Μεταβάλλει η εκλογική τακτική του ΣΥΡΙΖΑ τη φυσιογνωμία του;
Ας ξεκαθαρίσουμε εξαρχής ότι καμία τακτική δεν είναι απολύτως συστημική ή αντισυστημική, αλλά αποτελούν ένα είδος διαλεκτικής ενότητας αντιθέτων. Μια εκλογική τακτική που προτείνεται εντός ενός δεδομένου πολιτικού πλαισίου, είναι έτσι και αλλιώς συστημική, αφού αποδέχεται τους κανόνες της πολιτικής αντιπαράθεσης που θέτει το πολιτικό σύστημα, το οποίο σύστημα στοχεύει στην αναπαραγωγή της κυριαρχίας του κεφαλαίου.
Για να είναι αντισυστημική, πρέπει η κατεύθυνση της να είναι τέτοια που να δημιουργεί τομές στο υπάρχον πολιτικό σύστημα, να μεταβάλλει τους όρους διεξαγωγής της πολιτικής πάλης και εν τέλει να αλλάζει το συσχετισμό των δυνάμεων υπέρ της εργασίας.
Μια επιτυχημένη στρατηγική δεν είναι νομοτελειακά βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε ανατροπή του συστήματος. Μπορεί, όπως η στρατηγική ΣΥΡΙΖΑ, να φέρει νίκες σε επιμέρους πεδία όπως οι εθνικές εκλογές, αλλά να χάσει την κρίσιμη μάχη στο διεθνικό πεδίο της ταξικής πάλης, επειδή ήταν ανεπαρκής σε αυτό το πεδίο.
Μια επιτυχημένη στρατηγική είναι ανατρεπτική, και απολύτως αντισυστημική, αν στο τελευταίο της στάδιο, έχει προκαλέσει τέτοιες ανατροπές στο διεθνές θεσμικό σύστημα αναπαραγωγής της κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου, έχει προκαλέσει τέτοιες μεταβολές ή ρήξεις στο αστικό κράτος, που επιτρέπουν στις δυνάμεις της εργασίας, και στον ή στους πολιτικούς της εκφραστές, να ανατρέψουν ολικά το σύστημα και να οικοδομηθεί μια νέα σοσιαλιστική κοινωνία.
Παραμένει ανοικτό το ερώτημα αν αυτό είναι εφικτό να γίνει σε μια χώρα δεύτερης ταχύτητας όπως η Ελλάδα, ή αν απαιτείται συντονισμός πολιτικών δυνάμεων σε χώρες πρώτης ταχύτητας ή κάτι άλλο, ώστε να είναι δυνατή η υπέρβαση του φράγματος που ορθώνουν οι αντίπαλες δυνάμεις.
Ο γρίφος της αντισυστημικής στρατηγικής
Η εικασία του Fermat ως μαθηματικό πρόβλημα διατυπώθηκε το 1637 και λύθηκε το 1995 από τον Andrew Wiles, 358χρόνια μετά. Στο μεταξύ, πολλοί κορυφαίοι μαθηματικοί είχαν ασχοληθεί με επιμονή, αλλά απέτυχαν. Ωστόσο, κάθε συμβολή από αυτούς ήταν πολύτιμη και βοήθησε στην τελική λύση του γρίφου. Ο γρίφος λύθηκε ως αναγκαίο επακόλουθο συλλογικής προσπάθειας.
Αν η ανθρωπότητα ξόδεψε 358 χρόνια και εκατοντάδες χιλιάδες προσπαθειών, για να λύσει ένα γρίφο, πόσα χρόνια και πόσες προσπάθειες άραγε χρειάζονται για να λυθεί ο γρίφος της επιτυχημένης αντισυστημικής στρατηγικής και τακτικής; Μην ξεχνάμε ότι από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848) ή την 1η Διεθνή (1864) απέχουμε κάπου 150 χρόνια. Και δεν είναι μόνο αυτό. Η εικασία Fermat ήταν κάτι στάσιμο, περίμενε αγέρωχη και σε προκαλούσε να την λύσεις. Ο γρίφος της στρατηγικής κατάργησης του αστικού κράτους έχει αρκετά υψηλότερο επίπεδο δυσκολίας, διότι είναι πολυπαραμετρικό πρόβλημα, αλλά και επειδή αυτό δεν είναι ακίνητος στόχος, αλλά μετακινούμενος που μάλιστα διαθέτει τεράστια μέσα ώστε να οργανώνει την ήττα σου.
Επομένως κάθε μερικά επιτυχημένη στρατηγική, οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε με τον σεβασμό που της αξίζει, να αναγνωρίσουμε τι προσέφερε και να εκτιμήσουμε τις λανθασμένες ή ανεπαρκείς πλευρές της, γνωρίζοντας ότι στην παρούσα φάση της συντριπτικής υπεροχής των δυνάμεων του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και της ακροδεξιάς στροφής, έχει πολύ αμυδρή πιθανότητα ολικής επιτυχίας.
