Τη συνέντευξη πήρε η Τζέλα Αλιπράντη
Στη Σύνοδο με την Τουρκία, η ΕΕ επέκρινε τη στάση του Ερντογάν όσον αφορά την κράτηση των δύο ελλήνων αξιωματικών και την προκλητική συμπεριφορά απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο. Η κυβέρνηση έκανε λόγο για σαφές μήνυμα. Είναι έτσι ή πρόκειται για ανέξοδη ρητορική; Ακολούθησε πάντως η άρνηση αποφυλάκισης των δύο στρατιωτικών.
Θεωρώ ότι όντως η ΕΕ πήρε θέση στη Σύνοδο της Βάρνας, τουλάχιστον όσον αφορά το σκέλος των δύο ελλήνων αξιωματικών, αλλά περίμενα να έκανε και μία ευρύτερη κριτική, στη βάση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπου αναφέρονται συνολικά στο θέμα των δικαιωμάτων στην Τουρκία. Έγινε αναφορά στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει επιβληθεί στη χώρα, κίνηση σημαντική δεδομένου ότι βρίσκονται στη φυλακή βουλευτές, ακαδημαϊκοί, εκπρόσωποι ανθρωπιστικών οργανώσεων, δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ έχουν εκτοπιστεί πολλοί δικαστές. Το ζήτημα των αξιωματικών είναι σημαντικό, αλλά η Ευρώπη ως θεματοφύλακας του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας θα έπρεπε να αναφερθεί πιο έντονα σε αυτά τα θέματα.
Υποκριτική στάση της ΕΕ
Παρά την ανησυχία που δήλωσε για το κράτος δικαίου στην Τουρκία, ο Τουσκ έδωσε συγχαρητήρια για τη στάση της στο προσφυγικό, τη στιγμή που υπάρχουν πολλές καταγγελίες για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των προσφύγων στη χώρα.
Το ζήτημα εδώ είναι πιο σύνθετο. Η ΕΕ αντιμετωπίζει το προσφυγικό με ένα μάλλον υποκριτικό τρόπο, υπό την έννοια ότι χρηματοδοτεί την Τουρκία για να κρατά 3 εκατ. πρόσφυγες στο έδαφός της, χωρίς να εξετάζει τους παράγοντες της έκτακτης ανάγκης και το στόχο των ανθρώπων να έρθουν στην Ευρώπη. Δεν έγινε, δηλαδή, καμία αναφορά στην ουσία του ζητήματος και στις ευθύνες της Ευρώπης. Πρόσφατα ο κ. Τουσκ χαρακτήρισε καταστρεπτικούς συναισθηματισμούς τις ενστάσεις για τη μη εφαρμογή της μετεγκατάστασης. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, από αυτό το γεγονός ποια είναι η αντίληψη της ΕΕ για το προσφυγικό, όπως και από την χρηματοδότηση της Τουρκίας για τη συγκράτηση των ροών, και από τις συμφωνίες με χώρες της Αφρικής για τον ίδιο λόγο, που οδηγούν σε φαινόμενα σκλαβοπάζαρων και απάνθρωπων εικόνων.
