Νίκος Σαραντάκος

Ο μύθος του Κρυφού Σχολειού, αν και έχει καταρριφθεί προ πολλού, εξακολουθεί να αναπαράγεται —…

Ο φοιτητής που έχει καθυστερήσει 4 ή 5 ή 6 χρόνια να πάρει πτυχίο, και που εμπίπτει στις περί διαγραφής διατάξεις του νομοσχεδίου, μπορεί να έχει πολύ βάσιμους λόγους για την καθυστέρηση αυτή. Μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, οικονομικά προβλήματα που τον αναγκάζουν να εργαστεί, άλλα σοβαρά προσωπικά προβλήματα. Έχει αναφερθεί ότι το νομοσχέδιο θα έχει πρόβλεψη για τέτοιες περιπτώσεις, αλλά δεν μπόρεσα να βρω τις συγκεκριμένες προβλέψεις στα ρεπορτάζ του Τύπου. Πολλοί από τους «αιώνιους» φοιτητές είναι εργαζόμενοι, συχνά στο δεύτερο πτυχίο τους και έχουν επιλέξει να παρακολουθούν και να δίνουν 3 ή 4 μαθήματα τον χρόνο, διότι δεν έχουν ελεύθερο χρόνο για περισσότερα. Ωστόσο, αγαπούν τις σπουδές τους, ίσως περισσότερο και από το πρώτο τους πτυχίο, και συνήθως καταφέρνουν να αποφοιτήσουν, έστω και σε διπλάσιο χρόνο από τον προβλεπόμενο. Μια καλή φίλη, που ζει στο Λουξεμβούργο, πήρε πρόσφατα το πτυχίο της, ύστερα από 8 ή 9 χρόνια. Κι εγώ ο ίδιος φλερτάρισα με την (φοιτητική) αιωνιότητα στο δεύτερο πτυχίο μου, αφού το πήρα, αν θυμάμαι καλά, σε 6 χρόνια -αλλά με άριστα. Θα ήταν σκληρό και άδικο φοιτητές της κατηγορίας αυτής να οδηγηθούν σε διαγραφή. Mάλιστα, ένα τέτοιο μέτρο έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα ολοένα και μεγαλύτερης ευελιξίας που χαρακτηρίζει τις ανώτατες σπουδές στον σημερινό κόσμο, κόσμο της τηλεργασίας και τηλεκπαίδευσης και της χαλάρωσης των διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα σε σπουδές και εργασία. Επιπλέον, οι «αιώνιοι» φοιτητες, δεν επιβαρύνουν σχεδόν σε τίποτα τα πανεπιστήμια: μετά τη συμπλήρωση των προβλεπόμενων ετών, χάνεται το δικαίωμα σε δωρεάν συγγράμματα, σε σίτιση, σε στέγαση, σε μειωμένο εισιτήριο (πάσο). Κι αν πείτε ότι υπάρχει ένα διοικητικό κόστος, θα μπορούσαν να θεσπιστούν μετά τα 6-8 χρόνια σπουδών, αντί της διαγραφής, συμβολικά δίδακτρα, της τάξεως των 100 ευρώ ετησίως, που αφενός θα (υπερ)κάλυπταν αυτό το διοικητικό κόστος και αφετέρου θα πιστοποιούσαν το ενδιαφέρον του φοιτητή να συνεχίσει. Ούτε είναι ακριβές το λεγόμενο ότι οι «αιώνιοι» φοιτητές είναι, τάχα, ελληνική ιδιαιτερότητα. Σε πολλές χώρες, ανάμεσα στις οποίες στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει ανώτατο όριο στη διάρκεια των σπουδών. Μάλιστα, στις ΗΠΑ μικρό ποσοστό φοιτητών παίρνουν πτυχίο στην ώρα τους -στην Πενσιλβανία, ας πούμε, μόνο το 25%. (Το στοιχείο αυτό, μαζί με άλλα, από κείμενο του πανεπιστημιακού Περικλή Γκόγκα για τον «μύθο των αιώνιων φοιτητών», που σας συνιστώ να διαβάσετε). Σε σχετική μελέτη για τις ΗΠΑ (όπου βέβαια οι ανώτατες σπουδές δεν είναι συνήθως δωρεάν) βρίσκω ότι το 14,2% των σπουδαστών σε ιδρύματα 4χρονης εκπαίδευσης παίρνει πτυχίο σε περισσότερα από 8 χρόνια (ο πίνακας R2 εδώ).

