Μπορεί η Βρετανία να υπήρξε μέλος της ΕΕ για 43 συναπτά έτη, ουδέποτε όμως το «νησί» (όπως οι Βρετανοί αρέσκονται να αποκαλούν τη χώρα τους) υπήρξε πραγματικά οργανικό τμήμα του ενοποιητικού ευρωπαϊκού σχεδίου. Ωστόσο το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος, με την ενίσχυση της Ακροδεξιάς που ιδιοποιείται τη διαμαρτυρία και τον ευρωσκεπτικισμό, δημιουργεί μεγάλη αναταραχή και θέτει μια σειρά από ερωτήματα που αφορούν όλο τον ευρωπαϊκό χώρο και απαιτούν απάντηση ‒ ιδίως από την ευρωπαϊκή Αριστερά.
Ώσπου να δύσει ο ήλιος στη μια άκρη της κραταιάς βρετανικής αυτοκρατορίας, ανέτελλε στην άλλη. Τον καιρό της Βασίλισσας Βικτορίας. Τώρα, η κατά πολύ μικρότερη Γηραιά Αλβιόνα κοιμήθηκε εντός και ξύπνησε εκτός της λεγόμενης ευρωπαϊκής οικογένειας. Και η Ευρώπη απέμεινε με ένα αστέρι στη σημαία της λιγότερο .
Απλά, καθαρά και ασπρόμαυρα ‒ αν ζει κανείς στον αστερισμό της πολιτικής επικοινωνίας. Η πραγματικότητα είναι πάντοτε εξαιρετικά πιο πολύπλοκη!
Facts and figures
Παρά την εικόνα των δημοσκοπικών ευρημάτων και το προβάδισμα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ που διαφαινόταν μέχρι τα ξημερώματα, οι κάλπες ανέδειξαν νικητές τους οπαδούς του Brexit με 51,8% έναντι του αντίπαλου Bremain, που συγκέντρωσε 48,1%. Στο αναπόφευκτο πολιτικό κύμα που ακολούθησε, ο μέχρι προ ωρών αυτοταπεινωμένος ηγέτης του Κόμματος Εθνικής Ανεξαρτησίας (UKIP) Νάιτζελ Φάρατζ, σε ένα ακόμη ρεσιτάλ επικού λαϊκισμού, ανακήρυξε την 23η Ιουνίου ημέρα εθνικής ανεξαρτησίας και δήλωσε πως η αξιοπρέπεια των «απλών ανθρώπων» νίκησε τις πολυεθνικές, ενώ ο πρωθυπουργός Τζέιμς Κάμερον ανακοίνωσε πως προτίθεται να παραιτηθεί τον Οκτώβριο, ώστε οι διαδικασίες που οφείλουν να ακολουθηθούν να έχουν νέο πολιτικό επικεφαλής ‒ μήπως και το Κόμμα των συντηρητικών καταφέρει να διασώσει κάπως το ήδη κατακερματισμένο ποσοστό του, απεμπλεκόμενο από έναν αρχηγό που ξιφούλκησε σθεναρά υπέρ του Bremain. Οι πάντοτε φοβικές στις μετατοπίσεις αγορές είδαν τη στερλίνα να κατρακυλάει σε ιστορικά χαμηλά 30ετίας, το ευρώ να χλωμιάζει επικίνδυνα και τα χρηματιστήρια παγκοσμίως να σκύβουν το κεφάλι με αποτροπιασμό. Μόνο που τα χρωματιστά ένθετα των εφημερίδων δεν αποτελούν τον ομφαλό των πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών στον κόσμο, ακόμη και εν μέσω παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού.
Για όλα φταίει ο γείτονας
Μπορεί η Βρετανία να υπήρξε μέλος της ΕΕ για 43 συναπτά έτη, ουδέποτε όμως το «νησί» (όπως οι Βρετανοί αρέσκονται να αποκαλούν τη χώρα τους) υπήρξε πραγματικά οργανικό τμήμα του ενοποιητικού ευρωπαϊκού σχεδίου. Οι σχέσεις με την «ήπειρο» υπήρξαν συχνά ταραγμένες, με το υποθαλάσσιο τούνελ Καλαί-Ντόβερ κάθε άλλο παρά να γεφυρώνει το χάσμα. Αν η ιστορική διαδρομή παίζει κάποιο ρόλο στο συλλογικό υποσυνείδητο ενός λαού, οι Βρετανοί λόρδοι αλλά και οι μικροαστοί δεν ανέχτηκαν στην πραγματικότητα ποτέ να υποσκελίζονται από τους Γερμανούς, τους οποίους δύο φορές ταπείνωσαν στα πεδία των μαχών μέσα σε λιγότερο από 30 χρόνια, ούτε να εξισώνονται, αν όχι να υπολείπονται των «βατράχων», που δεν κατόρθωσαν ποτέ να δημιουργήσουν αυτοκρατορία μεγάλη σαν τη δική τους και τους οποίους γονάτισαν στις λάσπες του Βατερλό. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο ότι η λαϊκιστική καμπάνια των Νάιτζελ Φάρατζ και Μπόρις Τζόνσον, που χρέωνε την επέλαση της νεοφιλελεύθερης λιτότητας της κυβέρνησης Κάμερον ‒και όχι μόνο‒ αποκλειστικά στις επιθυμίες των Βρυξελλών και του Βερολίνου, έπεισε πλην των παραδοσιακά οικονομικά ισχυρών και μέρος των λαϊκών στρωμάτων, μεροκαματιάρηδων και ανέργων, επιτυγχάνοντας έτσι να μεταθέσουν την πολιτική σύγκρουση στη χώρα από τον ταξικό-ιδεολογικό στον εθνικιστικό άξονα.
