Πέρσι έγινε το πρώτο, κρίσιμο βήμα για την ένταξη των προσφυγόπουλων στην εκπαιδευτική διαδικασία, κυρίως με τη δημιουργία των απογευματινών τάξεων υποδοχής.
Η επιτυχία του φαίνεται από το γεγονός πως δεν επαναλήφθηκαν φέτος οι έντονες αντιδράσεις της περσινής χρονιάς, που φαίνεται ότι οφείλονταν κυρίως σε άγνοια και φόβο, παρόλο που υποδαυλίζονταν από όσους υπηρετούν μια ακραία ξενοφοβική ατζέντα.
Φέτος, το πρόγραμμα διευρύνεται, καλύπτονται κενά στον σχεδιασμό και διορθώνονται δυσλειτουργίες.Περίπου 6.500 προσφυγόπουλα φοιτούν ήδη σε πρωινές τάξεις (Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια).
Δεκάδες νηπιαγωγεία δημιουργήθηκαν και δημιουργούνται μέσα στις δομές φιλοξενίας, όπως το ζητούσαν οι πρόσφυγες. Παράλληλα, δημιουργούνται νέες απογευματινές τάξεις όπου χρειάζεται και θεσπίζονται νομοθετικά στο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας που αναμένεται να κατατεθεί το επόμενο διάστημα.
Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, Γιώργος Αγγελόπουλος, που ανέλαβε τον Οκτώβριο στη θέση του πρόωρα χαμένου Γιάννη Παντή, παρουσιάζει τα στοιχεία από την εφαρμογή του προγράμματος σήμερα και τον σχεδιασμό για το μέλλον.
• Βρισκόμαστε κοντά στο μέσον της σχολικής χρονιάς, της δεύτερης που εφαρμόζεται το πρόγραμμα ένταξης των προσφυγόπουλων στην εκπαίδευση. Πώς διαμορφώνεται φέτος το πρόγραμμα;
Η ένταξη των προσφυγόπουλων στην εκπαίδευση δεν είναι μια δραστηριότητα του υπουργείου Παιδείας ξεκομμένη από τις υπόλοιπες. Εντάσσεται σε μια συνολικότερη θεώρηση της εκπαιδευτικής μας πολιτικής, εξού και το νομοσχέδιο που ετοιμάζουμε για τις νέες δομές της εκπαίδευσης σε επίπεδο περιφέρειας και διεύθυνσης και το οποίο περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο για την εκπαίδευση των προσφύγων.
Εξαρχής ο σχεδιασμός μας έγινε με δεδομένο ότι θα μείνει μόνιμα στη χώρα ένας πληθυσμός προσφύγων. Κεφαλαιοποιήσαμε τη γνώση που έχει δημιουργήσει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από τη δεκαετία του ‘90 με την εμπειρία τριών άλλων προγραμμάτων.
Το πρόγραμμα για τα παιδιά των Ρομά, το πρόγραμμα για την εκπαίδευση των μουσουλμανόπαιδων και το πρόγραμμα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, αν και αυτό το τελευταίο χρειάζεται να το ξαναδούμε, γιατί έχει αυξηθεί σήμερα η αναλογία των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στα διαπολιτισμικά σχολεία.
Σε κάθε περίπτωση, δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε καθεστώς εξαίρεσης, ισχύει για τα προσφυγόπουλα όπως για όλους τους μαθητές η νομοθεσία που διέπει το σχολείο.
Πρόθεσή μας για φέτος ήταν να βρίσκεται η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών του Δημοτικού σε τάξεις υποδοχής, στο πρωινό πρόγραμμα των σχολείων και μόνο λίγα παιδιά που δεν είχαν πάει πέρσι σχολείο, στις απογευματινές ΔΥΕΠ (σ.σ. Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση των Προσφύγων). Η ένταξη των παιδιών στις πρωινές τάξεις εφαρμόζεται κανονικά.
Στις τάξεις υποδοχής στο πρωινό πρόγραμμα του Δημοτικού φοιτούν περισσότερα από 4.500 προσφυγόπουλα.
