Γιώργος Πλειός

Είναι θλιβερό και επικίνδυνο όταν η δημοσιογραφία δεν είναι παρά προπαγάνδα, ενίοτε και θύμα πληροφοριακών…

Είναι η πρώτη φορά, από τότε που εκτός από επιστημονικά κείμενα δημοσιεύω και άρθρα γνώμης…

Έζησα από κοντά και για ένα εξάμηνο τα γεγονότα στο Κίεβο (και για λίγες μέρες…

Έζησα από κοντά και για ένα εξάμηνο τα γεγονότα στο Κίεβο (και για λίγες μέρες…

Με δεδομένη την απουσία σημαντικών αντιδράσεων για τις παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην χώρα, σημειώνεται περεταίρω επιδείνωση. Πέρα από τις «πατροπαράδοτες» τακτικές παρεμπόδισης των δημοσιογράφων να ασκήσουν το έργο τους, λ.χ. στην καταγραφή των επαναπροωθήσεων, της προσαγωγής δημοσιογράφων όπως συνέβη στα Εξάρχεια και στην Αντίπαρο, της δυσφήμισης δημοσιογράφων όπως της Ίνγκεμποργκ Μπέουχελ κ.ά. η καταστολή της ελευθερίας τους Τύπου επεκτάθηκε και στη δικαστική δίωξη δημοσιογράφων επειδή απλώς έκαναν τη δουλειά τους. Τι έκαναν; Απλά έκαναν ερευνητική δημοσιογραφία, ένα σπανίζον δημοσιογραφικό είδος στη χώρα, πέρα από τον σχολιασμό και τη δημοσίευση έτοιμων πληροφοριών από τις πηγές, που συνήθως είναι οι φορείς της κεντρικής πολιτικής εξουσίας, της ΕΕ και των μεγάλων επιχειρήσεων. Το τελευταίο δείχνει από την πλευρά του τρία πράγματα. Πρώτον είναι προάγγελος ακόμα μεγαλύτερης επιδείνωσης της ελευθερίας του Τύπου και πιθανόν και άλλων ελευθεριών. Δεύτερον ότι τα ευρωπαϊκά όργανα στα οποία από τη δεκαετία 1980 είχαμε εναποθέσει την εξωτερική προάσπιση της δημοκρατίας με τη συμμετοχή μας στην τότε ΕΟΚ, μας έχουν αφήσει στη μοίρα μας με διαφαινόμενο αντάλλαγμα την αναχαίτιση των προσφυγικών ροών εδώ ώστε να μην φθάσουν ποτέ στην κεντρική και δυτική Ευρώπη. Τρίτον ότι η ερευνητική δημοσιογραφία, αυτή που είναι προορισμένη, μεταξύ άλλων, να αποκαλύπτει την παραβίαση των συνταγματικών κανόνων και των νόμων «πονάει» πολύ όσους διαπράττουν τις παραβάσεις, περισσότερο από ότι οι καταγγελίες γνώμης στα κοινωνικά μέσα ή και σε άλλα φόρα, και γι’ αυτό πρέπει να συνεχιστεί. Με άλλα λόγια, όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στα ελληνικά ΜΜΕ σήμερα, δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία του Τύπου χωρίς ερευνητική δημοσιογραφία, όπως και δεν μπορεί να υπάρξει ερευνητική δημοσιογραφία χωρίς ελευθερία του Τύπου είτε μας αρέσει είτε όχι στο στυλ και η αισθητική του. Το στυλ και η αισθητική μιας εφημερίδας ή ενός σταθμού δεν μπορεί να είναι άλλοθι για τη δίωξή της, για την καταστρατήγηση της ελευθεροτυπίας. Αν γίνει αυτό τότε διακινδυνεύουμε η αισθητική του δημόσιου λόγου να γίνει το κριτήριο, το μέτρο και πρόσχημα μιας νέας τυραννίας.

