Macro

Το δόγμα της συνεπιμέλειας και οι θανάσιμοι κίνδυνοί του

Τους τελευταίους μήνες βιώνω από κοντά τον αγώνα μιας καλής μου φίλης να μετεγκατασταθεί με την πεντάχρονη κόρη της από τη Γερμανία στην Ελλάδα. Είναι χωρισμένη με τον πατέρα κι εκείνος διαφωνεί με την επιστροφή τους. Η υπόθεση αναδεικνύει τους θανάσιμους κινδύνους του νόμου περί συνεπιμέλειας και έρχεται να προστεθεί στα πορίσματα μελετών που περιγράφουν τα αποτελέσματά του τόσο για την ψυχική υγεία των παιδιών όσο και για τη θέση της γυναίκας/μητέρας.

Ενώ εκκρεμεί το δικαστήριο, το παιδί εξομολογείται στη μάνα του πως πονάει στο αιδοίο και περιγράφει λεπτομερώς πως την πόνεσε ο μπαμπάς ενώ την «έπλενε». Η μητέρα τηλεφωνεί στην Πρόνοια, η οποία της κλείνει ραντεβού στο μοναδικό νοσοκομείο που εξετάζει τέτοιες υποθέσεις. Μετά από μια σύντομη συνάντηση, κατά την οποία το παιδί δεν εξετάστηκε από παιδογυναικολόγο, ούτε μίλησε με παιδοψυχίατρο, ο παιδίατρος και η οικογενειακή σύμβουλος καταλήγουν στο συμπέρασμα πως το παιδί είναι υγιέστατο και χαρούμενο και δεν έχει υποστεί κακοποίηση, προσβάλλουν τη μητέρα λέγοντας της πως εκείνη «προκάλεσε» κατά κάποιο τρόπο την εξομολόγηση του παιδιού γιατί «επέμενε» να ζητά διευκρινίσεις για το πώς συνέβη ό, τι συνέβη, «αναγκάζοντας» το παιδί να εξηγήσει, και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως δεν έχει συμβεί τίποτα απ΄ όλα αυτά και το παιδί είναι ασφαλές να βλέπει τον μπαμπά του. Η μητέρα με δική της πρωτοβουλία επισκέπτεται ιδιωτικά δύο παιδοψυχιάτρους, οι οποίες επιβεβαιώνουν πως τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία δεν «κατασκευάζουν» τέτοιες ιστορίες και δε λένε ψέματα γιατί δεν έχουν καμία επίγνωση του τι σημαίνει αυτό που τους συνέβη. Ωστόσο, τόσο η παιδοψυχίατρος όσο και η ελληνίδα δικηγόρος που έχει αναλάβει την υπεράσπιση της μητέρας την αποτρέπουν από το να ασκήσει μήνυση, να απευθυνθεί στην αστυνομία ή εν πάση περιπτώσει να αντιδράσει με τον οποιοδήποτε τρόπο υπερασπιζόμενη το παιδί της με τον ισχυρισμό πως κινδυνεύει να χάσει συνολικά την επιμέλεια της κόρης της και πως χωρίς απτές αποδείξεις ο πατέρας, υπερασπιζόμενος τον εαυτό του, θα την χαρακτηρίσει υστερική και ανίκανη να μεγαλώσει το παιδί της.

Όταν επίσης η μητέρα ισχυρίστηκε πως η αντιμετώπιση της από τις δημόσιες υπηρεσίες ήταν άκρως σεξιστική και ρατσιστική (εκείνη είναι Ελληνίδα και ο πατέρας Γερμανός) η συμβουλή που της δόθηκε ήταν να μη θίξει καν τέτοια θέματα για τους ίδιους λόγους. Δεν μπορεί να αποδείξει πως έπεσε θύμα διακρίσεων (Diskriminierung) άρα κατ΄επέκταση θα χαρακτηριστεί απ΄ το δικαστήριο υπερευαίσθητη, καταθλιπτική κλπ.

Είναι εντυπωσιακό πως όλες οι αρμόδιες αρχές στις οποίες ζήτησε βοήθεια, είτε χρησιμοποίησαν ακριβώς τις ίδιες εκφράσεις για να τη χαρακτηρίσουν είτε την προετοίμασαν πως αυτές θα χρησιμοποιηθούν απ’ την πλευρά του πατέρα εναντίον της: «Υπερευαίσθητη, προκατειλημμένη, ψεύτρα, ανίκανη να μεγαλώσει το παιδί, υπερβολική, μη συνεργάσιμη, κυριαρχική, υπερβολικά προσκολλημένη στο παιδί κλπ»

Στη Γερμανία του 2022, με ήδη 20 χρόνια σε ισχύ τον νόμο περί συνεπιμέλειας, μια νέα μελέτη (Απρίλιος του 2022) έρχεται να φωτίσει τι ακριβώς σημαίνει «συνεπιμέλεια» και πόσο ολέθρια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της τόσο για την ψυχική υγεία των παιδιών όσο και για τη θέση της γυναίκας/μητέρας.