Εθνικιστικό, με πολλαπλές προεκτάσεις. Γιατί τη στιγμή που οι Άγγλοι ευρωσκεπτικιστές πανηγυρίζουν, υπολογίζοντας πως τα εκατομμύρια των στερλινών που καταβάλλονταν στα ταμεία της ΕΕ (23% του προϋπολογισμού της ΕΕ) θα τονώσουν την εθνική οικονομία και απαλλαγμένοι από τον στενό κορσέ του Κοινοτικού Δικαίου και των συμφωνιών θα δουν επιτέλους καλύτερες μέρες, Σκωτσέζοι και Ιρλανδοί, αποτελώντας μαζί με τη νεολαία και τους Λονδρέζους προπύργιο του Bremain, εγείρουν ήδη ζήτημα νέων τοπικών δημοψηφισμάτων ώστε να αποκτήσουν αυτόνομη δυνατότητα συμμετοχής στην ΕΕ. Αυτονομία ‒ ό,τι τρέμει το Μπάκιγχαμ και η Ντάουνινγκ στρήτ ως μέγιστο εφιάλτη. Θα μπορούσε το εθνεγερτήριο σάλπισμα της Βρετανίας να γίνει απαρχή της διάλυσής της; Ο Τζέρρυ Ανταμς πάντως, ηγέτης του Σινν Φέιν, που ευαγγελίζεται την επανένωση της Νότιας με τη Βόρεια Ιρλανδία δεν φαίνεται να το αποκλείει. Αν σ’ αυτό προστεθεί η απαίτηση της ισπανικής κυβέρνησης Ραχόι για συγκυριαρχία του βράχου του Γιβραλτάρ ‒μόνιμο αγκάθι στις σχέσεις των δύο κρατών από το 17ο αιώνα όταν με τη Συνθήκη της Ουτρέχτης παραχωρήθηκε στη Μ. Βρετανία‒, η κατάσταση θα μπορούσε να θεωρηθεί εξαιρετικά εύφλεκτη σε περισσότερο από ένα πεδία.
Φτώχεια από τον τόπο σου…
Στη ρητορική των νικητών, η αύξηση των μη Βρετανών εργαζόμενων που «παίρνουν τις δουλειές» και στοχοποιούνται για την ανεργία και την εξαθλίωση των λαϊκών στρωμάτων, όπως και το φάντασμα της δήθεν αθρόας εισόδου προσφύγων και μεταναστών κατόπιν ευρωπαϊκής εντολής, αποτέλεσαν το βαρύ πυροβολικό: ο εφιάλτης της τρομοκρατίας, της ισλαμοποίησης, η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Τίποτα από όλα αυτά δεν αποτελεί αποκλειστικά βρετανικό προϊόν. Πριν φτάσει καν το μεσημέρι της 24ης Ιουνίου, η ιέρεια του απειλητικά ανερχόμενου γαλλικού Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν διεκδικούσε αντίστοιχο δημοψήφισμα «υπέρ της ελευθερίας» και η εξίσου ακροδεξιά Ολλανδή πρωθυπουργός ονειρευόταν να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Ο ευρωσκεπτικισμός φαιού χρώματος έβρισκε επιτέλους οδό δικαίωσης και οι φασίζουσες κυβερνήσεις των χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, σημείο αναφοράς στη συσπείρωσή τους προς ένα εθνοπατριωτικό δυναμικό προσφυγικό-μεταναστευτικό πογκρόμ. Εναρμονισμένοι πλήρως, Λέγκα του Βορρά στην Ιταλία και η εγχώρια Χρυσή Αυγή…
Διαλύεται λοιπόν με πάταγο η ευρωπαϊκή ενοποίηση; Ή μήπως κινδυνεύει να σύρεται όλο και περισσότερο πίσω από το γερμανικό άρμα, όπου το δόγμα Σόιμπλε θα κερδίζει συνεχώς πόντους; Και η μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που κατέχει το Ηνωμένο Βασίλειο και προσμετράται στη δυναμική της ΕΕ; Πόσες μέρες άραγε θα περάσουν πριν η κυβέρνηση Μέρκελ επανέλθει στην αξίωση της να διευρυνθεί το Συμβούλιο ώστε να συμπεριλάβει στους κόλπους του και τη Γερμανία; Παράπλευρες βλέψεις…..
