Νέοι και πολιτική
Είναι γεγονός ότι οι νέοι έχουν σε μεγάλο βαθμό απορρίψει τα παραδοσιακά πολιτικά σχήματα, τόσο σε επίπεδο λόγου όσο και σε επίπεδο πρακτικών. Οι πολιτικές νεολαίες δεν έχουν τη δυναμική προηγούμενων δεκαετιών και αδυνατούν να συσπειρώσουν τις πραγματικά νεαρές ηλικίες, στην πλειονότητά τους οι νέοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τα κλασικά κείμενα πολιτικού στοχασμού και απέχουν σε μεγάλο ποσοστό από τις εκλογικές διαδικασίες. Σωστά όλα αυτά. Μήπως όμως η ανάγνωση αυτή μαρτυρά περισσότερα για τις δικές μας προσδοκίες, παρά για το ενδιαφέρον των νέων για την πολιτική; Να σταθούμε σε τρία σημεία:
Το πρώτο σημείο: Αν καταφέρουμε να αποστασιοποιηθούμε από το πεδίο των δικών μας εμπειριών και προσπαθήσουμε να ακούσουμε τους νέους και τις νέες όχι σε σχέση με αυτό αλλά μέσα στο πλαίσιο νοημάτων και δράσης που φτιάχνουν οι ίδιοι, η εικόνα θα αλλάξει. Θα παρατηρήσουμε τότε ότι όχι μόνο υπάρχουν πολιτικές ζυμώσεις στη νεολαία, αλλά υπάρχουν και πολλά ελπιδοφόρα μηνύματα για τη διαμόρφωση ενός νέου τρόπου να υπάρχουμε ως πολίτες του κόσμου. Είναι, για παράδειγμα, ενδιαφέρον ότι τα θέματα που κινητοποιούν τους νέους και γύρω από τα οποία καλλιεργείται ο πολιτικός λόγος, είτε εξ αρχής είτε πολύ γρήγορα ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και τους περιορισμούς τους. Οι συλλογικότητες που αναπτύχθηκαν γύρω από τα κινήματα των πλατειών, για παράδειγμα, είναι συλλογικότητες που σε μεγάλο βαθμό κινούνται με επιτυχία μεταξύ του εθνικού, του δια-εθνικού και του παγκόσμιου, τόσο σε επίπεδο θεματολογίας όσο και σε επίπεδο στοιχειώδους τουλάχιστον επικοινωνίας. Στην εξέλιξη αυτή, τόσο ως μέσο όσο και ως τρόπος διάχυσης και εξοικείωσης με καινούρια ρεπερτόρια εικόνων, συμβόλων και λόγου, έχουν συμβάλει βέβαια καθοριστικά το διαδίκτυο και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Εδώ είναι το δεύτερο σημείο που αξίζει να σταθούμε. Οι σημερινοί νέοι και νέες είναι αυτοί που γεννήθηκαν από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 έως τα πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας. Είναι, δηλαδή, παιδιά που δεν διανοούνται έναν κόσμο πριν το διαδίκτυο και την ψηφιακή εποχή. Η σκέψη και ο λόγος τους έχουν αναπτυχθεί με αναφορά στις νέες τεχνολογίες – σε πλαίσιο, δηλαδή, πολύ διαφορετικό από αυτό των μεγαλύτερων ηλικιών. Η γενιά του Instagram, του Facebook, του Snapchat, του Twitter, του Youtube και του Netflix είναι μια γενιά που λειτουργεί με διαφορετικές αναφορές, διαφορετική σχέση με την κειμενικότητα και διαφορετικούς χρόνους από τις προηγούμενες. Η εικόνα, η διάδραση, η ταχύτητα της μετάδοσης του μηνύματος, η πολλαπλασιαστικότητα και ο διαμοιρασμός είναι συγκροτητικά στοιχεία της νεανικής κουλτούρας σήμερα. Το ίδιο και οι πυκνές αναφορές στην ποπ κουλτούρα. Σκηνές και ήρωες από κόμιξ, κινηματογραφικές ταινίες και διαδικτυακές σειρές, ατάκες και συνθήματα, διαπλέκονται με την εμπειρία, την διαμεσολαβούν και εντάσσονται στην προσπάθεια κριτικής αποτίμησής της. Και οι σκέψεις τους μοιράζονται γρήγορα, με λόγο και εικόνα, όχι πια στους φίλους, το σχολείο ή τους παραδοσιακούς τόπους κοινωνικοποίησης (ή τουλάχιστον όχι μόνο σε αυτούς), αλλά στην παγκόσμια κοινότητα των νέων, το διαδίκτυο.
Και το τρίτο σημείο: οι σημερινοί νέοι είναι η πρώτη γενιά στην σύγχρονη ιστορία που γεννήθηκε και ενηλικιώθηκε σε μια εποχή μετα-ουτοπική. Μεγαλώνουν σε έναν κόσμο που η ελπίδα δεν μοιάζει προφανής, ούτε ως προς το περιεχόμενο ούτε προς την κατεύθυνσή της. Όχι μόνο δεν ήρθε το τέλος της ιστορίας με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά μαζί του κατέρρευσε και μια από τις μεγαλύτερες ουτοπίες του 20ου αιώνα, που τροφοδοτούσε με ελπίδα τα νεανικά κινήματα των μεταπολεμικών τουλάχιστον δεκαετιών. Και εδώ ίσως είναι το πιο κρίσιμο από τα στοιχεία που διαφοροποιεί τη σχέση των σημερινών νέων με την πολιτική συγκριτικά με αυτή των προηγούμενων γενιών. Ο πολιτικός λόγος των σημερινών νέων συμπυκνώνεται γύρω από την προσπάθεια αποτροπής του κακού: καταστροφή του πλανήτη, κρατική καταστολή, καταπίεση της διαφορετικότητας. Και το κάνουν καλά, αφού είναι μεγάλο το ποσοστό που διάγουν το βίο τους με βάση της επιλογές τους. Αυτό όμως που δεν έχουν είναι η ελπίδα ότι μπορεί ο κόσμος να αλλάξει ριζικά – η προσδοκία σε αυτό που φαντάζει αδύνατο.
