Μια δέσμη από κοινωνικούς και πολιτικούς κανόνες οι οποίοι ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων, ένα σύνολο από ήθη και συνήθειες που διαμορφώνουν –και διαμορφώνονται από- την κουλτούρα μιας κοινωνίας, να τι είναι εν τοις πράγμασι μια θρησκεία. Ακόμα δε και η στενά προσωπική, μεταφυσική σχέση της ύπαρξης με το άγνωστο, μεταθανάτιο υπερβατό, ακόμα και τούτη μετέχει στην κοινωνικοπολιτική διαπλοκή, εφόσον ειδωθεί ως το προσφορότερο έδαφος για να ευδοκιμήσουν κάθε λογής φανατισμοί.
Ο ενοποιητικός χαρακτήρας των διαφόρων θρησκευμάτων, ιδίως των σύγχρονων μονοθεϊστικών, συνίσταται στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους: συνδεδεμένα με συγκεκριμένες κοινότητες λαών, αυτοορίζονται, όλες, ως η «μια και μοναδική αλήθεια». Οι δε λαοί τους βρίσκονται επιφορτισμένοι με το ιερό καθήκον να σώσουν τον μάταιο τούτο κόσμο, με τους όρους και τους νόμους που αυτοί αντιλαμβάνονται ως ορθούς και ηθικούς.
Η ιστορική πορεία της κουλτούρας των θρησκευμάτων είναι, προφανώς, συνδεμένη και μεταβάλλεται, αναλόγως της πορείας της γενικής πολιτικής ιστορίας της ανθρωπότητας.
Για παράδειγμα, στους πέντε στύλους του Ισλάμ -πίστη σε ένα Θεό, προσευχή, ελεημοσύνη, νηστεία, προσκύνημα στη Μέκκα- ο προστιθέμενος, και κάποτε υποδεέστερος, έκτος, ο Ιερός Πόλεμος, γίνεται, στους καιρούς μας, το απόλυτο θεϊκό πρόταγμα. Όχι μοναχά σε ιδεολογικό – θεολογικό – μεταφυσικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε πρακτικό – πολιτικό. Τούτο δεν έγινε βέβαια τυχαία, ούτε ξαφνικά. Κατά τους αιώνες όταν ο μουσουλμανικός κόσμος έφτανε στο απόγειο της πολιτιστικής και πολιτικής ισχύος, πριν την αποικιοκρατία, για την Κοινότητα των Πιστών οι στρατιωτικές κατακτήσεις ή η πιστή εφαρμογή της Σαρία ήταν πράγματα έως και αδιάφορα. Αλλά η κατακτητική επέλαση της Δύσης, η δυτική ηγεμονία και οι ντόπιοι συνεχιστές της, ουδόλως άμβλυναν τις κοινωνικές ανισότητες, τις ταξικές αντιθέσεις. Η επικράτηση ενός στρεβλού μοντέλου, όπου ο κύκλος της φτώχειας διευρύνθηκε μαζί με την ανάπτυξη του άκρατου καταναλωτισμού των εγχώριων ελίτ, όρισαν την λεγόμενη «αποτυχία του μοντερνισμού». Ταυτόχρονα, διαμόρφωσαν έναν νέο ανθρωπολογικό τύπο πιστού: φτωχοί ή λιγότερο φτωχοί, αγράμματοι ή και με πτυχία πανεπιστημίων, άνθρωποι πάντως που αδυνατούν να πραγματώσουν το όραμα μιας ζωής όπως τη θέλουν, αγριεύουν. Η μεγαθυμία του Αλλάχ αντικαθίσταται από το τζιχάντ. Η Δύση γίνεται Νταρ-αλ-χαρμπ, Οίκος Πολέμου, σε πλήρη αντιδιαστολή με τον Νταρ-αλ-Ισλάμ, τον Οίκο του Ισλάμ.
Αλλά ταυτόχρονα με την αλλαγή προτύπου στην Ανατολή, αλλάζει, νωρίτερα ίσως, και το ανθρωπολογικό πρότυπο στη Δύση. Ο μνησίκακος, άκρως νεοφιλελεύθερος πολίτης της Δύσης, απομακρυσμένος από την κουλτούρα της αλληλεγγύης, της ισότητας και των δικαιωμάτων, κυριλέ και καταναλωτικός αλλά στο βάθος ρατσιστής, εφόσον στέκει αδιάφορος μπροστά στις θηριωδίες και στα εγκλήματα πολέμου, με σκοπό το κέρδος, κυριαρχεί. Κι έπειτα έρχεται, ως φυσικό επόμενο, η διάχυση του νεοφασισμού.
Η σιωπή, ας πούμε, για τον τρόπο με τον οποίο το ISIS διαπλέκεται με τις δήθεν υπεράνω πάσης υποψίας βιομηχανίες όπλων, αυτοκινήτων, πετρελαϊκές κ.ο.κ. είναι χαρακτηριστική. Οι ελάχιστοι που καρπώνονται τον διεθνή πλούτο και νιώθουν ταυτόχρονα να κείνται πέραν του θανάτου, φλυαρούν για τον τρόμο, αλλά ούτε κουβέντα για τις υπόγειες διαδρομές του υπερκέρδους. Πόσα, αλήθεια, τσέπωσε η Δύση από την καταστροφή κεφαλαίου – κατά Σουμπέτερ «δημιουργική» – στον πόλεμο του Ιράκ; Πόσα στο Αφγανιστάν, πόσα όπου αλλού;
Το αγριεμένο φάντασμα του καπιταλισμού, και των πολεμικών σχέσεων που δημιουργεί, πλανάται πάνω από τα κεφάλια του ανθρώπινου γένους και βάζει σε μπελάδες τους, ανάλογα με ποιον Θεό μιλάς, περιούσιους λαούς.
Εάν θα σπάσει σύντομα ή όχι ο κύκλος του φανατισμού, του τρόμου και του αίματος, εξαρτάται από το βαθμό αντίστασης των από κάτω στα επιβαλλόμενα υποδείγματα: του εξεγερμένου του Νταρ-αλ-Ισλάμ και του αδιάφορου στα δεινά του Άλλου προτεστάντη. Οι αγώνες είναι, σε κάθε περίπτωση, μπροστά ενάντια σε ένα μοντέλο – Αρμαγεδδών που διαθέτει όλα τα κακά: ανταγωνισμούς, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, καταστροφή της φύσης, βιαιότητες κάθε λογής, ατέλειωτους πολέμους.
Κατέ Καζάντη
Πηγή: Left
