Δήμητρα Αθανασοπούλου

Το σύνδρομο FOMO -Fear of Missing Out εμφανίστηκε στη ζωή μας πριν από μια δεκαετία.…

Η περίπτωση των Τεμπών –της πλέον πολύνεκρης σιδηροδρομικής τραγωδίας στην ιστορία της χώρας- έχει πολλές…

Πόσο απέχουμε από τη δημιουργία ενός κόσμου πραγματικά προσβάσιμου σε όλους; Εχετε αναλογιστεί πόσο συχνά…

Ολα δείχνουν πως η κοινωνική οργάνωση της αγάπης συνεχίζει να ενισχύει την εξουσία των ανδρών πάνω στις γυναίκες. Αυτό, ωστόσο, δεν λειτουργεί μόνο εις βάρος των γυναικών. Πρόκειται για μια κοινή δυσκολία πέραν του φύλου, όπως έχει επισημάνει ο Πασκάλ Μπρικνέρ, καθώς η πατριαρχία κάνει μεταστάσεις. Ακόμα και στην παρακμή της συνεχίζει, ωστόσο, να εγκλωβίζει τις γυναίκες ακόμα και μέσα στο γλωσσικό σύστημα, δηλαδή στο συμβολικό πεδίο, πυροδοτώντας είτε την κακοποίηση του ασθενούς φύλου, είτε το σαμποτάζ του έρωτα. Αν ανατρέξουμε σε κάποιες μελέτες στα τέλη του 20ού αιώνα, θα διαπιστώσουμε πως η συντριπτική πλειονότητα κακοποιημένων γυναικών (75% του δείγματος) είχαν αναφερθεί σε έναν πατερναλιστικό τύπο ανατροφής. Αυτό διαπίστωσε η Αμερικανίδα συγγραφέας και φεμινίστρια Ρεμπέκα Γουόκερ πριν από μερικές δεκαετίες, εξηγώντας πως η υπακοή στις κοινωνικές φόρμες, η πρόσδοση αρνητικών ετικετών στις γυναίκες που δεν προσαρμόζονται, οι άκαμπτοι ρόλοι που επιφορτίζονται οι άνδρες και οι γυναίκες από τη γέννησή τους οδηγούν… Το παραπάνω συμπέρασμα δεν απέχει πολύ από εκείνο της Mona Chollet, η οποία το 2018 είχε υπογράψει το γαλλικό best seller «Sorcieres», υποκινούμενη από το κίνημα me too. Συγκεκριμένα η Γαλλίδα συγγραφέας ανέπτυξε τον εξής στοχασμό: «Πολλοί άντρες και γυναίκες που αναζητούν τη συναισθηματική ολοκλήρωση βρίσκονται αποδυναμωμένοι μπροστά στον τρίτο πρωταγωνιστή που εισβάλλει στο σαλόνι και στο κρεβάτι τους: την πατριαρχία». Η Chollet, διερευνώντας τις καθημερινές θέσεις και ταυτότητες που αναπτύσσουμε ασυνείδητα απέναντι στην αγάπη και στους αγαπημένους, μας δείχνει πως τελικά ναρκοθετούμε -ερήμην μας- τις ίδιες μας τις σχέσεις. Και θέτει το εξής ερώτημα: «Μπορεί να είναι κανείς φεμινιστής και να του αρέσει η βίαιη αρρενωπότητα του Χάρισον Φορντ στο “Indiana Jones”; Μπορεί να είναι κάποια λάτρης της ρομαντικής παράδοσης και των αισθηματικών μυθιστορημάτων εποχής και να απορεί γιατί τα σύγχρονα ερωτικά μοντέλα συνεχίζουν να βασίζονται στη γυναικεία υποτέλεια;». Στο «Ας επινοήσουμε ξανά την αγάπη» μπορούμε να διαπιστώσουμε, μέσα από απλά καθημερινά παραδείγματα, ποιο είναι το οικιακό μοντέλο σχέσεων και πώς θα μπορούσε να αλλάξει, ποια είναι η αναπαράσταση των φύλων και πώς θα μπορούσαμε να πάψουμε να εκπληρώνουμε τους έμφυλους ρόλους. Παράλληλα, μας καλεί να θυμηθούμε πως είμαστε όλοι φορείς οικείων και ανοίκειων στοιχείων που εντείνονται σε περιόδους κρίσης και πως η πατριαρχία δεν είναι παρά ένα κοινωνικό σύστημα που στηρίζεται στις σχέσεις δύναμης. Και όλοι μας, ως φορείς όψεων ετερότητας, κινδυνεύουμε να πέσουμε θύματα. Γιατί οι κακοποιητικές σχέσεις και οι ταχείς έρωτες των καταναλωτών σωμάτων και ηδονών είναι το αυτοάνοσο της καπιταλιστικής πατριαρχίας. Γιατί ο φόβος για το ανοίκειο… καραδοκεί ακόμα και στην πιο τρυφερή οικειότητα για να την τορπιλίσει. Και αν υπάρχει μια πιθανότητα να τα καταφέρουμε να βγούμε ζωντανοί και ενωμένοι μέσα από τις σχέσεις, είναι τα πρότυπα της ερωτικής αγάπης να πάψουν να εδράζονται στην όποια υποτέλεια.

Με την τρομοκρατική πράξη, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτό που ο Φρόιντ αποκαλεί «δυσφορία μέσα στον πολιτισμό». Ισλαμισμός και ναζισμός συναντώνται, εξάλλου, στην κοινή εναντίωσή τους προς τον πολιτισμό. Κοινός παρανομαστής, ο μηδενισμός. Στην πραγματικότητα οι τρομοκράτες, οι οποίοι ζητούν την αλλαγή μέσω της βίας και όχι μέσω του νόμου, «πλήττουν τη μετουσίωση ως τρόπο ενορμητικής ικανοποίησης που ταιριάζει στον πολιτισμό, στον καθαυτό πολιτιστικό δεσμό», όπως σημειώνει ο Ρετζινάλντ Μπλανσέ στις «Πολιτικές του Ψυχαναλυτή», ενώ η συλλογική συνύπαρξη βασίζεται στη μετουσιωτική απόλαυση του καθενός. Αν περιηγηθούμε στους τάφους των θυμάτων του εξτρεμισμού, θα διαπιστώσουμε πως αρκετά συχνά είναι άνθρωποι που παράγουν πολιτικό λόγο και πράξη μέσα από τις τέχνες και τα γράμματα. Οπως οι σκιτσογράφοι τoυ σατιρικού εντύπου Charlie Hebdo, ο καλλιτέχνης της ραπ Παύλος Φύσσας, ο Γάλλος ιστορικός Σαμουέλ Πατί, ο Πορτογάλος ηθοποιός Μπρουνό Καντέ. Μια ταυτότητα που δεν έχει οικουμενική διάσταση -φράση δανεική από τον Αλέν Μπαντιού- σημαίνει αποκλεισμός και διώξεις όσων δεν τη συμμερίζονται. Και η ψυχανάλυση μας βοηθά έτσι ώστε να μην υποχωρήσουμε μπροστά στο φάντασμα της όποιας ταυτότητας, έτσι ώστε να μπορούμε να υπερασπιστούμε μια πολιτική που προβάλλει τα δικαιώματα μιας απόλαυσης άλλης, πέραν της καταφυγής στη βία. Της όποιας μορφής βίας - θρησκευτικής ή πολιτικής που βρίσκεται στην υπηρεσία της ενόρμησης του θανάτου.