Από τη ζωηρή συζήτηση που έχει ξεδιπλωθεί γύρω από τον πολιτικό προσανατολισμό και την οργανωτική δομή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ λείπει η συζήτηση για το όνομα. Προσωπικά, θεωρώ ότι (αν και δεν είναι το πλέον σημαντικό) δεν θα έπρεπε να λείπει, για τους εξής λόγους: α) το όνομα του κόμματος είναι πάντα ένα σημαντικό σημαίνον, που προσδιορίζει τι πιστεύει και/ή ποια κοινωνικά στρώματα επιδιώκει να εκπροσωπήσει κατά προτεραιότητα, β) μπορεί το ίδιο το όνομα να αποτελεί πρόσκομμα στην επιρροή του ή γ) μπορεί να αποτελεί έναυσμα για την επέκταση αυτής της επιρροής. Εξηγούμαι χωρίς περιστροφές.
Νέα εποχή, νέο κόμμα, νέο όνομα
Το ΚΚΕ εσωτερικού ως νόμιμο κόμμα κράτησε γύρω στα 15 χρόνια και εκμέτρησε το ζην μαζί με τον «υπαρκτό σοσιαλισμό». Ο Συνασπισμός, που ακολούθησε, εξέφρασε για επίσης 15 χρόνια την προσπάθεια να οριστεί εκ νέου η Αριστερά σε συνθήκες ανεπτυγμένης δημοκρατίας και καπιταλιστικής οικονομίας, παγκοσμιοποίησης και ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε το όχημα που δημιουργήθηκε για να αντιπαλέψει η Αριστερά τη νεοφιλελεύθερη επέλαση. Άλλα 15 χρόνια.
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα κατάσταση: 1) οι ριζοσπαστικές συνιστώσες που συν-ίδρυσαν τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς έχουν αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ από το 2015, 2) ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβερνητικό κόμμα δεν μπορεί πλέον στα σοβαρά να συμπεριφερθεί ως «κινηματικό κόμμα», ενώ ως μεγάλο κόμμα καλύπτει (χωρίς να μονοπωλεί) τον χώρο της Αριστεράς, τον χώρο της Σοσιαλδημοκρατίας και –δυνητικά μόνο– αυτόν της Οικολογίας, και τέλος 3) το μείζον πρόβλημα της εποχής μας είναι η οικολογική κρίση και οι εκρηκτικές ανισότητες που επισώρευσε η οικονομική κρίση, η πανδημία και η διαχείρισή τους. Τούτων δοθέντων, θεωρώ πως χρειάζεται ένα διαφορετικό σημαίνον για τα επόμενα (δεκαπέντε;) χρόνια. Ένα όνομα που να απηχεί αυτό που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει υποστηρίξει, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο εδώ και χρόνια, ότι αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ήττα του νεοφιλελευθερισμού: την κόκκινο-κόκκινο-πράσινη συμμαχία, δηλαδή τη συμμαχία Αριστεράς, Σοσιαλδημοκρατίας και Οικολογίας.
Κάτι τέτοιο, άλλωστε, εικάζω πως θα ευχαριστούσε τους 53, με αναφορά στο ιστορικό «κοκκινο-πράσινο», τους λεγόμενους «προεδρικούς», που επιμένουν ότι το νέο κόμμα πρέπει να εκφράζει τόσο τους Αριστερούς, όσο και τους Σοσιαλδημοκράτες, τους πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ, καθώς και τους Οικολόγους, τους Πράσινους δηλαδή.
