Στις γυναικείες φυλακές Θήβας βρέθηκε την Πέμπτη που μας πέρασε αντιπροσωπεία του τμήματος Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ αποτελούμενη από: Πάνο Λάμπρου μέλος της Πολιτικής Γραμματείας, Ελένη Σταματάκη βουλεύτρια ΣΥΡΙΖΑ, Σίσσυ Βαφέα, Μαρία Γιαννησοπούλου, Αντρέα Κρεμμύδα μέλη του τμήματος, προκειμένου να δει από κοντά την πρόοδο στην κατασκευή των πρώτων αγροτικών φυλακών για γυναίκες, τις συνθήκες που επικρατούν στη φυλακή, αλλά κυρίως να μιλήσουν με τις κρατούμενες για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Θετικές προσπάθειες
Οι φυλακές της Θήβας, με την πρώτη ματιά, φαίνονται προσεγμένες. Οι τοίχοι βαμμένοι σε παστέλ αποχρώσεις, με τοιχογραφίες που οι κρατούμενες έχουν ζωγραφίσει εικόνες της ελευθερίας που στερούνται, με καθαριότητα, προσεγμένους εσωτερικούς προαύλιους χώρους και ένα κήπο που φροντίζουν οι ίδιες. Αυτός είναι ο καλός εξωτερικός χώρος, καθώς το άλλο προαύλιο είναι το ίδιο μουντό τσιμεντένιο τετράγωνο που έχουν όλες οι φυλακές, αλλά που μετά από παρατήρηση της αντιπροσωπείας, ο διευθυντής είπε πως θα μεριμνήσει για τη βελτίωσή του με κάποια φυτά και παγκάκια ίσως.
Από τα πιο θετικά στοιχεία της συγκεκριμένης φυλακής είναι οι υπηρεσίες που λειτουργούν σε αυτή, όπως το δημοτικό σχολείο, το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας και το λύκειο. Έχουν αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών, μάθημα γυμναστικής, εργαστήριο μουσικής από τη Λυρική Σκηνή, κομμωτήριο, ενώ μέσω του προγράμματος απεξάρτησης του ΚΕΘΕΑ, οι κρατούμενες έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν στην κατασκευή σεντονιών, να μάθουν την τέχνη της barrista (με πιστοποίηση) και να απασχοληθούν στο εργαστήριο ζωγραφικής και θεατρικού παιχνιδιού. Η φυλακή εξυπηρετείται μόνιμα από γυναικολόγο, γενική ιατρό και οδοντίατρο, ενώ για τα ψυχιατρικά προβλήματα υπάρχει και η δυνατότητα τηλεψυχιατρικής, πέραν των επισκέψεων του γιατρού.
Παιδιά πίσω από κάγκελα
Αξιοσημείωτες προσπάθειες βελτίωσης που έχουν αποδώσει, αλλά που όσο κι αν φτιασιδώσεις μια φυλακή με κάγκελα και ανήλιαγους διαδρόμους, η κλειστοφοβία και η σιωπή του εγκλεισμού δεν αλλάζει. Παρά τις όποιες παροχές, η ζωή των κρατουμένων συνεχίζει να είναι βασανιστική.
Πρώτον και κυριότερον, στη φυλακή της Θήβας εκτός των 398 κρατουμένων, βρίσκονται έγκλειστα και 14 παιδιά έως 3 χρονών, ενώ αναμένεται να γεννηθούν δύο ακόμα. Οι τοίχοι μπορεί να είναι βαμμένοι με παιδικές παραστάσεις και να υπάρχουν παιχνίδια, αλλά τα παιδιά μεγαλώνουν –χωρίς τη στήριξη βρεφονηπιαγωγού- σε ένα πλήρως ακατάλληλο περιβάλλον για την υγιή ανάπτυξή τους. Μετά τα τρία χρόνια, τα παιδιά θα φύγουν από εκεί, χωρίς να σημαίνει απαραίτητα το τέλος της βαναυσότητας, καθώς και τη μητέρα τους στερούνται, αλλά και αν δεν υπάρχει συγγενικό πρόσωπο, καταλήγουν μόνα σε κάποιο ίδρυμα.