Τα οποία η ΕΕ δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψιν της, όμοια και με το ρεπορτάζ του Spiegel, την ίδια μέρα με τη Σύνοδο της Βάρνας, για επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Τουρκία στη Συρία. Μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φθάσει η άρνηση της Ευρώπης να δεχθεί τους πρόσφυγες; Θα χρηματοδοτεί χώρες ακόμα και αν τους αποκλείει στις εμπόλεμες ζώνες ή μάλιστα τις δημιουργεί, όπως στο Αφρίν;
Είναι γεγονός ότι δεν έγινε καμία σοβαρή αναφορά ούτε σε αυτές τις καταγγελίες, ούτε για το ζήτημα της εισβολής της Τουρκίας στο Αφρίν. Αυτό καταδεικνύει ότι η Ευρώπη για τους γενεσιουργούς λόγους της προσφυγιάς δεν παίρνει θέση. Γνωρίζουμε βέβαια ότι από την εισβολή θα δημιουργηθούν νέα κύματα προσφύγων, που θα κατευθυνθούν προς την Ελλάδα, ή την Ιορδανία. Η Ευρώπη θα έπρεπε να καταγγείλει τόσο τις επαναπροωθήσεις όσο και την εισβολή της Τουρκίας στο Αφρίν. Πέραν της επίπληξης, θα έπρεπε να καλλιεργήσει και ευρύτερες συμμαχίες, ώστε να οριοθετηθεί το μέλλον της Συρίας σε ένα στέρεο έδαφος, βάσει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Διαπραγμάτευση με ανθρώπινες ζωές
Η ΕΕ αποδίδοντας στην Τουρκία και στην αυταρχική κυβέρνηση του Ερντογάν κυρίαρχο ρόλο στο προσφυγικό, πού μπορεί να οδηγηθεί;
Σε αυτό το σημείο παίζουμε με τη φωτιά, γιατί ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το προσφυγικό ως διαπραγματευτικό μέσο. Να πούμε βέβαια ότι έχουν σημειωθεί κάποια βήματα στον τομέα της εκπαίδευσης και της φιλοξενίας, και να μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία σηκώνει σε μεγάλο βαθμό τις ροές του προσφυγικού. Από εκεί και πέρα, σαν πολιτική τακτική ο Ερντογάν χρησιμοποιεί προς διαπραγμάτευση ανθρώπους, και όταν του δίνεις τέτοια κυρίαρχη θέση, θα συνεχίσει να το κάνει. Η Ευρώπη πρέπει να αντιληφθεί ότι η προσφυγιά και η μετανάστευση είναι σαν τα υγρά, δεν γίνεται να περιοριστούν, αλλά πρέπει να διαχειριστούν μέσω των προγραμμάτων μετεγκατάστασης, επανεγκατάστασης και οικογενειακής επανένωσης. Και βέβαια να δημιουργήσει ασφαλείς και νόμιμες διόδους για τους πρόσφυγες προς την Ευρώπη.
Υπάρχει περιθώριο να δείξουμε έναν άλλο δρόμο
Μέσα στο υπάρχον πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση τι μπορεί να κάνει ώστε να σεβαστεί τα δικαιώματα των προσφύγων και να τους ξαναδώσει ελπίδα; Την εβδομάδα που μας πέρασε, ένας νεαρός πρόσφυγας, απελπισμένος αυτοπυρπολήθηκε στη Μόρια.
Εδώ είναι το κλειδί και η ευθύνη που αναλογεί σε εμάς. Παρά την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, η ελληνική κυβέρνηση έχει δυνατότητες να ενεργήσει και να πάρει πρωτοβουλίες. Για να σταματήσουμε την απελπισία των προσφύγων θα πρέπει πρωταρχικά και ξεκάθαρα να βελτιώσουμε τις συνθήκες. Σε κάποια νησιά δεν είναι αυτές που θα έπρεπε, το αντίθετο μάλιστα. Αυτό σημαίνει αποσυμφόρηση των νησιών, που ξεκίνησε από τον Οκτώβριο και πρέπει να συνεχιστεί και για τους ευάλωτους και για όσους έχουν πάρει το τρίπτυχο, αλλά και σχετική προετοιμασία στην ενδοχώρα για να πάνε σε κατάλληλες δομές. Δεύτερον, να δούμε τη λειτουργία αυτών των δομών, δηλαδή το επόμενο διάστημα να οριστούν συντονιστές-διοικητές, πρωτόκολλα ασφαλείας και κανονισμοί