Δημήτρης Ψαρράς

Ο Καλαϊτζής διέθετε ένα απίστευτα πληθωρικό ταλέντο και ένα σπινθηροβόλο χιούμορ που δεν τον εγκατέλειψαν ούτε στις δύσκολες τελευταίες μέρες της δοκιμασίας. Αλλά πάνω απ’ όλα υπήρξε μια εξαιρετικά σπάνια προσωπικότητα της Αριστεράς. Στρατεύθηκε στις γραμμές της από παιδί ακόμα και δεν έπαψε να εμπνέεται από τις ιδέες του ανθρωπισμού και της κατάργησης της εκμετάλλευσης ακόμα και όταν πολλοί απ’ τη γενιά του απογοητεύθηκαν και στράφηκαν σε άλλες κατευθύνσεις. Οχι ο Γιάννης. Αυτό βέβαια καθόλου δεν σημαίνει ότι αφέθηκε να μεταβληθεί κι αυτός σε έναν απλό υποστηριχτή κάποιου γραφειοκρατικού κομματικού μηχανισμού της Αριστεράς. Ούτε στιγμή δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ο Γιάννης μέχρι τέλους υπηρετούσε της αξίες και το όραμα μιας σύγχρονης Αριστεράς, αρνούμενος να ενταχθεί σε κάποιο καλούπι που δεν του ταίριαζε. Γι’ αυτό και πολλές φορές σοκάριζε τον αριστερό συντηρητισμό με σκίτσα που κάποια τα θεωρούσαν «αναρχικά» (με στόχο την αστυνομική βία και την εκκλησιαστική περιουσία) ή πολύ τολμηρά και ταυτόχρονα επέμενε σε έναν επαναστατικό «πραγματισμό» που για κάποιους άλλους (εκείνους που σατίριζε ως «πολύ αριστερούς») θύμιζε «αναθεωρητισμό». Ωστόσο, με μια αξιοθαύμαστη οξυδέρκεια ο Καλαϊτζής επέλεξε τα πιο σημαντικά ζητήματα της περιόδου της κρίσης και τα παρουσίασε με τη δική του αριστερή οπτική, πηγαίνοντας συχνά κόντρα στο ρεύμα. Ξεγύμνωσε την υποκριτική και απάνθρωπη λεοντή των μνημονιακών υποχρεώσεων, και εξευτέλισε τη ναζιστική Χρυσή Αυγή και τους κολαούζους της. Και κυρίως ανέδειξε την ανθρωπιστική πλευρά του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, με μια σειρά σπαρακτικών εικόνων που μας στοιχειώνουν από τη στιγμή που τις αντικρίσαμε Είχα την τύχη να συνυπάρξω μαζί του σε έντυπα από την εποχή της Μεταπολίτευσης. Από τον «Θούριο» του Ρήγα Φεραίου το 1974, στον «Σχολιαστή» της δεκαετίας του 1980 και στην «Ελευθεροτυπία» από το 1990.