Η υποτίμηση της δυσκολίας οικοδόμησης στρατηγικής ανατροπής του αστικού κράτους, οδηγεί σε πολιτική πλάνη. Αυτή ακριβώς είναι η αιτία της πολλαπλής διάσπασης της Αριστεράς σε παγκόσμια κλίμακα. Το σημαντικό σημείο είναι ότι όλοι θεωρούν ότι έχουν τη «συνταγή», αυτό οδηγεί σε απολυτοποιήσεις και, εντέλει, σε εχθρική στάση του ενός έναντι του άλλου. Επομένως, οι αιτίες της πολυδιάσπασης δεν είναι μόνο οντολογικές (ιδιοτέλεια, αυταρέσκεια, βολονταρισμός και άλλες πλευρές της ανθρώπινης φύσης), αλλά και γνωσιολογικές που πηγάζουν από τον άλυτο γρίφο.
Συμπύκνωση της εκλογικής τακτικής του ΣΥΡΙΖΑ
Η βάση της τακτικής του ΣΥΡΙΖΑ είναι η εκτίμηση ότι η έξοδος από τα μνημόνια και το Μακεδονικό θα διαμόρφωναν ένα νέο πλαίσιο πολιτικής αντιπαράθεσης. Η ΝΔ μέχρι τώρα είχε τη δυνατότητα να κρύβει τη δεξιά στροφή της πίσω από δήθεν φιλολαϊκές ή δήθεν πατριωτικές θέσεις, αλλά τώρα αυτό ακυρώνεται εκ των πραγμάτων και οφείλει να αλλάξει τακτική, ενώ παράλληλα δημιουργούνται φυγόκεντρες τάσεις στο εσωτερικό της.
Η νέα κατάσταση, όπως ήταν αναμενόμενο, θα εξαέρωνε και θα ρευστοποιούσε το μεσαίο χώρο και θα διαμόρφωνε δύο αντίπαλα στρατόπεδα της Δεξιάς και της Αριστεράς. Όσο ο ΣΥΡΙΖΑ εφάρμοζε το τρίτο μνημόνιο, επέτρεπε τέτοιες ενδιάμεσες τοποθετήσεις που στην πραγματικότητα ενίσχυαν τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη, όμως το πέρας των μνημονίων δείχνει τα αδιέξοδά τους. Όποια ψήγματα αριστερής καταβολής υπήρχαν σε αυτόν το χώρο αδυνατούν να υλοποιηθούν αν δεν διαλέξουν με ποια πλευρά θα είναι.
Τελειώνει ο υπερκαθορισμός του διπόλου Δεξιά – Αριστερά από το δίπολο, μνημόνιο – αντιμνημόνιο και τώρα πλέον είναι ορατός ο σχηματισμός των δύο πόλων. Του πόλου της Αριστεράς ή του προοδευτικού πόλου και του πόλου της Δεξιάς ή του συντηρητικού πόλου. Στον ένα πόλο θα ηγεμονεύει ο ΣΥΡΙΖΑ και στον άλλο η ΝΔ.
Ποιος είναι ο στρατηγικός αντίπαλος του κέντρου;
Η ορατή, πλέον, αυτή τάση δημιουργεί νέα κινητικότητα στο πολιτικό πεδίο και ο ΣΥΡΙΖΑ μετατρέπεται σε ηγεμονική δύναμη του αριστερού ή προοδευτικού πόλου. Η παλαιότερη εποχή όπου ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ηγεμονευόμενη δύναμη από το ΠΑΣΟΚ τελείωσε. Η συνειδητοποίηση αυτής της κατάστασης από τα πολιτικά πρόσωπα που συνιστούσαν τον κεντρώο χώρο, αναγκάζει κάποια από αυτά να θεωρούν στρατηγικό αντίπαλο τον ΣΥΡΙΖΑ και κάποια άλλα τη ΝΔ. Με αυτήν τους τη στάση, από τη μία, επιβεβαιώνουν τον νέο ηγεμονικό ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ και, από την άλλη, ενισχύουν την κινητικότητα προς αυτόν.