Ο νόμος Παρασκευόπουλου προβλέπει την απελευθέρωση των γυναικών που έχουν ποινή κάτω των 10 ετών και ανήλικα παιδιά έως 8 χρονών, αλλά παραμένει ανεφάρμοστος, αφού οι εισαγγελείς απορρίπτουν το αίτημα, ακόμα και αν πληρούνται οι τυπικοί όροι. Μέχρι στιγμής η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης δεν δείχνει να κατανοεί το τεράστιο αυτό κοινωνικό ζήτημα –που πλειστάκις έχει θίξει το τμήμα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ- και έτσι διαιωνίζεται το έγκλημα της κράτησης των μωρών.
Η αντιπροσωπεία διαπίστωσε, ακόμα μια φορά, δικαστική υπερβολή στις ποινές, μεγάλη καθυστέρηση στην υλοποίηση των εφέσεων, με κρατούμενες να περιμένουν μέσα στη φυλακή μέχρι και 4 χρόνια, ακόμα και αν υπάρχει περίπτωση αθώωσης, και τη μη χορήγηση αδειών, πάλι λόγω βέτο των εισαγγελέων. Ενώ ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα τόνισαν πως αποτελούν τα υπέρογκα χρηματικά ποσά που τους ζητούνται, τόσο σε παράβολα, όσο και σε δικαστικά έξοδα που τους επιβάλλονται αφού αποφυλακισθούν.
Παρά τις βελτιώσεις που προαναφέρθηκαν, η καθημερινότητά τους παραμένει ιδιαίτερα δύσκολη.
Ελλείψεις βασικών όρων διαβίωσης
Υπάρχει θάλαμος όπου διαμένουν 17 κρατούμενες μαζί, με ράντζα μες στη μέση, ο οποίος, μάλιστα, εξυπηρετείται από μόλις 3 τουαλέτες και 2 ντουζιέρες, δημιουργώντας προβλήματα στην καθαριότητα. Σε όλους τους θαλάμους τα κρεβάτια έχουν σκληρά και λεπτά στρώματα, ενώ το ζεστό νερό είναι περιορισμένο, όπως ανάφεραν κρατούμενες. Πρόβλημα στην υγιεινή προκαλείται και από το γεγονός ότι οι περισσότερες είναι άπορες, οπότε αρκούνται σε ό,τι προϊόντα (σαμπουάν, χαρτί υγείας, σαπούνι κτλ) τους δώσει η κοινωνική μέριμνα της φυλακής, εφόσον διατίθενται από δωρεές.
Ταυτόχρονα, σε όλους τους θαλάμους, ακόμα και σε αυτούς που μένουν οι μητέρες με τα μωρά τους, τη νύχτα παραμένουν ανοιχτά δυνατά φώτα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κοιμηθούν. Η διαβίωση διαταράσσεται και από το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για το ποιες θα συγκατοικήσουν μαζί, αφού δεν υπάρχει κανενός είδους διαχωρισμός ηλικιακός, ποινικός ή άλλος. Ακόμα και όταν ζητούν από τις κοινωνικές λειτουργούς να αλλάξουν θάλαμο, αυτό γίνεται κατόπιν εορτής, δηλαδή αφού τσακωθούν, τις στείλουν πειθαρχικό και μετά στην απομόνωση, όπου για πέντε μέρες μένουν μόνες σε ένα μικρό χώρο, χωρίς τίποτα.
