Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου
Συζητήθηκε πολύ την περασμένη βδομάδα κατά πόσο μπορεί και πρέπει ο καθένας να κρίνει δικαστικές αποφάσεις. Ποια η γνώμη σας;
Είναι αυτονόητο πως ο οποιοσδήποτε μπορεί να κρίνει οποιαδήποτε δικαστική απόφαση. Είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα του πολίτη να ασκεί κριτική σε όποιον ασκεί εξουσία. Αυτή του η πράξη διασφαλίζει την ελευθερία του λόγου, της σκέψης, της έρευνας.
Το δικαίωμα στην κριτική
Η επίθεση που ασκεί η αντιπολίτευση, αλλά και μερίδα του Τύπου για το γεγονός ότι κυβερνητικά στελέχη, αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, τοποθετήθηκαν απέναντι σε δικαστικές αποφάσεις είναι, κατά τη γνώμη σας, δικαιολογημένη;
Η κυβέρνηση ασφαλώς και μπορεί να ασκήσει κριτική σε μια δικαστική απόφαση, η οποία έχει εκδοθεί, όχι όμως να σχολιάσει -και ιδιαίτερα ο υπουργός Δικαιοσύνης- διαδικαστικές πράξεις, οι οποίες οδηγούν μετά από ένα χρονικό διάστημα στην έκδοση μιας απόφασης. Διότι αν σχολιάσουν μια προδικαστική κρίση, για παράδειγμα μια κρίση για προφυλάκιση, δημιουργούν στον δικαστή την εντύπωση ότι θέλουν την α ή τη β έκβαση για την υπόθεση αυτή. Δημιουργείται, έτσι, ο κίνδυνος ο δικαστής να θελήσει να προσαρμοστεί στην κυβερνητική βούληση, προκειμένου να έχει μια ευνοϊκή τύχη αργότερα στις κρίσεις, οι οποίες γίνονται. Βέβαια, και εδώ υπάρχει μια υπερβολή. Ο κίνδυνος υπάρχει μόνο στο μέτρο που ο δικαστής είναι φοβικός και σπεύδει να προσαρμόζεται στη βούληση της κυβέρνησης. Αλλά για να αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος, είναι καλό όσο εκκρεμεί μια διαδικασία, η κυβέρνηση να μην τοποθετείται.
Η δήλωση του υπουργού Δικαιοσύνης κατόπιν της απόρριψης της αίτησης αναστολής της Ηριάννας και του Περικλή σχολιάστηκε αρνητικά από την αντιπολίτευση, με την Νέα Δημοκρατία να τον χαρακτηρίζει ως «ηθικό αυτουργό» για όσα συνέβησαν στην Ερμού το βράδυ της Δευτέρας.
Αυτά είναι υπερβολές και κορώνες. Προσωπικά έχω χαρακτηριστεί πολλές φορές ως «ηθικός αυτουργός» για εγκλήματα που έγιναν από ανθρώπους που αποφυλακίστηκαν. Η ηθική αυτουργία προϋποθέτει μια πολύ σαφή αιτιακή σχέση ανάμεσα σε μια πράξη και σε ένα αποτέλεσμα. Και αυτό δεν υπάρχει σε αυτές τις περιπτώσεις.
Στην κριτική που ασκείται στις δικαστικές αποφάσεις των τελευταίων ημερών κάποιοι κάνουν λόγο για «κράτος δικαστών» και άλλοι για «απαξιωμένη δικαιοσύνη». Πιστεύετε ότι έχει διαρρηχθεί η εμπιστοσύνη που θα έπρεπε να έχει η κοινωνία στη δικαστική εξουσία;
Χρειάζεται να βρίσκουμε πάντα μια χρυσή τομή στις σχέσεις τη κοινής γνώμης με τη δικαιοσύνη. Ούτε πρέπει η δικαιοσύνη να προσαρμόζεται κάθε φορά στην κοινή γνώμη, αναζητώντας την εμπιστοσύνη της. Ούτε, όμως, πρέπει να φτάνουμε στο αντίθετο άκρο που η δικαιοσύνη θα αδιαφορεί τελείως για ζητήματα, τα οποία αφορούν την κοινωνική στάση και συμπεριφορά.
Συνολική μεταρρύθμιση
Αυτές οι αποφάσεις θέτουν ένα ζήτημα νομοθετικών μεταρρυθμίσεων; Για παράδειγμα, να περιοριστεί το εύρος των προβλεπόμενων ποινών;
Σαφώς πρέπει να μην είναι πολύ ευρύ το φάσμα μιας ποινής, η οποία επιμετράται. Στον τομέα αυτό μπορούν να γίνουν μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν την ποινική δικαιοσύνη πιο ασφαλή.
Πέραν αυτών, έχει τεθεί με αφορμή την καταδίκη της Ηριάννας και του Περικλή ζήτημα κατάργησης του τρομονόμου και περιορισμού της χρήσης γενετικού υλικού. Ποια η γνώμη σας;
Η χρήση γενετικού υλικού εφαρμόζεται με εγγυήσεις σε όλο τον κόσμο. Νομίζω ότι κατά περίπτωση αυτές οι εγγυήσεις τηρούνται, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που εμφανίζονται προβλήματα. Επομένως, χρειάζεται μια διορθωτική επέμβαση. Σε ό,τι αφορά τις ρυθμίσεις του ποινικού κώδικα για την ποινική καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η διάταξη που αφορά την τρομοκρατία είναι πιο προσεκτικά διαρθρωμένη από ό,τι η αντίστοιχη που αφορά το οργανωμένο έγκλημα. Δηλαδή, το άρθρο 187 τιμωρεί τη συμμετοχή σε μια οργάνωση, εφόσον υπήρχε και η πρόθεση να τελεστεί και κάποιο έγκλημα από τα μέλη της. Επομένως, το κέντρο βάρους της απαξίας και της αιτιολόγησης της ποινής, σε μεγάλο βαθμό, πέφτει στην πρόθεση. Αντίθετα, η ρύθμιση για τρομοκρατία έχει έναν κατάλογο πράξεων και αναφέρει ότι εάν οι πράξεις αυτές τελέστηκαν από κάποιον που είναι οργανωμένος σε μια δομή, τότε τιμωρούνται αυστηρότερα. Επειδή αυτά που λέω είναι πολύπλοκα και εξειδικευμένα, αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι η μεταρρύθμιση χρειάζεται να είναι συνολική και να αφορά τον ποινικό κώδικα και τον κώδικα ποινικής δικονομίας, ώστε να επιτραπεί η εξομάλυνση του ποινικού μας συστήματος.