Στο βαθμό που γίνονται παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks), τότε μια σειρά ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες θα τις πληρώσουν κυρίως οι πολίτες και όχι αυτοί που τις διαπράττουν. Μπορεί κάποιοι πολίτες να είναι ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι «τους πέταξαν στη θάλασσα», στηριγμένοι στις τερατώδεις εκ μέρους των ίδων ΜΜΕ περιγραφές των προσφύγων ως απειλής (υγειονομικής, πληθυσμιακής, πολιτιστικής, θρησκευτικής, εθνικής κ.ά.) αξιοποιώντας το φόβο του «ξένου» που νιώθουν οι παραδοσιακές, κλειστές κοινωνίες, προκειμένου να πουλήσουν, και στον οποίο «τζόγαραν» και έχτισαν καριέρες πολιτικοί της κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής πολιτικής σκηνής. Όμως οι συνέπειες των pushbacks, θα είναι πραγματικές και θα τις πληρώσουν οι πολίτες. Μεταξύ αυτών μπορούμε να σημειώσουμε: α) τις ενδεχόμενες πολιτικές και ηθικές καταδίκες από διεθνείς οργανισμούς, που πλήττουν τη θέση της Ελλάδας και τα συμφέροντά της στη διεθνή σκακιέρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες β) οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ελλάδας, επίσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες γ) οικονομικές συνέπειες στον τομέα του τουρισμού ή συναφών δραστηριοτήτων, κι αυτό με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους Έλληνες πολίτες, ιδιαίτερα εκείνους που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, δ) δυσμενή αντιμετώπιση των Ελλήνων, ιδιαίτερα εκείνων που ζουν στο εξωτερικό κ.ά. Για το λόγο αυτό, και επειδή οι πραγματικοί εργοδότες των Μέσων είναι οι πολίτες, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι τους έχουν μια επιλογή αν θέλουν να ατενίζουν με αισιοδοξία το δικό τους μέλλον, το μέλλον της χώρας, αλλά και των Μέσων που εργάζονται. Να επιτελούν την αποστολή τους, να ελέγχουν τη εξουσία, και στοιχειωδώς να ερευνούν αυτό που όλος ο κόσμος το έχει τούμπανο και η εκτελεστική εξουσία κρυφό καμάρι.

Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, με τον τρόπο που την αποφασίζει και εφαρμόζει η πολιτεία, πετυχαίνει μόνο δυο πράγματα: πρώτον πολιτικοποιεί διαιρετικά την αντιμετώπιση της πανδημίας και δεύτερον συσπειρώνει αυτές τις δυο άσχετες μεταξύ τους ομάδες, στις οποίες ενδέχεται να προστεθούν και άλλοι, υπό τη σημαία ενός αιτήματος, το οποίο φαίνεται κατανοητό σε μεγάλο κοινό στην Ελλάδα και το εξωτερικό – του δικαιώματος της επιλογής, της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας, ιδιαίτερα καθώς αυτό το δικαίωμα υποτίθεται είναι στον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης σκέψης, κοκ. Αν επιμείνουμε σε αυτή την κατεύθυνση, η διαδικασία του εμβολιασμού το πιο πιθανό είναι να έχει δυσάρεστη συνέχεια. Σ’ αυτήν περιλαμβάνεται η διόγκωση όσων αντιτίθεται στη υποχρεωτικότητα καθώς και όξυνση αυτής της αντιπαράθεσης, η οποία μπορεί να εκλάβει ποικίλες μορφές. Μπορεί όμως, μεταξύ άλλων, να έχει ως αποτέλεσμα να κρυφτούν οι σκοταδιστές μέσα στο ρεύμα ανθρώπων που αντιστρατεύονται τον αυταρχισμό. Με άλλα λόγια, αυτό που είναι πιθανό να κάνει ο αυταρχισμός είναι να διογκώσει το ρεύμα των ανεμβολίαστων, αλλά και να δίνει άφεση στους θρησκόληπτους σκοταδιστές, τους όποιους εξέθρεψε και κατά τα φαινόμενα αποτελούν πολιτική δεξαμενή της εξουσίας. Όμως, πέρα από την κυβέρνηση, όσοι συνέβαλαν στη δημιουργία του φαινομένου οφείλουν να πράξουν το χρέος τους. Στη δημιουργία της πρώτης ομάδας έχει συμβάλλει η εκκλησία, αλλά και το κράτος με τη στήριξή της. Έχει χρέος να υψώσει τη φωνή και το ανάστημά της για τη σωτηρία ανθρώπινων ζωών με τα μέσα της επιστήμης. Εντούτοις, όπως φαίνεται, τάσσεται απρόθυμα και δειλά με τον εμβολιασμό, αν και στο βαθμό στον οποία τάσσεται. Το κράτος έχει χρέος να λάβει όλα τα μέτρα να την ωθήσει να το πράξει. Στη δημιουργία της δεύτερης ομάδας έχει συμβάλλει το ίδιο το κράτος. Οφείλει να αναλάβει τις δικές του ευθύνες πέρα από τις εκκλήσεις, τα δωράκια, αλλά και την αναγκαία πειθώ, προκειμένου να προχωρήσει ο εμβολιασμός. Όμως πολλές πράξεις των κρατικών ιθυνόντων τρέφουν ακόμα τη δυσπιστία. Αν και εισάγει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό στους υγειονομικούς, αρνείται, προς ώρας, να κάνει το ίδιο για τους ιερείς (οι οποίοι α προπό είναι δημόσιοι υπάλληλοι), τη στιγμή που έρχονται σε συχνή επαφή με κατ’ εξοχήν ομάδες υψηλού κινδύνου, ενώ ακολουθούν και πρακτικές (λ.χ. μετάληψη) που μπορούν να συμβάλλουν στη διάδοση της πανδημίας. Σε ανάλογες πράξεις οφείλουν να προβαίνουν και όλοι όσοι είναι εκπρόσωποι διαφόρων τμημάτων της κοινωνίας όπως πολιτικά κόμματα, φορείς κ.λπ. Όμως την μπαγκέτα την κρατά η ηγεσία της χώρας, δηλαδή η κυβέρνηση. Αυτή η κυβέρνηση, αναρριχήθηκε στην εξουσία, μεταξύ άλλων, με το σύνθημα «με ενδιαφέρει η επικοινωνία όχι η ουσία». Αν υπάρχει μια περίσταση στην οποία πρέπει να κάνει χρήση αυτού του μηχανισμού διακυβέρνησης, της επικοινωνίας, αυτή είναι η ανάγκη να πειστούν όσοι δεν εμβολιάστηκαν, να το κάνουν. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι ανεμβολίαστοι δεν είναι αντιεμβολιαστές είναι σύμμαχός της. Υπάρχουν πολλά εργαλεία για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Τεχνικές πειθούς και προπαγάνδας, διαφήμιση, αξιοποίηση των διαμορφωτών κοινής γνώμης κοκ. Ή δεν τα γνωρίζουν αυτά τα εργαλεία, πράγμα απίθανό, ή δεν τους ενδιαφέρει, παρά μόνο ο εξαναγκασμός. Αν κάποιοι λογάριασαν να χρησιμοποιήσουν την αντιμετώπιση της πανδημίας ως εργαλείο καταστολής και περιορισμού των πολιτικών δικαιωμάτων έκαναν κακό λογαριασμό, τόσο για τη Δημοκρατία όσο και για τον εαυτό τους. Η διαδικασία του εμβολιασμού ή θα είναι επιστημονικά ορθολογική, κοινωνικά δίκαιη και πολιτικά δημοκρατική ή θα μπει σε αδιέξοδο, με πλήθος υγειονομικές, πολιτικές και άλλες συνέπειες.