Μετά τους πανηγυρισμούς έρχονται οι δεύτερες σκέψεις. Θα μπουν τάχα στη φυλακή οι επικεφαλής της εγκληματικής οργάνωσης ή θα είναι μικρές οι ποινές -ώστε, παίρνοντας υπόψη και το 18μηνο της προφυλάκισης, να μην περάσουν την πόρτα της φυλακής; Την ώρα που γράφω τις γραμμές αυτές το δικαστήριο ακόμα συνεδριάζει για την επιμέτρηση των ποινών, αλλά, μεταξύ μας, μικρή σημασία βρίσκω ότι έχουν οι ποινές (επίσης, δεν ξέρω αν το δικαστήριο θα αποφασίσει πως η έφεση έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα). Η καταδίκη του Μιχαλολιάκου, του Κασιδιάρη, του Λαγού και των λοιπών μπράβων είναι ισόβια από πολιτική άποψη, ακόμα και στο ενδεχόμενο που θα καταδικαστούν σε ολιγόμηνη φυλάκιση στο ποινικό σκέλος. Θα ήθελα να τους δω να περνούν πολλά χρόνια στη φυλακή, αλλά δεν είναι αυτό το πρωτεύον. Θα πει κάποιος άλλος, δεν ξεριζώθηκε ο φασισμός, απλώς το κράτος απαλλάχτηκε από ένα λερωμένο βραχίονά του, με τον ίδιο τρόπο που πετάμε τα βρόμικα γάντια μιας χρήσης -οπότε, προς τι οι πανηγυρισμοί; Σε τέτοιες απόψεις, που είδα να διατυπώνονται αν και όχι από πολλούς, η απάντηση είναι, θαρρώ, απλή: σκεφτείτε τι θα λέγαμε αν το δικαστήριο είχε ακολουθήσει την πρόταση της εισαγγελέα και είχε απαλλάξει τον Μιχαλολιάκο και τη συμμορία του από την κατηγορία της διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης. Βέβαια, η χτεσινή απόφαση δεν αίρει το γεγονός ότι, αν χτες καταδικάστηκε η εγκληματική πρακτική της άκρας δεξιάς, πολλές από τις απόψεις της Χρυσής Αυγής έχουν μολύνει δυστυχώς άλλα κόμματα, του «συνταγματικού» πλέον τόξου, και ότι μια όχι ευκαταφρόνητη μερίδα στελεχών και βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος χρησιμοποιεί τη φρασεολογία της Χρυσής Αυγής σε θέματα όπως το μεταναστευτικό και το προσφυγικό -μαζί κατέβηκαν πριν από λίγες εβδομάδες στην αντιπροσφυγική εκδήλωση στην πλατεία Βικτωρίας ο Κασιδιάρης και ο Μπογδάνος.