Οι ιστορικοί συνηθίζουν να καταφεύγουν στις αναμνήσεις του Γκράτσι, προκειμένου να ανασυστήσουν τον διάλογο των δύο ανδρών. Τους παρασέρνει προφανώς το γεγονός ότι ο ίδιος ο επιμελητής του «Ημερολογίου» του Μεταξά παραπέμπει στον Γκράτσι για τις κρίσιμες λεπτομέρειες. Σε υποσημείωση κάτω από την εγγραφή του «Ημερολογίου» της 28ης Οκτωβρίου διαβάζουμε: «Σύμφωνα με την αφήγηση του Γκράτσι, η φράσις που του είπε ο Μεταξάς αφού διάβασε τη διακοίνωση ήταν ακριβώς η εξής: “Alors, c’ est la guerre”, δηλαδή: “τότε είναι πόλεμος”» (Ιωάννης Μεταξάς, «Το προσωπικό του ημερολόγιο», επιμ. Φαίδων Βρανάς, εκδ. Ικαρος, Αθήνα 1960, σ. 516). Αλλά οι αναμνήσεις του Γκράτσι που εμφανίζονται εδώ ως πηγή περιλαμβάνονται στο βιβλίο του που εκδόθηκε μετά τον πόλεμο και είχε τη σαφή σκοπιμότητα να απαλλαγεί ο ίδιος από την ευθύνη της συνεργασίας με το μουσολινικό καθεστώς. Το βιβλίο μεταφράστηκε πολύ αργότερα στα ελληνικά («Η αρχή του τέλους. Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος», εκδ. Εστία, Αθήνα 1980). Και σ’ αυτό περιγράφεται με σαφήνεια η συμβιβαστική τάση του καθεστώτος Μεταξά απέναντι στις προκλήσεις της φασιστικής Ιταλίας (σ. 131), ενώ αναλύεται και το γεγονός ότι «η Ελλάδα, όχι μόνο τήρησε άψογη ουδετερότητα, αλλά ότι ενδεχομένως, σε μερικές περιπτώσεις, ερμήνευσε τις υποχρεώσεις της ουδετερότητας κατά τρόπο μάλλον ευνοϊκότερο παρά δυσμενή για μας» (σ. 153). Ο Γκράτσι φροντίζει να αποσείσει κάθε προσωπική ευθύνη, αλλά δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για το ότι η επίθεση ήταν ειλημμένη απόφαση: «Η πρεσβεία μέχρι τελευταίας στιγμής ετηρήθη στο σκοτάδι για τις πραγματικές προθέσεις της κυβερνήσεως, ώστε να βαυκαλίζεται με την ελπίδα ότι η ιδέα της επιθέσεως κατά της Ελλάδος ή δεν υπήρξε ποτέ ή είχε εγκαταλειφθεί» (259). Και ακόμα πιο κατηγορηματικά: «Τα πάντα είχαν υπολογισθεί ώστε ο πόλεμος να καταστεί αναπόφευκτος» (274).

Μια σοβαρή παρενέργεια της επιλογής του Χρήστου Στυλιανίδη από τον πρωθυπουργό για την κάλυψη της θέσης του υπουργού Πολιτικής Προστασίας είναι ασφαλώς ότι για πρώτη φορά τοποθετείται σε υπουργική θέση ένα ενεργό πολιτικό στέλεχος άλλης χώρας. Ασφαλώς ήταν άστοχη η τοποθέτηση του εκδότη της εφημερίδας «Documento» κ. Βαξεβάνη, ο οποίος σε μια πρώτη ανάρτηση ειρωνεύτηκε την επιλογή του πρωθυπουργού («11 εκατ. Ελληνες, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ο Μητσοτάκης θα ανακοινώσει για υπουργό Πολιτικής Προστασίας, υπουργό απ’ το εξωτερικό, χωρίς ελληνική ιθαγένεια. Δεν του κάνει κανένας στη χώρα ή δεν δέχεται κανένας;»). Ακολούθησε παρέμβαση της Ελενας Ακρίτα, η οποία ορθώς χαρακτήρισε «φάουλ» αυτή την τοποθέτηση και θύμισε ότι «στην Ελλάδα έχουν υπουργοποιηθεί ήδη δυο Κύπριοι ο πατέρας μου Λουκής Ακρίτας με την Ενωση Κέντρου και ο Γιάννος Κρανιδιώτης με το ΠΑΣΟΚ» και ότι «οι δυο παρήγαγαν έργο σπουδαίο και τίμησαν και την Ελλάδα και την Κύπρο». Ποιος αμφιβάλλει; Και ο ίδιος κ. Βαξεβάνης αναδιπλώθηκε: «Οι Ελλαδίτες και η πλειοψηφία των Κυπρίων είναι Ελληνες. Ωστόσο Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν ανεξάρτητα κράτη. Ο Λουκής Ακρίτας από τη δεκαετία του 1930 είχε πολιτογραφηθεί Ελληνας της Ελλάδας. Ζούσε στην Ελλάδα, ίδρυσε αντιστασιακή οργάνωση επί Κατοχής και εξελέγη βουλευτής. Ο Κρανιδιώτης επίσης έζησε και πολιτεύτηκε στην Ελλάδα». Η διαφορά στην παρούσα περίπτωση είναι ότι και οι δύο είχαν πολιτογραφηθεί Ελληνες προτού αναλάβουν υπουργικά καθήκοντα και είχαν πολιτευτεί επί χρόνια στην Ελλάδα. Εδώ έχουμε την άμεση μεταφορά ενός στελέχους από την κυπριακή στην ελληνική κυβέρνηση. Γι’ αυτό τον λόγο το ζήτημα που προκύπτει από την υπουργοποίηση του κ. Στυλιανίδη παραμένει. Η απόφαση του πρωθυπουργού έρχεται σε σύγκρουση με την πολιτική γραμμή που ακολουθούν οι ελληνικές (και οι κυπριακές) κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Οχι τάχα επειδή είναι «ξένος» όποιος είναι Ελληνοκύπριος, αλλά επειδή η πάγια αυτή γραμμή επιμένει στη θέση ότι η Κύπρος είναι ένα αυτόνομο κράτος και όχι παράρτημα της Ελλάδας. Οσο κι αν δεν το καταλαβαίνουν οι οπαδοί του Γρίβα και του Σαμψών, η ταύτιση του στενού πυρήνα των δύο κρατών υπονομεύει την ανεξαρτησία της Κύπρου και οδηγεί σήμερα στη λογική της διχοτόμησης.