Μπορούμε πλέον να κατανοήσουμε την ανισομερή χρήση πυροσβεστικών και αστυνομικών δυνάμεων. Τόσο στο επιχειρησιακό πεδίο, αυτό των πυρκαγιών όσο και με τρόπο που αυτό να φαίνεται στη σκηνή των Μέσων. Αλήθεια δεν είναι παράδοξο που ενώ σε άλλες περιπτώσεις που επιχειρεί η αστυνομία απαγορεύεται η πρόσβαση των δημοσιογράφων ενώ τώρα η δράση της ήταν καταφανής στη σκηνή των Μέσων, την ίδια στιγμή που ήταν σπανιότερη η εμφάνιση των πυροσβεστικών δυνάμεων, κάτι που πιθανόν προσβάλλει τους πυροσβέστες που επιχειρούν να σβήσουν τις φωτιές άυπνοι, χωρίς επαρκή τροφή και νερό, χωρίς μέσα μερικές φορές, με χαμηλούς μισθούς, συχνά δυσφημιζόμενοι κ.ά. Αυτή η ανισομέρεια δεν είναι προϊόν ανικανότητας. Είναι προϊόν επιλογής και προσεκτικά σχεδιασμένης και ικανής διαχείρισης, υπό το πρίσμα της κρατούσας αντίληψης για τις δημόσιες υποθέσεις. Στο σκηνικό αυτό δεν πρέπει να λησμονήσουμε τις πράξεις και παραλείψεις όλων των κυβερνητικών και αυτοδιοικητικών αρχών ή των κρατικών υπηρεσιών, που προηγήθηκαν και ευθύνονται για τη μη διάνοιξη ζωνών πυρασφάλειας, για την έκδοση οικοδομικών αδειών σε καμένες περιοχές, για τη μη ένταξη περιοχών στο σχέδιο πόλεως και πολλά άλλα. Ωστόσο η μνημονευθείσα ανισομέρεια είναι ενδεικτική της κρατούσας αντίληψης. Το ερώτημα είναι μετά τα δάση, τι έχει σειρά να δοκιμάσει την εφαρμογή της;