Όπως σημειώνει η Hamburg taz σε δημοσίευμά της στις 4.4.2022:

«Μελέτη κατακρίνει τις μεθόδους των δικαστηρίων και της Πρόνοιας. Ένα ιδεολογικό δόγμα χωρίζει τα παιδιά από τις μητέρες τους.

»Οι ιδεολογικές απόψεις δικαστών, δικηγόρων και γραφείων Πρόνοιας οδηγούν στον άδικο χωρισμό παιδιών από τις μητέρες τους, προειδοποιεί ο κοινωνιολόγος Βολφγκανγκ Χάμερ στη μελέτη του “Οικογενειακό Δίκαιο στη Γερμανία”, η οποία βασίζεται σε πάνω από 1.000 υποθέσεις. Ο ερευνητής από το Αμβούργο επικρίνει επίσης τις δικαστικές διαδικασίες ως μακροχρόνιες, επαχθείς και εν τέλει βλαπτικές για τα εμπλεκόμενα παιδιά.

»Η μελέτη εξετάζει τη νομολογία των τελευταίων 20 ετών, κατά την οποία αναμορφώθηκε το Παιδικό Δίκαιο (Kindschaftsrecht) και καθιερώθηκε μεταξύ άλλων η κοινή επιμέλεια μεταξύ μητέρας και πατέρα.

»Στην πραγματικότητα, από το 2010 ο αριθμός των δικαστηρίων για την επιμέλεια των παιδιών έχει αυξηθεί απότομα πάνω από 50% στην Ανατολική Γερμανία. Πολλές από τις περιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως “ιδιαιτέρως συγκρουσιακές” (Hochkonflikthaft).

»Από το 2013 όλο και περισσότερες ανύπαντρες μητέρες, από τις οποίες απομάκρυναν τα παιδιά τους, στράφηκαν στον Χάμερ. Στο 90% των 692 περιπτώσεων που εξέτασε ο ίδιος, η επιμέλεια δόθηκε στον πατέρα λόγω “έλλειψης γονικών δεξιοτήτων” (mangelnder Erziehungsfähigkeit) της μητέρας με τη δικαιολογία πως ο “δεσμός μητέρας και παιδιού ήταν πολύ στενός”. Αυτός δεν είναι σε καμία περίπτωση επαρκής λόγος να χωριστεί ένα παιδί από τη μητέρα του, επισημαίνει ο Χάμερ, ο οποίος ήταν ο ίδιος διευθυντής σε αντίστοιχη αρμόδια υπηρεσία και συνέγραψε τη μελέτη με δύο γυναίκες επιστήμονες.

»Σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο βρίσκονται οι ανύπαντρες μητέρες.

»Η ομάδα ανέλυσε επίσης 90 υποθέσεις που εκδικάστηκαν ενώπιον του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου μεταξύ 1998 και 2021. Εκεί φαίνεται πως ο τρόπος ζωής των παιδιών που ήταν υγιή και καλά ενταγμένα στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο διαλύθηκε με τη δικαστική απόφαση πως χρήζουν “ιδιαίτερης φροντίδας, μετεγκατάστασης και συνεπιμέλειας”. Το αποτέλεσμα ήταν τα περισσότερα παιδιά να γίνουν οξύθυμα, ιδιότροπα και να αναπτύξουν διαταραχές.

»Ο Χάμερ καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι ανύπαντρες μητέρες εκτίθενται σε “σοβαρούς κινδύνους” όταν απευθύνονται στην Πρόνοια. Το περιβάλλον των δικαστηρίων επηρεάζεται επίσης από ένα “οργανωμένο λόμπι” (Lobbyorganisationen). Το αφήγημα αυτού του λόμπι, αν και δεν ευσταθεί επιστημονικά, έχει εξελιχθεί σε “δόγμα” (Doktrin) τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην μετεκπαίδευση παιδαγωγών, συμβούλων και κοινωνικών λειτουργών. Οι άνθρωποι αυτοί διαδίδουν ότι οι μητέρες “αποξενώνουν” ηθελημένα τα παιδιά από τους πατεράδες τους, ότι θέλουν τα παιδιά “δικά τους”, ότι το μόνο που τις ενδιαφέρει είναι τα χρήματα της διατροφής και ότι μάλιστα επινοούν περιστατικά βίας και κακοποίησης. Επιπλέον, έχει εμπεδωθεί η άποψη πως ο μοιρασμένος χρόνος μεταξύ των γονέων είναι ο μόνος τρόπος να μεγαλώσει υγιώς ένα παιδί. Πρόκειται περί κατάχρησης της “ισότητας” των γονέων και παραγκώνισης της ιδιαιτερότητας της σχέσης μητέρας-παιδιού.

