήσει πλειοψηφία στη Βουλή σίγουρα θα πάμε για νέες εκλογές. Είναι όλα πολύ δύσκολα. Ο Μουχαρρέμ Ιντζέ (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) έχει πάρει πολλά θετικά σχόλια. Αλλά θα έχουμε καλύτερη εικόνα τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Πάντως ο Ιντζέ διαφοροποιείται από το κόμμα, είναι ένας ενδιαφέρον άνθρωπος, έχει μία άλλη οπτική στο Κουρδικό, είναι πιο πραγματιστής. Αντίθετα, για τη Μεράλ Ακσενέρ (Καλό Κόμμα, Iyi Parti) λένε πως δεν είναι δυνατή αντίπαλος, δεν έχει να πει πολλά σε πολιτικό επίπεδο, το πρόγραμμά της δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη. Υπάρχει κίνδυνος να περιπέσει σε λάθη στις ομιλίες της, αυτό θα επηρεάσει τη δημοτικότητά της. Δεν ξέρω τι εννοούν ακριβώς με την έκφραση «αν κάνει λάθη», πάντως οι προεκλογικοί λόγοι δεν είναι το δυνατό της σημείο. Μετά είναι και η ονομασία του κόμματος, τι θα πει το «Καλό Κόμμα»; Δεν το βλέπω πιθανό να πάρει περισσότερες ψήφους από το Ρεπουμπλικανικό, παρ’ ότι δημιουργεί έναν «χώρο» στο πολιτικό προσκήνιο για τον εαυτό της. Επίσης, δεν πιστεύω ο Μουχαρρέμ Ιντζέ να της παραχωρήσει τη θέση του, έτσι στο δεύτερο γύρο μάλλον βλέπω να βγαίνει ο Ερντογάν.
Υπάρχει συμμετοχή στις εκλογές;
Ναι, μεγάλη. Ο κόσμος πάει να ψηφίσει, είναι πολύ σημαντικό αυτό. Ο Ερντογάν έχει δώσει εντολές ώστε η προεκλογική εκστρατεία να είναι προσανατολισμένη προς τους νέους και τις γυναίκες, επειδή δεν μπορούν να προβλέψουν τι θα ψηφίσουν οι νέοι από 18 ετών και άνω (σ.σ. ψηφίζουν για δεύτερη φορά). Δεν βλέπω να κάνουν κάτι ιδιαίτερο πέρα από το ότι θα δώσουν σε όλους τους συνταξιούχους 1.000 λίρες Τουρκίας, μάλλον και στους νέους δίνουν κάτι… Πάντως τους νέους δεν μπορεί να τους κερδίσει με χρήματα, αλλά μόνον με το λόγο του.
Εθνικισμός και διεθνείς σχέσεις
Αυτή η έξαρση εθνικισμού που βλέπουμε σε όλα τα κόμματα;
Μάλλον έχουν επηρεαστεί και από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, ο Τσίπρας δεν μπορεί να τον ελέγξει. Από την άλλη, πριν μερικές μέρες πέρασε κάποιος με το τρακτέρ του τα σύνορα και η Ελλάδα τον επέστρεψε άμεσα, αυτή η κίνηση αξιολογήθηκε ως θετική, η Ελλάδα το χειρίστηκε σωστά. Πράγματι υπάρχουν στοιχεία εθνικισμού σε όλα τα κόμματα, εκτός από το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις γειτονικές χώρες πώς θα εξελιχθούν;
Μα τι να εξελιχθούν; Με ποιον; Με τη Ρωσία μία είμαστε καλά, την επομένη δεν είμαστε. Για παράδειγμα, λόγω Συρίας τώρα είμαστε καλά με το Ιράν. Αλλά δεν ξέρουμε πότε θα χαλάσουν πάλι οι σχέσεις, σίγουρα θα χαλάσουν. Για τη Συρία τι να πω… Με το Ιράκ οι σχέσεις μας είναι εντελώς μπερδεμένες, μία γινόμασταν φίλοι με τον Μπαρζανί, την άλλη όχι…. Με τη Βουλγαρία χάλασαν οι σχέσεις όταν επενέβησαν στις εκλογές. Με τη Βοσνία ήταν κάπως καλύτερα, αλλά τους έχει δυσαρεστήσει η συγκέντρωση ψηφοφόρων από όλη την Ευρώπη. Είναι τρομερά όλα αυτά και δυστυχώς τα αποδέχεται και ο Κιλιτσντάρογλου.
