Τη συνέντευξη με τον τούρκο καθηγητή Πολιτικής, Κερέμ Οκτέμ πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης
Με μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας να δείχνει την αποστροφή του προς το θρησκευτικό και εθνικιστικό λόγο του ΑΚΡ, γίνονται οι εκλογές της επόμενης Κυριακής στην Τουρκία. Ο τούρκος καθηγητής Κερέμ Οκτέμ, που διδάσκει πολιτική της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Σύγχρονης Τουρκίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, μιλάει για το προεκλογικό σκηνικό, τις μεθοδεύσεις του Ερντογάν και την τουρκική αντιπολίτευση.
Ποιο θεωρείς ότι είναι το σημαντικότερο διακύβευμα αυτών των εκλογών;
Διακυβεύονται πολλά. Όλοι είμαστε μάρτυρες του σταδιακού μετασχηματισμού της Τουρκίας από δημοκρατία σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Φυσικά, η δημοκρατία στην Τουρκία δεν ήταν ποτέ πολύ φιλελεύθερη και πάντα υπήρχαν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανησυχίες για το κράτος δικαίου. Αλλά τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016, η χώρα κινείται προς μια δικτατορία ενός ανθρώπου με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η αλλαγή σε προεδρικό καθεστώς, που έγινε δεκτή από το εκλογικό σώμα με το συνταγματικό δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017, θα μπορούσε να μετατρέψει την Τουρκία σε ένα προσωπικό φέουδο του Ερντογάν και στην εγκαθίδρυση ενός κράτους του ΑΚΡ. Οι εκλογές της 24ης Ιουνίου είναι δυνατό να σταματήσουν ή να επιβραδύνουν αυτή την έξοδο από τη δημοκρατία.
Πώς βλέπεις το πολιτικό σκηνικό μπαίνοντας στην τελευταία εβδομάδα;
Είναι μια εικόνα σύνθετη και πολύ άνιση. Η κυβέρνηση έχει σχεδόν τον πλήρη έλεγχο της δημόσιας σφαίρας και χρησιμοποιεί τον κρατικό μηχανισμό για να ενισχύσει το κυβερνών κόμμα και τον Ερντογάν. Το 90% των μέσων ενημέρωσης βρίσκεται στον έλεγχο του AKP. Ο Ερντογάν και η αυλή του αποφάσισαν να επισπεύσουν τις εκλογές για περισσότερο από ένα χρόνο, για να μην καταστεί δυνατή η προετοιμασία της αντιπολίτευσης. Ακόμη και οι νόμιμες τροπολογίες σχετικά με τις εκλογικές συμμαχίες, που ακυρώνουν ουσιαστικά το κατώτατο όριο του 10% όταν τα μικρότερα κόμματα συμμετέχουν σε μια συμμαχία με μεγαλύτερα κόμματα, σχεδιάστηκαν για να ευνοήσουν ένα συνασπισμό του ΑΚΡ με το ακραία εθνικιστικό MHP. Ωστόσο, παρόλο που σχεδόν όλα είναι υπέρ του νίκης του ΑΚΡ και του Ερντογάν, βλέπουμε ότι τα πράγματα είναι εκτός ελέγχου και τρέχουν με τη δική τους δυναμική. Ο Ερντογάν και το AKP φαίνεται να έχουν χάσει την ικανότητά τους να υπαγορεύουν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Γιατί το λες αυτό;
Δεν περίμεναν ότι το CHP θα όριζε κάποιον όπως τον Μουχαρέμ Ίντσε, ο οποίος είναι ένας ευφυής, χαρισματικός και με αρχές πολιτικός. Ο Ίντσε έχει καταφέρει να προχωρήσει πέρα από τη βάση των παραδοσιακών ψηφοφόρων της αξιωματικής αντιπολίτευσης του CHP, με μια σοσιαλδημοκρατική ατζέντα χωρίς αποκλεισμούς. Επίσης, δεν προέβλεπαν ότι τμήματα της αντιπολίτευσης θα ενωθούν και θα επωφεληθούν από τις αλλαγές στις κομματικές συμμαχίες. Ο Ερντογάν φαίνεται κουρασμένος, το ίδιο και το κόμμα του, και συχνά χάνει το χρόνο του σε προεκλογικές ομιλίες. Ο παλιός μηχανισμός του AKP, με τα πολλά αφοσιωμένα μέλη του που έκαναν θαύματα κατά τη διάρκεια των εκλογών και μετά από αυτές, δεν υπάρχει πια. Ο Ίντσε έχει καταφέρει να προβάλει την εικόνα μιας αξιόπιστης εναλλακτικής λύσης απέναντι στον Ερντογάν, που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποδεκτή στις γυναίκες, στους νέους, στις αστικές μεσαίες τάξεις και στις δυτικές περιοχές της χώρας. Ακόμη και πολλοί Κούρδοι σκέφτονται τώρα να ψηφίσουν αυτόν στο δεύτερο γύρο στις 8 Ιουλίου, εάν προκύψει τέτοιο θέμα.
