Το 44% των Ισπανών αντρών πιστεύει ότι τα δικαιώματα των γυναικών είναι τόσο πολλά που καταπιέζονται οι ίδιοι, ενώ ένας στους τέσσερις θεωρεί πως η φαλλοκρατική βία είναι ένα ψέμα ● Αυτή η επέλαση της σεξιστικής, ακροδεξιάς ρητορικής δεν είναι, φυσικά, μόνο ισπανικό φαινόμενο, αλλά εμφανίζεται σε σχεδόν όλον τον πλανήτη ● Καταλυτικός ο παράγοντας των αντρικών κοινοτήτων στο διαδίκτυο όπου κυριαρχούν ο μισογυνισμός και η τοξικότητα
«H ισότητα έχει φτάσει τόσο μακριά που πλέον είναι οι άντρες που υφίστανται διακρίσεις». Στην Ισπανία, μία από τις πιο προοδευτικές νομοθετικά χώρες της Ε.Ε. στα θέματα των δικαιωμάτων των γυναικών, αυτό πρεσβεύει ένα 44,1% των ανδρών. Η έρευνα κοινής γνώμης του Κέντρου Κοινωνιολογικών Ερευνών (CIS) για τις αντιλήψεις περί ισότητας ανδρών και γυναικών αποκαλύπτει επίσης πως αυτό το ποσοστό είναι 46% στους άντρες 35-44 ετών και εκτοξεύεται στο 51,8% στους νέους 16-24 ετών.
Σημάδι, λένε οι ερευνητές, της σύγχυσης που επικρατεί για τις έννοιες της ισότητας, των δικαιωμάτων και της «αρσενικότητας», όσο και της επέλασης των ακροδεξιών και μισογυνικών απόψεων που αναπαράγονται από μίντια και κοινωνικά δίκτυα, επιμένοντας πως τα περί διακρίσεων κατά των γυναικών στοχεύουν στην αποδυνάμωση και θυματοποίηση των αντρών. Είναι ενδεικτικό πως αν το 2021 ένας στους πέντε Ισπανούς 15-29 ετών θεωρούσε ότι η φαλλοκρατική βία είναι μια «ιδεολογική εφεύρεση», το 2023 η αναλογία ήταν πια ένας στους τέσσερις.
Οι στατιστικές είναι αμείλικτες στην διάψευση αυτού του ισχυρισμού για διακρίσεις σε βάρος των αντρών. Οι Ισπανίδες αμείβονται 18,6% λιγότερο από τους άντρες και θα έπρεπε να λάβουν περίπου 4.340 ευρώ τον χρόνο περισσότερα για να φτάσουν τον μέσο μισθό τους, σύμφωνα με έκθεση του συνδικάτου CCOO. Οι γυναίκες αποτελούν το 75% των εργαζομένων με μερική απασχόληση, κυρίως γιατί επιβαρύνονται πολύ περισσότερο με τις δουλειές φροντίδας. Μόνο ένας στους έξι άντρες παίρνει γονική άδεια. Εκείνες διαθέτουν για το νοικοκυριό τρεις ώρες και εκείνοι δύο, ενώ για τη φροντίδα των παιδιών απασχολούνται 6,7 ώρες και οι άντρες 3,7. Το 27,2% των γυναικών απειλείται με φτώχεια ή αποκλεισμό και το 21% έχει χαμηλότερα εισοδήματα από το σύνολο του πληθυσμού. Το 2023 διαπράχθηκαν 101 γυναικοκτονίες και φέτος μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου έχουν δολοφονηθεί άλλες 9. Διπλάσιες γυναίκες από ό,τι άντρες έχουν γνωρίσει διακρίσεις στη δουλειά λόγω του φύλου τους.
Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ισπανικό. Στη Γαλλία, έκθεση του Ανώτατου Συμβουλίου Ισότητας για τον σεξισμό αποκαλύπτει πως ένας στους πέντε άντρες 25-34 ετών θεωρεί φυσιολογικό να αμείβεται περισσότερο από τις συναδέλφισσές του για την ίδια δουλειά κι ένα 37% καταγγέλλει ότι ο φεμινισμός απειλεί τη θέση του, αύξηση κατά 3 μονάδες από πέρσι.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνα για λογαριασμό του Ινστιτούτου Πολιτικών του King’s College του Λονδίνου δείχνει πως ένας στους τέσσερις νέους 16-29 ετών πιστεύει ότι είναι δυσκολότερο να είσαι άντρας από ό,τι γυναίκα κι ένα 37% θεωρεί άνευ ουσίας τον όρο «τοξική αρρενωπότητα». «Πρόκειται για ένα ασύνηθες μοτίβο. Κανονικά, οι νέες γενιές τείνουν να νιώθουν πιο άνετα με αναδυόμενους κοινωνικούς κανόνες, καθώς μεγαλώνουν με αυτούς ως φυσικό κομμάτι της ζωής τους», έλεγε στην Guardian ο Μπόμπι Ντάφι, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικών. «Υπάρχει μια σταθερή μειονότητα, περίπου ένα πέμπτο ώς κι ένα τρίτο, των νέων αντρών που πιστεύει ότι ο φεμινισμός έχει κάνει περισσότερο κακό παρά καλό».