Στην πραγματικότητα ο αριθμός των προσφυγόπουλων που πηγαίνουν στο σχολείο είναι μεγαλύτερος, γιατί αρκετά φοιτούν χωρίς να εντάσσονται στις τάξεις υποδοχής, για τη δημιουργία των οποίων πρέπει να συμπληρωθεί ο αριθμός των 9 μαθητών.
Ωστόσο, η μετακίνηση σημαντικού αριθμού προσφύγων από τα νησιά στην ενδοχώρα μάς οδηγεί να ανοίξουμε περισσότερες ΔΥΕΠ, καθώς ξαναλειτουργούν δομές φιλοξενίας όπου ζουν παιδιά που δεν έχουν προηγούμενη σχολική εμπειρία στην Ελλάδα.
Με νομοσχέδιο που σχεδιάζεται να ψηφιστεί μέσα στον Ιανουάριο, ρυθμίζουμε τη λειτουργία των ΔΥΕΠ και θεσμοθετούμε τα ειδικά προσόντα των εκπαιδευτικών που θα προσλαμβάνονται γι’ αυτές, μεταξύ των οποίων μεταπτυχιακό στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ή στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας ή προϋπηρεσία σε τμήματα ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό ή γνώση ξένων γλωσσών, με προτεραιότητα στις μητρικές γλώσσες των προσφύγων.
Ως προς τις άλλες βαθμίδες, προχωράμε κανονικά στην εφαρμογή του σχεδιασμού μας.
Διαπιστώσαμε πέρσι από τη δουλειά της Επιστημονικής Επιτροπής ότι οι πρόσφυγες είχαν πολλές επιφυλάξεις να αφήσουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να πάνε σε νηπιαγωγείο μακριά από τον καταυλισμό, φοβούνταν. Είναι φυσικό, πολλοί έχουν χάσει παιδιά και άλλα μέλη της οικογένειάς τους στον πόλεμο.
Τα νηπιαγωγεία θα είναι η μόνη εκπαιδευτική βαθμίδα που θα λειτουργεί μέσα στους καταυλισμούς και επιταχύναμε τη δημιουργία τους. Ηδη από τις 20 Δεκεμβρίου έχει αρχίσει η διαδικασία τοποθέτησης λυόμενων μέσα σε δομές φιλοξενίας για να λειτουργήσουν σαν νηπιαγωγεία και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο.
Ως προς τη μέση εκπαίδευση, φέτος έχουν ξεκινήσει πολύ δυναμικά οι εγγραφές στα ΕΠΑΛ. Φυσικά, η τεχνική εκπαίδευση δεν αποτελεί τη μοναδική επιλογή για τα προσφυγόπουλα.
Οσα θέλουν, γράφονται στα διαπολιτισμικά Λύκεια. Ωστόσο, η επαγγελματική ένταξη είναι σημαντικό κομμάτι της κοινωνικής ένταξης και οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ βρίσκουν συνήθως πιο γρήγορα δουλειά. Το μεγάλο μας κενό είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Φέτος δίνουμε έμφαση στο πρόγραμμα ελληνομάθειας για ενήλικες πρόσφυγες.
Το σχεδίασαν από κοινού τα υπουργεία Παιδείας και Μεταναστευτικής Πολιτικής και θα αρχίσει να υλοποιείται τον Απρίλιο σε συνεργασία με τα Σχολεία Ελληνικής Γλώσσας των Πανεπιστημίων.
Τέλος, προχωρά ο σχεδιασμός του υπουργείου για παράλληλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε όλα τα νησιά.
• Παρόλο που έχει διευρυνθεί πολύ το πρόγραμμα, φέτος λείπουν οι έντονες αντιδράσεις για την παρουσία των προσφυγόπουλων στις σχολικές αίθουσες και τάξεις. Πώς το εξηγείτε;
Οι ανησυχίες και οι φόβοι διαψεύστηκαν στην πράξη, γι’ αυτό και είχε νόημα να λειτουργήσει πέρσι το απογευματινό πρόγραμμα. Η δύναμη της πειθούς λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό, γι’ αυτό χρειάζονται άνθρωποι που γνωρίζουν τι συμβαίνει, ώστε να μπορέσουν να πείσουν τους υπόλοιπους.