λειτουργίας, που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν σε όλες δυστυχώς, και θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και μεγάλο διάστημα, γιατί είχαν ψηφιστεί από το νόμο 4375/16. Και βέβαια να υπάρξει και πλαίσιο εισόδου σε αλληλέγγυους και ανθρωπιστικούς φορείς, προκειμένου και αυτοί να μπορούν να ελέγχουν την κατάσταση στις δομές, πάντα με κανόνες. Το τρίτο είναι ότι πρέπει να αποσυνδεθεί το προσφυγικό από την κράτηση, κάτι που το έχουμε θέσει πολλές φορές και θα έρθει σύντομα σχετικό νομοσχέδιο που θα προβλέπει την πλήρη κατάργηση της κράτησης για τους ανήλικους και τους ασυνόδευτους ανήλικους, ακόμα και τις προστατευτικής, εκτός από τις ποινικές διατάξεις. Τέταρτο σημείο αποτελεί η ένταξη ώστε να δοθεί προοπτική σε αυτούς τους ανθρώπους, με την εκπαίδευση να έχει ξεκινήσει και προχωρώντας στον υπόλοιπο σχεδιασμό για την εργασία, την υγεία κτλ. Σε όλες τις διαδικασίες, όμως, θα πρέπει να υπάρξει επιτάχυνση, γιατί υπάρχουν άνθρωποι από το 2016 στα νησιά. Η Ελλάδα, ακόμα και μέσα στα πλαίσια αυτής της προβληματικής συμφωνίας, έχει περιθώριο να εφαρμόσει μέτρα και να δείξει έναν άλλο δρόμο, σεβόμενη τα ανθρώπινα δικαιώματα, και να στηρίξει τους πρόσφυγες και μετανάστες. Πρέπει να εκμεταλλευτεί κάθε μέσο πολιτικό, διπλωματικό κοκ σε αυτή την κατεύθυνση, για να μην επικρατήσει η ακροδεξιά αντίληψη των κλειστών συνόρων στην Ευρώπη, αλλά να λειτουργήσει η αρχή της αλληλεγγύης.
Τι στάση θα πρέπει να κρατήσει, δηλαδή, στο ευρωπαϊκό επίπεδο;
Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πιέσει την Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες της και να υλοποιήσει, πέραν της μετεγκατάστασης, το πρόγραμμα της οικογενειακής επανένωσης εντός έξι μηνών, όπως προβλέπεται από το Δουβλίνο II. Εκτός αυτού, η Ελλάδα θα πρέπει να διαδραματίσει έναν κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή στρατηγική για το προσφυγικό, που είναι κοντόφθαλμη κατά τη γνώμη μου. Είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα, που θα συνεχίσει να υπάρχει για μεγάλο διάστημα και πρέπει ως τέτοιο να το δούμε. Υπό αυτήν την άποψη, η Ελλάδα θα πρέπει να θέσει το ζήτημα στα αρμόδια όργανα ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να δεχθεί την ύπαρξη hot spots σε τρίτες χώρες, όπου εκεί δεν πληρούνται ούτε οι νομικές προϋποθέσεις του ασύλου, γιατί αυτές οι χώρες δεν είναι στη Συνθήκη της Γενεύης, ούτε είναι ασφαλείς, ούτε έχουν την οικονομική δυνατότητα να στηρίξουν τον προσφυγικό πληθυσμό. Να πιέσουμε όμως την Ευρώπη για ενίσχυση του Λιβάνου και της Ιορδανίας ή των χωρών προέλευσης των προσφύγων, υπό τη λογική του κράτους δικαίου, σεβόμενοι την ανεξαρτησία των κρατών, αλλά ζητώντας κάποιες δημοκρατικές εγγυήσεις και προχωρώντας σε μικρές στοχευμένες κινήσεις, όπως εξαγωγή τεχνογνωσίας σε κάποια ζητήματα, π.χ. για την παραγωγική ανασυγκρότηση, συνεργασίες σε ακαδημαϊκό επίπεδο και κάποιες μικρές επενδύσεις, όχι μεγάλων πολυεθνικών, με λογική αποικιοκρατίας, αλλά τέτοιες που θα συνέβαλλαν στο ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών των χωρών αυτών για να ενισχυθούν οικονομικά και να έχουμε μία ισότιμη συνεργασία στο προσφυγικό, αλλά και σε άλλους τομείς.
Πηγή: Η Εποχή
