Κίμπι

Και ξαφνικά όλοι αποφάσισαν να γίνουν ειλικρινείς. Τρομακτικά ειλικρινείς. Να μας πουν την αλήθεια, όσο…

    Με τον κίνδυνο να αποταχθώ από τις τάξεις των κατά τεκμήριο μαρξιστών, να…

Επιστρέφουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στα βασικά. Στα στοιχειώδη της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρέπει να αποκολλήσουμε τον…

«Κλινκ, κλινκ! Κλινκ, κλινκ!». Τι ώρα να είναι; Στη βαθιά φάση ύπνου REM οι ήχοι…

Είμαστε στο φτωχότερο 50%, είμαστε ο «πάτος» του παγκόσμιου εισοδήματος (bottom δεν το λένε στα αγγλικά;). Και η σημερινή αδυναμία να πληρώσουμε το ρεύμα, το αέριο, τα τέλη κυκλοφορίας, τα ασφάλιστρα, τα δάνεια, τις οφειλές στην εφορία κι ένα καλάθι βασικών αγαθών, το γεγονός ότι οι περισσότεροι από μας αναγκαζόμαστε να κόψουμε ακόμη και τις μικρές πολυτέλειες μιας εβδομαδιαίας εξόδου και δεν διανοούμαστε να γεμίσουμε το ρεζερβουάρ είναι μια χειροπιαστή ερμηνεία τού πώς μπορεί να είναι αυτή η περίεργη κατά Μαρξ απόλυτη εξαθλίωση. Αυτή που μέχρι πρότινος για τους περισσότερους από μας ήταν ένα θλιβερό θέαμα της κατάστασης άλλων, παρακολουθούμενο πάντως από την ασφάλεια του καναπέ της σχετικής εξαθλίωσής μας.

Αν ανακεφαλαιώσουμε τη διετή διαχείριση της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης –τη διαχείριση του πρώτου πραγματικά παγκόσμιου γεγονότος στην ιστορία της ανθρωπότητας–, θα καταλήξουμε στο θλιβερό συμπέρασμα ότι μια εκ πρώτης όψεως μονοδιάστατη και μονοσήμαντη κρίση, στην οποία τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο θα είχε η επιστήμη, το μικροσκόπιο και η βιολογία, στα χέρια του Λεβιάθαν εξελίχθηκε σε μια καθολική κρίση. Δεν υπάρχει σφαίρα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής που να μην έχει περιέλθει σε κατάσταση κρίσης. Από τα συστήματα υγείας μέχρι την εφοδιαστική αλυσίδα. Από τις τιμές των αγαθών μέχρι την αγορά εργασίας. Και από την ενεργειακή αγορά μέχρι τις γεωπολιτικές ισορροπίες της Γηραιάς Ηπείρου και όλου του πλανήτη. Δεν ήταν αναπόφευκτο να συμβεί αυτό. Ο Λεβιάθαν οδήγησε τον πλανήτη και τον εαυτό του στην εντατική γιατί στη θέση του ορθολογισμού της επιστήμης, με όλες τις βεβαιότητες και όλες τις αμφιβολίες της, έβαλε την κοινωνική μηχανική ως απόλυτο, σχεδόν μοναδικό εργαλείο αντιμετώπισης της κρίσης. Με αλλοπρόσαλλες επινοήσεις περιορισμών και απελευθερώσεων της κοινωνικής δραστηριότητας. Με σκοτσέζικα λουτρά λοκντάουν και πλήρους ασυδοσίας. Με απότομα κλεισίματα και αιφνιδιαστικά ανοίγματα της οικονομίας, Με εκρήξεις αισιοδοξίας περί τέλους της πανδημίας και βυθίσεις απαισιοδοξίας και κινδυνολογίας για ατέλειωτες μεταλλάξεις του κορονοϊού. Αλλά οι ιοί δεν καταλαβαίνουν από τη μεταφυσική του Λεβιάθαν. Τους είναι αδιάφορος ο βολονταρισμός και ο τυχοδιωκτισμός των πολιτικών ελίτ, οι αγωνίες τους για τους εκλογικούς κύκλους και τις ισορροπίες της εξουσίας. Στην εντατική η ζωή καθενός κρέμεται από ένα κουμπί. Ακόμη και η ζωή του Λεβιάθαν. Γιατί ακόμη και ο Χομπς τον αποκαλεί θεό, αλλά δεν παραλείπει να μας θυμίσει ότι είναι θνητός.