Αν χάσει στις διπλές εκλογές ο Εντογάν, αν δεν κερδίσει την προεδρία και δεν πάρει το κόμμα πλειοψηφία στην Βουλή;
Η αντιπολίτευση δηλώνει ότι θα αλλάξει ξανά το Σύνταγμα. Ίσως ξαναπάμε για δημοψήφισμα.
Ισχύει ότι δεν πάει καλά η τουρκική οικονομία;
Δεν καταλαβαίνω πολλά, δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά διαπιστώνω ότι ακόμη δεν έχει επηρεαστεί η καθημερινότητα του κόσμου. Πράγματι, η λίρα έχει χάσει την αξία της, ωστόσο στις προηγούμενες εκλογές (2015) ο καθηγητής οικονομικών Αλί Ακάρτζα (Πανεπιστήμιο Chicago Illinois) σε μία συνέντευξη μάς είχε πει πως για να επηρεαστεί η καθημερινότητα του πολίτη, θα πρέπει να περάσουν δυο τρεις ακόμη εκλογικές αναμετρήσεις. Ο λαός δεν ασχολείται με τις παρανομίες και τα σκάνδαλα, όσοι έχουν παρανομήσει δεν θα δικαστούν.
Τα πιθανά ενδεχόμενα
Συμπερασματικά, όλα μπορούν να συμβούν;
Ναι όλα, όσοι δεν ψηφίσουν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης σε ποιον θα δώσουν την ψήφο τους; Στο CHP (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα). Είναι ο βασικός υποψήφιος, ως αντιπολίτευση, που θα απορροφήσει ψήφους από το Κόμμα του Ερντογάν. Στο οικονομικό επίπεδο πάντως δεν υπόσχεται τίποτα, ίσως για αυτό και να κερδίσουν.
Αν αλλάξει εντελώς η πολιτική σκηνή, πόσο θα επηρεαστούν οι σχέσεις με τους γείτονες, το κουρδικό ζήτημα κτλ.
Θα επηρεαστούν σίγουρα. Δεν ξέρω τι μπορεί να κάνει ο Κιλιτσντάρογλου, αλλά ο Μουχαρρέμ Ιντζέ είναι πιο ανοιχτός σε διάφορα θέματα. Από την άλλη, ο Ερντογάν είναι έξυπνος, δεν υπάρχουν ηγέτες σαν αυτόν, ασχολείται με το παραμικρό. Τώρα τελευταία διεξάγονται συζητήσεις για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων. Μία από αυτές, η Κόντα, διενεργεί δημοσκοπήσεις κάθε μήνα για τις τάσεις της κοινής γνώμης. Όπως αναφέρει ο Ταρχάν Ερντέμ, που είναι επικεφαλής, «κάθε μήνα ερευνούμε τις τάσεις και είναι σημαντικό αυτό για να ασκήσεις πολιτική. Μεταξύ των κομμάτων όμως μόνο το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης μας ζητάει επεξηγήσεις, μας ζητάει να προστεθούν και άλλα στοιχεία στις έρευνες. Τα άλλα κόμματα νομίζω δεν μελετάνε καθόλου τις έρευνές μας».
*Η Ναντιρέ Ματέρ είναι δημοσιογράφος και υπεύθυνη του ειδησεογραφικού site bianet.org . Το βιβλίο της με μαρτυρίες στρατιωτών «Το βιβλίο του Μεχμέτ», έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά.
Πηγή: Η Εποχή