Μια σοβαρή δεξιά κυβέρνηση, μια δυτικοευρωπαϊκή δεξιά κυβέρνηση (όχι του Όρμπαν!) θα έβρισκε τρόπους να ματαιώσει ή να αποδυναμώσει το χάπενινγκ που διοργανώνουν οι ακροδεξιοί στα Διαβατά. Δεν ξέρω αν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει το ψήσιμο κρέατος, σε μεγάλες ποσότητες, σε δημόσιο χώρο αλλά ασφαλώς για κάθε δημόσια συγκέντρωση χρειάζεται άδεια. Επίσης, για το ψήσιμο και την κατανάλωση κρέατος σε μαζική κλίμακα σίγουρα πρέπει να τηρούνται κάποιες διατάξεις δημόσιας υγείας, ενώ ασφαλώς θα πρέπει να υπάρχουν και τιμολόγια αγοράς και να φορολογηθούν τα τυχόν έσοδα της εκδήλωσης. (Στη Γαλλία το 2010 η νομαρχία είχε απαγορέψει το «γιγαντιαίο απεριτίφ» που είχαν ανακοινώσει ακροδεξιοί, με λουκάνικα και κρασί, κοντά σε ένα τζαμί του Παρισιού, για λόγους δημόσιας τάξης). Μα, δεν είμαστε ελεύθεροι να τρώμε χοιρινό; Θέλετε να μας το απαγορεύσετε; είπαν κάποιοι -όχι καλοπροαίρετα, αλλά ας είναι. Κανείς δεν ζητάει την απαγόρευση της κατανάλωσης χοιρινου, Θεός φυλάξοι. Κανεις δεν έθεσε θέμα να σταματήσουν οι ταβέρνες, τα ψητοπωλεία και τα σουβλατζίδικα των Διαβατών να διαθέτουν χοιρινό στους πελάτες τους. Κανείς δεν εμποδίζει τον κάθε ιδιώτη να στήσει μια ψησταριά στο μπαλκόνι, στην ταράτσα ή στην αυλή του και να ψήσει πανσέτες ή παϊδάκια. H ένστασή μου αφορά τη συγκεκριμένη σκατόψυχη εκδήλωση, το μπάρμπεκιου των γουρουνιών, που γίνεται έξω από το χοτ σποτ.

Η κανονικότητα ήταν υπόρρητη επιθυμία πολλών, που ήθελαν να αισθανθούν ότι τελειώνει η έκτακτη περίοδος της κρίσης -και την είχε επαγγελθεί και ο ΣΥΡΙΖΑ μετά την έξοδο από τα μνημόνια. Ωστόσο, τα πρώτα δείγματα γραφής δεν επιτρέπουν αισιοδοξία, αφού η νέα κυβέρνηση στο μόνο τομέα που δείχνει επάρκεια είναι η άριστη επικοινωνία (βοηθάει εδώ και η μιντιακή ομοφωνία) και η οικειοποίηση έργων που είχε ετοιμάσει η κυβέρνηση της Αριστεράς. Του χρόνου, που θα λείψουν τα πιπέρια του ΣΥΡΙΖΑ, θα δούμε τις μαγεριές τους. Από την άλλη, ο επιδεικτικός αυταρχισμός στα Εξάρχεια, η υπαγωγή της ΕΡΤ και της ΕΥΠ απευθείας στον πρωθυπουργό, και η περιφρόνηση των θεσμών, που φάνηκε ολοκάθαρα με την υπόθεση του διοικητή της ΕΥΠ, όταν άλλαξε ο νόμος για να βολευτεί ο διορισμός του κ. Κοντολέοντα, δείχνουν ότι το πολυδιαφημισμένο επιτελικό κράτος μάλλον προς ετσιθελικό φέρνει. Ετσιθελική κανονικότητα λοιπόν.

Υπάρχουν πολλοί απαίσιοι ευφημισμοί για τις γυναικοκτονίες. Τις λένε «εγκλήματα πάθους», τις λένε «οικογενειακές τραγωδίες», τις λένε, αν και αυτό ευτυχώς ακούγεται λιγότερο στη χώρα μας πια, «εγκλήματα τιμής». Πριν από μισόν αιώνα, αντίθετα, διάβαζε κανεις συνέχεια στην εφημερίδα για «εγκλήματα για λόγους τιμής» -και συνηθως ο χαρακτηρισμός αυτός έφερνε αυτόματα την ευνοϊκή μεταχείριση του φονιά (πατέρα, συζύγου, αδελφού), που όχι σπάνια καταδικαζόταν σε ελαφρές ποινές, ίσα να καλύπτουν την προφυλάκιση, που ανακοινώνονταν ενώ το ακροατήριο -σύσσωμη η τοπική κοινωνία- χειροκροτούσε σε ένδειξη συμπαράστασης στον φονιά. (...) Θα μου πείτε, τι θα αλλάξει αν πούμε «γυναικοκτονία» το φονικό της Σητείας και όχι «συζυγοκτονία» ή «ανθρωποκτονία» ή «δολοφονία»; Πιστεύω ότι έχει σημασία. Πιστεύω ότι με το να αναγνωρίσουμε και να κατονομάσουμε την έμφυλη βία, κοιτάζοντας το πρόβλημα κατάματα και μην κρύβοντάς το κάτω από τα πέπλα της «οικογενειακής τραγωδίας» και της «κακιάς στιγμής», βοηθάμε να αποκτήσει όλη η κοινωνία συναίσθηση του προβλήματος, κι έτσι την επόμενη φορά που η Ελένη, η Κατερίνα, η Αγγελική θα καταγγείλουν ότι απειλούνται, ότι βιάστηκαν, ότι ξυλοκοπήθηκαν, η απάντηση των αρχών δεν θα είναι τυπική, θα δένει τα χέρια του επίδοξου δράστη αντί να του δίνει το ελεύθερο. Αλλιώς, αν δεν κάνουμε τίποτα, θα συνεχίσουμε να μετράμε νεκρές γυναίκες.