Προς το παρόν…
… οι Βρετανοί δεν θα δουν μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητά τους. Η απενταξιακή διαδικασία θα κρατήσει δύο χρόνια ή και περισσότερο και το ρυθμό θα δώσει η εκατέρωθεν διαφύλαξη συμφερόντων. Η Βρετανία θα παραμείνει πιθανότατα στην ενιαία οικονομική αγορά, ενώ παράλληλα θα διαφανεί η όποια μετατόπιση της από προνομιακή φίλη των ΗΠΑ στην Ευρώπη στη διεκδίκηση μιας πιο αυτόνομης και δυναμικής πολιτικοοικονομικής παρουσίας. Οι μη Βρετανοί φοιτητές θα δουν κάποια στιγμή τα δίδακτρα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα να εκτοξεύονται, τα επιδόματα που απολαμβάνουν ως ευρωπαίοι πολίτες να κόβονται και οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα μάλλον θολό τοπίο ‒ το αγγλικό φθινόπωρο προβλέπεται καυτό…
Για την Αριστερά: ήττα ή επανασυσπείρωση;
Μέχρι την παραμονή του δημοψηφίσματος, ο χειρότερος εφιάλτης των Συντηρητικών και των Φιλελεύθερων είχε τη μορφή του Τζέρεμι Κόρμπιν, του νέου χαρισματικού και καθαρόαιμου αριστερού ηγέτη των Εργατικών. Μετά από δεκαετίες πολιτικής εναρμόνισης με τη νεοφιλελεύθερη λογική, η εκλογή του Κόρμπιν στο τιμόνι του κόμματος αναζωπύρωσε τις ελπίδες των αριστερών στη Βρετανία αλλά και την Ευρώπη, αφού έτσι οι Εργατικοί μπορούσαν πλέον να προσμετρηθούν στο νέο ισχυρό αριστερό μέτωπο που διαμορφώθηκε μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, του πορτογαλικού ΒLOCO σε σύμπραξη με το ΚΚ Πορτογαλίας και της πιθανότατης αντίστοιχης των UNIDOS PODEMOS στην Ισπανία προ των πυλών .
Μεταφέροντας τη συζήτηση σε σχέση με τη θέση της Βρετανίας από το εθνικό-συναισθηματικό στο πολιτικό-ταξικό πεδίο, ο Τζέρεμι Κόρμπιν υποστήριξε σθεναρά το Bremain αναδεικνύοντας ως ρίζα των εγγενών προβλημάτων της Βρετανίας την ακολουθούμενη επί χρόνια νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας, τη συρρίκνωση της δημοκρατίας, τη διάλυση του όποιου κοινωνικού κράτους είχε απομείνει, την πλήρη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων υπέρ των εργοδοτικών συμφερόντων, την πλήρη εναρμόνιση της πολιτικής της χώρας στα κελεύσματα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, την εμπλοκή της σε χρόνιες πολεμικές συγκρούσεις επιθετικού χαρακτήρα με πρόσχημα την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ‒ την ίδια πολιτική και στρατηγική επιλογή δηλαδή που τον εκτόξευσε ως σοβαρό διεκδικητή της ηγεσίας της χώρας. Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του έσπευσαν να υποβάλουν πρόταση μομφής επικαλούμενοι την αναγκαιότητα παραίτησής του από την αρχηγία του κόμματος, εφόσον τμήμα των μελών και οπαδών του ψήφισε υπέρ της εξόδου. Ο ίδιος απέκρουσε τις αιτιάσεις, βάζοντας ξανά τη μάχη κατά της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και της νεοφιλελεύθερης ρητορικής στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης.
Όπως ακριβώς καλούνται τώρα, περισσότερο από ποτέ, να πράξουν όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς. Όπως επείγει να συμβεί μετά τη σημαντική αυτή αλλαγή στο ευρωπαϊκό τοπίο, με την αναζωπύρωση κάθε είδους φοβικών, συντηρητικών και αντιδημοκρατικών ανακλαστικών που εύσχημα και επίμονα τροφοδοτούνται ώστε να καταπνιγεί η αυξανόμενη δυναμική της αριστερής εναλλακτικής πρότασης για το μετασχηματισμό του υπάρχοντος ευρωπαϊκού πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου.
Στην ορατή πλέον συντονισμένη συστημική επίθεση με προμετωπίδα το μίσος, το φόβο, την αναδίπλωση, την υποχώρηση της δημοκρατίας στο βωμό της υποτιθέμενης ασφάλειας, της Ευρώπης-φρούριο, δεν μπορούμε παρά να αντιτάξουμε την εμβάθυνση και ισχυροποίηση της κοινωνικής και πολιτικής χειραφέτησης, της αλληλεγγύης, του κοινού αγώνα για την κατάκτηση της Ευρώπης φάρο στη συλλογική επιθυμία των λαών της και όσων ζητούν καταφύγιο σ αυτήν.
Μπροστά μας έχουμε απλώς ένα νέο κεφάλαιο ‒ τίποτα δεν χάνεται όταν όλα αλλάζουν!
Η Όλγα Αθανίτη είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ.