Δεν είναι βέβαια πρώτη φορά που στελέχη της Ακροδεξιάς «αξιοποιούνται» σε κυβερνήσεις της Ν.Δ. Μόνο που η «αξιοποίηση» αυτή περιοριζόταν συνήθως στην ανάθεση απλών διαχειριστικών καθηκόντων ή και μόνο την ψηφοθηρική ένταξή τους στους εκλογικούς συνδυασμούς του κόμματος. Κατά καιρούς είχαμε προσχωρήσεις στη Ν.Δ. από ακροδεξιά σχήματα (λ.χ. την Εθνική Παράταξη) ή βασιλόφρονες, αλλά πάντοτε σε δεύτερους ρόλους και αφού πρώτα είχαν δηλώσει υποταγή στον εκάστοτε αρχηγό του κόμματος. Και όταν έφτασε η στιγμή που η ακροδεξιά τάση εντός του κόμματος αισθάνθηκε αρκετά ισχυρή ώστε να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο, ο Κώστας Καραμανλής υποχρεώθηκε να δείξει την πόρτα της εξόδου στον Γιώργο Καρατζαφέρη που επιδίωκε τη θεσμοποίηση της ακροδεξιάς πτέρυγας στο κόμμα με το όνομα «Νέα Ελπίδα» και μέλη της τους χουντικούς, τους βασιλικούς και τους χρυσαυγίτες. Σε όλο αυτό το διάστημα, η Ν.Δ. διατηρούσε, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων, την απόστασή της από την Ακροδεξιά. Ακόμα και όταν εντάχθηκαν στις γραμμές της επί αρχηγίας Σαμαρά οι Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης, αλλά και Βελόπουλος, η δικαιολογία ήταν ότι υπήρχε το εθνικό ζήτημα που ονομαζόταν «μνημόνιο» και ότι σ’ αυτόν τον τομέα τα στελέχη αυτά είχαν διαπρέψει. Είναι γεγονός, άλλωστε, ότι η παρουσία του ΛΑΟΣ στην εθνική διακυβέρνηση είχε ήδη καθαγιαστεί με την παρουσία του κόμματος Καρατζαφέρη στην τρικομματική του Λουκά Παπαδήμου, δίπλα στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Αλλά αυτό που συμβαίνει σήμερα με τον κ. Μητσοτάκη δεν έχει πραγματικά προηγούμενο. Η ανάθεση τριών νευραλγικών υπουργικών πόστων στα τρία στελέχη του ΛΑΟΣ που κληρονόμησε η Ν.Δ. δίνει τον τόνο στη σημερινή διακυβέρνηση και σημαδεύει την οριστική μετάλλαξη του κόμματος, κάτι για το οποίο μας είχε προϊδεάσει η προκλητική εξύμνηση της χούντας και του Παπαδόπουλου από τον προσωπικό συνεργάτη του πρωθυπουργού και ταμία του Ιδρύματος Μητσοτάκη αλευροβιομήχανο Κωνσταντίνο Λούλη. Βέβαια, οι τρεις υπουργοί κάνουν ότι δεν θυμούνται το παρελθόν τους και ξορκίζουν το κόμμα στο οποίο αναδείχθηκαν, εμφανιζόμενοι ως οπαδοί της… ΕΡΕ. Δεν είναι, όμως, καθόλου πειστικοί. Δεν πείθει ούτε η όψιμη αυτοκριτική για το σκληρό αντισημιτικό τους παρελθόν, εφόσον δεν πρόκειται για πραγματική αναθεώρηση των πολιτικών τους θέσεων, αλλά απλά για μια δημόσια δήλωση προς το κράτος του Ισραήλ. Οι υπόλοιπες ακροδεξιές τους θέσεις βγαίνουν αυθόρμητα κάθε τόσο στην επιφάνεια. Και μια τελευταία παρατήρηση. Πού πρέπει να αποδοθεί η σύμπτωση ότι και οι τρεις ακροδεξιοί υπουργοί θεωρήθηκαν από την ηγεσία της Ν.Δ. κατάλληλοι κατά περιόδους για να αναλάβουν τον χώρο της υγείας; Θυμίζω ότι ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Μάκης Βορίδης τοποθετήθηκαν στη θέση αυτή από τον Αντώνη Σαμαρά. Μάλιστα, ο δεύτερος διαδέχτηκε τον πρώτο.

