Τη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Αν κρίνουμε από τα δημοσιεύματα, το ενδιαφέρον για την επανέναρξη των διερευνητικών μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και το ταξίδι του έλληνα πρωθυπουργού στη Λευκωσία, η άτυπη πενταμερής στη Νέα Υόρκη για το Κυπριακό δεν μοιάζει και τόσο άτυπη. Είναι έτσι;
Σίγουρα. Η πενταμερής +1 (η Ευρωπαϊκή Ένωση) δεν θα είναι μια ακόμη διάσκεψη που απλά θα συμπληρώνει το κάδρο των αποτυχημένων διασκέψεων. Η πενταμερής αποτελεί μείζονα πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Οργανισμού για να ξεπεραστεί το τωρινό αδιέξοδο και ν’ ανοίξει ο δρόμος για καθοριστικές εξελίξεις. Θετικές ή αρνητικές, πάντως καθοριστικές. Η σύγκλειση της πενταμερούς είναι και ένδειξη κλονισμού της εγκυρότητας και της εμπιστοσύνης προς τις κυπριακές ηγεσίες, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Για την ελληνοκυπριακή πλευρά καταγράφεται στο παθητικό της η διακοπή των συνομιλιών στο Μοντ Πελεράν και το Κρανς Μοντάνα, όπως και οι ιδιαίτερες συνομιλίες του προέδρου Αναστασιάδη με τον Τσαβούσογλου. Σύμφωνα με όσα διέρρευσαν στον Τύπο, τα όσα προτάθηκαν από τον Αναστασιάδη (περί δύο κρατών ή συνομοσπονδίας) μόνο σύγχυση στόχων και προσανατολισμών προδίδουν, πράγμα που δεν άφησε ανεκμετάλλευτο η τουρκική διπλωματία. Δυσπιστία, όμως, υπάρχει και έναντι του Ερσίν Τατάρ, που είναι, ομολογημένο από τον ίδιο, κινούμενο της Άγκυρας. Ένας ηγέτης των Τουρκοκυπρίων που το όνομά του συνδέεται και με το σκάνδαλο της Polly Peck, που συγκλόνισε τη Βρετανία για σειρά ετών, και αναμεμιγμένο σε άλλες υποθέσεις που εξελίχθηκαν στην Κύπρο και στην Κωνσταντινούπολη.
Πώς τοποθετούνται, αυτή τη στιγμή, ως προς την ουσία του Κυπριακού οι πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου; Θεωρούν ως βάση εκκίνησης όλοι τις διακοπείσες συνομιλίες στο Κρανς Μοντανά;
Παρόλο που ο Δημοκρατικός Συναγερμός, το κόμμα της δεξιάς, και το αριστερό ΑΚΕΛ συμφωνούν στη θέση της Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) και της υποστήριξης των προτάσεων του γενικού γραμματέα, φαίνεται δύσκολη η συνεργασία λόγω μιας ευρύτερης κρίσης του πολιτικού συστήματος. Απαιτούνται συγκεκριμένα βήματα με σταθερό προσανατολισμό στις προϋποθέσεις λύσης ΔΔΟ από πλευράς του προέδρου Αναστασιάδη για να δημιουργηθεί κάποιο κλίμα εμπιστοσύνης και συμπόρευσης. Τα υπόλοιπα μικρά κόμματα στέκονται αρνητικά τόσο έναντι της πενταμερούς, όσο και της ιδίας της ΔΔΟ. Υπάρχει, όμως, και ένα ισχυρό πια ρεύμα υποστήριξης της λύσης ανέντακτων ή που διατρέχει μεταξύ των κομμάτων που θα πρέπει να συνυπολογιστεί. Οι δυνάμεις αυτές βρίσκονται σε συνεργία και συμπόρευση με ανάλογες τουρκοκυπριακές. Η συσχέτιση, τελικά, δυνάμεων μέσα στο λαό μπορεί να υπολογιστεί σε 25% αρνητικών έναντι της λύσης, 30- 35% θετικά τοποθετημένων και ένα 40% αναποφάσιστων, που τη θέση τους θα επηρεάσει καθοριστικά η στάση της ηγεσίας. Πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι τελικά διαμορφώνεται πλειοψηφία για υποστήριξη λύσης.
