Η ποικιλομορφία των κομμάτων της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη είναι μέρος του DNA τους και είναι αποτέλεσμα του διαχωρισμού τους από τη Σοσιαλδημοκρατία στη βάση της στρατηγικής εναντίωσής τους στον πόλεμο και τον μιλιταρισμό, αλλά και της αναζήτησης ενός άλλου κοινωνικού μοντέλου πέρα από τον καπιταλισμό – μια κοινωνία ελεύθερων και ισότιμων ανθρώπων. Ωστόσο, τα κόμματα της Αριστεράς έχουν επανειλημμένα αποτύχει να συνδέσουν οργανικά το αίτημα για μια κοινωνία ίσων, με κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία για όλους, με την ενίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων. Ακόμα και σήμερα, η αποτυχία του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δεν έχει γίνει αντικείμενο επεξεργασίας με επάρκεια και αυτονομία.
Όλα τα αριστερά κόμματα υποστηρίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, καθώς και καλύτερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερους μισθούς, ενώ υπερασπίζονται τις συλλογικές κατακτήσεις της εργατικής τάξης. Καμία άλλη οικογένεια κομμάτων δεν παρουσιάζει αντίστοιχη συνεκτικότητα στα κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα όσο η ομάδα των κομμάτων της Αριστεράς. Και καμία οικογένεια κομμάτων δεν παρουσιάζει ταυτόχρονα ένα τόσο ευρύ φάσμα κοινωνικο-πολιτισμικών διαφορών. Τα ατομικά δικαιώματα των γυναικών και των κοινωνικών μειονοτήτων (λ.χ. LGBTQ+) διαφέρουν στη σημασία που τους αποδίδεται. Μεγάλες διαφορές βρίσκουμε και σε σχέση με το ζήτημα της μετανάστευσης και το πρόταγμα ενός κοινωνικο-οικολογικού μετασχηματισμού με μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής, ενώ υπάρχουν αντίθετες θέσεις και σχετικά με την πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στην αξιολόγηση των επιμέρους θεμάτων, αλλά στην έλλειψη επεξεργασίας των βαθύτερων κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών που βρίσκονται πίσω από αυτά. Αυτές οι αναταραχές έχουν τις ρίζες τους στις αντιφάσεις της μισθωτής εργασίας και στους πολλαπλούς ανταγωνισμούς υπό τις συνθήκες του νεοφιλελευθερισμού και του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού. Αυτό οδήγησε στην ύπαρξη κομμάτων που είναι κομμουνιστικά, μετακομμουνιστικά, σοσιαλιστικά ή αριστερο-σοσιαλδημοκρατικά, καθώς και νέα κόμματα αριστερού λαϊκισμού. Τόσο ο μακροπρόθεσμος και σταθερά επεκτατικός χαρακτήρας των κοινωνικών πεδίων δράσης των αριστερών κομμάτων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και η ριζική μεταστροφή της κοινωνίας δεν κατέστησαν εφικτοί.
Ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, δημιουργήθηκαν νέες γραμμές σύγκρουσης μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν το δικαίωμα της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα, με την παροχή όπλων από την ΕΕ στην Ουκρανία, την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και τη διεύρυνση του NATO ως δύναμη προστασίας, και εκείνων που πρωτίστως υποστηρίζουν την ανάγκη να επιτευχθεί άμεση ανακωχή χωρίς προϋποθέσεις, στη βάση του ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα αυτού του πολέμου, για τον οποίον οι ΗΠΑ και το NATO φέρουν μερίδιο ευθύνης. Ακριβώς αυτή η διαφωνία απείλησε να διχάσει την Ευρωπαϊκή Αριστερά στο Συνέδριο του Παρισιού, το 2022. Αυτό αποτράπηκε με το κόστος της απόσυρσης της Φινλανδικής Αριστερής Συμμαχίας στη θέση του παρατηρητή του κόμματος. Αυτό όμως ήταν ενδεικτικό των δυσκολιών. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά ενώνει κόμματα, η κοινοβουλευτική παρουσία και η κοινωνικο-πολιτική σημασία των οποίων σε εθνικό επίπεδο είναι σε υποχώρηση, με συνέπειες που αφορούν και στην ενοποιητική δύναμη του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (EL). Τούτο ισχύει μεταξύ άλλων και στη Γερμανία, όπως προηγουμένως στην Ιταλία, και με διαφορετικό τρόπο στην Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Ήδη το 2019, ο Jean Luc Melenchon δημιούργησε τη συμμαχία Τώρα ο λαός (Now the People, NtP) με την Ανυπότακτη Γαλλία, το Μπλόκο της Αριστεράς από την Πορτογαλία και τα σκανδιναβικά κόμματα. Αυτή η συμμαχία πλέον περιλαμβάνει δεκατέσσερα κόμματα και πρόκειται να θεσμοθετηθεί, αν και εντός της NtP εμφανίζονται οι ίδιες γραμμές διχασμού για τον πόλεμο στην Ουκρανία και για το NATO όπως και στα κόμματα του EL. Η υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου είναι το κοινό στοιχείο στη NtP, ενώ το EL διατύπωσε στοιχεία για μια ειρηνευτική ατζέντα.
Οι «διπλές συμμετοχές» διαφόρων αριστερών κομμάτων στο EL και τη NtP στοχεύουν επίσης στην αναδιοργάνωση μιας διεθνούς Αριστεράς. Αυτό ωστόσο θα επιτύχει μόνο εάν καταφέρουμε από κοινού να βρούμε πειστικές απαντήσεις σε ζητήματα που αφορούν τον αγώνα για τα ατομικά δικαιώματα, την ισότητα και τη συλλογικότητα, τα δικαιώματα των λαών και των κρατών, την προστασία και την ασφάλεια σε μια εποχή τεκτονικών αλλαγών.
* Η Cornelia Hildebrandt είναι συμπρόεδρος του δικτύου πολιτικών ινστιτούτων Transform! Europe και σύμβουλος του Ινστιτούτου Κριτικής Κοινωνικής Ανάλυσης του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ στο Βερολίνο.
