Τα επίδικα του επικείμενου 2ου συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολλά και σημαντικά. Όμως πρέπει να ιεραρχήσουμε τους στόχους και να θέσουμε μια κοινή αφετηρία συζήτησης η οποία να ανταποκρίνεται στις αρχές, στις αξίες και στον αυτοπροσδιορισμό του ΣΥΡΙΖΑ.
Πρέπει δηλαδή να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι πάμε για ένα συνέδριο συνέχειας και επαναπροσανατολισμού, ένα συνέδριο επανεκκίνησης του κόμματος, ένα συνέδριο επαναρίθμησης και επικαιροποίησης των δημοκρατικών και ριζοσπαστικών του χαρακτηριστικών.
Η μεγαλύτερη παγίδα είναι να αρχίσουμε να ερμηνεύουμε, να κρίνουμε καθώς και να προτείνουμε αλλαγές, με οδηγό γεγονότα και εξελίξεις τα οποία προκαλέσαμε, αλλά τα κύρια αποτελέσματά τους δεν τα καθορίσαμε εμείς. Όλη η πορεία, κυρίως μετά το δημοψήφισμα, ήταν μια διαδρομή που μας ανάγκασε να προσαρμοζόμαστε διαρκώς στα δεδομένα που επέβαλαν οι δανειστές της χώρας.
Το κόμμα βίωσε και βιώνει δύο βίαιες αλληλοεφαπτόμενες «ωριμάνσεις»: η μία την περίοδο της πορείας προς τη διακυβέρνηση και η δεύτερη στο στάδιο μετά την υποχώρηση της διαπραγμάτευσης. Η δεύτερη φάση, την οποία διανύουμε ακόμα, δεν εμπεδώθηκε από το κόμμα και τα μέλη του με συνεκτικό, δημοκρατικό, θεσμικό τρόπο, με αποτέλεσμα η συνειδητοποίηση των αποτελεσμάτων να γίνει περισσότερο με συναισθηματικούς παρά με πολιτικούς όρους.
Τέτοιες αποφάσεις για καταλυτικές αλλαγές κατεύθυνσης οφείλουν –ιδιαίτερα σε ένα κόμμα της Αριστεράς– να παίρνονται με όσο το δυνατόν πιο δημοκρατικό και συλλογικό τρόπο.
Η φάση αυτή της διαρκούς προσαρμογής, με τον τρόπο που «επιβλήθηκε», είχε πολλαπλές εσωκομματικές συνέπειες. Εκτός από τη διάσπαση, είχαμε και έχουμε αποστράτευση, απογοήτευση, γκρίνια, αδράνεια. Επίσης, η έλλειψη θεσμικής λειτουργίας έδωσε χώρο σε υπερβάσεις της δημοκρατικής κομματικής νομιμότητας και καταπάτησης των καταστατικά καθορισμένων συλλογικών διαδικασιών συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων.
Στην πορεία προς τη διακυβέρνηση και κατά τη διάρκειά της μέχρι σήμερα, ούτε η επιλογή των βουλευτών, ούτε του επαγγελματικού στελεχιακού δυναμικού, ούτε η στελέχωση των ψηφοδελτίων στις εκλογές της ΤΑ και των Ευρωεκλογών, ούτε οι διορισμοί πολιτικών προσώπων σε θέσεις του κρατικού μηχανισμού, σε οργανισμούς και διάφορες διευθύνσεις έγιναν με αδιάβλητο, διαφανή και θεσμικό τρόπο. Δεν υπήρξε ουσιαστικά –και αυτό σε μεγάλη κλίμακα– δημοκρατική συναπόφαση.
Επετηρίδα, παρέες, γνωριμίες, παραγοντισμός, προσωπικές διαδρομές, ιδιοτέλεια και αριστερός καριερισμός βγήκαν στην επιφάνεια. Αναδύθηκαν οι προσωπικές αδυναμίες του καθενός, γιατί το κόμμα δεν φρόντισε να προφυλάξει τους συντρόφους επιβάλλοντας μια από όλους αποδεκτή νομιμοποιητική διαδικασία… (Η κριτική δεν αφορά στα πρόσωπα, αλλά στον τρόπο).
Η αδυναμία, ή η απροθυμία, για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή και δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων στη βάση του συλλογικού κομματικού και κοινωνικού συμφέροντος, περιθωριοποίησε συντρόφους, αποψίλωσε το κόμμα από ενεργές παρουσίες και μείωσε τη συμμετοχή.
Το κόμμα τελεί υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς παρατεταμένης περιόδου εκτάκτου ανάγκης. Αυτό μπορεί να φαίνεται ότι βολεύει στη διαχείριση. Ενέχει όμως κινδύνους αυτονόμησης ομάδων, δημιουργίας άτυπων διευθυντηρίων, παραθεσμικών κέντρων αποφάσεων και καταστρέφει τη συνοχή, γιατί περιορίζει τη δημοκρατία!