Πώς βλέπεις τη συνεργασία του ΑKP και του MHP; Υπάρχει σε αυτήν κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο που ξεπερνά τους εκλογικούς υπολογισμούς;
Τα δύο κόμματα προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, αλλά έχουν συγκλίνει ιδεολογικά τα τελευταία χρόνια. Ενώ το ΜΗΡ, που αρχικά ήταν μια ρατσιστική κίνηση παρόμοια με τη Χρυσή Αυγή, έχει γίνει πιο θρησκευτικά προσανατολισμένο, το AKP μετακινήθηκε από τις φιλελεύθερες ισλαμιστικές πολιτικές σε μια νέα μορφή θρησκευτικού τουρκικού εθνικισμού και ενός αυξημένου ισλαμιστικού σοβινισμού. Η πολιτική στην Τουρκία μέχρι τις εκλογές του Ιουνίου έχει γίνει υπόθεση ενός μόνο ανθρώπου, του Ερντογάν. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, δεν υπάρχει καμία πραγματική ανάγκη για το MHP και τον προβληματικό ηγέτη του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Η συμμαχία μεταξύ του AKP και του MHP είναι τακτική και δεν φαίνεται να λειτουργεί πολύ καλά. Είναι γνωστό ότι πολλοί υποστηρικτές του MHP δεν πρόκειται να ψηφίσουν τον Ερντογάν. Ούτως ή άλλως, οι πιο μορφωμένοι και λιγότερο ρατσιστές υποστηρικτές του MHP έχουν εγκαταλείψει το κόμμα και τον ηγέτη του για την Μεράλ Ακσενέρ. Η Ακσενέρ είναι μια πολιτικός με τεράστιες ικανότητες. Αυτή και το κόμμα της (IYI Parti) έχουν τη δυνατότητα να οδηγήσουν τους δεξιούς υπερεθνικιστές της Τουρκίας σε μια πιο σύγχρονη, κεντροδεξιά πολιτική αρένα. Ήδη, το IYI Parti αναμένεται να ξεπεράσει το 12% στις βουλευτικές εκλογές και να πάρει διπλάσιες ψήφους από το MHP. Μετά τις εκλογές, οι ημέρες του MHP ως πολιτικού κόμματος ενδέχεται να είναι μετρημένες.
Αρκετοί θεωρούν ότι κάτι που φάνηκε σε αυτές τις εκλογές είναι πως το πολιτικό σύστημα στην Τουρκία κινείται όλο και πιο συντηρητικά και εθνικιστικά. Ποια είναι η γνώμη σου;
Νομίζω ότι συμβαίνει το αντίθετο. Η κυβέρνηση κινείται σίγουρα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά όχι η αντιπολίτευση. Φυσικά, θα υπάρξουν εθνικιστικές δυσλειτουργίες κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας, αλλά συνολικά ο Μουχαρέμ Ίντσε αντιπροσωπεύει το απόλυτο αντίθετο της τρέχουσας εικόνας του Ερντογάν. Η εκστρατεία του και η γλώσσα του δεν είναι εθνικιστικές. Είναι προοδευτικός σε πολλά θέματα. Για να δώσω ένα μόνο παράδειγμα: ο Ίντσε προωθεί το δικαίωμα όλων στην εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της κουρδικής γλώσσας. Ακόμα και η Ακσενέρ έχει μια πολύ λιγότερο σοβινιστική προσέγγιση από τον Ερντογάν. Και ο Καραμολάογλου, ο θρησκευτικός υποψήφιος, έχει καταφέρει να πείσει πολλούς ότι η ισλαμιστική πολιτική έχει πιο ανθρώπινο πρόσωπο από τον ισλαμιστικό εθνικισμό που εκπροσωπεί σήμερα ο Ερντογάν. Όλα αυτά δείχνουν ότι πάνω από το μισό του τουρκικού πληθυσμού έχει κουραστεί από το θρησκευτικό – εθνικιστικό λόγο του ΑΚΡ και θέλει να απομακρυνθεί από αυτό. Το κομμάτι αυτό μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι η πλειοψηφία.
Ποιες προοπτικές θεωρείς ότι υπάρχουν για το HDP σε αυτές τις εκλογές, δεδομένου ότι η πρόσβασή του στα ΜΜΕ είναι ανύπαρκτη, και ο Ντεμιρτάς, καθώς και χιλιάδες μέλη του, είναι στη φυλακή;
Το HDP και ο Ντεμιρτάς είναι πλέον οι πιο μισητοί εχθροί του AKP και υπάρχει ένας σαφής λόγος τακτικής για αυτό: Εάν το HDP πάρει περισσότερο από 10% στις βουλευτικές εκλογές, και οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα τα καταφέρει, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι το ΑΚΡ θα χάσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν οι σκληρές επιθέσεις στο HDP και για αυτό και ο Ντεμιρτάς βρίσκεται στη φυλακή. Φυσικά, ως προεδρικός υποψήφιος, ο Ντεμιρτάς δεν έχει καμία πιθανότητα, επειδή αντιπροσωπεύει ένα συνασπισμό εθνικιστών Κούρδων και Τούρκων και Κούρδων φιλελεύθερων ο οποίος βρίσκεται περίπου στο 10-15%. Όσον αφορά το δεύτερο γύρο των βουλευτικών εκλογών, πολλά θα εξαρτηθούν από το αν οι υποστηρικτές του HDP θα ψηφίσουν τον Ίντσε. Σε αυτή την περίπτωση, ο Ίντσε θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και στην ανατροπή του Ερντογάν. Φυσικά, δεν μπορούμε να απορρίψουμε την πιθανότητα μιας περαιτέρω χειραγώγησης από το κατεστημένο, ή μιας σοβαρής απάτης στη ψηφοφορία, ιδιαίτερα στις κουρδικές επαρχίες. Ωστόσο, το καθεστώς του ΑΚΡ φαίνεται ήδη κλονισμένο. Και η πολιτική στην Τουρκία έχει γίνει και πάλι ενδιαφέρουσα. Αυτό θα γίνεται τουλάχιστον μέχρι τις 24 Ιουνίου.
Πηγή: Η Εποχή