Πίσω από αυτό το φαινόμενο, λέει ο καθηγητής Οκτάβιο Σαλασάρ, συγγραφέας του βιβλίου «We Too, o άντρας που δεν θα έπρεπε να είμαστε», ένας βασικός παράγοντας είναι η οπισθοδρόμηση που συντελείται με την επέλαση της Ακροδεξιάς και η συστηματική μετάδοση τέτοιας ρητορικής στην πολιτική και τα μίντια με θεσμικούς εκπροσώπους και βουλευτές να επικρίνουν πολιτικές ισότητας. «Αυτό προσφέρει κάποιου είδους «νομιμότητα» που δεν υπήρχε ώς τώρα για αυτές τις απόψεις, όχι τουλάχιστον τόσο πλατιά διαδεδομένη και θορυβώδης. Ενα γόνιμο έδαφος για να αναπαράγουν ενθαρρυμένοι οι νέοι την ίδια ρητορική».
Η ανάλυση των στοιχείων της έρευνας του CIS το επιβεβαιώνει: το 88,1% των ψηφοφόρων του ακροδεξιού VOX και το 66,1% εκείνων του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος πιστεύουν ότι υφίστανται διακρίσεις λόγω των πολιτικών ισότητας έναντι 22,4% του σοσιαλιστικού PSOE και 9,5% του αριστερού συνασπισμού Sumar.
«Εχουν εμφανιστεί αντιδραστικοί πολιτικοί παράγοντες που προωθούν μοντέλα τα οποία διαποτίζουν την πατριαρχία με αγανάκτηση, εκμεταλλεύονται τη δυσφορία κάποιων αντρών που δεν ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν για να προσαρμοστούν στο νέο κοινωνικό σενάριο και ίσως νιώθουν χαμένοι και ανασφαλείς, ενώ αντιμετωπίζουν πραγματικά προβλήματα όπως η επισφάλεια, ο ρατσισμός ή οικογένειες που δεν τα βγάζουν πέρα», έλεγε στην El País η ειδήμων σε θέματα φεμινισμού του Πανεπιστημίου του Λέστερ, Μπέρτα Μπάρμπετ. «Με πολλά μέσα και χρήματα, η Δεξιά κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει αυτή τη δυσφορία».
Manosphere, η σκοτεινή αντρόσφαιρα
Ο δεύτερος παράγοντας, που σχετίζεται άμεσα με τον προηγούμενο, είναι η αποκαλούμενη manosphere (νεολογισμός από το αγγλικό man –άντρας– και σφαίρα), δηλαδή η «αντρόσφαιρα», κοινότητες αρσενικών στο διαδίκτυο που σχετίζονται πολιτικά με την Ακροδεξιά και προπαγανδίζουν τη μισογυνική ρητορική της. Φόρουμ, ιστότοποι, κανάλια στο youtube, διαδικτυακές ομάδες, influencers, tiktokers, υποκουλτούρες όπως οι MRA («ακτιβιστές για τα δικαιώματα των αντρών»), οι MTGOW («άντρες που ακολουθούν τον δικό τους δρόμο»), οι incels («ακούσια άγαμοι» που ενοχοποιούν τις γυναίκες και επιτίθενται σε αυτές γιατί δεν έχουν σχέσεις μαζί τους), ομάδες στο facebook που «συμβουλεύουν» πώς να βιάσουν μια γυναίκα, χώροι όπου αναρτώνται βίντεο με σεξουαλικές επιθέσεις που κερδίζουν άπειρα likes. «Είμαστε μπροστά σε νέες γενιές, απογοητευμένες, που βλέπουν πως δεν έχουν προοπτικές και αντί να ρίξουν την ευθύνη στο οικονομικό σύστημα, θέτουν στο επίκεντρο της «δυσθυμίας» τους τις γυναίκες κατηγορώντας τες ότι τους στερούν την εξουσία που είχαν, τα προνόμια… Είναι ένας τρόπος να μην κατηγορήσουν τον εαυτό τους ή το σύστημα που δεν εκπληρώνουν τις προσδοκίες τους», λέει στην El Periódico ο ερευνητής του Ιδρύματος Νεολαίας FAD Στρίμπορ Κούριτς.
Στο βιβλίο «Αντρες που μισούν τις γυναίκες», η Λόρα Μπέιτς, ιδρύτρια του ιστότοπου «Σχέδιο: Καθημερινός Σεξισμός», προειδοποιεί για τον αντίκτυπο που έχουν αυτοί οι σκοτεινοί ψηφιακοί χώροι μέσα από τους οποίους κοινωνικοποιούνται και οικοδομούν την ταυτότητά τους οι νέοι. «Το πιο ανησυχητικό σε αυτή την αντίδραση είναι ότι διευκολύνεται από την τεχνολογία και τους αλγορίθμους με τρόπο πρωτόγνωρο, προσδίδοντας στα κοινωνικά δίκτυα την ικανότητα να λειτουργήσουν σαν ένα είδος μηχανής ριζοσπαστικοποίησης των μαζών, αντιστρέφοντας την πραγματικότητα, βομβαρδίζοντας με αντιφεμινιστικές θεωρίες συνωμοσίας, fake news και ψεύτικες στατιστικές ένα ευρύτατο κοινό. Η ριζοσπαστικοποίηση τόσων νέων αντρών είναι ένα αόρατο πρόβλημα, που δημιουργεί μια ωρολογιακή βόμβα για το μέλλον».
Χριστίνα Πάντζου