Η συνείδηση του δικαστή
Ωστόσο, φάνηκε πως ο τρομονόμος και η εφαρμογή του από το σύστημα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης μπορεί να καταδικάσει οποιονδήποτε ως μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης και να τον στείλει για πολλά χρόνια στη φυλακή. Πώς τοποθετήστε στην υπόθεση της Ηριάννας και του Περικλή;
Αυτό που καθημερινά αποκαλείται «τρομονόμος» είναι ένα σύμπλεγμα ρυθμίσεων, άλλων στον Ποινικό Κώδικα και άλλων στην Ποινική Δικονομία. Μου είναι δύσκολο να δώσω εξειδικευμένη απάντηση με δυο λόγια, κάποιες διατάξεις χρειάζονται αλλαγή κάποιες όχι. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη υπόθεση τα προβλήματα εντοπίζονται ιδίως στην εκτίμηση των αποδείξεων. Η διάταξη που υποθάλπει τα σχετικά λάθη είναι το άρθρο 177 της ποινικής δικονομίας, που ιδρύει τυπικά ένα αλάθητο. Ο δικαστής κρίνει τις αποδείξεις με διακριτική εξουσία, χωρίς έλεγχο από το ανώτατο δικαστήριο, ακούγοντας τη φωνή της συνείδησής του. Τι σημαίνει όμως συνείδηση; Είναι ένα «λινκ με τα θεία», ή αυτό που υποδεικνύει η ψυχολογία, δηλαδή μια σύνθεση ατομικών γνώσεων, διαθέσεων, παθών και συμπλεγμάτων;
Υπάρχει, από την άλλη, μια τάση πρωτόδικες ποινές να είναι εξαιρετικά αυστηρές και στο εφετείο να μειώνονται σημαντικά ή ακόμα και να αθωώνονται οι καταδικασθέντες, όπως συνέβη με την περίπτωση του Τ. Θεοφίλου. Δεν θα έπρεπε να υπάρχει μια δικλείδα ασφαλείας για να μην συμβαίνει αυτό;
Δεν είναι εύκολο να υπάρξει δικλίδα ασφαλείας. Αυτή μάλιστα, μπορεί να δημιουργήσει και προβλήματα. Αυτό, όμως, που όντως χρειάζεται είναι να εξετάσουμε τις ποινές που επαπειλούνται για διάφορα αδικήματα, οι οποίες –σε ό,τι αφορά τη χώρα μας- είναι πολύ αυστηρές σε σχέση με ό,τι ισχύει σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης.
Έχετε δεχθεί πολύ μεγάλη επίθεση για τον ονομαζόμενο «νόμο Παρασκευόπουλου», ο οποίος όμως κατάφερε να μειώσει αισθητά τον πληθυσμό των κρατουμένων και να βελτιώσει έτσι τις συνθήκες κράτησης. Κατά καιρούς, ακούγονται τοποθετήσεις –ακόμα και από κυβερνητικά στελέχη- αλλαγής του νόμου, προς αυστηρότερη κατεύθυνση. Χρειάζονται αλλαγές;
Όλη η νομοθεσία είναι υπό καθεστώς ρευστότητας. Αλλαγές πάντοτε γίνονται. Σε ό,τι αφορά όμως τον ν.4322/2015, νομίζω ότι οι απολύσεις που έγιναν δεν απείχαν πολύ από αυτό που προβλεπόταν πριν τη συγκεκριμένη ρύθμιση. Βεβαίως, για κάποιες κατηγορίες κρατουμένων προβλέφθηκαν συντομότερα όρια απόλυσης. Με κανέναν τρόπο, όμως, δεν προκύπτει ότι η παραμονή για ένα μικρό ακόμα χρονικό διάστημα στη φυλακή δημιουργεί μια προσδοκία περισσότερης ασφάλειας και αποχής από την εγκληματικότητα. Ίσα ίσα έχουμε έρευνες, και μάλιστα και στις ΗΠΑ, που δείχνουν ότι ποινές οι οποίες εκτίονται ολόκληρες χωρίς απόλυση προηγουμένως, συνοδεύονται με υψηλότερα ποσοστά υποτροπής, σε σχέση με εκείνες που επακολουθούν μια απόλυση και συνοδεύονται και από κάποιους όρους. Άλλωστε, η εγγύηση που έχουμε για μια πιο ανθρώπινη ζωή του αποφυλακιζόμενου και για περισσότερη ασφάλεια, δηλαδή για αποφυγή της εγκληματικότητας, είναι η επανένταξη. Εκεί μπορούμε να στηρίξουμε τις ελπίδες μας για ένα καλύτερο αύριο μετά την αποφυλάκιση και όχι στο χρονικό διάστημα, μετά από το οποίο επιτρέπεται η απόλυση.
Πηγή: Η Εποχή