»Η συνεπιμέλεια εγκυμονεί κινδύνους.

»Ωστόσο, η συνεπιμέλεια με εντολή δικαστών σημαίνει για ένα παιδί “ξεριζωμό” (Entwurzelung) και μπορεί να μετατραπεί σε μαρτύριο (Martyrium). Δυστυχώς η “ποσοτική γονική ισότητα” έχει γίνει το κριτήριο για την ευημερία των παιδιών. Ένα παιδί δεν είναι διαιρούμενο αντικείμενο και το μοντέλο 50-50 του χρόνου λειτουργεί θετικά μόνο αν έχει αποφασιστεί συναινετικά.

»Τα παιδιά “επανατοποθετούνται” ακόμα και σε περιπτώσεις βίαιων πατεράδων. Ακόμη και σε περιστατικά με υπόβαθρο παιδεραστίας γίνεται λόγος για “σύγκρουση γονέων”. Σε 38 περιπτώσεις η Πρόνοια και το Οικογενειακό Δικαστήριο λέγεται ότι υποστήριξαν πως οι πατέρες έδειχναν αίσθημα ευθύνης επειδή χτυπούσαν μόνο τις γυναίκες τους αλλά όχι τα παιδιά τους.

»Στο Δικαστήριο έχουν δημιουργηθεί υποσυστήματα. Εκεί δεν αποφασίζει πια ο νόμος, αλλά η τύχη της ζωής των παιδιών βρίσκεται στα χέρια του εκάστοτε δικαστή, ειδικών και συμβούλων, των οποίων η εκπαίδευση είναι επίσης μονόπλευρη. Οι μητέρες χαρακτηρίζονται ως “ιδιοκτήτριες παιδιών” με “διάθεση να εξουσιάζουν” και οι γονείς εξευτελίζονται ως “κάποιοι που παρεκτρέπονται” ή είναι “ανίκανοι”, σύμφωνα με ευρήματα της μελέτης.

»Η Μελέτη υποστηρίζεται από τον Σύλλογο Ανύπαντρων Μητέρων (VAMV) ΚΑΙ ΤΗΝ Πρωτοβουλία Μητέρων για Μονογονείς (MIA). Την έκδοση υποστηρίζει το Ίδρυμα “Ήρωες/ ηρωίδες της καθημερινότητας” (Altagsheld:innen). “Ήταν μια καλά τεκμηριωμένη, μονομερής κραυγή”, λέει ο παιδοψυχίατρος Γιόργκ Φεγκερτ από το Πανεπιστήμιο της Ουλμ, ο οποίος είχε τη μελέτη στα χέρια του πριν τη δημοσίευση της. Στη Γερμανία “ιδεολογικές κατασκευές” που δεν έχουν επαληθευτεί εμπειρικά, όπως το “σύνδρομο της γονικής αποξένωσης” χρησιμοποιούνται σε προκατειλημμένες αναφορές και δικαστικές αποφάσεις εδώ και χρόνια.

»Η πρόεδρος του VAMV, Ντανιέλα Γιάσπερς, ζητά εξεταστική επιτροπή στη Βουλή (Bundestag) για να διευκρινιστεί τι ακριβώς συμβαίνει. Απαραίτητη είναι επίσης η πιστοποιημένη μετεκπαίδευση (συμβούλων, κοινωνικών λειτουργών) για να διασφαλιστεί η ουδετερότητα. Η Πρόεδρος του ΜΙΑ, Σίμπιλ Μόλλερ, προσθέτει ότι η δυναμική που θέτει σε κίνδυνο τα παιδιά αρχίζει ήδη από “τους συμβούλους στα γραφεία της Πρόνοιας”. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση (Ampelkoalition) σχεδιάζει να ευθυγραμμίσει πλήρως τη συμβουλευτική ώστε να οδηγεί στη συνεπιμέλεια, φοβάται για “περαιτέρω χειροτέρευση της κατάστασης”».

Γερμανία 26.4.2022
Κατερίνα Χιωτίνη