Αυτό που ενοχλεί την κυβέρνηση στο Πόρισμα Γκολντάμερ είναι ότι στηρίζεται στην ανάπτυξη μηχανισμών ενός κοινωνικού κράτους, αναφέρεται στην ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας και αποκλείει τις λύσεις ενός γραφειοκρατικού προσωποκεντρικού συστήματος που αδυνατεί να συντονίσει τους δεκάδες ασύμβατους μηχανισμούς. Εξάλλου το Πόρισμα αποδίδει το πρόβλημα στην Ελλάδα μεταξύ άλλων και στο γεγονός ότι έχει υιοθετηθεί ένα «μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που αντιλαμβάνεται τον δασικό χώρο ως γεωτεμάχιο και όχι ως παραγωγικό πόρο» (σ. 141).

Η Αριστερά ήταν έτοιμη να δεχτεί μια τέτοια συστράτευση, όπως φαίνεται από τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και του ΚΚΕ. Ο λόγος είναι προφανής. Συστατικό στοιχείο στην ιδεολογία της Αριστεράς είναι η προάσπιση των πολλών, η συλλογική κινητοποίηση και το δημόσιο συμφέρον. Στον αντίποδα, ο δεξιός νεοφιλελευθερισμός προκρίνει το συμφέρον του ατόμου και της ιδιωτικής επιχείρησης. Οταν πρότεινε ο Αλέξης Τσίπρας να καταβληθούν προσπάθειες για την κατάργηση της πατέντας των εμβολίων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανατρίχιασε και κατέφυγε σε φτηνές ειρωνείες, που βέβαια υποχρεώθηκε να τις καταπιεί, μετά την τοποθέτηση του προέδρου Μπάιντεν. Και μόλις κατέστη φανερό ότι η εκστρατεία εμβολιασμού χωλαίνει, ο πρωθυπουργός δεν δίστασε να μιλήσει για «υγειονομικό σαμποτάζ» εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ, υπονοώντας ότι η αξιωματική αντιπολίτευση βρίσκεται πίσω από τις κινητοποιήσεις εναντίον των εμβολίων, γεγονός βέβαια απολύτως ψευδές. Μοναδικό επιχείρημα της κυβέρνησης παρέμεινε η μεσοβέζικη στάση του Παύλου Πολάκη, που όμως αμέσως απαντήθηκε από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο: «Στη Βουλή, τον ΣΥΡΙΖΑ τον εκπροσωπώ εγώ ως πρώτος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος. Να το κάνω, λοιπόν, ξεκάθαρο. Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ είναι υπέρ του εμβολιασμού. Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν μπορεί να αντικαταστήσει κανένα φάρμακο τον εμβολιασμό. Οσοι πιο πολλοί και πολλές εμβολιαστούν άμεσα, τόσο το καλύτερο για τη χώρα». Αυτό που δεν μπορεί να κρύψει η κυβέρνηση είναι το γεγονός ότι οι όποιες επιτυχίες της εμβολιομαχίας στη χώρα μας οφείλονται κυρίως στις δικές της αστοχίες αλλά και σε μια σειρά μικροκομματικών χειρισμών, με τελευταία περίπτωση την άκοπη επίδειξη πυγμής απέναντι σε αδύναμους πολίτες και την επίκληση της απειλής απολύσεων. Αλλά το παρελθόν εκδικείται. Και όσο κι αν δεν θέλει να το παραδεχτεί η κυβέρνηση, αυτοί που πρωταγωνιστούν στο αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι που χάιδευε πριν από τρία χρόνια στα «μακεδονικά» συλλαλητήρια κατά της Αριστεράς. Πίσω έχει ο Βουκεφάλας την ουρά.