Η καθημερινή τελετουργία της ανακοίνωσης των αριθμών της πανδημίας, η καταγραφή του «πλεονάσματος θανάτων» που παράγει η Covid-19, έχει κι αυτή την αναπόφευκτη λειτουργία. Αν ο πρώτος θάνατος από κορονοϊό πριν περίπου 20 μήνες αναγγέλθηκε με πανικό και δέος, δίνοντας στον πρώτο νεκρό και τους λίγους που ακολούθησαν τον ελάχιστο σεβασμό που δικαιούνταν, ένα δίκαιο ξόδι για τις «αχρείαστες απώλειες» που θα ’λεγε κι ο κυνικός Μωυσής, οι σχεδόν 20.000 που ακολούθησαν μετατράπηκαν σε στατιστική. Η τρομακτική εξοικείωσή μας με την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα», που συνοδεύεται από υπογραμμίσεις για τη μεγάλη ηλικία ή την ιδιοτροπία των αδικοχαμένων να μένουν ανεμβολίαστοι, «καταλαμβάνοντας για εβδομάδες τα κρεβάτια των ΜΕΘ», καταλήγει σ’ έναν απάνθρωπο συμβιβασμό μας με μια υπόρρητη πολιτική «υπερβάλλουσας βιωσιμότητας»: κάποιοι περισσεύουν λόγω επιλογών, ηλικίας, πετριάς, πνευματικής υστέρησης, έλλειψης παραγωγικότητας, χαμηλών δεξιοτήτων, αδυναμίας να προσαρμοστούν στον γενναίο νέο κόσμο. Και κάποιοι αποφασίζουν ποιων οι ζωές τιμολογούνται τόσο χαμηλά, ώστε η χρησιμότητά τους εξαντλείται στην παραγωγή υπεραξιών θανάτου.