Χρειάζεται να γίνει μνεία σε ορισμένους ανθρώπους, ιδίως στον πρώην γενικό γραμματέα του υπουργείου Παιδείας, τον πρόωρα χαμένο Γιάννη Παντή, αλλά και σε μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής, την Αλεξάνδρα Ανδρούσου, τη Λίνα Βεντοπύρα, την Ελένη Χοντολίδου, τον Νίκο Μπελαβίλα, που αφιέρωσαν αφιλοκερδώς πολλές ώρες και κατέβαλαν μεγάλο κόπο μέσα σε πολύ σκληρές, συγκρουσιακές συνθήκες, και πέτυχαν.
Υπάρχουν επίσης περιφερειακοί διευθυντές, διευθυντές εκπαίδευσης και σχολικοί σύμβουλοι σε όλη την Ελλάδα που δούλεψαν νυχθημερόν για να πετύχει το εγχείρημα.
Είναι κέρδος για την ελληνική κοινωνία: υπήρξε Δημοτικό σχολείο στη Ρόδο που κρατήθηκε στην κατηγορία του τετραθέσιου χάρη στη φοίτηση των προσφυγόπουλων, διαφορετικά θα είχε πέσει στην κατηγορία του τριθέσιου.
Αλλωστε, η διεθνής βιβλιογραφία λέει ότι το πολύχρωμο σχολείο πλεονεκτεί ως προς την εξυπνάδα, την κοινωνική επιδεξιότητα και τη μόρφωση των μαθητών που διαμορφώνει.
• Πέρσι είχαν σημειωθεί δυσλειτουργίες στο πρόγραμμα εξαιτίας των ξαφνικών μετακινήσεων των δομών φιλοξενίας. Υπήρχαν περιπτώσεις όπου είχε δημιουργηθεί ΔΥΕΠ, πήγαιναν οι εκπαιδευτικοί, αλλά έλειπαν οι μαθητές, γιατί η δομή είχε ήδη μετακινηθεί. Υπάρχουν φέτος τέτοιες δυσκολίες;
Ακόμα και αν πέρσι είχαμε στην αρχή κάποια μικρά ζητήματα, έχουν λυθεί όλα και οι σχέσεις μας με το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής είναι εξαιρετικές. Τα λυόμενα για τα νηπιαγωγεία δεν θα είχαν τοποθετηθεί αν δεν είχαμε την αμέριστη συμπαράσταση και την άμεση συνεργασία του υπουργείου αυτού.
Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι οι καταυλισμοί. Βγαίνει έγκαιρα ο προγραμματισμός από το ελληνικό κράτος και μας επιτρέπει να κάνουμε τον σχεδιασμό μας.
Το πρόβλημα υπάρχει με τη συγκέντρωση των διαμερισμάτων του προγράμματος της Υπατης Αρμοστείας στην Α’ Αθήνας και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, καθώς σ’ αυτές τις περιοχές υπάρχουν πολλά διαθέσιμα άδεια διαμερίσματα. Αυτό δημιουργεί πολλές δυσκολίες, γιατί τα σχολεία των περιοχών αυτών δεν φτάνουν για όλα τα προσφυγόπουλα.
Ενα παιδί που μένει στο Παγκράτι μπορεί να πάει σχολείο το πολύ μέχρι του Παπάγου, από κει και πέρα κάθε λύση θα είναι εξαμβλωματική.
Πρέπει να γίνει πιο ορθολογική κατανομή του πληθυσμού των προσφύγων στη χώρα, το έχουμε ζητήσει από την Υπατη Αρμοστεία.
Υπάρχει το παράδειγμα των πρωτοποριακών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο προγραμμάτων στέγασης της Λιβαδειάς και του Κιλκίς. Ερευνητές από όλη την Ευρώπη έρχονται να μελετήσουν τα εν λόγω προγράμματα.