Η επίμαχη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ το 2012 περιλαμβάνει στο σκεπτικό της την ακόλουθη ανάλυση: «Δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ο συνταγματικός νομοθέτης είχε τη βούληση να απαγορεύσει τη χρησιμοποίηση αναδασωτέων εκτάσεων ακόμη και για σκοπούς ιδιαίτερης σημασίας για το δημόσιο συμφέρον, αφού η απαγόρευση θα είχε ως συνέπεια να καταστεί αδύνατη η ικανοποίηση υπέρτερων δημόσιων σκοπών, λόγω του γεγονότος ότι προηγήθηκε καταστροφή της δασικής βλάστησης, που ενδεχομένως, μάλιστα, να προκλήθηκε, με σκοπό τη ματαίωση του έργου. Ως εκ τούτου [η ρύθμιση του άρθρου 117.3] είναι ερμηνευτέα στο πλαίσιο του επιδιωκόμενου με τη διάταξη του άρθρου 24 παρ. 1 σκοπού, [επομένως] δεν αποκλείεται η θέσπιση από τον νομοθέτη ρυθμίσεως, διά της οποίας παρέχεται η δυνατότητα σε εξαιρετικές περιπτώσεις να εγκριθεί επέμβαση σε έκταση που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα, ακόμη και πριν ανακτήσει τη δασική μορφή της». Το υπονοούμενο που αφήνει αυτή η ανάλυση είναι σαφές: η συνταγματική αντίφαση αποδεικνύεται προβληματική, εφόσον μπορεί κάποιος εμπρησμός να προκαλείται με στόχο τη ματαίωση ενός έργου, το οποίο θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του άρθρου 24.1 αλλά όχι του 117.3! Ας ληφθεί υπόψη ότι την περίοδο που συνεδρίασε η Ολομέλεια του ΣτΕ που εξέδωσε την απόφαση 2499/2012 ήταν πρόσφατα τα βίαια επεισόδια της Κερατέας και οι συγκρούσεις των ΜΑΤ με κατοίκους που διαφωνούσαν για τη χωροθέτηση ΧΥΤΑ στην περιοχή τους. Ηταν τότε που ο κ. Βορίδης (Φεβρουάριος 2011) συμβούλευε τους εξεγερμένους κατοίκους να φτάσουν μέχρι το τέλος τις κινητοποιήσεις τους, ειρωνευόταν τις συζητήσεις για εμπρησμούς με φωτοβολίδες και προπάνιο και προσέφερε τη νομική του αρωγή: «Εάν θεωρείτε ότι χρειάζεται και κάποια ανάγκη νομικής στήριξης, θα μου το πείτε». Τη σύνδεση αυτή μας θυμίζει η Θεοδότα Νάντσου, διευθύντρια περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF: «Για την Ιστορία, ήμουν στο ακροατήριο όταν δικάστηκε η πολύκροτη αυτή υπόθεση. Οι δικαστές έλαβαν αυτή την απόφαση ύστερα από συζήτηση που αφορούσε και το “κίνητρο” που έχει κάποιος να κάψει έκταση για να σαμποτάρει ένα έργο, προβληματισμός ο οποίος εκφράστηκε από δικαστές και σε άλλη δίκη. Είχαν προηγηθεί τα επεισόδια σε περιοχές της Αττικής κατά της κατασκευής χώρων ταφής απορριμμάτων. Με την απόφαση αυτή, αφαιρείται κάθε κίνητρο εμπρησμού που να αφορά αιολικά (υπέρ ή κατά της χωροθέτησής τους) σε εκτάσεις που έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες»