Ο γ.γ. του ΟΗΕ, κ. Γκουτιέρες, έχει πει ότι είναι η τελευταία προσπάθεια για το Κυπριακό. Αν αποτύχουν, θα πρέπει να αλλάξει η προσέγγιση για λύση. Αυτό είναι παραγωγική πίεση;
Ο γ.γ. κάνει διαπιστώσεις. Θεωρεί την παρούσα κατάσταση μη βιώσιμη και με φανερή συνεχή επιδείνωση της κατάστασης. Πιστεύει ότι η παράταση του αδιεξόδου διευρύνει το χάσμα και εντείνει την αποξένωση μεταξύ των κοινοτήτων και που τελικά μειώνεται, αν δεν εξουδετερώνεται, η προοπτική λύσης. Ο γ.γ. δεν πιέζει. Απλά περιγράφει μια υπαρκτή κατάσταση και καλεί τις ενδιαφερόμενες πλευρές να διευκρινίσουν τις θέσεις τους. Η διάσκεψη συγκαλείται μέσα σε βαρύτατα φορτισμένο και δυσμενές κλίμα. Από ενός έτους έχουν κλείσει τα οδοφράγματα, με πρόσχημα τον κορονοϊό. Η απουσία επικοινωνίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μεγεθύνει το χάσμα, που η εισβολή και η κατοχή επέφεραν. Στο μεταξύ δημιουργούνται νέα τετελεσμένα επί του εδάφους, με σοβαρότερο αυτό της διάνοιξης για εκμετάλλευση της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων.
Η Τουρκία υποστηρίζει ότι πλέον δεν ισχύει η απόφαση του ΟΗΕ, όπως και ο τουρκοκύπριος ηγέτης. Την Τετάρτη ο κ. Ερντογάν επανέλαβε σαν διέξοδο τη λύση των δύο κρατών. Ωστόσο, Γερμανία, ΕΕ, ΗΠΑ, ΟΗΕ δεν συμφωνούν. Πώς θα διαμορφωθεί, τελικά, η βάση συζήτησης;
Η λύση των δύο κρατών προκαλεί έντονη αντίδραση στο διεθνή παράγοντα. Μπορώ, ακόμη, να πω ότι στην ΕΕ προκαλεί οργή. Με κανένα τρόπο δεν είναι διατεθειμένη η ΕΕ να δεχθεί ένα τουρκικό προτεκτοράτο ως μέλος της. Άλλωστε, στην πραγματικότητα δεν θα είναι δύο κράτη, αλλά προέκταση της Τουρκίας μέχρι την πράσινη γραμμή στη Λευκωσία. Μία, δηλαδή, συνεχής πίεση της Τουρκίας πάνω στον ελληνοκυπριακό πληθυσμό, που δημιουργεί φοβερή σε βάρος του συσχέτιση δυνάμεων με πολύ αρνητικές προοπτικές για την επιβίωσή του στο βάθος του χρόνου. Και γνωρίζουμε καλά ότι η πολιτική της Τουρκίας έχει την πολυτέλεια να είναι μακροπρόθεσμη. Μια πορεία που τελικά θα μεταβάλει την Ανατολική Μεσόγειο σε τουρκική λίμνη. Τώρα υπάρχουν νέα διεθνή δεδομένα που επηρεάζουν ευρύτερα τις εξελίξεις. Η Τουρκία φαίνεται διατεθειμένη να βελτιώσει τις σχέσεις της με την ΕΕ για οικονομικούς, αλλά και για πολιτικούς λόγους. Οι ΗΠΑ, μετά την εκλογή του Μπάιντεν, είναι αποφασισμένη να επανέλθει στην περιοχή. Ένας άλλος παράγοντας που έρχεται στο προσκήνιο είναι ο βρετανικός, που μετά το Brexit προσανατολίζεται σε ενίσχυση του ρόλου και της παρουσίας του στο διεθνή χώρο και ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή μέσα από τις βάσεις του στην Κύπρο. Όλα αυτά τα νέα δεδομένα περιορίζουν τη δυνατότητα της Τουρκίας να μονοπωλεί την Ανατολική Μεσόγειο μαζί με τη Ρωσία, όπως συνέβαινε επί Τραμπ τα προηγούμενα χρόνια. Η νέα συσχέτιση δυνάμεων βρίσκεται υπό διαμόρφωση και δεν μπορεί παρά να επηρεάσει και τις κυπριακές εξελίξεις.