Και να σου, λοιπόν, οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι σφογγοκωλάριοί τους σε μια νέα πληθωριστική διαταραχή που δεν ξέρουν ακριβώς από πού τους ήρθε. Για την ακρίβεια, δεν ξέρουν ούτε πού θα τους πάει, ούτε πόσο θα κρατήσει. Επί πέντε τουλάχιστον μήνες ανοίγουν το στόμα και βγάζουν βατράχια: φταίει το ελατήριο και η εκρηκτική αύξηση της ζήτησης μετά την άρση των περιορισμών, άρα είναι πληθωρισμός ζήτησης, γι’ αυτό μην τολμήσει κανείς και ζητήσει μισθολογικές αυξήσεις γιατί καήκαμε. Οχι, όχι, φταίει που οι παραγωγοί δεν ήταν έτοιμοι και συγχρονισμένοι να ικανοποιήσουν τη ζήτηση, φταίει που μπλόκαρε η εφοδιαστική αλυσίδα, λείπουν τα αποθέματα, κάτι παίζει με τα καρτέλ των πρώτων υλών, άρα έχουμε πληθωρισμό της προσφοράς, αλλά και πάλι μέρος της λύσης είναι να μην επιτρέψουμε έναν «φαύλο κύκλο» μισθολογικών αυξήσεων που θα ενισχύσουν τις ανατιμήσεις. Αλλά, ντοντ γουόρι, το φαινόμενο θα είναι παροδικό, τα Χριστούγεννα θα έχουμε καθαρίσει. Ωχ, ήρθαν τα Χριστούγεννα! Μήπως εννοούσατε Χριστούγεννα του 2022, φωστήρες μου; Ναι, ναι, μάλλον οι ανατιμήσεις θα συνεχιστούν όλο το 2022, αλλά η Ομικρον μπορεί να μειώσει τον πληθωρισμό, μπορεί όμως και να τον αυξήσει (Γέλεν), ήτοι, αν δεν έχει συννεφιά, θα έχει λιακάδα, αν δεν βρέξει, μπορεί να χιονίσει. Αρα, ίσως είναι η ώρα για το υπερόπλο, να αυξήσουμε τα επιτόκια, να μαζέψουμε και τα ρετάλια της ποσοτικής χαλάρωσης και, τον νου σας, ρεμάλια, κόφτε τις βλακείες για αυξήσεις στους μισθούς, 1 ευρώ θα παίρνετε από αμοιβή, 2 ευρώ θα σας τρώει ο πληθωρισμός. Θα γίνει της Βαϊμάρης… Λοιπόν, εφόσον όλος αυτός ο εσμός της νομισματικής ορθοδοξίας έχει καταλήξει σε ένα τεράστιο φιάσκο «ορθολογικών» προβλέψεων και εκτιμήσεων, σε μια παταγώδη αποτυχία εργαλείων και αποφάσεων, γιατί να μη δοθεί μια ευκαιρία στην παράδοξη συνταγή του Σουλτάνου, που έχει κεφαλοκλειδώσει κεντρικούς τραπεζίτες και υπουργούς Οικονομικών για να μην επιτρέψει αύξηση των επιτοκίων; Εντάξει, δεν του βγαίνει μέχρι στιγμής, η λίρα είναι στα Τάρταρα, ο πληθωρισμός ανηφορίζει προς την κορυφή του Αραράτ, αλλά μήπως των άλλων τους βγήκε; Το τουρκικό ΑΕΠ τρέχει με 7,5%, η φτηνή λίρα φέρνει τουρισμό, οι ραντιέρηδες μπορεί να χάνουν τις καβάντζες τους, αλλά ο κόσμος τουλάχιστον δανείζεται σχετικά φτηνά, ο Αλλάχ δεν φαίνεται να βοηθάει πολύ τον Ερντογάν, αλλά δίνει ένα εύπεπτο επιχείρημα κατά της τραπεζικής τοκογλυφίας. Κι αν αυτό το ανορθολογικό μίγμα οδηγήσει σε κατάρρευση τον ίδιο, αλλά όχι και την τουρκική οικονομία, οι γείτονες θα έχουν πετύχει 2 σε 1. Στο κάτω κάτω, πώς ακριβώς προστάτεψαν εμάς ο οικονομικός «ορθολογισμός», το σταθερότερο νόμισμα του κόσμου -το ευρώ, ντε!- και ο αρνητικός πληθωρισμός της προηγούμενης δεκαετίας από το τσεκούρωμα 50% σε μισθούς και εισοδήματα; Αλλάχ ακμπάρ!