Ν. Βούτσης: «Ο Μητσοτάκης, από την περίοδο που βρισκόταν στην αντιπολίτευση και ως απλός υπουργός της κυβέρνησης Σαμαρά είναι βασικός φορέας της άποψης ότι η διαμαρτυρία με το τρικάκι σε σχέση με τη μολότοφ και η μολότοφ σε σχέση με τις τρομοκρατικές ενέργειες και τις δολοφονίες είναι μια ώρα δρόμος». Πρόκειται δηλαδή για την αμερικανική θεωρία της «μηδενικής ανοχής»; «Εχει διατυπωθεί αυτή η άποψη επανειλημμένα στη Βουλή σε συζητήσεις. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, είναι ίδια η παρανομία εκείνων που ήρθαν και έριξαν τρικάκια για την Ηριάννα και τον Περικλή, με όσα έκανε ο Κουφοντίνας ή ο Μαζιώτης. Το βλέπουν ως ένα πακέτο. Αλλά αυτό είναι εκτός του πλαισίου της δημοκρατίας. Και βεβαίως αυτές οι πολιτικές ομάδες χαϊδεύουν ή εκπροσωπούν αυτή την αντίληψη. »Αντιμετωπίζουν δηλαδή τη Μεταπολίτευση ως μια μεγάλη παρένθεση και μέσα σ’ αυτήν θέλουν να βάλουν ως μια δεύτερη παρένθεση την υπερδεκαετή πλέον κρίση, για να νομιμοποιήσουν τον εαυτό τους, ενώ αυτοί είναι οι θύτες που έφεραν τη χώρα στο αδιέξοδο. Υποστηρίζουν ότι αυτό υπήρξε αποτέλεσμα ενός αλόγιστου τρόπου με τον οποίο είχε συμπεριφερθεί η ελληνική κοινωνία και αυτοί δεν έχουν ευθύνη ως πολιτικές δυνάμεις και ως πρόσωπα. Κυρίως αυτό που τους ενδιαφέρει είναι μια τρίτη παρένθεση, που είναι η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ». »Είναι χαρακτηριστικές οι στιγμές μέσα στο Κοινοβούλιο, του πότε έχει αντιδράσει ενθουσιωδώς η κοινοβουλευτική ομάδα της Ν.Δ. Η πιο χαρακτηριστική ήταν η ομιλία του Σαμαρά για τη συμφωνία των Πρεσπών, στην οποία ο Σαμαράς είχε φτάσει στο σημείο να αμφισβητήσει και το Βουκουρέστι. Αλλά και ο Μητσοτάκης ξεσήκωσε τρεις φορές την κοινοβουλευτική του ομάδα, που τον χειροκροτούσε όρθια. Η μία είναι η επίθεση στον Τσίπρα, ότι δεν ανήκει η Αντίσταση στην Αριστερά, η δεύτερη είναι για το Πολυτεχνείο και η τρίτη ότι δεν είναι τα ΑΕΙ άβατο της Αριστεράς. Και στις τρεις αυτές στιγμές σηκώθηκε σύσσωμη η κοινοβουλευτική ομάδα της Ν.Δ. και χειροκροτούσε. Αλλοι από ενοχές, επειδή δεν συμμετείχαν σ’ αυτά τα γεγονότα, άλλοι επειδή θέλουν να τρίψουν τη μούρη της Αριστεράς. »Αυτά που γράφουν λ.χ. ο Στέφανος Κασιμάτης ή ο Μουμτζής είναι στον πυρήνα αυτής της λογικής, ότι δηλαδή ήρθε ο καιρός να τρίψουμε τη μούρη της Αριστεράς κι αυτό το κάνει καλύτερα από όλους ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Και δεν το κάνει –όπως νομίζουν μερικοί– στο κόμμα διά του Βορίδη ή του Πλεύρη. Δεν το κάνει δηλαδή “χουντοποιώντας” την παράταξη. Το κάνει με δική του ατζέντα. Αυτούς τους έχει απλώς ως χρήσιμους για ένα ακροατήριο, το οποίο αποδεσμεύεται από τη Χρυσή Αυγή και την οργανωμένη Ακροδεξιά. Δεν τους έχει ανάγκη ως προς αυτό. Είναι ο ίδιος που ηγείται σ’ αυτό το εγχείρημα. Είναι η δική του άποψη. Είναι η άποψη ενός ανθρώπου που έχει μεγαλώσει μέσα στη γυάλα, έχει ζήσει μόνο στο εξωτερικό, το ίδιο έχει επιλέξει και για τα παιδιά του. Είναι η γραμμή Ψυχικό-Κηφισιά-Κολέγιο-Χάρβαρντ».