Το κόμμα είναι υποχρεωμένο να έχει ανάλογες με την ταυτότητά του και τον αξιακό του κόσμο προσλαμβάνουσες και στοχεύσεις, ανάλογο πρόγραμμα και να παράγει ανάλογη πολιτική, ακόμα περισσότερο σε συνθήκες «πολέμου» και διακυβέρνησης της χώρας.
Το κόμμα για να αναπτυχθεί και να εμπνεύσει την κοινωνία και τα μέλη του χρειάζεται:
- Μια προωθημένη, πρωτότυπη, ζωντανή, νεανική, αμεσοδημοκρατική και ταυτόχρονα λειτουργική θεσμική κανονικότητα, με δημοκρατικές συλλογικές διαδικασίες και αυστηρό έλεγχο.
- Λειτουργία με βάση τις αρχές και τις αξίες της δικής μας Αριστεράς, δηλαδή με αλληλεγγύη, δημοκρατία, διαφάνεια, δικαιοσύνη, ανιδιοτέλεια, πλουραλισμό.
- Καταλυτικές πολιτικές παρεμβάσεις στην καθημερινότητα των ανθρώπων στους χώρους δραστηριοποίησής τους.
- Εναλλακτικό, συμμετοχικό πρόγραμμα, επιστημονικά τεκμηριωμένο, που να αφομοιώνει την κοινωνική γνώση.
- Καλά προετοιμασμένες ρήξεις –και οικοδόμηση των ανάλογων συμμαχιών– ενάντια στο συντηρητισμό, την ακροδεξιά καθώς και το οικονομικοπολιτικό και μιντιακό σύμπλεγμα χειραγώγησης της ελληνικής κοινωνίας.
Το σχέδιο στρατηγικών αλλαγών –στο πολιτικό και πολιτειακό σύστημα, στο κράτος και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στις κατευθύνσεις της κλασικής οικονομικής πολιτικής και δραστηριότητας, στους τομείς της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας και των συνεργατικών σχημάτων, στους τομείς της δικαιοσύνης, της παιδείας, της υγείας, του πολιτισμού, της προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος– θα πρέπει να στοχεύει στο να ενισχυθεί η έννοια της συλλογικότητας-δημοκρατίας στην κοινωνική αντίληψη και δράση. Επιπλέον στόχος είναι να αναδειχτεί και να βιωθεί στην καθημερινή πράξη η σημασία και η αξία των δημόσιων κοινωνικών αγαθών, ώστε να συνειδητοποιηθεί το μερίδιο συμμετοχής και ευθύνης του καθενός στη διαμόρφωση του μέλλοντος, καθορίζοντας με αυτόν τον χειραφετητικό τρόπο το πραγματικό πολιτικό πλαίσιο και τα επίδικα της ταξικής πάλης σήμερα.
Το κόμμα θα πρέπει να ακολουθήσει το δρόμο της κοινωνικής του αποστολής και των συμφερόντων αυτών που εκπροσωπεί, εντάσσοντάς τους από την αρχή στη χάραξη μιας ανοικτής εναλλακτικής διαδρομής. Δίχως τη χάραξη αυτής, θα είναι σαν να οικειοποιούμαστε τα μνημόνια και να τα αποδεχόμαστε ως μοναδικό δρόμο υπέρβασης της κρίσης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, με τη διεκδίκηση της διακυβέρνησης, είναι το μόνο κόμμα που αμφισβήτησε και αμφισβητεί καθημερινά, σε ρεαλιστικά πλαίσια μάχης και όχι σε ιδεατούς κόσμους, το ΤΙΝΑ. Όμως ο τρόπος που επιλέγει να κυβερνά, οι αξίες που αντανακλούν οι θέσεις και η πολιτική του, οι κοινωνικοί χώροι που απευθύνεται και επιδρά, ο τρόπος που οργανώνεται η κομματική ζωή, ο τρόπος που εμπεδώνονται στην πράξη οι έννοιες της οικονομίας, των δημόσιων κοινωνικών αγαθών και η έννοια του συλλογικού στις συνειδήσεις των ανθρώπων, ο συνολικός τρόπος που πολιτεύεται, θα καθορίσουν την επιτυχία του εγχειρήματος. Γιατί η επιτροπεία και το ΤΙΝΑ δεν είναι μόνο ένα οικονομίστικο πλαίσιο τεχνοκρατικής οργάνωσης και διαχείρισης. Έχουμε να αντιπαρατεθούμε με ένα ολόκληρο σύστημα αξιών και κουλτούρας, με μια ολοκληρωτική, πολιτισμικής φύσης επίθεση αντιδραστικής ομογενοποίησης.
Το συνέδριο, που άργησε πολύ, είναι στο χέρι μας να γίνει ο πλοηγός για μια νέα αρχή, με δοκιμασμένα στο χρόνο και την αξία τους υλικά.
Ο Φίλιππος Βαμβουκάκης είναι μέλος ΟΜ ΣΥΡΙΖΑ Μαλεβιζίου Ηρακλείου Κρήτης.