Το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μένος έπληξε το brand
Έχω την εντύπωση ότι το brand ΣΥΡΙΖΑ έχει τρωθεί καίρια ύστερα από την πολύχρονη δραστηριοποίηση του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου και την έκφραση πραγματικού μένους απέναντι στους -ζαίους από πρώην -ζαίους. Ακόμα, όμως, κι αν ατροφήσει αυτό το μένος προϊόντος του χρόνου, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα πάψει να φέρνει στο μυαλό μνήμες από μια κινηματική εποποιΐα που κατέληξε σε έναν επώδυνο συμβιβασμό, που για πολύ κόσμο (που δεν είναι μακριά από τον ΣΥΡΙΖΑ) επέχει στάτους βιογραφικής ρήξης προσδιορισμένης από το συναισθηματικό φορτίο μιας «προδοσίας». Το κόμμα πρέπει να γυρίσει σελίδα, επίσης, ώστε να πάψει να σοβεί η ένταση μεταξύ όσων θεωρούν ότι τον ΣΥΡΙΖΑ εκφράζει το 2010–2015, και άρα το 2015–2019 ήταν παρέκκλιση, και όσων θεωρούν το αντίστροφο.
Ένα πιο συμπεριληπτικό σημαίνον
Δεν είναι, όμως, μόνο το brand ΣΥΡΙΖΑ που, κατ’ εμέ τουλάχιστον, έχει περιορισμένη εμβέλεια πλέον, αλλά και όσα σημαίνοντα προτάσσονται, ώστε να λειτουργήσουν συσπειρωτικά απέναντι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η «δημοκρατική» και η «προοδευτική» παράταξη είναι απλώς μια μετωνυμία της αντι-Δεξιάς που τίποτα δεν λέει σε όσους και όσες δεν πρόλαβαν να ψηφίσουν τον 20ο αιώνα. Ομοίως, η «Αριστερά», η «Σοσιαλδημοκρατία», αλλά και η «Οικολογία», προσδιορίζουν ταυτότητες και ιστορικές διαδρομές που λειτουργούν αυτή τη στιγμή ως εσωτερικά σύνορα για τον αντι-νεοφιλελεύθερο και αντι-αυταρχικό κόσμο που θέλει να φύγει η νεοφιλελεύθερη και αυταρχική κυβέρνηση Μητσοτάκη. Το «κόκκινο» και το «πράσινο», αντιθέτως, ως χρώματα, και άρα επιφανειακά σημαίνοντα, λειτουργούν ως κοινές μετωνυμίες διαφορετικών σημαινόντων που επιτρέπουν τη συμπερίληψη. Στην εποχή μας, οι πολίτες προσέρχονται στα ιδεολογικά εγχειρήματα όχι σε συλλογική βάση, αλλά σε ατομική βάση, από διαφορετικές διαδρομές. Επειδή αποτελούμε πλέον «Πλήθος», «πληθυντικό Λαό», τα σημαίνοντα των ιδεολογικο-πολιτικών εγχειρημάτων δεν μπορούν (ηθελημένα ή ανεπίγνωστα) να προσδιορίζουν ιδιοκτήτες και κομισάριους.
Ένα κάλεσμα για αμφίπλευρη διεύρυνση
Το εγχείρημα «ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ» προσδιορίζει (σε επίπεδο σημαινόντων τουλάχιστον) μια μονόπλευρη διεύρυνση, ενώ η «κοκκινο-πράσινη συμμαχία» θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια απόπειρα πολύπλευρης διεύρυνσης προς την πλευρά της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας, προς όσους/ες δέχονται να (επανα)συσπειρωθούν για την προώθηση μιας κόκκινης ατζέντας παραγωγικής ανασυγκρότησης προς όφελος της εργασίας, καθώς και προς εκείνους/ες που επιζητούν την αναβάθμιση μιας πράσινης περιβαλλοντικής ατζέντας. Ίσως είναι και μία ευκαιρία επαναπροσέγγισης με τον χώρο των Πρασίνων και αποκατάστασης μιας κλονισμένης σχέσης. Άλλωστε, ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται έναν γενικότερο επανασχεδιασμό των συμμαχιών του και όχι απλώς μια διεύρυνση προς το κέντρο του πολιτικού φάσματος.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Πηγή: Η Εποχή