Ταπεινωτικός σωματικός έλεγχος
Η σοβαρότερη, όμως, καταγγελία που έγινε απ’ όλες τις κρατούμενες είναι η εξευτελιστική διαδικασία σωματικού ελέγχου που υφίστανται όταν γυρνούν από άδειες, από επίσκεψη στο νοσοκομείο ή έρχονται από μεταγωγές. Πρόκειται για την εξέταση «σκύψε, βήξε, δείξε», όπου τους ζητείται να ξεγυμνωθούν μπροστά στις γυναίκες φρουρούς, να σκύψουν και να βήξουν προκειμένου να διαπιστωθεί ότι δεν έχουν κρύψει ναρκωτικά στα γεννητικά τους όργανα ή τον πρωκτό. Ταπεινωτική διαδικασία που υφίστανται όλες ανεξαιρέτως και που για να την αποφύγουν προτιμούν να μην επισκέπτονται το νοσοκομείο, ακόμα κι αν το έχουν μεγάλη ανάγκη. Να σημειωθεί, όμως, ότι ο κολπικός έλεγχος με τον τρόπο που γίνονταν μέχρι τον τραγικό θάνατο της Κατερίνας Γκουλιώνη, έχει καταργηθεί.
Αίτημα η συνέχεια της αλλαγής
Ελπίδα των περισσότερων με χαμηλές ποινές είναι η μεταφορά τους στις αγροτικές φυλακές, που σε λίγες μέρες θα είναι έτοιμες. Αρχικά θα αφορά μόνο 12 κρατούμενες, μετέπειτα θα φτάσουν τις 40, και οι τυπικοί όροι που πρέπει να πληρούνται είναι κάθειρξη κάτω των 10 ετών, χωρίς προβλήματα υγείας για να μπορούν να δουλέψουν στις καλλιέργειες, χωρίς παιδιά εντός φυλακής για τον ίδιο λόγο, και αφού θα έχουν λάβει έστω και μία άδεια. Οι αγροτικές φυλακές, άλλωστε, δίνουν τη δυνατότητα να εκτίσουν πιο σύντομα την ποινή τους.
Το σημαντικότερο είναι, όμως, πως οι συνθήκες διαβίωσης είναι παρασάγγας πιο αξιοπρεπείς. Πρόκειται για σπιτάκια που θα μένουν έως 4 κρατούμενες, με το δικό τους μπάνιο, κουζίνα και κανονικά παράθυρα. Ο χώρος θα είναι και πάλι περίκλειστος με τεράστιους τοίχους και συρματοπλέγματα, αλλά δεν θα βιώνει την τρομαχτική ασφυξία πως η ζωή σου ως άνθρωπος τελείωσε και θα ξεχαστείς μέσα σε ένα τσιμεντένιο κλουβί για πάντα. Δημιουργεί σαφώς πιο καλές προϋποθέσεις για το σωφρονισμό, και όχι για την εκδίκηση, των ανθρώπων που παρανόμησαν, με το τμήμα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ να τονίζει ότι αυτή η εικόνα δεν πρέπει να είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας.
Πιο άμεσος στόχος, όμως, είναι η ανανέωση της διάταξης Παρασκευόπουλου, που έρχεται στη Βουλή το επόμενο διάστημα, με αίτημα τόσο από τις κρατούμενες, όσο και από το ΣΥΡΙΖΑ, να παραμείνουν οι ευεργετικές διατάξεις ως έχουν και να μην υποκύψει η κυβέρνηση στις συντηρητικές πιέσεις της δεξιάς αντιπολίτευσης για εισαγωγή εξαιρέσεων. Υπενθυμίζεται ότι βάσει της διάταξης, οι κρατούμενοι με ποινή έως 5 χρόνια μπορούν να αποφυλακιστούν μετά από την έκτιση του 1/10 της ποινής μεικτά (δηλαδή υπολογίζοντας κάθε μέρα για δύο λόγω μεροκάματων), στα 5-10 χρόνια ποινής, έκτιση των 2/5 μεικτά, αντίστοιχα, και στα 10-25 χρόνια, εκτίοντας το πραγματικό 1/3 της ποινής, με τις κρατούμενες να ζητούν να υπάρξει βελτίωση της τελευταίας περίπτωσης και να συνυπολογίζονται επίσης τα μεροκάματα που κάνουν.