Στη Λιβαδειά το υλοποιεί ο δήμος, στο Κιλκίς ο Σύλλογος Εθελοντών ΟΜΝΕΣ. Εάν το είχαν κάνει οι μισοί δήμοι αυτό, θα είχαν μεγάλα αναπτυξιακά πλεονεκτήματα – όχι μόνο εισροή πόρων, αλλά και εργατικό δυναμικό που μπορεί να καλύψει επαγγέλματα για τα οποία δεν υπάρχει προσφορά από την ελληνική κοινωνία.
Συνηθίζεται να θεωρούνται βάρος οι πρόσφυγες, αλλά αυτό έχει αποδειχτεί λάθος.
• Το γεγονός ότι ζουν οι πρόσφυγες σε καταυλισμούς, συχνά μακριά από τον αστικό ιστό, δημιουργεί προβλήματα στην ένταξή τους στην εκπαίδευση;
Εχουμε παρατηρήσει ότι στους μικρούς καταυλισμούς κοντά σε χωριά, τα προσφυγόπουλα μάθαιναν πρώτα εκφράσεις διεκδίκησης στα ελληνικά, αμέσως μετά τα γλυκόλογα, στον μήνα πάνω μπορούσαν να ψωνίσουν στα ελληνικά και περίπου σε τρεις μήνες να πάνε στο σχολείο. Στους καταυλισμούς που ήταν απομακρυσμένοι από οικισμό, παρατηρήσαμε αντιθέτως μια καθυστέρηση στην εκμάθηση των ελληνικών.
Ομως στην εισαγωγική φάση της ένταξης στο σχολείο δεν μας ενδιέφερε τόσο να ανταποκρίνονται τέλεια στα μαθήματα, μας ενδιέφερε να κοινωνικοποιηθούν μέσα στον σχολικό χώρο. Να κοινωνικοποιηθούν και να ξαναβρεθούν σε μια συνθήκη που τους επιτρέπει να νιώσουν και πάλι παιδιά. Ετσι μόνο θα μπορέσουν να αναπτυχθούν και γνωστικά.
Νέες δομές εκπαίδευσης, μεγαλύτερη συμμετοχή
- Λειτουργούν 557 τάξεις υποδοχής στο πρωινό πρόγραμμα του Δημοτικού -όπου φοιτούν περισσότερα από 4.500 προσφυγόπουλα και προσλήφθηκαν 211 αναπληρωτές εκπαιδευτικοί στην πρώτη φάση προσλήψεων και 346 στη δεύτερη φάση- καθώς και 127 τάξεις υποδοχής στη δευτεροβάθμια, όπου απασχολούνται συνολικά 127 αναπληρωτές εκπαιδευτικοί.
- Πρόσφατα άνοιξαν 45 ΔΥΕΠ Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στις οποίες αντιστοιχούν 82 τμήματα και έγιναν 174 προσλήψεις εκπαιδευτικών. Ανοιξαν επίσης 16 ΔΥΕΠ Δευτεροβάθμιας, στις οποίες αντιστοιχούν 26 τμήματα και έγιναν 41 προσλήψεις. Οι ΔΥΕΠ αυτές λειτουργούν σε 22 κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα και έχουν δεχτεί περίπου 1.700 παιδιά.
- Στα νηπιαγωγεία που δημιουργούνται μέσα στα καμπ θα φοιτούν περίπου 50 παιδιά ανά δομή, συνολικά δηλαδή περίπου 2.000 νήπια και προνήπια σε πρωινό πρόγραμμα, ανεβάζοντας τον αριθμό των προσφυγόπουλων που παρακολουθούν το πρωινό πρόγραμμα σε περίπου 6.500.
- Το πρόγραμμα ελληνομάθειας που σχεδιάζεται να αρχίσει να υλοποιείται από τον Απρίλιο θα καλύψει 3.500 χιλιάδες ενήλικες την πρώτη χρονιά. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός μπορεί να φτάσει τις 5.000 τη δεύτερη χρονιά.