Σε ατομικό επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, ο δεξιός πολιτικός σπάνια θα πει ότι είναι δεξιός -θα πει φιλελεύθερος, παλιότερα θα έλεγε εθνικόφρονας, συχνά θα πει «κεντροδεξιός»· η προσθήκη του πρώτου συνθετικού κεντρο-, τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά λειτουργεί όπως το γάλα στον καφέ ή τα παγάκια στο ουίσκι: σπάει την αψάδα, διευκολύνει την κατάποση. Μόνο ακραίοι, όπως ο Άδωνης, επαίρονται ότι είναι δεξιοί. Για να το πω αλλιώς, αν κάποιος πολιτικός πει ότι είναι δεξιός, είναι ακροδεξιός· ο δεξιός λέει πως είναι κεντροδεξιός. Στην Ελλάδα η Ακροδεξιά για πολύ καιρό στεγαζόταν στα υπόγεια της “δεξιάς πολυκατοικίας” για να θυμηθούμε τον όρο του Γ. Καρατζαφέρη που είχε θελήσει να δοθεί κι ένα υφυπουργείο (ένα δυαράκι, σαν να λέμε) στη Χρυσή Αυγή. Τουλάχιστον σήμερα η φασιστική απόφυση της άκρας Δεξιάς, η Χρυσή Αυγή, αντιμετωπίζεται όπως της αξίζει -σαν παρίας, σαν εγκληματική οργάνωση. Αλλά πρέπει να τα πούμε όλα: αν πανευρωπαϊκά αναμένεται επέλαση της Ακροδεξιάς, αιτία δεν είναι μόνο οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Είναι και ότι η Αριστερά δεν έχει δείξει μια πειστική εναλλακτική στον νεοφιλελεύθερο μονόδρομο που ακολουθεί η Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες. Εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα...

Ο περασμένος μήνας ήταν γεμάτος γεγονότα. Η συμφωνία των Πρεσπών στάθηκε καταλύτης για το διαζύγιο των κυβερνητικών εταίρων και δρομολόγησε εξελίξεις -όχι μόνο την ψήφο εμπιστοσύνης αλλά και την ανασύνθεση των πολιτικών δυνάμεων. Τελικά, η Συμφωνία ψηφίστηκε από τη Βουλή μάλλον άνετα, αλλά η αξιωματική (και όχι μόνο) αντιπολίτευση μίλησε προσβλητικά για κυβέρνηση-κουρελού και χαρακτήρισε «ρετάλια» τους βουλευτές εκτός ΣΥΡΙΖΑ που έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης ή στήριξαν τη Συμφωνία των Πρεσπών στη Βουλή. Θα πρέπει να συνηθίσουμε σε κυβερνήσεις συνεργασίας και κυβερνήσεις μειοψηφίας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή τη στιγμή οι περισσότερες κυβερνήσεις στην Ευρώπη είναι «κουρελούδες» δηλαδή κυβερνήσεις συνεργασίας -από τις μεγάλες χώρες μόνο στη Γαλλία, λόγω των μονοεδρικών εκλογικών περιφερειών, υπάρχει στη Βουλή κοινοβουλευτική αυτοδυναμία του κυβερνητικού κόμματος, το οποίο πάντως γνωρίζει κατά σύμπτωση εντονότατη αμφισβήτηση στον λαό.