Το γεγονός ότι το κατασκεύασμα που λέγεται αγορά, όπου τάχα ο ανταγωνισμός και ο νόμος προσφοράς-ζήτησης εξασφαλίζουν σύγκλιση προς τις «φυσικές τιμές» των αγαθών, απλώς δεν υπάρχει πια, δεν περνάει από το μυαλό των Νόμπελ της ανοησίας. Ούτε αγορά υπάρχει ούτε το πρόβλημα είναι τα καρτέλ που τάχα στρεβλώνουν τη λειτουργία της. Ή, αν σας σοκάρει αυτή η διατύπωση, όλη η παγκόσμια αγορά είναι ένα τεράστιο καρτέλ χρηματιστών που διαπραγματεύονται και καθορίζουν καθημερινά τις τιμές κάθε πρώτης ύλης, κάθε βασικού αγαθού και κάθε υπηρεσίας που είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Από το γάλα, το στάρι και τους σπόρους τομάτας που αφορούν το πιάτο μας, μέχρι το λίθιο, τον γραφίτη ή το ίνδιο που καθορίζουν την «πράσινη» και ψηφιακή βιομηχανία. Κι αν υποθέσουμε ότι η τομάτα σηκώνει ένα παζάρι στους πάγκους της λαϊκής από τους υποψιασμένους καταναλωτές, με τις σπάνιες γαίες τι ακριβώς θα γίνει; Ξέρει ο Αδωνις κανέναν να παίρνει στο μίνι μάρκετ της γειτονιάς τηλέφωνο (ή στο London Metal Exchange) και να παραγγέλνει; «Βάλε δέκα γραμμάρια κοβάλτιο και, πού ’σαι, απ’ το καλό, και δέκα δράμια νικέλιο, ναι, κυρ Στέφανε, θα το κάψουμε απόψε…». Δεν παίζει αυτό, σωστά; Η αγορά δεν πρόκειται να διορθώσει γιατί όχι μόνο η τιμή κάθε εμπορεύματος, αλλά ο ίδιος ο πληθωρισμός έχει γίνει πια ένα χρηματιστηριακό μέγεθος που καθορίζεται από το παιχνίδι επενδυτικών κεφαλαίων, επενδυτικών τραπεζών, κυνηγών του χρήματος, αγοραστών προθεσμιακών συμβολαίων και μέλλοντος. Αυτοί είναι το αόρατο χέρι της αγοράς. Και έχουν τον έλεγχο της τσέπης μας, της πείνας και της δίψας μας γιατί τους τον έχουν εκχωρήσει οι πολιτικές ηγεσίες. Αυτές που δηλώνουν ήσυχες για την παροδικότητα των ανατιμήσεων, αλλά ανήσυχες για ενδεχόμενες αυξήσεις στους μισθούς. Τι μισθούς και μπόνους παίρνουν για να λένε τέτοιες ανοησίες δεν θέλετε να ξέρετε.

Αν κι είναι μάλλον ακατόρθωτο να πεις κάτι που να ξεχωρίζει από τον χείμαρρο της κοινοτοπίας, η ταπεινότητά μου θα απέδιδε στον μεγάλο απόντα το χαρακτηριστικό που έπειτα από πέντε αιώνες επιβίωσης η σκληρή, νεοφιλελεύθερη εποχή εξαφανίζει βίαια: ο Μίκης είναι ένας από τους τελευταίους «Οικουμενικούς Ανθρώπους», μια ασθμαίνουσα, ετεροχρονισμένη ενσάρκωση του αναγεννησιακού Hominis Universalis (ονομαστική: Homo Universalis) που πάει κόντρα στον απόλυτο καταμερισμό εργασίας, αναιρεί τον κατακερματισμό του ανθρώπου και των ικανοτήτων του, υπερβαίνει τις διαιρέσεις της ανθρωπότητας και πασχίζει να αποκαταστήσει τη φυσική συνοχή κι ενότητά της. Μουσική και πολιτική, συγγραφή και οικονομία, τέχνη και κοινωνία, λόγος και έργο, σκέψη και δράση, θεωρία και πράξη, πατριωτισμός και διεθνισμός, σύγκρουση και συμφιλίωση, παράδοση και πρωτοπορία, αντίθεση και σύνθεση, καινοτομία και λαϊκότητα, ατομικότητα και συλλογικότητα, μια ακατάπαυστη κίνηση από το ένα στο άλλο. Οι άνθρωποι που καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα σύνορα ανάμεσα σ’ αυτές τις κατηγορίες γίνονται μια προβολή ενός λαμπερού ανθρώπινου μέλλοντος. Και υποθέτω ότι αυτό εννοούσε ο Μίκης κρατώντας από τα «Μεγάλα Μεγέθη» της ζωής του την επιθυμία «να φύγει σαν κομμουνιστής». Το είχε ξαναγράψει άλλωστε ο ίδιος, το 1968, οδυνηρά και αυτοσαρκαστικά: «Αυτό που ήσουν κάποτε θα γίνεις ξανά./ Πρέπει να γίνεις, πρέπει να κλάψεις./ Ο εξευτελισμός σου να γίνει τέλειος./ Η εκπόρθηση να φτάσει ώς τις ρίζες των βουνών». Ζούμε στην εποχή της ριζικής εκπόρθησης και του τέλειου εξευτελισμού. Ελπίζουμε πως το μέλλον ανήκει στους Homines Universales.