Ο πρώτος που γνώριζε την ασυλία που θα του παρείχε η συνταγματική προστασία της μορφής «κόμμα» ήταν ο ίδιος ο ιδρυτής και ισόβιος αρχηγός της Χρυσής Αυγής, ο Νικόλαος Μιχαλολιάκος, ο οποίος έσπευσε να υποβάλει αίτηση για ίδρυση κόμματος στον Άρειο Πάγο, με την ονομασία «Λαϊκός Σύνδεσμος» από το 1983, πολύ προτού διανοηθεί να κατεβάσει την οργάνωσή του σε εκλογές, κάτι που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά μόλις έντεκα χρόνια αργότερα, στις Ευρωεκλογές του 1994. Αυτή η έμπνευση του στενού πυρήνα της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής λειτούργησε ως πραγματική ασπίδα όλα αυτά τα χρόνια. Και παρά το γεγονός ότι άρχισαν να πληθαίνουν οι επιθέσεις των ομάδων κρούσης της Χρυσής Αυγής με στόχους εκείνους που θεωρούσαν οι ναζιστές «εχθρούς» ή «υπανθρώπους», η ηγεσία έμενε στο απυρόβλητο, εφόσον οι διωκτικές αρχές είχαν επαναπαυθεί στη θεωρία ότι οφείλουν να αναζητούν μόνο τους αυτουργούς των εγκλημάτων και όχι την τυχόν ευθύνη της ηγεσίας. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 η Αριστερά ζητούσε να διερευνηθεί στο σύνολό της η Χρυσή Αυγή. Με ερωτήσεις τους στη βουλή, οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ και του τότε Συνασπισμού το ζητούσαν επιτακτικά αλλά έπαιρναν μονίμως την απάντηση ότι «οι ιδέες δεν διώκονται», μόνο «οι πράξεις μπορούν να ελεγχθούν». Αυτή ήταν η καταφυγή των χρυσαυγιτών μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013. Με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και το λαϊκό ξεσηκωμό που προκάλεσε, βρέθηκαν για πρώτη φορά οι κυβερνώντες μπροστά στην ανάγκη να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα κατά μέτωπο. Τότε ήταν που ακολουθήθηκε η -προ ενός έτους- υπόδειξη του καθηγητή Νίκου Αλιβιζάτου και διερευνήθηκε το ενδεχόμενο να εμπίπτει η Χρυσή Αυγή στις διατάξεις του άρθρου 187.1 Π.Κ., του «αντιτρομοκρατικού» δηλαδή νόμου που θεσπίστηκε το 2001 και μ’ αυτό δικάστηκαν οι συλληφθέντες της «17 Νοέμβρη».

Αν κάτω από τις ασφυκτικές συνθήκες των μνημονίων ο ΣΥΡΙΖΑ κατόρθωσε να έχει στον νου του τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, αν πέτυχε να εφαρμόσει κάποιες από τις αρχές του στο επίπεδο των δικαιωμάτων και της ισοπολιτείας, αν, τέλος, τόλμησε να επιλύσει ζητήματα εξωτερικής πολιτικής που δηλητηρίαζαν όλη την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μας επί δεκαετίες, τώρα θα πρέπει να είναι έτοιμος για το επόμενο βήμα. Την προώθηση ενός πειστικού σχεδίου για το αύριο της χώρας, με βάση τις ανάγκες των πολλών. Ετοιμο μοντέλο γι’ αυτό το πολιτικό σχέδιο δεν υπάρχει, αλλά η δημιουργία του δεν είναι μόνο ελληνική αλλά ευρωπαϊκή αναγκαιότητα.