Η αστυνομία και το πανεπιστήμιο ανήκουν σε διαφορετικούς κόσμους. Διαφορετικές αξίες και κανόνες συμπεριφοράς διέπουν αυτούς τους δυο κόσμους και αυτό είναι η κυριότερη αιτία για την οποία δεν έχει καμιά δουλειά στα πανεπιστήμια. Η αστυνομία αγαπά την ιεραρχία. Το πανεπιστήμιο αγαπά την οριζόντια και ίση, ανάλογα με το ρόλο του καθενός, συμμετοχή όλων. Η αστυνομία αγαπά την παράδοση, τη διατήρηση των πραγμάτων ως έχουν. Το πανεπιστήμιο αγαπά την αλλαγή, αγαπά να ασκεί κριτική. Η αστυνομία αγαπά την πειθαρχία, το σχήμα διαταγή – εκτέλεση, το σχήμα εντολή – υπακοή. Το πανεπιστήμιο έχει έναν λιγότερο ή περισσότερο. αντισυμβατικό προσανατολισμό, και για αυτό συχνά τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας επιδεικνύουν αντισυμβατική λεκτική ενδυματολογική κ.λπ. συμπεριφορά. Γιατί η γνώση έρχεται από την αμφισβήτηση, από την κριτική αυτού που υπάρχει.   Αν φέρει κάποιος αυτούς τους δυο κόσμους κοντά, ακόμα κι αν δεν έχει «το πάνω χέρι» η αστυνομία, που στην πράξη θα το έχει, είναι σαν να φέρνει ξαφνικά σε επαφή τη φωτιά και τη βενζίνη. Μόνο έκρηξη μπορεί να προκύψει από αυτή την επαφή.  Κι εκείνος που σκέπτεται σοβαρά να το πράξει, αλλά και εκείνος που σκέπτεται σοβαρά να συναινέσει σε κάτι τέτοιο θα πρέπει να είναι έτοιμος να αναλάβει τις ευθύνες του αν συμβεί η έκρηξη.  Υπό το σκεπτικό που εξέθεσα, η αστυνομία μόνο μια δουλειά (με δυο πρόσωπα) έχει στα πανεπιστήμια. Πρώτον να τα μετατρέψει σε στρατώνες και δεύτερον, μάλλον να τοποθετηθούν εκεί μέλη μιας εκλογικής πελατείας. Μπορείς να κάνεις στρατώνα το πανεπιστήμιο. Αλλά τότε δεν θα είναι πια πανεπιστήμιο. Μόλις θα το έχεις σκοτώσει. Εκτός κι αυτό ακριβώς επιδιώκεις.

Τα ΜΚΔ, αν και συνήθως είναι σχολιαστικά Μέσα, η σιγή ιχθύος για γεγονότα που κάποιοι νόμιζαν ότι αμφισβητούν το κυρίαρχο αφήγημα συνέβαλε να γίνουν περισσότερο ειδησεογραφικά. Τα ΜΚΔ έγιναν το «ιππικό της ενημέρωσης» που διέδωσε τον θάνατο της 40χρονης στην Καστοριά, την παραβίαση της καραντίνας από συγκεντρωμένους πιστούς στον περίβολο των εκκλησιών ή και εντός αυτών, το πρόγραμμα κατάρτισης επιστημόνων (που χαρακτηρίστηκε ως «Σκόϊλ Ελικίκου»), τη βία εναντίον διερχόμενου μοτοσικλετιστή από άνδρες συνοδείας κυβερνητικού προσώπου, τα γεγονότα σε πλατεία της Αγίας Παρασκευής κ.ά. Τα ΜΚΔ εκτός από την ενημέρωση πέτυχαν και την ανάκληση αποφάσεων ήτην επέμβαση των αρμόδιων αρχών στα γεγονότα που κατέγραφαν. Με άλλα λόγια, αν και η αναμέτρηση μεταξύ κυρίαρχων ΜΜΕ και εναλλακτικών ΜΚΔ ήταν άνιση, κατάφερε να δείξει ότι η ειδησεοθηρία είναι ισχυρή δύναμη, πολύ πιο ισχυρή από το ειδησεογραφικό λιβάνισμα. Γι’ αυτό και έγινε προσπάθεια να δυσφημηστούν αρκετοί Δαυίδ των νέων μέσων από Γολιάθ των «υπάκουων». Ως εκ τούτου, όπως μετ’ επιτάσεως αναφέρουν οι διεθνείς οργανισμοί, η προστασία της ελευθερίας του Τύπου είναι το πρώτο καθήκον όσων εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με την ενημέρωση, καθώς υφίσταται ισχυρή εκτίμηση ότι η επίθεση στην ελευθεροτυπία και την ελευθεροστομία θα ενταθεί κατά το προσεχές διάστημα.