Ο χρόνος μπροστά μου λιγοστεύει. Θα υπάρξει αναπόφευκτα ένα τελευταίο βιβλίο, όπως υπάρχει πάντα ένας τελευταίος εραστής, μια τελευταία άνοιξη, όμως καμιά ένδειξη για να το ξέρω. Με στοιχειώνει η ιδέα ότι θα μπορούσα να πεθάνω δίχως να έχω γράψει για κείνη που πολύ νωρίς ονόμασα ‘‘το κορίτσι του ’58’’. […]. Αυτό που έζησε το συγκεκριμένο κορίτσι, και κανένα άλλο, θα μείνει ανεξήγητο, βιωμένο για το τίποτα».
Η γραφή ως όπλο ενάντια στην αδηφάγο λήθη, αλλά και ως εργαλείο κατανόησης και άρα «νοήματος», κινητοποιεί την προσφάτως βραβευμένη με Νομπέλ Ανί Ερνό να μας παραδίδει φέτες από την προσωπική της ζωή, για να τις διαφυλάξει, να τις «εξηγήσει», να τις κοινωνήσει.
Στις Αναμνήσεις ενός κοριτσιού η συγγραφέας ομολογεί πως στην αρχή ήθελε να ξεχάσει «το κορίτσι του ’58». Δίσταζε να μιλήσει γι’ αυτό. Πρώτη φορά το επιχείρησε το 2003, στην ηλικία ήδη των εξήντα τριών, σαράντα πέντε καλοκαίρια μετά το καλοκαίρι που έβαλε τη σφραγίδα του πάνω της. Ομως δεν μπόρεσε να δώσει σε αυτές τις αναμνήσεις μια ικανοποιητική για την ίδια μορφή παρά έντεκα χρόνια αργότερα. Μόνο τότε κατάφερε να τοποθετήσει σε ικανή απόσταση το «κορίτσι του ’58» και μιλώντας γι’ αυτό σε τρίτο πρόσωπο να αφηγηθεί την πρώτη της ερωτική εμπειρία με έναν άντρα που γνώρισε στη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η έγνοια για τη μορφή, η προσέγγιση του εαυτού και των παρελθουσών εμπειριών μέσω της αποστασιοποίησης, της έρευνας των πηγών (επιστρατεύονται τεκμήρια όπως ημερολόγια, φωτογραφίες, επιστολές), η μέριμνα για ένταξη της προσωπικής εμπειρίας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που καθορίζεται από την εποχή και το κοινωνικό περιβάλλον, όλα ετούτα που χαρακτηρίζουν τη γραφή της Ανί Ερνό τα συναντάμε και σ’ ετούτο το βιβλίο της, όπως και στο ολιγοσέλιδο Πάθος αλλά και στο ακόμη πιο σύντομο Ο νεαρός άνδρας.
Στο Πάθος η συγγραφέας αφηγείται την ερωτική ιστορία που έζησε με έναν παντρεμένο άντρα. Η ένταση του πάθους καταγράφεται με έντονη σωματικότητα αλλά και στοχασμό, ακόμα μία ισορροπία ανάμεσα σε δύο πόλους, ένα από τα γοητευτικότερα στοιχεία, πιστεύω, στη γραφή της.
Η ερωτική πράξη ως κέντρο γύρω από το οποίο περιδινίζεται ολόκληρη η ύπαρξη της ερωτευμένης γυναίκας, η αέναη, εξοντωτική διελκυστίνδα ανάμεσα στην παρουσία και την απουσία του άλλου, αποτυπώνονται με εξαιρετική δύναμη στο κείμενο χωρίς ίχνος ηθικών ερωτημάτων ή εκ των υστέρων αποτιμήσεις για την αξία αυτής της σχέσης. «Προφανώς δεν είχε καμία σημασία αν το ‘‘άξιζε’’ ή όχι. […] Χάρη σε κείνον πλησίασα το σύνορο που με χωρίζει απ’ τον άλλον, σε σημείο που κάποιες φορές νόμισα πως το διάβηκα. Μετρούσα το χρόνο αλλιώς, με όλο μου το κορμί. Ανακάλυψα αυτό για το οποίο είμαστε ικανοί, δηλαδή για τα πάντα: θεσπέσιους ή θανάσιμους πόθους, απουσία αξιοπρέπειας, πεποιθήσεις και συμπεριφορές τις οποίες έβρισκα παράδοξες στους άλλους μέχρις ότου κι εγώ η ίδια τις ασπάστηκα. Εν αγνοία του, μ’ έφερε πιο κοντά στον κόσμο».
Τόσο στις Αναμνήσεις ενός κοριτσιού όσο και στο Πάθος συναντάμε το στοιχείο της εγκατάλειψης, το σκληρό κουκούτσι του έρωτα, που συναντούν τα δόντια όταν έχει πλέον κανείς γευτεί τον καρπό. Και ενώ στα εν λόγω βιβλία εγκαταλειμμένη είναι η συγγραφέας, στον «Νεαρό άνδρα» εκείνη είναι που εγκαταλείπει. Μας αφηγείται εδώ μια ερωτική ιστορία με έναν κατά πολύ νεότερό της άντρα, έναν φοιτητή που της έγραφε και ήθελε να τη γνωρίσει.
Και ιδού πάλι η σχέση έρωτα και γραφής: «Συχνά έκανα έρωτα για να υποχρεώσω τον εαυτό μου να γράψει. Μες στην κούραση, στην εγκατάλειψη που ακολουθεί, γύρευα να βρω λόγους για να μην περιμένω πια τίποτε από τη ζωή. Ηλπιζα πως όταν θα τέλειωνε η πιο βίαιη απ’ όλες τις προσμονές, εκείνη του οργασμού, θα ένιωθα τη σιγουριά πως δεν υπάρχει άλλη υπέρτατη ηδονή από αυτή της συγγραφής ενός βιβλίου».
Η πνευματική ηδονή ως μετουσίωση της σωματικής να συνδέεται άραγε με το γεγονός πως η συγγραφέας μεγαλώνει ή με την κατανομή της ισχύος που σε αυτή τη σχέση βαραίνει προς την πλευρά της; «Βρισκόμουν σε θέση ισχύος και χρησιμοποιούσα τα όπλα μιας κυριαρχίας της οποίας ωστόσο γνώριζα την ευθραυστότητα σε μια ερωτική σχέση». Κι αν οι εμπλεκόμενοι χωρίζονται σε αυτούς που βάζουν τους όρους και σε αυτούς που τους υπομένουν, η Ερνό γράφει και από τις δύο πλευρές του τερέν σε ετούτο το αέναο παιχνίδι της προσέγγισης και της απομάκρυνσης από τον άλλο, με τελικό νικητή τον χρόνο -και σε μερικές περιπτώσεις, όπως εδώ, τη λογοτεχνία.
Μετά τη βράβευση της Ανί Ερνό έχουμε τη χαρά να βλέπουμε όλο και περισσότερα βιβλία της, πάντα εξαιρετικά μεταφρασμένα από τη Ρίτα Κολαΐτη που έχει εντρυφήσει στο έργο της.
Ελενα Μαρούτσου
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