Επικρατεί η πεποίθηση ότι δεν μετατοπίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο, αλλά αντίθετα μετατοπίζονται πρώην κεντρώοι προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό το φαινόμενο συνοδεύεται με τα προσωπικά χαρακτηριστικά κάθε φυσικού προσώπου, δηλαδή προσεγγίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ, ο καθένας με τη δική του ιδιομορφία και τα δικά του όρια αποδοχής της ηγεμονίας του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό συνοδεύεται και με την απόρριψη του όρου κεντροαριστερά από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το στοίχημα διατήρησης της αριστερής φυσιογνωμίας του ΣΥΡΙΖΑ δεν εξαντλείται στο προηγούμενο, αλλά μεταφράζεται στο πρακτικό πεδίο, στο πως η υποδοχή αυτών των στελεχών να γίνει με όρους που ενισχύουν το κόμμα, δεν το υποτάσσουν στις απαιτήσεις τους και στις προσωπικές τους φιλοδοξίες,
Ο νέος δικομματισμός ως στρατηγική
Δεν ασπάζομαι την άποψη ότι το ζητούμενο σήμερα είναι να σταθεροποιηθεί το πολιτικό σύστημα, δηλαδή ένας νέος δικομματισμός που θα εγκλωβίζει το 90% του εκλογικού σώματος (Η. Νικολακόπουλος, «Εποχή» 3.2.2019). Αυτό είναι η απόλυτη ενσωμάτωση και υποταγή στο πολιτικό σύστημα. Το ζητούμενο είναι να σταθεροποιηθεί η δημοκρατία και να ακυρωθούν όλοι οι θεσμοί που την υπονομεύουν.
Το δίπολο Δεξιά – Αριστερά, ως τακτικός στόχος στις επικείμενες εκλογές, θα μπορούσε να παίξει θετικό ρόλο, προσφέροντας δυνατότητα νίκης και ακύρωσης των ρεβανσιστικών τάσεων που αναπτύσσονται ήδη από τον αντίπαλο πόλο. Αν όμως αυτό εξαντλεί τη στρατηγική σου τότε είναι απορριπτέο. Σημαίνει ότι στρατηγικά εξαντλείσαι στο να εφαρμόζεις σοσιαλδημοκρατικού τύπου μέτρα, όταν θα κερδίζεις εσύ, και να τα ακυρώνει ο άλλος πόλος, όταν θα κερδίζει αυτός. Επομένως το σύστημα θα παραμένει άθικτο, πότε θα είναι στις καλές του και πότε θα βρυχάται τιμωρώντας την εργασία για τις παρεκτροπές της. Ο νέος δικομματισμός ως στρατηγική σημαίνει αποδοχή του πολιτικού συστήματος δήθεν εκπροσώπησης και μετατροπή του ριζοσπαστικού χαρακτήρα του ΣΥΡΙΖΑ σε σοσιαλδημοκρατικό. Το αστικό κράτος παραμένει ανέπαφο, θα γίνουν βελτιώσεις αλλά δεν θα αλλάξει ο χαρακτήρας του. Εν τω μεταξύ, ο αντίπαλος θα έχει όλη την ευκαιρία αν επανέλθει, να ποινικοποιήσει τις «ελαττωματικές» ιδέες της Αριστεράς. Δεν μπορείς να το απορρίπτεις αλλά δεν μπορεί να το κάνεις στρατηγική και να το φετιχοποιείς.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κατέκτησε την αίγλη του, ακριβώς επειδή βγήκε έξω από το δικομματικό σύστημα, αναζήτησε νέους τρόπους πολιτικής εκπροσώπησης με βάση τα κινήματα και την πολιτική ενότητα της Αριστεράς και στοχοποιήθηκε ως αντισυστημική δύναμη, επειδή αμφισβήτησε το δικομματισμό. Ακριβώς τη στιγμή που ζήτησε να κυβερνήσει, έδωσε και το θανατηφόρο πλήγμα στον παλιό δικομματισμό, φυσικά όχι μόνος του αλλά επειδή είχε ήδη κερδίσει τη λαϊκή στήριξη. Το αντιμνημονιακό ρεύμα αναγνώρισε τον ΣΥΡΙΖΑ ως γνήσια αντισυστημική δύναμη και όχι την ακροδεξιά. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ απορροφηθεί από αυτό το δίπολο, δηλαδή αν το κάνει στρατηγική, τότε η κρατικοποίηση ή καρτελοποίηση του είναι αναπόφευκτη και επομένως ακυρώνεται πλήρως η φυσιογνωμία του.
Φυσικά οι τακτικοί στόχοι έχουν τεράστια σημασία. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να υπάρξει απάντηση στη διαφαινόμενη επέμβαση στην Βενεζουέλα. Αν αναγνωρίζεις κάποιον που έχει χάσει τις εκλογές ως πρόεδρο της χώρας, νομιμοποιείς για το μέλλον επεμβάσεις που καταλύουν κάθε έννοια δημοκρατίας και πολιτικής εκπροσώπησης. Αφαιρείς έτσι τη δυνατότητα νίκης στην πλευρά της εργασίας εσαεί. Ίσως η ακύρωση αυτής της επέμβασης να είναι πιο σημαντικός στόχος από την αποτροπή της πλειοψηφίας δεξιάς – ακροδεξιάς στο ευρωκοινοβούλιο. Γι’ αυτό δεν είναι σωστό να υποτιμούμε την έννοια της τακτικής. Στο βαθμό αυτό ανεχόμαστε το δίπολο, όμως καλό είναι να γνωρίζουμε τα όριά του.
Αντώνης Βασιλείου
Πηγή: Η Εποχή