Όπως έλεγαν και ξανάλεγαν στην αντιπροσωπεία, δεν ζητάνε να μην πληρώσουν για το λάθος τους, αλλά να τους δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία και να μην παραμείνουν ξεχασμένες από τους ανθρώπους και την πολιτεία.
Δανάη Ψωμοπούλου
Θάρρος ή αλήθεια;
Με το «νόμο Παρασκευόπουλου», όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται ο αποσυμφορητικός νόμος 4322 του 2015, για πρώτη φορά, ύστερα από δεκαετίες, ο αριθμός των κρατουμένων είναι λιγότερος από τις θέσεις στις φυλακές. Αυτό σημαίνει ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα; Όχι. Γι’ αυτό ο νόμος αυτός ήταν η άμεση αντίδραση της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ-Οικολόγων Πράσινων, με τη δέσμευση πως άμεσα θα αλλάξει ο σωφρονιστικός κώδικας, ο ποινικός κώδικας, θα γίνουν παρεμβάσεις θεσμικές και κτιριακές στις φυλακές. Δυόμισι χρόνια έχουν περάσει και πέρα από σημαντικές μεν, αλλά λίγες παρεμβάσεις στους όρους διαβίωσης των κρατουμένων, άλλο ουδέν. Αυτή είναι η αλήθεια. Δυόμισι χρόνια έχουν περάσει και ο «νόμος Παρασκευόπουλου» έχει χτυπηθεί όσο κανένας από τα ΜΜΕ και την αντιπολίτευση, που χωρίς ούτε ένα στατιστικό ή άλλο ποιοτικό στοιχείο ως υποστηρικτικό επιχείρημα, θεωρούν ότι αύξησε την εγκληματικότητα. Και αυτή είναι άλλη μια αλήθεια. Τώρα ο «νόμος Παρασκευόπουλου» χρήζει ανανέωσης διότι ο κίνδυνος να ξαναγεμίσουν οι φυλακές, και να επιβληθούν νέα πρόστιμα από την Ευρώπη για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης είναι ορατός. Και αυτή είναι άλλη μια αλήθεια. Όμως, η ανανέωση της ισχύος του νόμου Παρασκευόπουλου χρειάζεται θάρρος. Χρειάζεται το πολιτικό θάρρος και την ισχυρή αίσθηση του δικαίου να μην υπάρξουν διακρίσεις ανάμεσα σε ανθρώπους που εκτίουν ποινή στις ίδιες απάνθρωπες και βασανιστικές συνθήκες. Φαίνεται πως το υπουργείο διακατέχεται από το φόβο, το φόβο του κίτρινου πρωτοσέλιδου. Οποιοσδήποτε περιορισμός είναι τρομακτικό πισωγύρισμα. Μόνο βελτιωτικές αλλαγές χωρούν σε αυτό το νόμο –μία πρόταση θα ήταν η αποφυλάκιση των κηδεμόνων νηπίων- για να αφορά και το υπουργείο Δικαιοσύνης το κεντρικό σύνθημα του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ «ήταν δίκαιο και έγινε».
Παράθυρο ευκαιρίας
Είκοσι υποτροφίες προσέφερε με κλήρωση το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο για τη φοίτηση κρατουμένων σε προπτυχιακά προγράμματα. Είναι η δεύτερη χρονιά που εφαρμόζεται αυτή η πρωτοβουλία, με άλλους είκοσι κρατούμενους να συνεχίζουν τις σπουδές τους. Η πρόσβαση των κρατουμένων-φοιτητών στη γνώση και την εκπαίδευση ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας για αυτούς τους ανθρώπους για την επανένταξή τους, αλλά και ένα παράθυρο διαφυγής από τη σκληρή καθημερινότητα της διαβίωσης στη φυλακή.
Ιωάννα Δρόσου
Πηγή: Η Εποχή