Η Τουρκία είναι πιθανό να διαπραγματευθεί την επάνοδο στη συζήτηση με βάση την πρόταση του ΟΗΕ και με τι άλλο άραγε; Για παράδειγμα, θα δεχόταν “την πολιτική ισότητα” και το διαμοιρασμό των υδρογονανθράκων;
Η Τουρκία ακολουθεί πάντα τακτική μεγέθυνσης των απαιτήσεων και σκλήρυνσης των θέσεών της εν όψει διαπραγματεύσεων. Παρατηρητές πιστεύουν ότι στην παρούσα συγκυρία έχει λόγους να δει το Κυπριακό μέσα από την προοπτική της διευθέτησης. Το θέμα της πολιτικής ισότητας, που περιλαμβάνεται και στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, είναι ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει την ελληνοκυπριακή πλευρά. Η πολιτική ισότητα και η αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων με μια τουρκοκυπριακή ψήφο στη λήψη αποφάσεων είναι προϋπόθεση λύσης. Η αποφυγή σχετικής δέσμευσης του Αναστασιάδη και οι αναφορές του σε λειτουργικότητα του «μορφώματος» δημιουργούν ασάφεια για τις πραγματικές του προθέσεις. Σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο υπάρχει συμφωνία, στα πλαίσια των διακοινοτικών, για καταμερισμό των εσόδων στις κοινότητες. Εξάλλου στα πλαίσια της λύσης δεν θα παραγνωριστούν και τα συμφέροντα της Τουρκίας, που τελικά θα είναι σύμφωνα με τα συμφέροντα της Κύπρου. Διαμοιρασμός πριν από λύση δεν μπορεί να υπάρξει. Παράταση του προβλήματος σημαίνει αδυναμία εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου από την ελληνοκυπριακή πλευρά, αλλά και αδυναμία της Τουρκίας να καρπωθεί τα όποια οφέλη.
Πώς πιστεύεις ότι θα έπρεπε να συμπεριφερθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά; Η ελληνική κυβέρνηση;
Η ελληνοκυπριακή πλευρά τώρα πια δεν έχει παρά να πείσει με συγκεκριμένες προτάσεις ότι πραγματικά επιθυμεί λύση ΔΔΟ. Οι διαφορές που παραμένουν ύστερα από τόσα χρόνια συνομιλιών, είναι ελάχιστες. Εκείνο που πια απαιτείται, είναι πολιτική βούληση και θάρρος στη λήψη αποφάσεων. Ένα πράγμα να ξέρουμε, ότι η άκαρπη πάροδος του χρόνου είναι αρνητική για τους Ελληνοκυπρίους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η τύχη της Κύπρου βρίσκεται στα χέρια των Κυπρίων, με σαφή προσανατολισμό προς ένα πολυεθνικό κράτος, συμφιλιωμένο με τον εαυτό του, με Ελληνοκυπρίους, Τουρκοκυπρίους, Μαρωνίτες, Αρμένιους και Λατίνους. Ενός κράτους με φιλικές σχέσεις με όλους του γείτονες, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης. Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στο ξεκαθάρισμα αυτής της γραμμής. Να αντιμετωπίσει το Κυπριακό ως ένα πολιτικό θέμα και όχι εθνικό απομεινάρι ενός χαμένου αλυτρωτισμού. Σε ό,τι αφορά τη λύση, παραπέμπω στις δηλώσεις του πρωθυπουργού που τόνισε ότι το Συμβουλίου Ασφαλείας με την απόφασή 2561 θεωρεί ως μόνη βιώσιμη λύση «τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, με τα γνωστά απαράβατα χαρακτηριστικά: πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στις αποφάσεις, ένα κράτος με διεθνή προσωπικότητα, μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια. Και με διασφάλιση της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Ο Τάκης Χατζηδημητρίου είναι Ελληνοκύπριος πολιτικός. Διετέλεσε βουλευτής εκλεγμένος στην Εκλογική Περιφέρεια Λευκωσίας τις περιόδους 1976-1981 και 1985-2001.
Πηγή: Η Εποχή
